WYŻSZA SZKOŁA INFORMATYCZNO-EKONOMICZNA

TEMAT: STRUKTURA I ZASADY DZIAŁANIA NARODOWEGO BANKU POLSKIEGO

Warszawa 25.04.2001

Dyskusja nad potrzebą uporządkowania spraw monetarnych i skarbowych oraz powołania banku narodowego pojawiła się w Polsce w II połowie XVIII wieku. Upadek państwa u schyłku tego stulecia uczynił ją bezprzedmiotową. Idea utworzenia banku emisyjnego powróciła w Królestwie Polskim, po wojnach napoleońskich i Kongresie Wiedeńskim. 29 stycznia 1828 r. został wydany dekret królewski Mikołaja I, powołujący Bank Polski.

Bankowi podlegała mennica. Pierwsze banknoty Banku Polskiego pojawiły się w obiegu w 1830 r. Wybuch Powstania Listopadowego, a potem przegrana wojna z Rosją zmieniły sytuację polityczną i doprowadziły do likwidacji autonomii Królestwa, co oznaczało również stopniowe pozbawianie Banku Polskiego atrybutów banku centralnego. W 1832 r. odebrano mu mennicę. W 1842 r. wprowadzono do obiegu (oprócz złotego) ruble i kopiejki, a bilety Banku opatrzono dodatkowym napisem w języku rosyjskim. W 1860 r. powstał rosyjski Bank Państwowy, w 10 lat później Bankowi Polskiemu odebrano przywilej emisyjny i w 1885 r. przekształcono go w kantor rosyjskiego Banku Państwa. Po wybuchu I wojny światowej Królestwo Polskie znalazło się pod okupacją niemiecką i austriacką. Rozporządzeniem niemieckiego generał-gubernatora z 9 grudnia 1916 r. powołano Polską Krajową Kasę Pożyczkową, nową instytucję emisyjną. Walutą przez nią emitowaną była marka polska. Wraz z powstaniem niepodległego państwa polskiego w listopadzie 1918 r. pojawiła się konieczność powołania banku centralnego państwa. 7 grudnia 1918 r. ukazał się dekret Naczelnika Państwa, stwarzający podstawy prawne do dalszego funkcjonowania Polskiej Krajowej Kasy Pożyczkowej jako banku emisyjnego, do czasu powołania nowej instytucji emisyjnej - Banku Polskiego.
Marka polska stała się pełnoprawnym środkiem płatniczym, na który wymieniano waluty państw zaborczych. 28 lutego 1919 r., na mocy ustawy, przyszłej polskiej jednostce pieniężnej nadano nazwę złoty. Ideę powołania Banku Polskiego SA jako państwowej instytucji emisyjnej przedstawiono na forum parlamentu w maju 1919 r. Do zagadnienia tego wracano jeszcze kilkakrotnie, ale rozwiązanie miało nastąpić dopiero w 1924 r. 11 stycznia 1924 r. została wydana ustawa "O naprawie skarbu państwa i reformie walutowej", przewidująca m.in. wprowadzenie nowego systemu pieniężnego opartego na monometalizmie złotym i powołanie do życia banku emisyjnego na mocy specjalnego statutu jako banku akcyjnego z udziałem państwa. 28 kwietnia 1924 r. Bank Polski SA rozpoczął działalność. We wrześniu 1939 r. władze banku ewakuowały się do Rumunii, a stamtąd do Francji i dalej do Londynu. Okres londyński trwał do początków 1946 r., kiedy kierownictwo Banku z jego majątkiem wróciło do kraju (formalnie Bank Polski SA został zlikwidowany 7 stycznia 1952r.).

W czasie wojny na ziemiach polskich włączonych do Niemiec i ZSRR władze okupacyjne wprowadziły własną walutę. W okupowanej przez Niemców części Polski zwanej Generalną Gubernią w grudniu 1939 r. powołano Bank Emisyjny w Polsce. Rozpoczął on działalność w kwietniu 1940 r. wprowadzając do obiegu złote, tzw. krakowskie, które miały zastąpić bilety Banku Polskiego. Oprócz działalności emisyjnej Bank ten wykonywał normalne czynności bankowe. W 1944 r. na terenach wyzwalanych przez Armię Czerwoną spod okupacji niemieckiej Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego, znajdujący się w orbicie wpływów moskiewskich, zamierzał powołać własną instytucję emisyjną niezależną od Banku Polskiego SA, związanego z rządem RP w Londynie. PKWN został wkrótce przekształcony w Rząd Tymczasowy RP z siedzibą w Lublinie, który utworzył dekretem z 15 stycznia 1945 r. bank państwowy - Narodowy Bank Polski, wyposażając go w monopol emisji nowej waluty - złotego. Od czasu swego powstania bank był uzależniony od resortu finansów, rządu i ośrodka decyzyjnego, którym było kierownictwo partii komunistycznej. Na jego czele stał pochodzący z nominacji władz państwowych prezes. NBP odegrał dużą rolę w procesie odbudowy gospodarczej państwa i integracji ziem zachodnich.

Zadaniem banku było w początkowym okresie regulowanie emisji i uruchomienie kredytów na odbudowę gospodarki. Od 1946 r. rozpoczął on w coraz szerszej skali bezpośrednie finansowanie przemysłu zgodnie z państwowymi planami gospodarczo - finansowymi. W kolejnych latach stawał się centralą finansową, określającą działalność całego systemu kredytowego na podstawie planowania kredytowego, będącego pochodną planowania rzeczowego. W latach 1946-1947 funkcjonował w gospodarce wielosektorowej w systemie przejściowym między gospodarką zachodnią i radziecką.

Zmiana ustroju gospodarczego od 1948 r. pociągnęła za sobą zmianę roli NBP, który przekształcił się w bank obsługujący finansowanie gospodarki kierowanej centralnie. W tej postaci funkcjonował przez blisko 40 lat, tj. do czasu rozpoczęcia transformacji polityczno-gospodarczej w latach 1989-1990. W 1989 r. rozpoczęto w Polsce budowę podstaw gospodarki rynkowej. W takiej gospodarce rola pieniądza, a także systemu bankowego, jest zasadniczo inna niż to było w systemie gospodarki centralnie kierowanej. W odróżnieniu od sytuacji w tej ostatniej pieniądz odgrywa tutaj bowiem aktywną rolę, tzn. decyzje rzeczowe są zazwyczaj pochodną sytuacji finansowej podmiotów gospodarujących. Inna jest również struktura systemu bankowego. W końcu lat 80. rozpoczęto w Polsce budowę tzw. dwuszczeblowego systemu bankowego, tzn. składającego się - z jednej strony - z banku centralnego, a z drugiej - z sieci banków komercyjnych. W takim systemie, typowym dla gospodarek rynkowych, bank centralny jest podmiotem regulującym obieg pieniądza, zapewniającym stabilność systemu finansowego oraz świadczącym usługi pozwalające na sprawne funkcjonowanie banków.
Tym samym, bank centralny pełni funkcje makroekonomiczne i o charakterze systemowym, nie uczestniczy natomiast w bezpośrednim świadczeniu usług na rzecz podmiotów niefinansowych. Tymi ostatnimi zadaniami zajmują się banki komercyjne.

Organizacja Narodowego Banku Polskiego

Prezes NBP jest powoływany przez Sejm na wniosek Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej na 6-letnią kadencję. Jest odpowiedzialny za organizację i funkcjonowanie Narodowego Banku Polskiego. Ta sama osoba nie może być Prezesem NBP dłużej niż dwie kadencje.

Prezes NBP:

• jest przełożonym wszystkich pracowników NBP,

• przewodniczy Radzie Polityki Pieniężnej, Zarządowi NBP, Komisji Nadzoru Bankowego oraz reprezentuje NBP na zewnątrz.

• reprezentuje interesy Rzeczypospolitej Polskiej w międzynarodowych instytucjach bankowych oraz, o ile Rada Ministrów nie postanowi inaczej, w międzynarodowych instytucjach finansowych, Prezes NBP przy wydawaniu zarządzeń podlegających ogłoszeniu oraz decyzji administracyjnych ma prawo używania pieczęci z godłem państwowym.

Rada Polityki Pieniężnej

Zgodnie z art. 227 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz art. 6 Ustawy o Narodowym Banku Polskim, Rada Polityki Pieniężnej jest organem NBP.

Rada Polityki Pieniężnej ukształtowała się w dniu 17 lutego 1998 r.
W skład Rady wchodzą:

• Przewodniczący Rady, którym jest Prezes NBP,

• oraz 9 członków, powołanych w równej liczbie przez Prezydenta RP, Sejm i Senat.

Członkowie Rady Polityki Pieniężnej powoływani są na 6lat.

Zgodnie z art. 12 Ustawy o NBP, Rada Polityki Pieniężnej:

• ustala corocznie założenia polityki pieniężnej i przedkłada je do wiadomości Sejmowi równocześnie z przedłożeniem przez Radę Ministrów projektu ustawy budżetowej,

• składa Sejmowi sprawozdanie z wykonania założeń polityki pieniężnej w ciągu 5 miesięcy od zakończenia roku budżetowego,

• ustala wysokość stóp procentowych NBP,

• ustala zasady i stopy rezerwy obowiązkowej banków,

• określa górne granice zobowiązań wynikających z zaciągania przez NBP pożyczek i kredytów w zagranicznych instytucjach bankowych i finansowych,

• zatwierdza plan finansowy NBP oraz sprawozdanie z działalności NBP,

• przyjmuje roczne sprawozdanie finansowe NBP,

• ustala zasady operacji otwartego rynku.

Rada Polityki Pieniężnej dokonuje oceny działalności Zarządu NBP w zakresie realizacji założeń polityki pieniężnej i chwala zasady rachunkowości NBP, przedłożone przez Prezesa NBP.

Skład Rady Polityki Pieniężnej.

• Przewodniczący Rady Polityki Pieniężnej

• Prezes NBP - Leszek Balcerowicz

• Członkowie Rady Polityki Pieniężnej

• Marek Dąbrowski

• Bogusław Grabowski

• Cezary Józefiak

• Janusz Krzyżewski

• Wojciech Łączkowski

• Jerzy Pruski

• Dariusz Kajetan Rosati

• Grzegorz Wójtowicz

• Wiesława Ziółkowska

 Zarząd

Działalnością Narodowego Banku Polskiego kieruje Zarząd. W jego skład wchodzą: Prezes NBP - jako przewodniczący oraz 6-8 członków zarządu, w tym 2 Wiceprezesów NBP.

Zarząd NBP realizuje uchwały Rady Polityki Pieniężnej oraz podejmuje uchwały w sprawach nie zastrzeżonych w ustawie do wyłącznej kompetencji innych organów NBP.

Do zakresu działania Zarządu NBP należy w szczególności:

• podejmowanie uchwał w sprawie udzielania bankom upoważnień do wykonywania czynności obrotu dewizowego,

• realizowanie zadań z zakresu polityki kursowej,

• okresowa ocena obiegu pieniężnego i rozliczeń pieniężnych oraz obrotu dewizowego,

• nadzorowanie operacji otwartego rynku,

• ocena funkcjonowania systemu bankowego,

• uchwalanie planu działalności i planu finansowego NBP,

• uchwalanie prowizji i opłat bankowych stosowanych przez NBP oraz ustalanie ich wysokości,

• określanie zasad gospodarowania funduszami NBP,

• określanie zasad organizacji i podziału zadań NBP,

• określanie zasad polityki kadrowej i płacowej NBP,

• uchwalanie rocznego sprawozdania z działalności NBP,

• sporządzanie bilansu NBP oraz rachunku zysków i strat,

• opracowywanie bilansów obrotów płatniczych państwa z zagranicą,

• przygotowywanie i rozpatrywanie projektów uchwał i innych materiałów kierowanych do Rady Polityki Pieniężnej.

Skład Zarządu Narodowego Banku Polskiego.

• Leszek Balcerowicz

• Jerzy Stopyra

• Ryszard Kokoszczyński

• Ewa Popowska

• Andrzej Jakubiak

• Krzysztof Majczuk

• Tomasz Pasikowski

• Waldemar Szostak

Generalny Inspektorat Nadzoru Bankowego

Generalny Inspektorat Nadzoru Bankowego, wydzielony organizacyjnie w strukturze NBP, jest organem wykonawczym Komisji Nadzoru Bankowego odpowiedzialnym za nadzór nad działalnością banków mający na celu zapewnienie bezpieczeństwa depozytów zgromadzonych w bankach oraz zapewnienie stabilności systemu bankowego, przy jednoczesnym zagwarantowaniu bankom wystarczającej elastyczności i swobody w podejmowaniu decyzji biznesowych oraz równych warunków i zasad uczestnictwa w rynku finansowym w zakresie podstawowych parametrówfinansowych.

Zadania Generalnego Inspektoratu Nadzoru Bankowego:

• licencjonowanie banków oraz monitorowanie ich struktury własności oraz adekwatności kierownictwa ,

• monitorowanie stabilności finansowej banków poprzez system sprawozdawczości nadzorczej,

• przygotowywanie regulacji ostrożnościowych dla systemu bankowego określających dozwolone lub zalecane parametry działania banków w zakresie adekwatności kapitału oraz wielkości ryzyk bankowych m.in. kredytowego, walutowego, płynności, itd.,

• prowadzenie inspekcji na miejscu w bankach celem oceny sytuacji finansowej banków, poziomu podejmowanego przez nie ryzyka oraz adekwatności zarządzania tym ryzykiem oraz zgodności działania banków z przepisami Prawa bankowego, Ustawy o NBP, statutem oraz decyzją o wydaniu zezwolenia na utworzenie banku,

• inicjowanie oraz realizowanie na wniosek Komisji Nadzoru Bankowego działań nadzorczych wobec banków w sytuacji kryzysowej, w tym monitorowanie programów i postępowania naprawczego, a w razie niedostatecznej poprawy sytuacji finansowej (kapitałowej) wnioskowanie do Komisji Nadzoru Bankowego o podjęcie dalszych kroków wynikających z przepisów Prawa Bankowego (likwidacja, upadłość, połączenie).

Celem nadzoru ostrożnościowego prowadzonego przez Komisję Nadzoru Bankowego i realizowanego przez Generalny Inspektorat Nadzoru Bankowego jest monitorowanie i ograniczenie nadmiernego poziomu różnych rodzajów ryzyka podejmowanego przez banki, które to ryzyka mogłyby mieć negatywny wpływ na bezpieczeństwo depozytów powierzonych bankom oraz zagrozić stabilności systemu finansowego. GINB dopuszcza i zakłada w swoim podejściu to, że banki podejmują ryzyko, ale jednocześnie analizuje czy wielkość tego ryzyka jest w rozsądnej proporcji do posiadanego przez bank kapitału, uzyskiwanego wyniku finansowego, utworzonych rezerw oraz jakości systemów zarządzania ryzykiem. Działania Komisji Nadzoru Bankowego oraz GINB nie zwalniają kierownictwa banków od ostatecznej odpowiedzialności za zarządzaną instytucję, gdyż GINB nie uzurpuje sobie prawa i odpowiedzialności zacodziennezarządzaniebankiem.

Głównymi narzędziami GINB w realizacji powierzonych przez Komisję Nadzoru Bankowego zadań są: właściwa i profesjonalna ocena adekwatności i kwalifikacji kierownictwa banków (proces licencjonowania i monitorowania struktury zarządczej oraz właścicielskiej), tworzenie regulacji limitujących ryzyko (m.in. współczynnik wypłacalności, limit na otwartą pozycję walutową netto), monitorowanie sytuacji finansowej banków poprzez okresową sprawozdawczość nadsyłaną do NBP i wykrywanie sygnałów świadczących o potencjalnych zagrożeniach stabilności banków, inspekcje na miejscu w bankach celem oceny poziomu i sposobu zarządzania ryzykami przez banki oraz zgodności ich działania z prawem i dobrą praktyką bankową.

Powyżej zarysowane zadania i cele, realizowane są przez Generalny Inspktorat Nadzoru Bankowego (kierowany przez Generalnego Inspektora Nadzoru Bankowego) w ramach pięciu biur: Licencji, Polityki Nadzorczej, Analiz Systemu Bankowego, Inspekcji oraz Bankowości Spółdzielczej.

Inne zadania realizowane przez Generalny Inspektorat Nadzoru Bankowego :

• współpraca z Komitetem Bazylejskim ds. Nadzoru Bankowego, w tym udział w działającej w ramach Komitetu Regionalnej Grupie Nadzoru Bankowego Krajów Europy Środkowej i Wschodniej oraz w Grupie Konsultacyjnej ds. Podstawowych Zasad Nadzoru Bankowego

• współpraca z innymi agencjami i instytucjami nadzoru bankowego na świecie, w tym także w zakresie nadzoru nad bankowością transgraniczną oraz nadzoru skonsolidowanego,

• współpraca z międzynarodowymi instytucjami finansowymi, w tym z Bankiem Światowym i Międzynarodowym Funduszem Walutowym w zakresie zagadnień nadzoru bankowego i stabilności sektora bankowego,

• współpraca oraz wymiana informacji z innymi krajowymi organami regulacyjnymi systemu finansowego takimi jak Komisja Papierów Wartościowych i Giełd, Państwowy Urząd Nadzoru Ubezpieczeń, oraz z innymi instytucjami działającymi w sektorze finansowym takimi jak Bankowy Fundusz Gwarancyjny, Związek Banków Polskich oraz Krajowa Izba Biegłych Rewidentów, agencje ratingowe,

• uaktualnianie i doskonalenie sprawozdawczości nadzorczej w ramach systemu Bankowej Informacji Statystycznej (BIS);

• dokonywanie okresowych ocen stanu ekonomicznego systemu bankowego na potrzeby Komisji Nadzoru Bankowego, Zarządu i Rady Polityki Pieniężnej NBP,

• przygotowywanie raportów tematycznych i raportów specjalnych na zamówienie Komisji Nadzoru Bankowego, Zarządu NBP, Parlamentu i Rządu,

• prace nad metodologią nadzorczej analizy i oceny sytuacji finansowej banków (nadzór analityczny) oraz metodologią oceny ryzyka bankowego i metod zarządzania ryzykiem bankowym wykorzystywanych w czasie inspekcji w bankach,

• opracowywanie wytycznych oraz bieżący instruktaż dla banków w zakresie sporządzania sprawozdawczości nadzorczej - drogą korespondencyjną oraz poprzez okresowe spotkania i szkolenia,

• opracowywanie i publikacja rekomendacji nt. zasad ostrożnościowych zarządzania ryzykami bankowymi oraz zasad dobrej praktyki dla banków.

Główny Oddział Walutowo-Dewizowy

Główne zadania Głównego Oddziału Walutowo-Dewizowego:

• W terytorialnym zasięgu działania Oddziału Okręgowego w Warszawie, to jest w całym województwe mazowieckim:

1. w zakresie działalności dewizowej:

1. rozpatrywanie wniosków w sprawach indywidualnych zezwoleń dewizowych oraz udzielanie tych zezwoleń na podstawie upoważnienia Prezesa NBP,

2. udzielanie upoważnień dewizowych,

3. wykonywanie kontroli dewizowej,

4. przyjmowanie od osób krajowych zgłoszeń mienia znajdującego się za granicą i mienia osób zagranicznych znajdującego się w kraju oraz jego utraty,

2. opracowywanie sprawozdawczości do bilansu płatniczego państwa.

W terytorialnym zasięgu działania Oddziału Okręgowego w Warszawie, w części obejmującej powiaty warszawski, warszawski zachodni, grodziski, legionowski, nowodworski, otwocki, piaseczyński, pruszkowski, sochaczewski, wołomiński, żyrardowski:

1. planowanie i zaopatrywanie w zagraniczne znaki pieniężne jednostek bankowych,

2. obsługa walutowo-dewizowa Oddziału Okręgowego w Warszawie w zakresie sprzedaży i skupu dewiz oraz operacji czekowych dla jednostek budżetu państwa.

3. Zaopatrywanie w zagraniczne znaki pieniężne oddziałów zamiejscowych Oddziału Okręgowego w Warszawie.

4. Obsługa Centrali NBP i oddziałów okręgowych w zakresie realizacji przekazów w obrocie z zagranicą i operacji czekowych, włącznie z wysyłką za granicę.

5. Obsługa rachunków składkowych Centrali Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

6. Obsługa rachunków złotowych i walutowych, na prowadzenie których zgodę wyraził Prezes NBP.

Zakład Usług Gospodarczych

Zakład Usług Gospodarczych wykonuje zadania związane: z administrowaniem środkami trwałymi i wartościami niematerialnymi i prawnymi Centrali NBP, GINB i ZUG oraz nieruchomościami użytkowanymi przez Centralę NBP i GINB na podstawie umów cywilnych, zapewnianiem pracownikom Centrali NBP, GINB i ZUG właściwych warunków pracy oraz zaspokajaniem potrzeb bytowych pracowników, wykonywaniem zadań związanych z obronnością, ochroną mienia, ochroną przeciwpożarową oraz bezpieczeństwem i higieną pracy.

Podstawowe zadania Zakładu Usług Gospodarczych:

• ustalanie potrzeb inwestycyjnych Centrali NBP i GINB w zakresie wynikającym z roli ZUG jako administratora obiektów Centrali NBP oraz realizacja planów inwestycji,

• opracowywanie oraz realizacja planów remontów i konserwacji obiektów administrowanych przez ZUG, urządzeń technicznych i instalacji znajdujących się w tych obiektach,

• opracowywanie i realizacja planów zaopatrzenia Centrali NBP, GINB i ZUG w rzeczowe składniki majątku,

• administrowanie obiektami Centrali NBP, w tym zasobami mieszkalnymi NBP na terenie Warszawy, ośrodkami szkoleniowymi w Starej Wsi, Rybienku Leśnym i Zalesiu Górnym oraz pokojami gościnnymi,

• obsługa poligraficzna, kancelaryjna i transportowa Centrali NBP i GINB,

• obsługa bytowa, a w szczególności organizacja żywienia zbiorowego pracowników Centrali NBP, GINB i jednostek zlokalizowanych w obiektach Centrali NBP,

• prowadzenie biblioteki beletrystycznej i wypożyczalni sprzętu sportowo-turystycznego,

• wykonywanie zadań na rzecz pracowników Centrali NBP, GINB i ZUG wynikających z przepisów o bezpieczeństwie i higienie pracy oraz ochronie przeciwpożarowej,

• wykonywanie zadań ochronnych, w tym zapewnianie bezpieczeństwa obiektów Centrali NBP oraz strzeżenie mienia znajdującego się w tych obiektach,

• prowadzenie ewidencji ilościowo-wartościowej rzeczowych składników majątku Centrali NBP, GINB i ZUG,

• obsługa kasowa Centrali NBP, GINB i ZUG.

Zadania i funkcje Narodowego Banku Polskiego

Funkcje banku centralnego

W rozwiniętej gospodarce rynkowej bank centralny odgrywa kluczową rolę. Pełni on trzy podstawowe funkcje, jako:

1. centralny bank państwa - Narodowy Bank Polski prowadzi obsługę bankową budżetu państwa, prowadzi rachunki bankowe rządu i centralnych instytucji państwowych oraz realizuje ich zlecenia.

2. bank emisyjny - jest jedyną instytucją mającą wyłączne prawo emitowania znaków pieniężnych, będących prawnym środkiem płatniczym w Polsce. Narodowy Bank Polski określa wielkość emisji oraz moment wprowadzenia pieniądza gotówkowego do obiegu, za którego płynność odpowiada. Ponadto organizuje on obieg pieniężny i reguluje ilość pieniądza w obiegu.

3. bank banków - NBP organizuje system rozliczeń pieniężnych, prowadzi bieżące rozrachunki międzybankowe i aktywnie uczestniczy w międzybankowym rynku pieniężnym. Narodowy Bank Polski jest odpowiedzialny za stabilność i bezpieczeństwo całego systemu bankowego. Pełniąc rolę banku banków sprawuje on kontrolę nad działalnością banków komercyjnych, a w szczególności nad przestrzeganiem przepisów prawa bankowego. Poza funkcjami nadzorczymi bank centralny pełni w stosunku do banków komercyjnych funkcje regulacyjne, które mają na celu zapewnienie bezpieczeństwa banków i zgromadzonych w nich wkładów pieniężnych oraz zachowania płynności w systemie bankowym. Narodowy Bank Polski występuje w tej funkcji również jako kredytodawca ostatniej instancji. W przypadku wystąpienia przejściowych kłopotów z płynnością bank komercyjny może otrzymać od banku centralnego pomoc finansową, albo w formie kredytu redyskontowego albo kredytu lombardowego.

Nadzór bankowy i regulacje ostrożnościowe.

Na mocy ustawy o Narodowym Banku Polskim z dnia 29 sierpnia 1997 r. został powołana Komisja Nadzoru Bankowego. Jej podstawowym zadaniem jest określanie zasad działania banków w celu zapewnienia bezpieczeństwa zgromadzonych w nich depozytów pieniężnych oraz sprawowanie nadzoru nad bankami w zakresie przestrzegania ustaw i przepisów prawa bankowego. Komisja Nadzoru Bankowego posiada uprawnienia dotyczące ustalania planów naprawczych banków, zawieszania kierownictwa oraz wyznaczania zarządu komisarycznego. Organem wykonawczym Komisji jest Generalny Inspektorat Nadzoru Bankowego, który od 1 stycznia 1998 r. został wyodrębniony organizacyjnie w strukturze Narodowego Banku Polskiego. Do zadań GINB-u należy wykonywanie czynności nadzoru bankowego, ocena wypłacalności i płynności płatniczej oraz sytuacji finansowej banków komercyjnych. Nadzór bankowy pełni ponadto funkcje regulacyjne poprzez ustanawianie norm ostrożnościowych, do których przestrzegania zobowiązuje banki. Normy te dotyczą między innymi adekwatności kapitałowej, klasyfikacji należności i tworzenia rezerw celowych, współczynnika wypłacalności.

Instrumenty banku centralnego w procesie realizacji polityki pieniężnej

Stopy procentowe

     Zasadniczym instrumentem polityki pieniężnej w systemie bezpośredniego celu inflacyjnego jest kształtowanie stóp procentowych na rynku pieniężnym. Bank centralny działa w warunkach płynnego kursu walutowego, tzn. nie posiada żadnego celu w postaci poziomu kursu złotego do innych walut, jak również nie ma żadnych formalnych zobowiązań dotyczących interweniowania na rynku walutowym. NBP ma jednak prawo do interwencji, o ile uzna, że jest to niezbędne dla realizacji celu inflacyjnego.

     Odpowiednio wpływając na poziom nominalnych krótkoterminowych stóp procentowych rynku pieniężnego NBP dąży do osiągnięcia poziomu stóp procentowych w gospodarce spójnego z realizacją założonego celu inflacyjnego. Stopy rynku pieniężnego oddziałują na oprocentowanie kredytów i depozytów w bankach komercyjnych, wpływając na decyzje gospodarstw domowych dotyczące oszczędności i konsumpcji oraz na decyzje przedsiębiorstw o inwestycjach.

     W celu odpowiedniego kształtowania krótkoterminowych stóp procentowych bank centralny wykorzystuje szereg instrumentów stosowanych w płaszczyźnie operacyjnej: operacje otwartego rynku, rezerwę obowiązkową oraz operacje kredytowo-depozytowe. NBP może także wykorzystywać instrumenty o charakterze nadzwyczajnym, jak np. emisja bonów wartościowych sprzedawanych bezpośrednio dla ludności.

4

---