Wiadomości z zakresu prawa administracyjnego
Czym jest administracja?
Administracja - jest to rozbudowana struktura jednostek, które realizują powierzone państwu przez obywateli zadania. Celem ich jest zaspokajanie potrzeb obywateli.
Prawo administracyjne - jest to gałąź prawa, która odnosi się do administracji publicznej, przy czym dzieli się je na prawo ustrojowe, materialne i procesowe.
Przy analizie struktur administracyjnych należy już na wstępie podkreślić, że administracja państwowa jest czymś innym niż publiczna.
Administracja państwowa - sprawowana jest przez organy państwowe
Administracja publiczna - sprawowana jest przez organy państwowe i organy samorządowe.
Ze względu na strukturę organizacyjną administracja to ogół podmiotów, które sprawują sprecyzowane funkcje należące do administracji publicznej, np. organy centralne, terenowe, jednostki administrujące itd.
Ze względu na aspekt przedmiotowy, to aktywność państwa, której przedmiotem są sprawy administracyjne.
Znaczenie formalne - wszystkie czynności i zadania wykonywane przez jednostki administracyjne nie uwzględniając przy tym czy mają one charakter administracyjny.
Cechy:
Ma charakter społeczny i prawny.
Wykonywane zadania skutkują w przyszłości.
Wprowadza w życie konkretne rozwiązania by ułatwić funkcjonowanie każdej jednostki.
Działa na podstawie i w granicach prawa.
Posługuje się władztwem administracyjnym (imperium).
Egzekwuje obowiązki stosując przymus państwowy.
Imperium administracyjne - władza przekazana organom administracyjnym przejawiająca się wydawaniem aktów administracyjnych (prawnych rozstrzygnięć.) i możliwością użycia przymusu dla ich zrealizowania.
Administracja publiczna może korzystać z przyznanych osobom fizycznym uprawnień przy realizacji niektórych zadań np. gmina może nabyć nieruchomość potrzebną do budowy szkoły przez zawarcie odpowiedniej umowy.
Klasyfikacja administracji publicznej:
a) Administracja władcza - działania podejmowane przez nią mają charakter jednostronnych aktów prawnych, którym o domniemaniu ważności, a także realizacja ich jest gwarantowana prawnie za pomocą postępowania egzekucyjnego.
b) Administracja nie władcza - realizuje swoje zadania w sposób przewidziany dla wszystkich podmiotów.
c) Świadcząca - realizuje zadania z zakresu polityki społecznej a także zapewnia podstawowe usługi komunalne.
Ze względu na kryterium funkcji pełnionych przez administrację dzielimy ją na:
a) Administrację porządkową
b) Administrację usługową
c) Administrację zarządzającą majątkiem publicznym
Ze względu na kryterium podmiotowe można podzielić administracje na:
rządową
samorządową.
Definicja prawa administracyjnego:
„Prawo administracyjne to zespół norm, które regulują administracyjną działalność państwa”.
„Prawo administracyjne stanowi gałąź prawa, które reguluje działalność organizacyjną państwa podejmowaną w celu wykonania ustalonych prawem zadań organizacyjnych w wypełnionych swoistych formach działania” (profesor Starościak).
Normy prawa administracyjnego można podzielić na:
a) Normy prawa ustrojowego - to normy odnoszące się w sposób bezpośredni do struktury organizacyjnej aparatu państwowego.
b) Normy proceduralne (postępowanie administracyjne) - to normy odnoszące się w sposób bezpośredni do zadań i czynności wykonywanych przez administrację.
c) Normy prawa materialnego - to normy odnoszące się do skonkretyzowanych materialnie działań administracyjnych.
Źródła prawa administracyjnego.
Źródłem prawa administracyjnego są akty normatywne, w których zawarte są normy prawne. Sklei system prawny to ogół norm będących w ścisłym powiązaniu ze sobą.
Podział źródeł;
a) Normy stanowione przez centralne organy państwowe
b) Normy uchwalane przez organy terenowe, np. sejmiki wojewódzkie, rada powiatu, rada gminy
Ze względu na zakres obowiązywania źródła prawa dzielimy je na:
a) powszechnie obowiązujące - art. 87 konstytucji, np.
Ustawy
Ratyfikowane umowy międzynarodowe
Rozporządzenia
b) powszechnie obowiązujące, ale tylko na określonym terytorium np.
uchwały organów samorządowych.
c) obowiązujące tylko określone jednostki podległe organowi je wydającemu - art. 93 konstytucji, np.
zarządzenia
uchwały rządu
Stosunek administracyjno-prawny i jego formy;
1. Definicja stosunku administracyjno-prawnego
2. Elementy
3. Nawiązanie stosunku
4. Formy stosunku
Ad.1) Stosunek administracyjno-prawny jest to relacja pomiędzy podmiotem administracji publicznej działającym w imieniu państwa, a obywatelem albo innymi podmiotami, który oparty jest na przepisach prawnych. Cechą charakterystyczna tego stosunku jest fakt, że podmioty w nim pozostające nie są na równej pozycji. Organ administracji działa władczo, czyli w sferze imperium. Jest to odwrotnością stosunku cywilnego, w którym podmioty będące w sporze są równorzędne.
Ad.2) Elementy stosunku administracyjno-prawnego:
a) podmiot stosunku - jest nim obligatoryjnie organ administracyjny kompetentny do żądania określonego zachowania się albo wykonania jakiejś czynności
b) drugi podmiot - jest nim osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna nie posiadająca osobowości prawnej, której dotyczy dany nakaz lub zakaz, albo, który ma prawo podmiotowe do żądania od administracji publicznej określonego działania lub zaniechania jakiegoś działania.
c) przedmiot stosunku - czyli zakres działalności administracji publicznej, który wynika z norm prawa materialnego
d) podstawa prawna
e) obowiązki i uprawnienia - polegają na przykład na działaniu, znoszeniu lub zaniechaniu. Obowiązki i uprawnienia mają charakter osobisty i nie mogą być przenoszone na inne osoby (nie podlegają sukcesji), wygasają z chwilą śmierci osoby obowiązanej lub uprawnionej
Ad3) Nawiązanie stosunku następuje na podstawie normy prawnej, a polega na skonkretyzowaniu tejże normy w drodze wydania, przez właściwy podmiot, aktu administracyjnego lub poprzez zawarcie umowy administracyjnej.
Formy stosunków administracyjno-prawnych
a) stosunek proceduralny - jest nawiązywany za pomocą impulsu pochodzącego od podmiotu uprawnionego do jego wszczęcia i trwa przez określony czas. Fundamentem jego są przepisy postępowania administracyjnego. Stosunek ten wygasa z momentem wydania ostatecznej decyzji administracyjnej.
b) stosunek sporny - podstawą prawna tego stosunku są przepisy prawa procesowego umożliwiające wniesienie skargi na akty administracyjne (np. decyzje, postanowienia) do sądu administracyjnego. Stosunek ten trwa od chwili zaskarżenia aktu do czasu wydania wyroku.
c) stosunki administracyjne ad hoc - dotyczą jakiś jednorazowych czynności, np. okazania dokumentów, kontrola drogowa.
d) stosunki administracyjno-prawne trwałe - są znaczącymi dla prawa relacjami pomiędzy organami administracji a obywatelami. Mogą odnosić się do praw osobistych np. obowiązek szkolny itp. ale również do uprawnień finansowych np. podatki, zapomoga itd. oraz wiążące się z korzystaniem z zakładów użyteczności publicznej np. biblioteki publicznej.
e) stosunek administracyjno-prawny nadzoru - przykładem może być nadzór budowlany.
f) stosunki egzekucyjne - będące skutkiem postępowania egzekucyjnego, podmiotami jego będą organ egzekucyjny, zobowiązany.
Źródła prawa administracyjnego stanowione przez organy centralne:
1. Konstytucja
2. Ustawa
3. Akty prawne z mocą ustawy
4. Ratyfikowane mowy międzynarodowe
5. Rozporządzenia
6. Inne akty prawne stanowione przez organy centralne
Ad.1. Ustawa zasadnicza mająca największą moc prawną, reguluje ona ustrój państwa oraz normuje podstawowe prawa i obowiązki obywatela. Jest aktem nadrzędnym w stosunku do całego systemu prawnego.
Ad.2. Akt normatywny uchwalany przez parlament w ściśle określonej procedurze; inicjatywa ustawodawcza przysługuje posłom, Senatowi, Prezydentowi i Radzie Ministrów, ponadto inicjatywa ustawodawcza przysługuje grupie, co najmniej 100 tyś. obywateli mających prawo wybierania do Sejmu.
Ad.3. Wprowadza je konstytucja np. rozporządzenie z mocą ustawy wydawane przez Prezydenta RP na wniosek Rady Ministrów tylko w stanach nadzwyczajnych (organizacji sił zbrojnych, rządu oraz administracji rządowej).
Ad.4. Najważniejsze źródło prawa międzynarodowego; zawierane są przez państwa i wiążą je swymi normami w zakresie, w jakim zostały przez państwo ratyfikowane. Obowiązują po ratyfikacji i ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw Rzeczpospolitej. Normują one stosunki polityczne, wojskowe, gospodarcze, sportowe, itp. Ustawa z 14 IV 2000 r. o umowach międzynarodowych precyzuje reguły oraz tryb zawierania, ratyfikowania, wykonywania, wypowiadania i zmian zakresu obowiązywania umów międzynarodowych.
Ad.5. Akt prawny wydawany przez organ wskazany w Konstytucji, na podstawie kompetencji ustawowych i w celu ich wykonania.
Podmioty kompetentne do wydawania rozporządzeń:
Prezydent RP
Rada Ministrów
Premier
Minister kierujący działem administracji rządowej
Przewodniczący komitetu, wchodzący w skład Rady Ministrów
Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji
Cechy rozporządzenia;
Obligatoryjnie jest aktem normatywnym i źródłem prawa powszechnie obowiązującym;
Powstaje na wskutek szczegółowych kompetencji ustawowych.
Kompetencje wydawania rozporządzeń mogą być dwojakiego rodzaju obowiązkowe lub fakultatywne.
Reguluje tylko te dziedziny, które są wskazane w ustawie jako normowane za pomocą rozporządzenia.
Rozporządzenie musi pozostać w granicach udzielonego upoważnienia ustawowego.
Rozporządzenie musi być zgodne z Konstytucją, ustawami i ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi.
Rozporządzenie musi powoływać się na upoważnienie ustawowe.
Wchodzi do systemu prawnego w dniu jego ogłoszenie w dzienniku ustaw RP.
Ad. 6.
a) Prezydent może wydawać zarządzenia, mają one charakter wewnętrzny, mogą być wydawane tylko na podstawie ustawy oraz wymagają kontrasygnaty Premiera.
b) Premier wydaje również zarządzenia, które mogą mieć charakter aktów normatywnych bądź aktów indywidualnych, dotyczących konkretnych spraw i mają indywidualnie oznaczonego adresata.
c) Ministrowie i przewodniczący komitetów wydają również zarządzenia podobne do tych, które wydaje premier. Wyjątek - Rada Ministrów może uchylić takie zarządzenie na wniosek Premiera.
d) KRRiTV wydaje rozporządzenia, natomiast w sprawach indywidualnych podejmuje uchwały; takie uchwały nie są aktami normatywnymi, nie należą do źródeł prawa.
Źródła prawa dla określonego obszaru kraju - akty prawa miejscowego wydawane na obszarze:
1.Województwa
2.Powiatu
3.Gminy
Akty prawa miejscowego to normy prawne powszechnie obowiązujące na określonym obszarze kraju. Nie obowiązują one na pozostałym obszarze. Wydawane są przez organy samorządu terytorialnego lub terenowe organy administracji rządowej.
Rodzaje norm obowiązujących tylko na pewnym określonym terytorium:
Akty prawa wydane przez organy samorządu terytorialnego
Normy wydane przez organy administracji rządowej
Przepisy samoistne w ramach kompetencji ustawowych
Przepisy wykonawcze
Organami nadzoru nad samorządem terytorialnym są:
- Premier
- Wojewoda
Do wydawania aktów prawa miejscowego są kompetentni:
- wojewoda
- organy rządowej administracji niezespolonej
Terenowa administracja rządowa:
- Wojewoda
- Urząd wojewódzki
- Organy rządowej administracji niezespolonej
Samorząd terytorialny:
- Województwo:
Urząd Marszałkowski:
Sejmik wojewódzki;
Zarząd województwa z Marszałkiem województwa
Sejmik województwa stanowi akty prawa miejscowego szczególności:
- statut
- uchwały
- Powiat:
Starostwo powiatowe:
Rada powiatu;
Zarząd powiatu z Starostą;
Rada powiatu stanowi:
- statut
- uchwały
- Gmina
Urząd Gminy, Urząd Miasta:
Rada Gminy;
Wójt (Burmistrz, Prezydent Miasta)
Rada gminy stanowi akty prawa miejscowego:
- uchwały
- zarządzenia
Statut województwa i ewentualne zmiany tego aktu podlegają ogłoszeniu w wojewódzkim dzienniku urzędowym.
Źródła ustrojowe samorządy terytorialnego:
Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa
Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o administracji rządowej w województwie
Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym
Ustawa z dnia 8 marca 1998 r. o samorządzie gminnym
Przepisy porządkowe wydawane są na podstawie ogólnej kompetencji zawartej w ustawach o administracji rządowej w województwie, o samorządzie powiatowym i o samorządzie gminnym. Na obszarach morskich zarządzenia porządkowe wydają dyrektorzy urzędów morskich.
a) Województwo - na podstawie art. 40 ustawy z 5. VI. 1998 r. o administracji rządowej w województwie wojewoda wydaje akty porządkowe w formie rozporządzeń porządkowych
b) Powiat - przepisy porządkowe wydaje organ uchwałodawczy powiatu w formie uchwały, jeżeli ma ustawą kompetencję do wydania tego rodzaju aktu. Odstępstwem od tego są sytuacje nie cierpiące zwłoki, wówczas powiatowe przepisy porządkowe może wydać zarząd (art. 42)
c) Gmina - przepisy porządkowe wydaje rada gminy w formie uchwały. Odstępstwem od tego są sytuacje nagłe, wówczas gminne przepisy porządkowe może wydać prezydent miasta, burmistrz, wójt, aczkolwiek w formie zarządzenia.
d) Dyrektorzy urzędów morskich kompetentni są do wydawania przepisów porządkowych, tylko wtedy, gdy jest to niezbędne do ochrony życia, zdrowia lub mienia na morzu albo ochrony środowiska morskiego.
Podział źródeł prawa ze względu na przedmiot regulacji:
1. Akty wewnętrzne
2. Normy techniczne
3. Normy planowe
4. Zwyczaj i orzecznictwo
Ad.1. To normy prawne które obowiązują powszechnie ale tylko określone podmioty lub podmioty, które incydentalnie stają się ich adresatami np. „akty prawa zakładowego”. Przeważnie adresatami tych przepisów są jednostki podporządkowane organowi wydającemu akt tj. jednostki organizacyjne oraz personel tych jednostek, a w przypadku zakładów publicznych - użytkownicy tych zakładów (np. uczniowie, studenci, pacjenci). Do aktów prawa wewnętrznego zaliczyć należy np. uchwały Rady Ministrów - mają różny charakter zarówno powszechnie obowiązujący jak również tylko wewnętrzny, zarządzenia - obowiązują one tylko jednostki podległe organizacyjnie. Statut szkoły wyższej lub policealnej mają charakter wewnętrzny. Omawiane akty kontrolowane są przez organ nadzorujący określoną jednostkę organizacyjną. Istnieją takie rozwiązania ustawodawcze, że dla wydania aktu wewnętrznego musi być on zatwierdzany przez organ nadzoru. Nie ma formalnego wymogu publikacji aktów wewnętrznych dziennikach publikacyjnych danego podmiotu, obligatoryjnym jest natomiast zawiadomienie o nim adresatów.
Ad.2. Normy techniczne - stanowione są one przez Polski Komitet Normalizacyjny, który podlega Prezesowi rady Ministrów. Odnoszą się one do następujących zagadnień:
a) wymogów związanych z bezpieczną i higieniczną pracą
b) ochrony życia, zdrowia, środowiska
c) jakości określonych produktów
d) podstawowych wskaźników technicznych i użyteczności produktu.
e) projektowanie obiektów budowlanych oraz warunków wykonania i odbioru tych obiektów (norma budowlana)
f) dokumentacji technicznej
Ad.3. Normy planowe - to np. plan budżetowe jednostek samorządu terytorialnego, plany zagospodarowania przestrzennego. Istotną funkcję w procesie administrowania i podejmowania ważnych decyzji pełni plan zagospodarowania przestrzennego, który jest podstawowym aktem wraz z ustawami zawierającymi przepisy prawa materialnego, do wydawania decyzji administracyjnych, np. pozwoleń na budowę, o których stanowi ustawa prawo budowlane.
Ad.4. Zwyczaj i orzecznictwo
Prawo zwyczajowe powstaje przez długotrwałe i jednolite stosowanie pewnych rozwiązań. Nie stanowią one źródeł prawa, ale zaznaczyć należy, że niektóre przepisy odwołują się do zwyczaju np. przepisy porządkowe publikuje się w sposób zwyczajowo przyjęty w danej gminie itp..
Orzecznictwo - orzeczenia wojewódzkiego sądu administracyjnego i Naczelnego Sądu Administracyjnego (NSA) również nie są źródłem prawa są jedynie pomocą w wykładni przepisów dla podmiotów administracji publicznej.
Czynności administracyjno-prawne.
Czynności te można rozróżnić ze względu na ich charakter i tak wyróżniamy działania władcze i nie władcze, drugim kryterium jest sfera działania i tu można wyróżnić: akty zewnętrzne - zaadresowane do wszystkich obywateli i podmiotów nie podporządkowanych organizacyjnie ani te, które nie pozostają w szczególnych stosunkach zależności z administracją publiczną (np. zależności zakładowej) oraz akty wewnętrzne zaadresowane do podmiotów podporządkowanym strukturalnie administracji.
Stosując jako kryterium podziału stopień konkretności oznaczenia adresata aktu można wyróżnić:
a) Akty planowania adresat jest początkowo generalny, ale później następuje jego konkretyzacja i adresat jest indywidualny. Zmiana ta następuje na skutek korzystania przez podmioty z ich prawa.
b) Akty tworzące sytuacje prawne dla obywateli - regulują konkretne, indywidualne sytuacje, ale pomimo tego skierowane są adresata generalnego do ogółu podmiotów znajdujących się w takiej sytuacji, że prawo nakazuje odpowiednie zachowanie się tych podmiotów. Przykładowo możliwość korzystania z urządzeń publicznych.
c) Akty tworzące uprawnienie lub obowiązek dla oznaczonego adresata - tworzą normę indywidualną dla określonego adresata bezpośrednio np. akt nadania obywatelstwa polskiego. Decyzje administracyjne tworzone są przy czynnym udziale swoich adresatów.
e) Akty egzekucyjne - zadaniem tych aktów jest zmuszenie do wykonania prawa, a zwłaszcza obowiązku, czyli doprowadzenie do wykonania aktu administracyjnego.
Mając na uwadze kryterium adresata należy wyróżnić:
a) Akty generalne - określają one zasady postępowania, np. " każdy, kto … to... " Bądź, gdy zaistnieje sytuacja A to ma nastąpić skutek prawny B.
b) Akty indywidualne - skierowane do jednego lub paru podmiotów określonych z imienia i nazwiska.
Akt administracyjny
1. Definicja aktu administracyjnego.
2. Klasyfikacja aktów administracyjnych.
3. Porównanie charakteru aktu administracyjnego z orzeczeniem sądowym.
Ad.1. Aktem administracyjnym jest formą działalności prawnej oraz władczej organu administracji skierowane na wywołanie konkretnych, indywidualnie oznaczonych skutków prawnych. Podstawą aktu administracyjnego jest przepis prawny, który decyduje o tym, kto i w jakim zakresie jest kompetentny do wydawania aktów prawnych oraz podstawa prawna - norma prawa materialnego. Akt administracyjny musi być wydany przez organ uprawniony do wydawania takich aktów, musi mieć podstawę prawną, a ponad to musi spełnić inne wymogi przewidziane przez prawo, np., co do formy wydania - akt zostaje wydany po przeprowadzeniu postępowania określonego w przepisach prawnych.
Do cech charakterystycznych aktu administracyjnego należy zaliczyć:
- forma władcza
- dotyczy konkretnej sprawy
- wywoływanie skutków prawnych.
- jednostronność
Akt administracyjny jest, więc szczególną formą czynności prawnych organów administracyjnych, regulowaną przez przepisy prawa administracyjnego. Prawo administracyjne reguluje akty administracyjne jako działania jednostronne i władcze, a więc takie, które posiadają wobec adresata moc obowiązującą. Ich wykonanie zapewnione jest przez szereg środków, którymi administracja dysponuje we własnym zakresie.
Ad.2. Według innej klasyfikacji można wyróżnić następujące akty administracyjne:
a) Akty deklaratoryjne (ex tunc) - stwierdzają zaistnienie prawnego stosunku. Akty takie podciągają dany stan faktyczny pod normy prawne w sposób wiążący. Normuje w sposób wiążący, że w określonej sytuacji wynikają z mocy ustawy dla adresata aktu określone uprawnienia bądź obowiązki.
b) Akt konstytutywny (ex nunc) ma charakter twórczy, powoduje powstanie, dokonuje zmian lub znosi (uchyla) stosunek prawny, przy czym skutek prawny aktu następuje tutaj nie z mocy ustawy, ale z mocy aktu administracyjnego, np. nadanie obywatelstwa.
c) Akty formalne i nieformalne. Wymogiem przy każdym akcie administracyjnym jest określona forma. Jednakże niektóre mają tylko taka formę by nie budziły wątpliwości podania treści aktu jego adresatowi, np. przez policjanta regulującego ruchem ulicznym, dającego znaki określone prawem o ruchu drogowym.
d) Akty zewnętrzne i wewnętrzne;
Zewnętrzne skierowane są do podmiotów nie podporządkowanych organizacyjnie organowi wydającemu akt, a więc do obywateli i osób prawnych.
Wewnętrzne skierowane są do podporządkowanych organów i innych jednostek organizacyjnych oraz do podległych pracowników.
e) Akty pozytywne i negatywne - pozytywne to takie, które w całości uwzględniają żądanie adresata (strony). Akty negatywne to takie, które nie uwzględniają choćby w części żądania strony, również takie, które nakładają na stronę obowiązek prawny bądź ustalają taki obowiązek, np. obowiązek zawiadomienia organu gminy o zgromadzeniu publicznym.
f) Akty nakazujące, kształtujące i ustalające;
Nakazujące to zakazy lub nakazy, czyli nakazują lub zakazują określonego w nich zachowania się (czynienia, znoszenia, zaniechania), np. powołanie do wojska, znaki kierującego ruchem ulicznym.
Kształtujące prawo to takie, które normują, zmieniają lub znoszą konkretny stosunek prawny, określony status prawny, np. nominacja urzędnika.
Ustalające akty administracyjne to takie, które ustalają prawo lub prawnie istotną właściwość osoby, np. akt stwierdzający obywatelstwo, prawo wyborcze.
g) Akty zależne i niezależne od woli adresata - zależne wydawane są na wniosek adresata, a nie z urzędu, natomiast niezależne narzucane są z urzędu
h) Uzupełniając powyższą klasyfikację podziałów aktów administracyjnych można wyróżnić akty administracyjne, które wywierają skutki prawne w sferze prawa cywilnego bezpośrednio, np. decyzja administracyjna o wywłaszczeniu nieruchomości, bądź tylko pośrednio, stanowiąc niezbędną przesłankę dla zawarcia umowy. Można tu mówić o tzw. „rzeczowym akcie administracyjnym” związanym z rzeczą lub przedsiębiorstwem. Uprawnienia i obowiązki w tym przypadku mogą przechodzić na każdorazowego właściciela rzeczy lub podmiot prowadzący przedsiębiorstwo.
Ad.3. Porównując ze sobą akt administracyjny i wyrok sądowy, zauważyć można kilka podobieństw. Przykładowo oba są swoistymi aktami stosowania prawa, gdyż określają, co w konkretnym przypadku jest prawem.
Odmienności pomiędzy aktem administracyjnym, a orzecznictwem sądowym:
a) Wyrok rozstrzyga w sposób wiążący i ostateczny spór prawny w interesie porządku prawnego. Akt administracyjny jest natomiast przede wszystkim pewnym wyrazem działalności administracji publicznej mającym skutek głównie w przyszłości.
b) Sąd rozstrzyga jako bezstronny i niezależny organ spór prawny między dwoma podmiotami będącymi stronami postępowania: organem administracji publicznej i skarżącym. Organ administracji publicznej rozstrzyga w drodze aktu administracyjnego powierzoną mu sprawę administracyjną, i jest jednocześnie organem rozstrzygającym i podmiotem będącym stronom w toczącym się postępowaniu.
c) Wyrok jest tylko rozstrzygnięciem prawnym. Natomiast akt administracyjny jest zdeterminowany - w ramach prawa - przez celowość działania administracji, konieczność osiągnięcia założonych celów.
d) Sąd działa tylko na wniosek, a organ administracji publicznej może działać również z urzędu.
e) Postępowanie sądowe jest sformalizowane i zapewnia pewne gwarancje procesowe, aby stanowić rzeczowo właściwe rozstrzygnięcie. Postępowanie administracyjne jest mniej sformalizowane od procedury sądowej, ma, bowiem zapewnić szybką, sprawną i celową administrację.
Poprawność i niepoprawność aktu administracyjnego
Akt administracyjny jest poprawny tylko wtedy, gdy spełnia wymogi formalne określone w przepisach:
a) Został wydany przez właściwy organ, tj., gdy organ ten był kompetentny do wydania takiego aktu
b) Został wydany zgodnie z przepisami prawa procesowego (KPA)
c) Jego treść jest zgodna z obowiązującym prawem materialnym
d) Gdy ma odpowiednią formę
Niepoprawność aktu administracyjnego
Wadliwość aktu administracyjnego może odnosić się do jego różnych elementów. Z tej przyczyny ustawodawca wyodrębnił różne rodzaje wad aktu. I tak mamy wady nieistotne i wady istotne.
Skutkiem wadliwości istotnej może być uchylenie, zmianę aktu lub stwierdzenie jego nieważności a także jego wzruszalność. Akt dotknięty szczególnie ciężkimi wadami w istocie aktem administracyjnym nie jest, nie ma mocy wiążącej i wówczas mamy do czynienia z bezwzględną nieważnością aktu.
Akt dotknięty wadą nieistotną wiąże adresata, jest aktem ważnym; można dokonać jego sprostowania, usunięcia oczywistej omyłki (rachunkowej, pisarskiej) albo dokonać uzupełnienia
Uznanie administracyjne, tzw." swobodne uznanie".
Uznanie administracyjne to pewna swoboda, jaką posiada organ administracyjny wydający decyzje, pozostawiona przez ustawodawcę. Związanie administracji ustawami przesądza o tym, że administracja działa na podstawie i granicach prawa. Uznanie jest również działaniem zgodnym z prawem a polega na tym, że organ np. ma do wyboru wyliczone przez ustawodawcę możliwości lub w przepisie występuje słowo „może”, które powoduje, iż organ ma wybór wydania lub nie wydania danego aktu. Przy wykonywaniu ustaw ważne są dwie instytucje: uznanie administracyjne i pojęcie nieostre. Pojęcia nieostre nie są uznaniem administracyjnym.
Stosowanie prawa następuje w czterech fazach;
1. Wyjaśnienie i ustalenie stanu faktycznego
2. Wykładnia i ustalenie stanu prawnego(hipotezy normy prawnej)
3. Subsumpcja - udzielenie odpowiedzi na pytanie, czy stan faktyczny odpowiada stanowi przewidzianemu przez ustawę
4. Ustalenie skutku prawnego udowodnionego faktu
Uznanie administracyjne ma miejsce wtedy, gdy organ administracyjny dla urzeczywistnienia stanu prawnego ma prawo wyboru pomiędzy różnymi rozwiązaniami. Przy tej instytucji norma prawna nie determinuje w sposób jednoznaczny skutku prawnego, lecz pozostawia w sposób wyraźny dokonanie takiego wyboru organowi administracyjnemu.
Biorąc pod uwagę instytucje uznania administracyjnego można dokonać następującego podziału aktów:
- Akty wydane na podstawie ścisłego związania ustawowego
- Akty oparte na uznaniu administracyjnym
Pojęcia nieostre np.: interes publiczny, interes społeczny, dobro publiczne, ważny interes strony, ważny interes państwowy, porządek publiczny, i inne. Ustalenie, co dokładnie znaczą takie określenia użyte przez ustawodawcę należy do organu stosującego prawo.
Inne formy działania administracji publicznej:
1. Umowa cywilnoprawna
2. Umowa administracyjna
3. Ugoda administracyjna
4. Porozumienie administracyjne
5. Przyrzeczenie
Ad.1. Organy administracyjne kompetentne są do zawierania umów cywilnoprawnych. Oprócz podmiotów administracyjnych umowy takie są zawierane przez osoby fizyczne, prawne, jednostki organizacyjne które nie posiadają osobowości prawnej. Umowa to dokument, który skutkuje w wyniku zgodnego oświadczenia woli stron, podpisywana w oparciu o ustawę o zamówieniach publicznych. Spory związane z takimi umowami podlegają rozpoznaniu przez sądy powszechne.
Ad.2. Umowa administracyjna może być zawarta pomiędzy organem administracji publicznej i jakimś podmiotem spoza administracji, który to podmiot ma swobodę działania, a organ działa postępuje według ustawowych kompetencji.
Ad.3. Unormowana w kodeksie postępowania administracyjnego (k.p.a.) ugoda administracyjna ma postać ugody pomiędzy stronami procedury administracyjnej, zawieranej przed organem, przed którym toczy się postępowanie administracyjne. Może ją zawrzeć tylko w indywidualnej sprawie administracyjnej, wyłącznie podczas trwania postępowania administracyjnego. Z godnie z art. 121 k.p.a. "Zatwierdzona ugoda wywiera takie same skutki, jak decyzja wydana w toku postępowania administracyjnego".
Ad.4. Porozumienie administracyjne. Instytucja ta służy do organizowania działalności podmiotów w sferze przydzielonych im zadań, w szczególności może obejmować sferę stosunków administracyjno-prawnych.
Obecnie na podstawie ustawy z 8. III. 1990 r. o samorządzie gminnym, gminy są uprawnione do zawierania porozumień z organami administracji rządowej w sprawie przejmowania przez te organy zadań z zakresu administracji rządowej. Takie samo rozwiązanie zostało unormowane w przypadku samorządu wojewódzkiego oraz jednostek lokalnego samorządu terytorialnego w sprawie powierzenia wykonywania niektórych zadań publicznych - ustawa z 8.III.1998 r.
Ad.5. Przyrzeczenie to szczególna forma działalności administracji polegająca na zadeklarowaniu przez organ administracji, że zobowiązuje się on do podjęcia określonego działania albo do dopuszczenia do pewnego działania, np. ustawa o repatriacji z 2000 r.
Prawo administracyjne - ustrojowe
a) definicja ustrojowego prawa administracyjnego
b) Reguły korelacji podmiotów administracji publicznej
Do podstawowych zagadnień prawa administracyjnego ustrojowego należą kwestie odnoszące się podmiotów administracji publicznej, urzędów, klasyfikacji organów administracyjnych, władztwa organizacyjnego, uprawnień i właściwości oraz zasad powiązania organów administracji publicznej.
Aparat administracyjny - określenie obejmujące strukturę administracji jako organizację różnorakich jednostek organizacyjnych wykonujących zadania z zakresu administracji publicznej, takich jak organy administracji publicznej (rządowej, samorządowej), zakłady publiczne, przedsiębiorstwa użyteczności publicznej (komunalne), organizacje społeczne, korporacje, a nawet upoważnione osoby prawne. Aparat administracyjny można podzielić na jednostki funkcjonalne np. ośrodki służby zdrowia, terytorialne, centralne, wojewódzkie, powiatowe, okręgowe oraz organizacyjne np. rządowe, samorządowe.
Reguły związków pomiędzy jednostkami administracji publicznej;
1. Koncentracji - organy centralne
2. Dekoncentracji - organy terenowe
3. Centralizacji - w ściśle sprecyzowanej sferze właściwości rzeczowej system organów administracji jest zorganizowany w ten sposób, że podejmowanie decyzji należy wyłącznie do organów nadrzędnych.
4. Decentralizacji - gdy sprecyzowane zadania przekazywane są jako zadania własne podmiotom samorządowym.
Zasada hierarchicznego podporządkowania organów administracji niższych szczebli organom wyższym polega na podwójnej zależności organów podrzędnych zależności służbowej i osobowej.
a) Zależność służbowa - polega na wykonywaniu poleceń służbowych wyższych organów przez organy niższe.
b) Zależność osobowa - organ wyższego stopnia uprawniony jest do mianowania, zwolnień, awansów, nagradzania, pociągania do odpowiedzialności i wymierzania kar podmiotom bezpośrednio lub pośrednio niższym.
Cechy hierarchii;
1.Określeni członkowie organizacji lub jednostki organizacyjnej maja sprecyzowaną wartość w układzie stopniowym.
2.Stopnie na drabinie związane są z prawem wydawania zarządzeń albo z obowiązkiem ich wykonania.
3.Stosunek nadrzędności zawiera w sobie uprawnienia kontrolne oraz do uzyskiwania informacji od jednostek podległych.
4. Występuje podwójna zależność; służbowa i osobowa.
Nadzór w teorii prawa administracyjnego oznacza zwierzchnictwo oraz możliwość podjęcia prawem przewidzianych środków wiążących nadzorowanego a także obserwacje wykonywanych zadań lub możliwość bezpośredniego wzruszenia (uchylenia, stwierdzenia nieważności) jego aktów.
Kontrola natomiast oznacza wyłącznie prawo organu kontrolującego do sprawdzania wykonanych zadań, czynności innych organów, jednostek organizacyjnych i oceniania prawidłowości ich oraz porównanie ich do określonych wzorców.
1.Podmioty administracji i ich klasyfikacja:
a) organy administracji rządowej
b) organy administracji samorządowej
c) organy naczelne
d) organy centralne i terenowe
e) organy decydujące i pomocnicze
f) jednoosobowe i kolegialne
f) zawodowe i społeczne
2. Zakres działania i właściwość organu.
3. Władztwo organizacyjne
4. Samorząd
Ad.1.
Organ administracji rządowej, to organ, który
a) stanowi wyodrębnioną część aparatu administracji rządowej
b) działa w imieniu i na rachunek państwa
c) kompetentny jest do korzystania ze środków władczych
d) działa w zakresie przyznanych mu uprawnień (zakres działania, zadania, uprawnienia i obowiązki
Organ samorządu terytorialnego, to taki organ, który;
a) jest wyodrębniony organizacyjnie
b) działa w imieniu i na rachunek danej jednostki samorządu
c) korzysta ze środków władczych
d) działa w zakresie przysługujących mu kompetencji
Organy naczelne obejmują swym zakresem całe państwo i są to organy bezpośrednio włączone do składu Rady Ministrów.
Organy centralne i terenowe (lokalne)
Organem centralnym jest organ, którego zasięg działania rozciąga się na obszar całego państwa, a organem terenowym - organ, który realizuje swoje kompetencje tylko na określonej części terytorium państwa, np. w województwie, powiecie, gminie czy okręgu.
Centralne organy administracji - Rada Ministrów
Rada Ministrów składa się z Prezesa Rady Ministrów i ministrów. W jej skład mogą również wchodzić wiceprezesi Rady Ministrów oraz powoływani przewodniczący określonych w ustawach komitetów.
Podstawowe kompetencje rządu:
- inicjatywa ustawodawcza
- wydawanie rozporządzeń
- zapewnia wykonywanie ustaw
- zawieranie umów międzynarodowych
- uchwala projekt budżetu państwa
- zapewnia bezpieczeństwo państwa
Zgodnie z art. 146 ust. 2 konstytucji do Rady Ministrów należą sprawy niezastrzeżone dla innych organów państwowych samorządu terytorialnego - inaczej mówiąc, do Rady Ministrów należą;
a) Nadawanie kierunków działania administracji rządowej
b) Koordynacja międzyresortowa administracji rządowej
c) Decydowanie w sprawach szczególnej wagi
Organy decydujące i pomocnicze
Organy decydujące to organy, które mogą rozstrzygać sprawy w drodze czynności prawnych, a organy pomocnicze to takie organy, które mogą tylko występować z inicjatywą czy tez opiniować przedstawione im sprawy przez organy decydujące bądź też wykonywać jedynie czynności kontrolne, np. Rada Legislacyjna przy Premierze lub kolegium przy wojewodzie.
Organy jednoosobowe i kolegialne
Organy jednoosobowe (premier, minister, wojewoda, starosta, itp.) powołane są do załatwienia spraw konkretnych, licznych, wymagających szybkiego rozstrzygnięcia, gdy niezbędna jest wiedza fachowa i gdy chodzi o jasno określoną odpowiedzialność. Organy kolegialne (rada ministrów, zarząd powiatu, itp.) tworzone są po to by ustalały ogólne kierunki działania, cele strategiczne, założenia polityki w poszczególnych dziedzinach działalności państwa. Podejmują one decyzje większością głosów.
Organy zawodowe i społeczne
Organ zawodowy składa się z osób, które z tego tytułu otrzymują wynagrodzenie, będące źródłem utrzymania. Za organ społeczny uważa się taki organ, w skład, którego wchodzą osoby traktujące swą pracę (działalność) honorowo nie otrzymując wynagrodzenia. Mogą natomiast otrzymać diety czy ekwiwalenty za utracony zarobek np. ławnicy.
Ad.2. Zakres działania organu
Wskazuje, jakimi sprawami ma się zajmować dany organ. O zakresie działania stanowią przepisy kompetencyjne odnoszące się do konkretnego organu. Właściwość organu pozwala na udzielenie odpowiedzi na pytanie, jaki podmiot administracji i jaki organ administracyjny jest powołany do załatwienia spraw administracyjnych danego rodzaju. Rodzaje właściwości;
a) Rzeczowa - dotycz przydzielonych danemu organowi kategorii spraw. Rozstrzyga ona o tym, jaki organ załatwia sprawy z zakresu budownictwa, przemysłu, oświaty, zdrowia, itp.
b) Miejscowa - zwana też terytorialną, dotyczy przestrzeni (terytorium) działania organu, np., na jakim obszarze dany organ może realizować swoją właściwość rzeczowa, w której gminie, w województwie, powiecie bądź okręgu.
c) Instancyjna - zakłada wielostopniową organizację administracji i rozstrzyga, którego stopnia organ jest właściwy do załatwienia sprawy.
d) Funkcjonalna - odnosi się do określenia, który z wewnętrznych organów danego podmiotu właściwy jest do załatwienia danej sprawy.
Przestrzeganie właściwości - organ jest zobowiązany wykonywać zadania jemu przydzielone i przestrzegać z urzędu swojej właściwości. Właściwość stanowi podstawę i granicę działalności organu.
Przenoszenie właściwości - zakres działania danego organu określa ustawa. Możliwe jest przeniesienie właściwości, jeżeli ustawa tak stanowi. Ustawa nakłada obowiązek wykonania zadań zleconych z zakresu administracji rządowej, jak również wykonywania zadań przekazanych w wyniku porozumienia z organami administracji rządowej.
Ad.3. Władztwo organizacyjne
Uprawnienia do tworzenia, zmiany i znoszenia podmiotów administracji (organów, korporacji, zakładów publicznych itp.).
Utworzenie podmiotu administracji następuje przez wydanie aktu prawnego. Przede wszystkim zostają w nim określone jego zadania, kompetencje, nazwa i wyposażenie w środki materialne.
Tak rozumiane władztwo organizacyjne przysługuje organom państwa w zakresie władzy ustawodawczej i wykonawczej, np. ustawa z 5.VI. 1998 r. o administracji rządowej w województwie ustaliła, że ustanowienie organów administracji może następować wyłącznie w drodze ustawy, jeżeli jest to uzasadnione ogólnopaństwowym charakterem wykonywanych zadań lub terytorialnym zasięgiem działania przekraczającym obszar jednego województwa.
Ad.4. Samorząd
Samorząd oznacza pewien sposób administracji, a mianowicie sprawowanie samodzielnie administracji przez związki publicznoprawne, czyli samorząd - samorząd terytorialny (gminny, powiatowy) oraz samorząd specjalny np. zawodowy, gospodarczy, wyznaniowy, narodowościowy.
Zgodnie z regulaminem serwisu www.bryk.pl prawa autorskie do niniejszego materiału posiada Wydawnictwo GREG. W związku z tym, rozpowszechnianie niniejszego materiału w wersji oryginalnej albo w postaci opracowania, utrwalanie lub kopiowanie materiału w celu rozpowszechnienia w szczególności zamieszczanie na innym serwerze, przekazywanie drogą elektroniczną i wykorzystywanie materiału w inny sposób niż dla celów własnej edukacji bez zgody Wydawnictwa GREG podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności.