T. VII
Metodyka rekreacji ruchowej
1. Uwarunkowania doboru metod stosowanych w rekreacji
ruchowej
2. Metodyka rekreacji a wiek uczestników
Bibliografia:
1. Kiełbasiewicz-Drozdowska J., Siwiński W. (red), Teoria
i metodyka rekreacji (Zagadnienia podstawowe),
AWF Poznań 2001
2. Piotrowska H. (red), Sport dla wszystkich (Rekreacja dla
każdego), cz. II, TKKF Warszawa 1994
3. Wolańska T. (red.), Rekreacja ruchowa i turystyka,
AWF Warszawa 1989
W praktycznym działaniu na polu realizacji programu rekreacji na pierwszy plan wysuwają się sposoby postępowania, czyli inaczej mówiąc metody nauczania i wychowania. Słowo metoda pochodzi od greckiego wyrazu methodos - droga, sposób postępowania. Metoda jest pojęciem złożonym, posiadającym określone cechy, takie jak: uświadomione kierowanie na cel, kolejność czynności działania, systematyczność, powtarzalność. Inaczej mówiąc, metoda to sposób postępowania stosowany świadomie dla osiągnięcia określonego celu.
1. Uwarunkowania doboru metod stosowanych w rekreacji ruchowej
Metodykę rekreacji ruchowej wyznaczają jej funkcje i rola dla jednostki i społeczeństwa. Metodyka rekreacji ruchowej, wykorzystując wiele doświadczeń metodyki wychowania fizycznego i treningu sportowego wykazuje jednak szereg odrębności wynikających z właściwości celów i form rekreacji.
U podstaw rekreacji ruchowej leżą jej dwa aspekty: społeczno - wychowawczy i zdrowotno - higieniczny. Te dwa punkty odniesienia i wyważenie proporcji między nimi w zależności od wieku, wydolności ćwiczących, a także ich oczekiwań, są głównymi kierunkami i wskazaniami metodycznymi.
Do zakresu metodyki rekreacji ruchowej wchodzą zagadnienia:
organizacji i form pracy;
systematyki i metodyki ćwiczeń;
natężenia wysiłku;
atrakcyjności prowadzenia;
zjednywanie do aktywności fizycznej.
Mając na uwadze te uwarunkowania należy stwierdzić, że bardzo ważną rolę odgrywa osobowość instruktora rekreacji. Dobrowolność udziału w zajęciach odbija się w sposób istotny na metodyce zajęć. Umiejętność wytworzenia przyjaznej atmosfery, chęć spełnienia oczekiwań uczestników zajęć są ważnymi zadaniami prowadzącego.
Wiek uczestników bywa bardzo zróżnicowany. Rekreacja osób w wieku średnim i starszym stawia tu całkowicie inne wymagania i warunki pracy, aniżeli w wychowaniu fizycznym dzieci i młodzieży, inna jest podbudowa teoretyczna doboru odpowiednich form i metod.
Podłoże teoretyczne w odniesieniu do:
osób dorosłych stanowią - gerontologia, fizjologia pracy i wypoczynku, andragogika i psychologia starzenia się,
do dzieci - auksologia, psychologia rozwojowa, pedagogika i pediatria.
W odniesieniu do rekreacji dzieci i młodzieży można wykorzystać wiele elementów teorii i metodyki wychowania fizycznego.
Metodyka rekreacji ruchowej jest wypadkową wielu czynników, celów i wskazań, z którymi instruktor musi się liczyć wybierając określony sposób postępowania i metodę ćwiczeń fizycznych.
Prócz celów ogólnych rekreacji, duży wpływ na metodykę wywierają oczekiwania i postawy wobec kultury fizycznej samych uczestników zajęć. I tak niektórzy pragną po prostu nauczyć się jakiejś umiejętności (np. pływania, jazdy na nartach), inni chcą doskonalić swoją sprawność i wydolność fizyczną, poprawić sylwetkę, a jeszcze inni pragną uczestniczyć we współzawodnictwie sportowym. Te bardzo zróżnicowane postawy nie występują w dodatku w czystej postaci, stanowią jednakże wskazania dla metodyki, a także wpływają na treść programu. Ponadto należy przywiązywać dużo uwagi do dydaktycznych zasad nauczania, a zwłaszcza zasady świadomości i aktywności. Zasady te są niezbędne w procesie wychowywania do rekreacji, zarówno dzieci i młodzieży, jak i osób dorosłych.
Jednym z czynników decydujących o przebiegu i wynikach działalności rekreacyjnej, jest odpowiedni dobór metod. Muszą one sprzyjać wszechstronnemu i harmonijnemu rozwojowi uczestników zajęć, kształtować nawyki ruchowe niezbędne w życiu. W procesie rekreacji w zależności od celu, form zajęć, wieku uczestników stosuje się różne wzajemnie uzupełniające się metody.
Nie możemy jednak określić jednej, skutecznej drogi działania szczególnie w zakresie rekreacji ruchowej. Wynika to z ciągłej gotowości programu rekreacyjnego do zmian, uwarunkowanych wielomotywacyjnymi potrzebami rekreacyjnymi ćwiczących oraz z dużej dynamiki rozwojowej tego ogniwa kultury fizycznej. Oznacza to, że cele i treści programów oraz zasady, metody i formy ich realizowania muszą być sukcesywnie korygowane i dostosowane do potrzeb.
Metodykę rekreacji determinują dwa aspekty: wychowawczo-społeczny i zdrowotno-kształtujący. Dlatego też możemy mówić o:
metodach wychowawczych;
metodach nauczania czynności ruchowych;
metodach kształtujących cechy motoryczne;
metodach i formach prowadzenia zajęć.
Do metod wychowawczych zalicza się:
metodę wpływu osobistego:
Instruktor działając przykładem osobistym dostarcza uczestnikowi zajęć właściwych wzorów zachowań. Innym środkiem wpływu osobistego jest przekonywanie - perswazja. Polega ona na umiejętnym podsunięciu uczestnikom rekreacji określonych rozwiązań za pomocą argumentów, wytworzenia napięcia emocjonalnego lub szacowania korzyści i strat danych działań. Ważne wydaje się wyrażanie aprobaty i dezaprobaty dla zachowań rekreacyjnych uczestników zajęć, przy założeniu, że dezaprobatę wyrażamy jedynie w sytuacjach zagrażających bezpieczeństwu. Instruktor może również wykorzystać sugestię, sygnalizując uczestnikom zajęć swoje oczekiwania, poprzez zachęcanie do określonych działań przez przestrzeganie przed ich negatywnymi skutkami, lub je oceniając.
metodę wpływu sytuacyjnego:
Instruktor rekreacji ma możliwość odwołania się w konkretnej sytuacji do doświadczeń uczestnika rekreacji (pozytywnych lub negatywnych). Może też instruować, wskazując drogę takiego zachowania, które pozwoli uczestnikowi rekreacji zaspokoić potrzeby, proponuje wzory zachowań rekreacyjnych i podaje wskazówki dotyczące ich realizowania.
metodę wpływu społecznego:
Współuczestnictwo w zajęciach grupowych daje duże szanse nawiązania kontaktów interpersonalnych. Wzajemne oddziaływanie na siebie ma dodatkowo motywować do uczestnictwa w zajęciach lub modyfikować dotychczasowe zachowania. Instruktor współpracując z zespołem może właściwie ukierunkować to działanie.
metodę kierowania samowychowaniem:
Instruktor rekreacji ruchowej może być pomocny w konstruowaniu bądź podtrzymywaniu przez uczestników celów rekreacyjnych. Profesjonalizm prowadzącego zajęcia rekreacyjne pomaga w poznaniu różnych technik regularnej samokontroli i samooceny, a systematyczność działań wytwarza pożądane przyzwyczajenia ćwiczących.
Obrazem skuteczności działania metod wychowawczych jest m. in. wytworzenie u uczestników rekreacji świadomej gotowości do uczestnictwa w aktywności ruchowej.
Najbardziej charakterystyczne dla rekreacji ruchowej są metody nauczania czynności ruchowych i kształtowania cech motorycznych. Wśród nich wyróżniamy:
metody nauczania ruchu
- niespecyficzne:
słowna
- dokładna informacja słowna na temat danej czynności ruchowej z zachowaniem następujących warunków:
- objaśnianie poszczególnych elementów ruchowych powinno
następować według kolejności występowania tych elementów w danym
ruchu;
- informacja powinna być dostosowana do możliwości percepcyjnych
odbiorcy, powinna być zwięzła, krótka i prosta.
poglądowa
- metoda ta łączy opis słowny ćwiczenia z pokazem, który może być przekazany pośrednio np. graficznie lub na filmie, bądź bezpośrednio wykonanie danej czynności.
działania praktycznego
- bezpośrednie wykonanie ćwiczenia w sposób dokładny, precyzyjny i w miarę możliwości, wykonany powoli,
- specyficzne:
metoda całościowa (syntetyczna)
- metoda nauczania czynności w całości, bez dzielenia na elementy składowe, znajdująca zastosowanie szczególne, gdy czynność ruchowa jest prosta, przydatna dla osób sprawnych lub dzieci,
metoda nauczania ćwiczeń częściami (analityczna)
- nauczanie czynności ruchowej, dzieląc całość czynności na mniejsze części, szczególnie przydatna w prowadzeniu zajęć z dorosłymi lub mało sprawnymi, a także wówczas, gdy zadanie ruchowe jest trudne.
metoda mieszana (kompleksowa)
- wymienne lub równoczesne stosowanie w zależności od potrzeb, metod: analitycznej i syntetycznej.
metody wspomagające kształtowanie cech motorycznych takich jak: siła, szybkość, zwinność czy wytrzymałość.
Każde ćwiczenie fizyczne jest kształtowaniem cech motorycznych. Ukierunkowanie ćwiczeń fizycznych na rozwój którejś z nich zawsze jest związane z zasobem ćwiczeń pomocniczych, które doprowadzają do opanowania poszczególnych elementów techniki, składających się na całość ćwiczenia. W realizacji tych zadań mogą być pomocne następujące metody:
metoda ciągła
- charakteryzuje się długookresową pracą o stałej intensywności,
metoda powtórzeniowa
- cechuje ją stała intensywność, powtarzanie tej samej czynności ruchowej, zmienne są - ilość powtórzeń i czas przerw wypoczynkowych, aż do pełnego wypoczynku,
metoda interwałowa
- polega na stosowaniu określonej wielkości obciążeń, charakteryzuje ją, określona ilość powtórzeń, zmienny czas przerwy tak, by rozpoczęcie kolejnej serii następowało po niepełnym odpoczynku,
metoda zmienna
- występuje tu zmieniająca się intensywność wysiłku oraz zmienny czas trwania pracy.
metody i formy prowadzenia zajęć praktycznych
forma ścisła
- polega na wykonywaniu danego ćwiczenia w ściśle określony sposób, co do rodzaju, charakteru, amplitudy ruchu, ilości powtórzeń. W celu dokładnego opisu ćwiczenia niezbędne jest określenie elementów składowych ruchu i danie pełnej charakterystyki tych elementów.
forma zabawowa
- właściwa - polega na prowadzeniu zajęć poprzez gry i zabawy ruchowe dobrane według odpowiednich zasad. W zależności od celu zajęć stosować można np. zabawy ze śpiewem, bieżne, rzutne, skoczne itd..
- naśladowcza - jest to sposób prowadzenia zajęć, który polega na naśladowaniu ruchów zwierząt, roślin pracy dorosłych. Ćwiczenia w tej formie zwiększają ogromnie wyobraźnię dziecka i pozwalają na dość dużą precyzję ćwiczeń.
- opowieści ruchowej - polega ona na naśladowaniu ruchami czynności występujących w opowiadaniu np. idą krasnoludki po kamieniach strumyka - dzieci starają się przeskakiwać tak by nie wpaść do wody.
- forma improwizacji ruchowej - wyzwala ona poprzez swój kreatywny charakter, poparty często użyciem przyborów, inwencją twórczą i wzbogaca przeżycia, sprzyja samorealizacji. Ważną rolę odgrywa tu muzyka, która jako środek stymulujący, mobilizuje do pełniejszego wyrażenia emocji. Najczęściej stosuje się ją na zajęciach z dziećmi.
- forma zadaniowa (in. bezpośredniej celowości ruchu) - polega na realizacji konkretnych zadań ruchowych, wymuszonych często przez instruktora poprzez tworzenie specjalnych warunków w realizacji danego zadania. Zastosowanie przyboru lub odpowiednie ustawienie przyrządów jest pomocne w osiągnięciu bezpośredniego celu.
- forma współzawodnictwa (in. forma sportowa) - atrakcyjność tej formy polega na możliwości rywalizacji, która stanowi często bodziec do lepszego wykonywania ćwiczeń. Wyzwala emocje pozwalające na stosowanie większych obciążeń lub dokładniejsze wykorzystanie zadań ruchowych, co wymaga z kolei wnikliwej kontroli natężenia zajęć. Do tej formy zaliczyć można wyścigi, konkursy i gry.
- forma obwodowo-stacyjna - polega na prowadzeniu ćwiczeń na ustawionych stacjach. Dobór ćwiczeń i ich intensywność uzależniona jest od tematu zajęć. Forma ta wymaga takiego doboru ćwiczeń na poszczególnych stacjach, który uwzględnia zaangażowanie wszystkich grup mięśniowych oraz dotyczy kształtowania różnorodnych cech motorycznych.
- forma wielozadaniowa - ma na celu wdrożenie ćwiczących do samodzielnego rozwiązywania zadań ruchowych. Poprzez aktywność ruchową ćwiczący mają szansę poznać własny organizm i możliwości jego doskonalenia. Forma wielozadaniowa oddziałuje na rozwój fizyczny, intelektualny i społeczny.
2. Metodyka rekreacji a wiek uczestników
Ze względu na wiek uczestników wskazaniem metodycznym jest prowadzenie zajęć rekreacyjnych z podziałem na grupy:
dzieci w wieku przedszkolnym
dzieci w wieku szkolnym: 7 - 11 lat
12 - 15 lat
16 - 18 lat
grupy osób dorosłych:
młode kobiety
młodzi mężczyźni
osoby w wieku średnim 35 - 50 lat
osoby w wieku starszym powyżej 50 lat
rodziny z dziećmi z podziałem na grupy w zależności od potrzeb i wieku dzieci.
Dzieci
Dla prowadzenia zajęć z rekreacji fizycznej wśród dzieci można dokonywać podziału na różne grupy wg różnych kryteriów np.: wieku, płci, rodzaju sportu, rodzaju treningu, stopnia sprawności lub zainteresowań. Zajęcia te organizowane są: w szkole jako zajęcia pozalekcyjne, w osiedlu, na koloniach lub wczasach.
W prowadzeniu zajęć pośród dzieci należy zadbać o to, aby nie zabić spontaniczności w ich zachowaniu. Trzeba to zrobić poprzez właściwe podejście metodyczne i odpowiednie spełnianie swej roli - instruktora, animatora, doradcy czy nauczyciela rekreacji. Właściwe pokierowanie zabawą przez dobrego instruktora - wychowawcę, stworzenie możliwości wyżycia się organizacyjnego i twórczego przez dzieci, może zapewnić im korzystne warunki dla rozwoju poprzez zabawę.
W procesie tej pracy pozaszkolnej realizuje się również cele dydaktyczne w zakresie wychowania fizycznego poprzez:
nauczanie niezbędnych nawyków ruchowych, przydatnych w życiu dziecka i później w okresie dojrzałym;
wdrażanie do samodzielnego organizowania zajęć w czasie wolnym,
wyrabianie postawy aktywnego działania;
rozwijanie samodzielności i inicjatywy.
Udział w zajęciach rekreacyjnych poparty interpretacją znaczenia ruchu w życiu człowieka wdraża do higieny odpoczynku i pracy.
Bardzo ważną wskazówką metodyczną w pracy z zespołami rekreacyjnymi w ogóle a z dziecięcymi w szczególności jednakowe traktowanie każdego uczestnika, niezależnie od tego, jaka jest jego sprawność fizyczna i talent sportowy. Wskazane jest, aby tym mniej sprawnym poświęcić więcej uwagi.
Młodzież
Metodyka pracy z młodzieżą, a zwłaszcza z młodzieżą pracującą, która jednocześnie uczy się i pracuje, zasługuje na specjalną uwagę, gdyż spełnia dla tej młodzieży rolę programu i procesu wychowania fizycznego.
Dla tej grupy społecznej charakterystyczne jest zainteresowanie współzawodnictwem, walką sportową. Dlatego też zajęcia rekreacyjne powinny zaspokajać doskonalenie siebie pod względem sprawności i umiejętności technicznych, a jednocześnie chęci zmierzenia się, porównania z innymi.
Młodzież traktuje często zajęcia rekreacyjne jako formę rozrywki, przyjemności i wyżycia się ruchowego, a nie jako zabieg higieniczno - zdrowotny, jak to ma miejsce u dorosłych. Młody człowiek pragnie wynieść z zajęć dużo przyjemności, przeżyć przygodę, nauczyć się czegoś nowego i ciekawego. Dostarczając tej młodzieży rozrywki nie należy rezygnować z celów wychowawczych i dydaktycznych.
Osoby dorosłe
Metodyka zajęć z osobami dorosłymi różni się od stosowanej w pracy z młodzieżą. Przesądzają o tym między innymi wymagania i oczekiwania człowieka dorosłego, u podstaw których leżą czynniki biologiczne, społeczne i psychiczne.
Dorosły człowiek przychodzi na zajęcia rekreacyjne w wyniku swoich zainteresowań i określonych potrzeb, poświęcając często swój cenny czas wolny. Dlatego główny wysiłek metodyczny powinien być skierowany na odpowiedni dobór ćwiczeń, aby udział w zajęciach był maksymalnie wykorzystany na wypoczynek po pracy, niwelowanie jej ujemnych skutków i spełnienie oczekiwań uczestnika.
W metodyce prowadzenia zajęć z dorosłymi występuje zróżnicowanie ich: na zajęcia z kobietami i mężczyznami. Jest to uwarunkowane przede wszystkim tym, że różnice płci zaznaczają się dość istotnie w budowie anatomicznej, w motoryczności, w wytrzymałości organizmu kobiety i mężczyzny oraz w tradycji kulturowej.
W wieku dojrzałym pierwsze dziesięciolecie tego okresu rozwojowego cechuje przede wszystkim utrwalanie, rozbudowa i różnicowanie osiągniętego wcześniej rozwoju motoryczności. W wieku dojrzałym następuje także największy rozkwit i możliwość osiągnięcia najwyższego poziomu cech motorycznych. W pierwszych latach dojrzałości dotyczy to zwinności i szybkości, a w wieku 25 - 30 lat siły i wytrzymałości. Cechy te zanikają później w wieku starszym, w latach pięćdziesiątych, sześćdziesiątych, siedemdziesiątych, w tej samej kolejności, w jakiej się rozwijają w okresie dojrzałości. Dlatego też doskonalenie i utrzymanie pożądanego poziomu ogólnej motoryczności w wieku dojrzałym jest jednym z głównych zadań rekreacji ruchowej.
Istotny wpływ na motoryczność człowieka w tym okresie, zarówno u kobiet jak i u mężczyzn, wywiera praca zawodowa. Należy więc poprzez odpowiedni dobór form organizacyjno - metodycznych zajęć, a nawet specjalnych ćwiczeń uwzględnić charakter pracy zawodowej, mając na uwadze jej wszystkie uciążliwości i ujemne skutki.
Specyficznymi czynnikami kształtującymi motoryczność kobiety w wieku dojrzałym jest okres ciąży i klimakterium. Często w czasie ciąży i po niej, na skutek zmiany trybu życia ujawnia się nadwaga ciała i z tym związane zniechęcenie do uprawiania ćwiczeń fizycznych, a zwłaszcza sportów. Dlatego tak ważne jest zachęcanie i włączanie młodych matek do rekreacji ruchowej.
W okresie przekwitania zaznaczają się jakościowe zmiany w motoryczności w zakresie zwinności, pewności ruchów, elastyczności i zdolności przystosowania się do sytuacji. Dlatego odpowiednie ćwiczenia dla kobiet w tym okresie mają znaczenie zarówno społeczne, jak i higieniczno - zdrowotne, poprzez wyrównujące i łagodzące działanie na szkodliwy wpływ klimakterium.
Zajęcia rekreacyjne osób dorosłych wymagają większej ostrożności w dawkowaniu wysiłku fizycznego, doborze form i metod pracy. Im starszy wiek i zagrożenie chorobą, tym ściślejszy kontakt z lekarzem. Należy również wprowadzić ćwiczących do problematyki samokontroli i samooceny, co służy lepszej indywidualizacji, a także pogłębieniu zainteresowań aktywnością ruchową, zgodnie z zasadą świadomości i aktywności.
Sposób zwracania się do ćwiczących musi być zawsze uprzejmy, mniej lub bardziej partnerski, zależnie od osobowości prowadzącego i wieku ćwiczących, nigdy jednak zbyt poufały, ani komenderujący. Niedopuszczalne jest podnoszenie głosu w stosunku do osób dorosłych, używanie poirytowanego tonu, dosadnych wyrażeń lub dowcipów o dwuznacznej treści. Wszyscy uczestnicy powinni odczuwać, że są traktowani z największym zainteresowaniem, szacunkiem i życzliwością. Ważna jest też umiejętność wytworzenia i utrzymania przyjaznego nastroju podczas zajęć, potrzebnego dla odprężenia i wypoczynku.
Prowadzenie zajęć zespołowych lub indywidualnych jest potrzebne dla uzyskania wyników i kultury ruchu, ale nigdy z nadmierną pedanterią, która może zabić nastrój przyjemnej zabawy. Przy poprawianiu ćwiczeń należy uważać, aby nikogo nie urazić zniechęcając przy tym do ćwiczeń. Osoby dorosłe i starsze są bardzo wrażliwe na wszelkie uwagi i dlatego należy unikać mentorstwa, przykrych uwag, zwracania uwagi w sposób publiczny na niedoskonałość wykonania ćwiczeń. Niedopuszczalne jest ośmieszanie lub deprecjonowanie wyniku czy wykonania ćwiczenia. Wymagania należy dostosować do umiejętności i oczekiwań uczestników zajęć.
Osoby starsze
Szczególną ostrożność i wnikliwość należy przejawiać w prowadzeniu zajęć z osobami w wieku starszym. Zajęcia te mogą prowadzić tylko osoby odpowiednio przygotowane tj. magister wychowania fizycznego lub rehabilitacji ruchowej o dużym stażu pracy z osobami dorosłymi. W pracy z tą grupą społeczną konieczna jest współpraca z lekarzem gerontologiem lub rodzinnym (internistą) na bieżąco. Regularna kontrola oraz samokontrola dokonywana przez ćwiczących są podstawowym wymogiem metodycznym. Wszelki hazard i lekkomyślne eksperymenty są niedopuszczalne.
W pracy z osobami starszymi stosuje się różne formy, jak: gimnastyka, gry i zabawy, tańce, pływanie, sporty zimowe, turystyka - jednak wszystkie odpowiednio dobierane i dawkowane. Zajęcia powinny być interesujące, zwarte, ale niepowodujące nadmiernego podniecenia, pobudzenia, pośpiechu. Z repertuaru ćwiczeń należy wyłączyć: zwisy, skoki przez przyrządy i wysokie przeszkody, przewroty, skłony tułowia z głową w dół i z pogłębianiem, czworakowanie, stanie na rękach, i jego odmiany, podpory, „pompki”, a także ćwiczenia skomplikowane pod względem kondycyjnym oraz wykonywane w napięciu i bezdechu.
Nawierzchnia pomieszczenia, w którym odbywają się ćwiczenia nie może być śliska, gdyż upadki są bardzo niebezpieczne - grożą złamaniem kończyn, trudnym lub czasami niemożliwym do wyleczenia w tym wieku.
Szczególnie zalecane są ćwiczenia kształtujące wydolność, a więc niezbyt intensywne ale długotrwałe ruchy cykliczne, na wolnym powietrzu lub w dobrze przewietrzonym pomieszczeniu oraz ćwiczenia poprawiające amplitudę ruchów. Często należy stosować ćwiczenia oddechowe. Ćwiczenia z łatwymi przyborami jak laski, woreczki, piłki, szarfy, chustki, koła itp., ułatwiają wykonywanie poprawnych ruchów.
Należy pamiętać, że starość łączy się najczęściej z chorobą i o tym, że wiele osób cierpi na różne dolegliwości. Osoby starsze odznaczają się większą podatnością na choroby, na złamanie kości, mają także słabszy wzrok i słuch oraz większą wrażliwość na chłód i wilgoć. Również nie lubią być przedmiotem obserwacji przez postronnych widzów, dlatego zajęcia muszą być prowadzone w warunkach kameralnych.
Rodziny
Przy prowadzeniu zajęć z rodzinami obowiązuje troska o zachowanie autorytetu rodziców, umiejętność doboru form i ćwiczeń dostępnych, a zarazem interesujących dla tak niejednorodnej grupy pod względem wieku, sprawności i możliwości. Zajęcia należy więc, przeprowadzać w taki sposób, aby wspólna rodzinna rekreacja stała się płaszczyzną oddziaływań wychowawczych, integracji rodziny i partnerstwa a nie nudnym zajęciem, a jednocześnie, aby spełniała wszystkie cele i zadania rekreacji.
W zajęciach rodziców z dziećmi należy pamiętać, że stawianie przed dzieckiem coraz trudniejszych zadań sprzyja rozwojowi jego wyobraźni i ambicji. Nagradzanie zaś pochwałą za wykonanie ćwiczenia jest dla niego zachętą i dopingiem do doskonalenia swojej sprawności. Ćwiczenia powinny być nie tylko skuteczne, ale i interesujące. Korekty ćwiczeń nie należy dokonywać zbyt często, ponieważ dziecko może się tym szybko zniechęcić. Przy wykonywaniu nowych ćwiczeń należy je najpierw dokładnie pokazać nie okazując zniecierpliwienia. Trzeba natomiast często chwalić i zachęcać dzieci do ćwiczeń i nawet najmniejszy sukces powinien być przez dorosłego zauważony.
Wspólne zajęcia rodziców z dziećmi można uatrakcyjnić poprzez wprowadzenie różnych form organizacyjnych i metodycznych, takich jak:
forma improwizacji ruchowej;
gier i zabaw;
sprawdzianów;
testów itp..
Należy także wykorzystywać różne kolorowe przybory takie jak:
wstążki;
tasiemki;
gumy;
piłeczki;
woreczki;
krążki;
kółka;
skakanki itp..
Ważną kwestią związaną z ćwiczeniami rodzinnymi jest ostrożność i bezpieczeństwo przy wykonywaniu ćwiczeń, dlatego umiejętnie pomagamy przez podtrzymywanie i asekurację. Należy wystrzegać się:
podnoszenia dzieci za ręce (grozi to uszkodzeniem kości nadgarstka),
trudnych ćwiczeń na twardym podłożu;
ćwiczeń statycznych;
zwisów;
ćwiczeń pogłębiających lordozę kręgosłupa;
skoków w dół z wysokich przeszkód bez pomocy dorosłych.
Szczególne bezpieczeństwo i opieka nad dziećmi powinna być zachowana podczas ćwiczeń na plaży w pobliżu wody oraz w wodzie. Do niebezpiecznych sytuacji zaliczyć można również uprawianie saneczkarstwa, łyżwiarstwa i narciarstwa, zwłaszcza przy dużej szybkości. Dlatego organizatorzy imprez oraz nadzór pedagogiczny nad uczestnikami tych konkurencji sportowo-rekreacyjnych powinien dbać o porządek i bezpieczeństwo ćwiczących.
Zespoły nieformalne
Praca w zespołach nieformalnych polega na ogólnym nadzorze pedagogicznym, udostępnianiu sprzętu i urządzeń sportowych, wstępnej organizacji oraz udzielaniu porad indywidualnych. Poradnictwo jest podstawową metodą pracy z tego rodzaju zespołami, a polegać może na podpowiadaniu ćwiczeń, poprawianiu techniki, zaznajamianiu z przepisami, sprzętem itp.. Uczestnik sam często występuje w roli współorganizatora i inicjatora, dlatego ważne jest stworzenie odpowiedniego nastroju gościnności i zachęty do udziału w ćwiczeniach, w grze, aby nawet ci najbardziej nieśmiali czuli się dobrze i swobodnie.
Małe i liczne grupy
Praca z tymi grupami to specyfika pracy w dziedzinie rekreacji. Im grupa liczniejsza, tym organizacja i metodyka trudniejsza. Z licznymi grupami ma się do czynienia podczas imprez sportowych i kulturalno-rozrywkowych, festynów, kuligów, zabaw tanecznych, ognisk, wieczornic oraz podczas ćwiczeń rekreacyjnych w pracy. Prowadzący musi wykazać się umiejętnością panowania nad grupą, wywołania odpowiedniego zainteresowania i uwagi, odpowiedniego nastroju i podporządkowania.
Odpowiednie ustawienie prowadzącego, pozwalające na kontrolę wzrokową wszystkich ćwiczących czy uczestników zabawy, stosowanie pewnych technicznych wzmacniaczy głosu, podział na podzespoły, drużyny, pomaga w panowaniu nad zachowaniami ludzi. Stosowanie odpowiednich środków zależy od sytuacji. Np. w zajęciach świetlicowych można stosować podział na grupy według rzędów krzeseł, stolików, miejsc w amfiteatrze (np. przy ognisku), a w rekreacji ruchowej stosuje się ustawienia w koła, półkola, koła współśrodkowe, rzędy, szeregi, pary, luźne grupy po przeciwległych częściach sali itp..
Pewne trudności sprawia prowadzenie zajęć z bardzo nielicznymi grupami np. w gimnastyce, zabawach i grach, oraz sportowych grach zespołowych. Wówczas należy stosować pracę indywidualną, trening stacyjny, grę na jeden kosz czy bramkę, tworzenie drużyn mniej licznych aniżeli regulują to przepisy. Małe grupy posiadają również pewne zalety, gdyż można stosować pełną indywidualizację, dobór wysiłku i trudności do indywidualnych możliwości, kontrolę i samokontrolę. W organizacji każdych zajęć i wytworzenia odpowiedniego nastroju pomaga stosowanie odpowiedniego głosu, gestu, mimiki, nastawienia oraz odpowiednio dobieranych słów, tekstów czy treści rozmów.
18