PEDAGOGIKA!!!!!!!, Kolegium Nauczycielskie - materiały, Uczelnia, Pedagogika, DLA MAGDY


Pedagogika - egzamin

1. Podaj źródłosłów i znaczenie pierwsze pojęć pedagogicznych

PEDAGOG

Pais - chłopiec, dziecko

Agogos - prowadzący (na zajęcia)

Paidagogos - niewolnik prowadzący chłopca ---- pedagog

Z czasem każdy wychowawca, nauczyciel, badacz naukowy, absolwent studiów pedagogicznych

EDUKACJA

Ex duco (gr.) - wyprowadzać, uczłowieczać

Educare (łac) - podniesienie tarczy przez wodza, co powodowało posunięcie się wojska do przodu

Działanie celowe

Ogół oddziaływań służących formowaniu się (zmienianiu, rozwijaniu) zdolności życiowych człowieka.

WYCHOWANIE

Ze słowiańskiego: chować - pilnować, strzec, hodować, zaspokaja potrzeby, opiekować się

Świadome i celowe działanie pedagogiczne zmierzające do osiągnięcia względnie stałych skutków (zmian rozwojowych) w osobowości wychowanka.

Edukacja:

1. Wychowanie

2. Kształcenie:

1) nauczanie SYSTEM WYCHOWAWCZY

2) uczenie się

2. Dyferencjacja w pedagogice

Dyferencjacja jest to rozpad, zróżnicowanie na wiele części, które przy zachowaniu podobnego składu pełnią różne funkcje.

Dyferencjacja w pedagogice oznacza rozpad pedagogiki w XX wieku jako jednolitej dyscypliny na bardziej szczegółowe subdyscypliny.

Ma swoje zalety (bada dogłębnie, tworzy wiedzę szczegółową) i wady (modyfikacja metodologii badań, powielanie badań.

PODZIAŁ POZIOMY - ZE WZGLĘDU NA PRZEDMIOT BADAŃ

  1. PODSTAWOWA (TEORETYCZNA) - nie podejmuje badań empirycznych

  1. ogólna - ustala znaczenia i pojęcia podstawowe, opisuje definicje, syntetyzuje dorobek pedagogiki, ustala tożsamość pedagogiki, porządkuje pedagogikę ze względu na przedmiot badań

  2. dydaktyka ogólna - metodyki i dydaktyki szczegółowe

  3. historia wychowania - dzieje myśli pedagogicznej, historia instytucji

  4. teoria wychowania - wiedza syntetyzująca wiedzę pedagogiczną

  1. STOSOWANA (PRAKTYCZNA)

Różne subdyscypliny ( młodzieży, wczesnoszkolna, przedszkolna, pracy, wojskowa, rodziny, kultury, turystyki, rewalidacyjna, specjalna, medyczna, porównawcza, opiekuńcza, społeczna, rolnicza, wych. Seksualnego, wych. Fizycznego, zabawy, sportu, pedeutologia).

PODZIAŁ PIONOWY (trójkąt - opis od dołu)

  1. P. empiryczna lub praktyczna - obserwuje, zbiera i bada całość doświadczeń wychowawczych od rodziców, nauczycieli, wychowawców itd.

  2. P. opisowa lub eksperymentalna - uwzględnia doświadczenia, bada eksperymentalnie prawa rządzące przebiegiem zjawisk biologicznych, psychologicznych lub kulturowych związanych z wychowaniem.

  3. P normatywna - na podstawie filozofii człowieka (antropologii). Aksjologii i teorii kultury bada naturę człowieka, wytwory jego kultury i na tym tle ustala wartości, ideały, cele, normy, którymi powinno się kierować wychowanie.

  4. P. teoretyczna czyli ogólna - dział najważniejszy, opierając się na materiale empirycznym, eksperymentalnym i opisowym dąży do stosowania jednolitej teorii wszechstronnego rozwoju.

KLASYFIKACJA PODZIAŁU SUBDYSCYPLIN PEDAGOGICZNYCH WG PAN

  1. Podstawowe dyscypliny pedagogiczne

  1. Szczegółowe dyscypliny pedagogiczne (wyznaczone linią rozwoju człowieka)

  1. Dyscypliny pedagogiczne odpowiadające głównym obszarom działalności człowieka

  1. Dyscypliny pomocnicze i z pogranicza

KRYTERIA PODZIAŁU WG. S. KAWULI

  1. K. celów działalności wychowawczej (dydaktyka i teoria wychowania)

  2. K. metodologiczne (p. ogólna, społeczna)

  3. K. instytucjonalne (p. szkolna, przedszkolna, szkoły wyższej, wojskowa)

  4. K rozwojowe ( p. okresu żłobkowego, wczesnoszkolnego, dzieci i młodzieży, andragogika)

  5. K. rodzaju działalności (p. obronna, rekreacji, kultury, sportu, pracy, zdrowia, czasu wolnego)

  6. K. dewiacji i defektów rozwojowych (oligofreno-, tyflo-, surdopedagogika, p. resocjalizacyjna, penitencjarna, rewalidacyjna)

  7. K. problemowe (historia oświaty, pedagogika porównawcza, polityka oświatowa, kształcenie zawodowe)

ZWIĄZKI PEDAGOGIKI Z INNYMI DYSCYPLINAMI NAUKOWYMI

  1. Pierwszorzędowe (nie możę bez nich istnieć): psychologia rozwojowa, socjologia wychowania, etyka

  2. Drugorzędowe (obficie korzysta z ich dorobku): historia, kulturologia, biologia, teologia, antropologia

  3. Trzeciorzędowe (może uwzględniać ich wyniki badań): estetyka, demografia, higiena, ekonomika, logika, cybernetyka

  4. Czwartorzędowe (mogą stać się przedmiotem edukacji): muzyka, plastyka, filologia

Wg Kunowskiego

  1. nauki pedagogiczne

  2. nauki współdziałające z pedagogiką

  3. nauki pomocnicze

3. Pedagogika wczesnoszkolna i przedszkolna

1)Przedszkolna - teoria wychowania przedszkolnego oraz zespół praktycznych wskazań dla nauczyciela, jak w przedszkolu realizować program w poszczególnych grupach wiekowych i jak prowadzić pracę wychowawczo-dydaktyczną.
Problemy badawcze:- przygotowanie do nauki czytania i pisania …………

2)Wczesnoszkolna - zajmuje się procesami nauczania i wychowania w młodszym wieku szkolnym, a także interpretacją, analizą, konstruowaniem programów, kształtowaniem pojęć i umiejętności, rozwijania zdolności, funkcjonowaniem uczniów uzdolnionych, trudnościami dydaktyczno-wychowawczymi, wdrażaniem uczniów do kształcenia i uczenia się, ustawiczną optymalizacją procesu kształcenia, aktywizacją uczniów, integracją dydaktyczno-wychowawczą treści i procesu kształcenia (podstawa konstrukcji programów po reformie oświatowej).

P. wczesnoszkolna zajmuje się problemami dotyczącymi kształcenia i wychowania dzieci w pierwszych trzech latach nauki szkolnej (klasy 0, I-III, dzieci w przedziale wieku 6-10 lat).

W wielu krajach istnieje tendencja do łączenia do łącznego traktowania przedszkola i pierwszych lat szkolnych.

Jak inne dziedziny pedagogiki, p. wczesnoszkolna ma warstwę teoretyczna oraz warstwę działań praktycznych (metodyki nauczania różnych przedmiotów).

Główne problemy teoretyczne p. wczesnoszkolnej:

4. Miejsce pedagogiki w poznanych systemach klasyfikacyjnych nauki i według poglądów współczesnych pedagogów polskich

1) Klasyfikacja UNESCO

2) Thesaurus (1977 r.)

3) Według kryterium metodologiczno - epistemologicznego (stosowane metody poznania)

d. formalne

d. przyrodoznawstwo

humanistyka

filozofia

Technika

Rolnictwo i leśnictwo

Medycyna - psychologia wychowawcza i pedagogika

B. Suchodolski: wśród nauk humanistyczno-społecznych

S. Wołoszyn: blisko szczegółowych nauk o człowieku

K. Sośnicki: w centrum nauk humanistycznych, głównym celem człowieka jest troska o człowieka, najważniejsza nauka humanistyczna.

W. Okoń: nauka społeczna

M.Kreutz: pedagogika jest nauką skonstruowaną z czterech działów należących do innych nauk: filozofii, socjologii, psychologii i historii. Sama nie jest nauką samodzielną i autonomiczną.

S.Kunowski: pedagogika mieś się w centrum, między naukami przyrodniczymi a humanistycznymi.

Lewowicki, Śliwerski, Kwieciński: p. jest nauką pogranicza, tworzy syntezę dorobku naukowego z perspektywy rozwoju człowieka, przedmiotem badań jest człowiek w rozwoju, bada i syntetyzuje, ma charakter odrębny (tożsamość pedagogiki).

Brak ogólnie akceptowalnej definicji.

Opinie nie przyznające jej statusu nauki, lecz technologii praktycznego zastosowania elementów wiedzy zaczerpniętych z innych nauk.

5. Założenia teoretyczne założenia empirycznej strategii badań naukowych

Powstała na podstawie oświeconego empiryzmu i racjonalizmu. Jest to epistemologiczna teoria dotycząca poznania. Formułuje tezę, że człowiek poznaje świat za pomocą 5 zmysłów, następnie przetwarza je za pomocą rozumu lub myślenia dokonując opisu i uogólnień - jest to racjonalne lub logiczne myślenie. Poznajemy świat za pomocą zmysłów (empirycznie), ale same doświadczenia nie dają nam wiedzy i trzeba je poddać racjonalnemu myśleniu.

Założenia:

1)Dotyczy poznania za pomocą zmysłów

2) Zakłada racjonalne (logiczne) myślenie

3) Zakłada, że świat funkcjonuje według określonych zasad

4) Człowiek organizując celowo poznanie może dotrzeć do uniwersalnej, absolutnej i obiektywnej wiedzy o świecie

5) Ponieważ wszyscy ludzie poznają tak samo, prawda o świecie jest jedna i jest to prawda naukowa

Strategie badawcze

1) Badamy tylko fakty rzeczywiste, możliwe do opisania przez człowieka za pomocą percepcji zmysłowej i ich racjonalnej analizy i interpretacji. Badamy tylko takie fakty, które mają wymiar praktyczny, a wiedza o nich pozwala realizować ważne cele społeczne i realizować interesy ludzkie.

2) Fakty społeczne i psychologiczne badamy tak jak przyrodnicze. Poszukuje się w nich reguł, prawidłowości i zasad, by można w przyszłości kontrolować rzeczywistość i przewidywać przyszłość. Dzięki nauce świat ma się stać przewidywalny i zrozumiały.

3) Badacz jest obiektywny, nie może w toku badań uruchomić własnego systemu wartości.

4) Proces badawczy powinien być ściśle zaplanowany według opracowanych przez metodologię zasad postępowania badawczego (procedury badawczej).

5) Badania przeprowadza się na próbie reprezentatywnej, w której jesteśmy w stanie odnaleźć właściwości całej rzeczywistości - badanie reprezentatywne.

6) Wyniki przewiduje się na podstawie dotychczasowej wiedzy o badanej rzeczywistości.

7) Wyniki badań przedstawiamy w języku matematycznym (ilościowym), w postaci tabel, wykresów - tylko taka wiedza jest prawdziwa.

8) Podstawowe metody badań to eksperyment, sondaż diagnostyczny, monografia

9) Techniki badawcze: obserwacja, wywiad, ankieta, test, analiza

SCIENTYZM NAUKOWY - nauka jako najważniejszy i jedyny akt poznawczy, wszystkie badania naukowe muszą mieć cele praktyczne. Najlepsza droga do ulepszania świata prowadzi przez naukę.

6. Scharakteryzuj jeden wskazany paradygmat pedagogiczny w wybranych kategoriach pedagogicznych

Paradygmat - dotyczy bezpośrednio przedmiotu danej nauki - „obszaru rzeczywistości”. Jest zbiorem ogólnych przesłanek, czyli zdań stanowiących podstawę wnioskowania o jakimś przedmiocie.

Paradygmat pedagogiczny - zbiór ogólnych założeń koniecznych do zdefiniowania edukacji, stanowiących punkt wyjścia badań nad nią oraz budowania jej teorii.

Pedagogika poruszając się na pograniczu nauk społecznych wyrasta z ich paradygmatów.

Edukacja jest jedną z postaci świata społecznego.

Paradygmaty nauk społecznych:

1) humanizm - zespół przesłanek nadających indywidualistyczne i subiektywistyczne znaczenie faktom występującym w życiu społecznym. Kultura jest przemocą narzucaną jednostkom. Krytycyzm każdej formy dominacji nad indywidualnością jednostki.

2) interpretatywizm - w jaki sposób jednostki ludzkie zyskują świadomość w ramach struktur społecznych. Zrozumienie subiektywnego doświadczenia ludzkiego. Odrzucenie porządku deterministycznego.

3) strukturalizm - istnieją obiektywne struktury, w których przebiega życie. Każda jednostka ma określone miejsce w strukturze społecznej i poddana jest działaniu sił, które kształtują jej los.

4) funkcjonalizm - świat społeczny jest bytem obiektywnym z gotowymi strukturami regulującymi życie jednostki. System kulturowy podporządkowuje sobie osobowość jednostek .

PARADYGMATY PEDAGOGICZNE

1) PAIDOCENTRYZM - obejmuje paradygmat humanistyczny i interpretatywny. Za główny cel przyjmuje swobodny rozwój dziecka, przekładając interes jednostki nad interes społeczeństwa. Zapoczątkował go Rousseau. Główne źródło rozwoju tkwi w samym dziecku. Edukacja powinna pozwolić dziecku na ujawnienie zdolności, a następnie stwarzać warunki do ich urzeczywistnienia. Każda planowa interwencja edukacyjna ogranicza indywidualność dziecka i zamyka jednocześnie jakąś perspektywę jego rozwoju. Samorealizacja jednostki - nie dopuszczenie do kształtowania osobowości dziecka przez przyjętego przez wychowawców wzorca. Pedagog akceptuje dziecko takim, jakim jest.

Paidocentryzm w wersji humanistycznej jest zespołem radykalnych teorii krytycznych - skrajnie odrzuca potrzebę istnienia szkoły, „odszkolnienie społeczeństwa”. Procesy edukacyjne wyzwalają jednostki spod przemocą narzuconego przez społeczeństwo status quo.

Mieszczą się tu takie nurty teorii pedagogicznej jak: antypedagogika, pedagogika antyautorytarna, emancypacyjna, międzykulturowa, ekologiczna, negatywna, pedagogika postmodernizmu.

Wychowanie: świadome działanie edukacyjne nastawione na wzmacnianie swobodnego rozwoju dziecka i usuwanie jego społecznych blokad.

Pajdocentryzm w wersji interpretatywizmu nie jest nastawiony na radykalną zmianę społeczną, mniej nastawiony na krytykę społecznych podstaw edukacji. Wnika w świat dziecka, rozpoznaje jego znaczenie dla edukacji. Opis i wyjaśnianie świata edukacji bez przyjmowania z góry założeń. Analiza konkretnych procesów edukacyjnych (skala mikro). Pedagog nie dobiera uczniom prawa do autonomii, umożliwia im dokonywanie osobistych interpretacji świata, poszukiwanie i dochodzenie do wiedzy własnymi drogami. Procesy edukacyjne mają postać negocjacji między wychowawcami a wychowankami. Osobista wiedza ucznia nie ma mniejszego statusu niż wiedza szkolna. Wychowawca nie usuwa przeszkód z drogi ucznia, ale pomaga mu je pokonać na podstawie jego własnych zdolności i możliwości.
Mieszczą się tu takie nurty pedagogiczne jak: p. Nowego Wychowania, personalistyczna, egzystencjalizmu, religii.

Wychowanie: świadome działanie edukacyjne nastawione na wzmacnianie konstruowania przez dziecko subiektywnych znaczeń nadawanych otaczającej je rzeczywistości.

2) DIDASKALOCENTRYZM - uprzywilejowanie społeczeństwa jako zasadniczej kategorii konstytuującej edukację. Społeczeństwo tworzy trwałe struktury praktyki edukacyjnej. Uczniowie stanowią ważne ogniwo łańcucha ciągłości kulturowej - przeniosą ją kolejnym pokoleniom. Szkoły tworzą niezbędne kadry dla wszystkich dziedzin gospodarki. Dziecko koncentruje się na przygotowaniu do pełnienia dorosłych ról. Jego indywidualność pozostaje poza zasięgiem zainteresowań pedagogów. Edukacja przewiduje przyswojenie określonej puli wiedzy niezbędnej do sprawowania konkretnych ról społecznych. Wiedza publiczna uznana za obiektywną wkracza w miejsce osobistej wiedzy ucznia i zaczyna nad nią dominować budując nowe kryteria oceny otaczającego ucznia świata - coraz mniej zindywidualizowane. Rozwój człowieka jest zmianą jego osobowości pod wpływem środowiska, w którym żyje - nieświadomie i niezależnie od jego intencji.


Didaskalocentryzm w wersji strukturalistycznej włącza praktykę edukacji w konflikty społeczne, czyniąc z niej narzędzie walki o dominację. Procesy edukacyjne służą zmianom społecznym, są obiektywne, zaplanowane i nastawione na wywoływanie określonych pożądanych ze społecznego punktu widzenia rezultatów w osobowości wychowanków. Pedagog modeluje zachowania wychowanka, przekazując mu obowiązujący sposób rozumowania i działania w świecie. Rozwój jednostki odbywa się według przyjętego wzorca. Stosowane są metody nagradzania i karania, modelowania, wpływu wychowawcy. Osobowość człowieka jest odbiciem stosunków społecznych.
Nurty reprezentujące: teoria wychowania tradycyjnego (Herbarta), p. pozytywistyczna.

Wychowanie: świadome działanie edukacyjne zaangażowane w kształtowanie osobowości zdolnej do działania w warunkach strukturalnych konfliktów.

Didaskalocentryzm w wersji funkcjonalistycznej jest nastawiony na stopniową regulację procesów społecznych. Procesy edukacyjne są odbicie społecznego status quo i nie służą odkrywaniu nierówności społecznych, utrzymywaniu dominacji czy emancypacji. Nacisk na powiązanie edukacji z celami społecznymi, edukacja ma umożliwić taki rozwój jednostki, aby mogła ona przyswoić sobie społeczne status quo oraz tworzyć nowy obraz świata (zasada ciągłości i zmienności). Procesy edukacyjne mają stymulować rozwój jednostki poznawczy i moralny według przyjętych standardów - cel działań edukacyjnych. Pedagog stawia przed uczniem zadania, których wykonanie ułatwia nabywanie nowych, wyższych niż poprzednie kompetencji intelektualno-społecznych niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania w społeczeństwie.

Wychowanie: świadome działanie edukacyjne nastawione na kształtowanie osobowości zgodnie ze standardem psychologiczno-społecznym obowiązującym w danej kulturze.

Radykalna zmiana

Humanizm strukturalizm

Subiektywizm obiektywizm

Koncentracja PAJDOCENTRYZM DIASKALOCENTRYZM koncentracja
na jednostce na społeczeństwie
i kulturze i państwie

Interpretatywizm funkcjonalizm

Stopniowa regulacja

Pedagogika jest nauką wieloparadygmatyczną - zróżnicowane sposoby interpretacji rzeczywistości edukacyjnej.

7. Podaj źródłosłów i znaczenie pierwsze pojęć

PEDAGOGIA: od paidagogija - czynności praktyczne, jakie niewolnik wykonywał przy chłopcu i jego umiejętności wychowawcze. Działanie pedagogiczne, sztuka wychowywania, wiedza praktyczna. Może być twórczym oddziaływaniem na dzieci płynącym z talentu wychowawcy i wówczas graniczy ze sztuką. Lub być rzemieślniczym naśladowaniem wzorów i wówczas staje się techniką pedagogiczną. Przekazywaną np. w toku kształcenia.

PEDAGOGIKA: od paidagogike techne - wiedza o wychowaniu, teoria dotycząca wychowania, metody wychowawcze, wiedza naukowa

Wg. S. Wołoszyna: Pedagogika jest nauką o wychowaniu dorastających pokoleń, o celach, treści, metodach, środkach i formach organizacyjnych tego procesu.

8. Obszary zmian w przedmiocie badań pedagogiki XX wieku


1) Rozszerzanie się terenu oddziaływań pedagogicznych w górę i w dół życia ludzkiego - niemowlęta, dorośli, ludzie starzy - wychowanie całościowe

2) Zmiana charakteru wychowania z indywidualnego na grupowe, musi się ono odbywać w zespołach

3) Powstawanie nowych instytucji wychowawczych, specjalizujących się w określonych kierunkach - żłobki, przedszkola, domy kultury, zakłady wychowawcze

4) Pedagogizacja instytucji dotychczas niewychowawczych - wojsko, zakład pracy, prasa, handel (wystawy), związki zawodowe

5) Pedagogizacja starych instytucji wychowawczych - szkoły, uniwersytety - podstawy naukowe psychologii wychowawczej, ulepszanie pracy

6) Pedagogizacja duszpasterstwa akademickiego w Kościele, dokształcanie duchowieństwa

7) Zastosowanie nowoczesnej techniki do oddziaływania masowego na ludzi przez prasę, radio, telewizję, Internet, „rewolucja kulturalna”.

9. Teoretyczne założenia humanistycznej strategii badań naukowych

1) Badane są fenomeny - zjawiska niepowtarzalne, jednostkowe, wytwory kultury, wytwory psychofizyczne

2) Zjawiska społeczne, związane z człowiekiem są inne niż zjawiska przyrodnicze

3) Badacz opiera się na własnej interpretacji

4) Badacz rezygnuje ze ścisłego planu badawczego, formułuje natomiast problemy badawcze w postaci pytań

5) Badania przeprowadzane są na próbie dostępnej badaczowi

6) bada się obszary, które dotychczas nie były zbadane

7) Badania są interpretacją działań badaczy - charakter jakościowy

8) Sporządza się matryce, winiety, mapy, sieci

9) Stosuje się metodę fenomenologiczną, etnograficzną

10) Badanie w działaniu, studium przypadków, obserwacja uczestnicząca, rozmowa (dialog narracyjny), wywiad recepcyjny, wywiad ekspercki, dyskusje

11) Klasyfikacja dorobku merytorycznego

12) Elementy metodologiczne: rozumienie (sensu, znaczenia), intuicyjne ujęcie całości, ocena wartości.

13) Opis - kieruje się ukazywaniem jednostkowego, indywidualnego charakteru badego wytworu, czy struktury,

14) Wyjaśnianie - polega na włączaniu badanych wytworów kultury w całościowy, hierarchiczny charakter struktury świata humanistycznego.

3 podstawowe założenia teoretyczne humanizmu: fenomenologia, hermeneutyka, interakcjonizm symboliczny.

Fenomenologia: - posób poznawania świata

Hermeneutyka: sposób interpretowania świata i opisywania

Interakcjonizm symboliczny: językowe konstruowanie rzeczywistości społecznej,

Horyzont: z jednej strony ogranicza możliwość widzenia zjawiska, z drugiej strony stwarza tło dla rozumienia tego, co się dzieje.

Doświadczenie: jednostkowe uczestnictwo w świecie i perspektywa umożliwiająca jego poznanie i interpretację.

Triangulacja: W pierwszym akcie badawczym należy określić jakie elementy badanej rzeczywistości można zbadać za pomocą strategii empirycznej, humanistyczne lub żadnej.

10. Jak w poszczególnych paradygmatach pedagogicznych traktowana jest kategoria swobody i przymusu

Swoboda i przymus są stałymi atrybutami wychowania. Związane są z teoriami podmiotowego traktowania dziecka. Jak dotąd nie udało się ich wyeliminować z żadnej ze znanych współcześnie koncepcji pedagogicznych. Zarówno teorie stawiające przymus na naczelnej pozycji w wychowaniu dopuszczają istnienie swobody, koncepcje liberalne stawiające głównie na swobodę nie są wolne od przymusu.

Współcześnie dominującym trendem jest pozostawienie wychowankom jak największej swobody. Nie nadmierny przymus, ale odpowiednio ukierunkowana swoboda jest miarą poprawnie przebiegającego procesu wychowania.

Swoboda to możliwość postępowania, zachowania się według własnej woli bez konieczności ulegania przymusowi, brak skrępowania, niezależność, wolność. Naturalna łatwość zachowania się, prostota, niewymuszoność.
Swoboda poruszania się, postępowania, przekonań.

Cieszyć się swobodą
Mieć swobodę
Korzystać ze swobody
Wypuścić ptaka na swobodę
Żyć na swobodzie

Przymus to presja, nacisk wywierane na kogoś, okoliczności zmuszające kogoś do działania wbrew swojej woli, zmuszanie się do czegoś.

Przymus wewnętrzny
Zrobić coś bez przymusu
Wywierać na kogoś przymus
Odpowiadać komuś z przymusem
Stosować wobec kogoś przymus
Wyczuwać przymus w stosunkach z kimś

Zagadnienie swobody dziecka w relacjach z dorosłymi - rodzicami i nauczycielami skupiają od lat zainteresowanie zarówno teoretyków rozwoju i wychowania, jak też praktyków. Znajdują też coraz więcej miejsca w reakcjach opinii publicznej.

Zainteresowanie to ma wiele źródeł, wśród których przede wszystkim należałoby wymienić z jednej strony upowszechnienie się systemów wartości, w których wolność człowieka zajmuje szczególne miejsce, z drugiej zaś skupienie się na jednostce i jej prawach. Humanistyczne podejście do jednostki sprawiło, że z większą uwagą zaczęto przyglądać się przypadkom naruszania wolności człowieka i ich indywidualnym oraz społecznym konsekwencjom. W szczególności skoncentrowano się na sytuacji dziecka.

W ostatnich latach powstała obszerna literatura na temat swobody dziecka. Zjawisko przemocy wobec dzieci stało się przedmiotem licznych badań, studiów i publikacji.

Uznano, iż swoboda przyznawania przez dorosłych dziecku lub też ograniczana czy odbierana, jest w istocie rzeczy niezwykle wymownym wskaźnikiem wielu innych zjawisk składających się na to, co mogliśmy określić mianem kultury pedagogicznej danych czasów lub danego społeczeństwa.

Problem swobody dziecka w wychowaniu bynajmniej nie jest jednoznacznie rozstrzygnięty. Wręcz przeciwnie, pozostaje wciąż otwarty, jako taki jest przedmiotem niezwykle ostrych kontrowersji. Zaznaczają się one nie tylko w dyskusjach, ale bardzo często w zupełnie przeciwstawnych sobie koncepcjach.

W jednym ze skrajnych stanowisk w sprawie swobody dziecka głoszona jest nie tylko potrzeba, ale i konieczność pozostawienia mu całkowitej swobody. Najbardziej radykalni współcześni przedstawiciele tego nurtu (Schoenebeck, A.Miller, S.Forward, Neill) nazywający siebie antypedagogami, sprzeciwiają się jakimkolwiek sposobom oddziaływania na dziecko; postulują życie "wolne od wychowania". W miejsce tradycyjnego wychowania antypedagodzy proponują towarzyszenie dziecku i wspieranie go w tych wszystkich poczynaniach, które ono samo wybiera i samo realizuje. Wykluczają jakikolwiek próby wywierania wpływu na dziecko - także zachęcanie i nagradzanie. Całkowita swoboda, którą można (i powinno się) pozostawić dziecku, ma dotyczyć wszystkich sfer jego funkcjonowania - organizacji dnia, ustalania pory, porcji i rodzaju posiłku, godzin snu, sfery seksualnej, procesu kształcenia, miejsca zamieszkania, korzystania z używek czy przeznaczenia kwot z kont osobistych.

Mniej radykalne, ale wyraźnie liberalne poglądy dotyczące swobody dziecka prezentują zwolennicy koncepcji alternatywnej pedagogiki określanej coraz częściej jako "pedagogika niedyrektytwna". To "nowe" wychowanie różni się wprawdzie od tradycyjnego cechą zasadniczą, a mianowicie odrzuceniem wszelkich celów, ale nie przestaje przy tym być wychowaniem. Nie głosi wiary w to, że dziecko nie potrzebuje żadnej pomocy w swoim rozwoju, a wiec jak pomóc dziecku w jego rozwoju, w niczym nie naruszając autonomii rozwijającej się jednostki.

Spotykamy tutaj, trzy strategie wspierania rozwoju dziecka; pierwsza - dialogowa, nawiązuje do odległej tradycji sokratejskiej, opierającej się na założeniu, że jednostka sama dochodzi własnym umysłem do właściwych rozwiązań, pytań, dylematów, wątpliwości. Dialog jest tutaj uznany za ten sposób pomocy wychowankowi w rozwoju, który nie narusza jego autonomii i nie ogranicza swobody.

Drugi kierunek - negocjacyjny przewiduje konfrontację wychowanka z cudzymi punktami widzenia, dążeniami czy interesami. Główny reprezentant tego kierunku myślenia T. Gordon zauważa, że nawiązując do "filozofii spotkania" pozwala nie tylko uwzględnić cudze życie i cudze widzenie świata, ale także głębiej zrozumieć siebie.

Trzeci kierunek, zwany wysuwaniem ofert, ma chyba za sobą najodleglejszą historię, a jego zastosowanie przybiera szeroki zakres. Za jego prekursorkę można uznać M.Montessori, która jako pierwsza rozwinęła system kształcenia nie pozbawiony celów, a jednocześnie wolny od przymusu. U jego podłoża tkwi założenie, że dziecko posiada naturalną potrzebę aktywności poznawczej, na której można budować proces nauczania. Jeżeli jednak aktywność ta miałaby podlegać ukierunkowaniu, konieczne jest tworzenie dziecku odpowiedniego otoczenia, a więc otwieranie przed nim dostosowanych do jego potrzeb "okazji do działania". Nie mogą one jednak w żadnym wypadku być elementem przymusu lub też nacisku. Są jedynie swoistymi ofertami, z których dziecko może korzystać według własnej woli. Wychowawca w pewien sposób inspiruje i kieruje rozwojem dziecka bez ograniczenia jego swobody. Na tej zasadzie opracowano cały szereg koncepcji szkół alternatywnych-waldorfowskich lub tzw. "twórczych", w których w mniejszym lub większym stopniu stosuje się nauczanie przez swobodę, dowolnie wybraną aktywność dzieci.

Na wszystkie te koncepcje niemały wpływ wywarła pedagogika R.Steinera, która podkreśla szczególne znaczenie swobody dziecka w wychowaniu oraz jego prawa do indywidualnego rozwoju.

Rozważanie nad współczesnymi kontrowersjami w pedagogice wokół swobody dziecka w wychowaniu byłyby zdecydowanie niepełne bez stanowiska reprezentowanego przez pedagogikę konserwatywną. Jej przedstawiciele (J.Dobson, S.Sławiński) trwają niezmiennie w przekonaniu, że poszerzenie swobody dziecka poza dość wąskie dopuszczalne granice, nie tylko nie sprzyja wychowaniu, ale i rozwojowi. Pedagogika tradycyjna odnosi się zdecydowanie negatywnie do postulatów rozszerzenia swobody dziecka w relacji z dorosłymi, zwłaszcza wychowawcami. Relacje te powinny być ukształtowane na zasadzie posłuszeństwa dziecka wobec woli rodzica, wychowawcy czy opiekuna. Sprawa wolności dziecka, a raczej jej kategorycznego ograniczenie, odgrywa rolę nadrzędną w stosunku do wszelkich dalszych rozwiązań dotyczących wychowania. Przestaje ono po prostu spełniać swoją funkcję, jeśli u jego podłoża nie spoczywa posłuszeństwo wychowanka wobec woli wychowawcy. Oczywiście zdecydowanie wyżej stawiane jest posłuszeństwo dobrowolne, nie narzucone, ale droga do niego prowadzi z reguły przez posłuszeństwo wymuszone, jest ono zawsze nieodzowne tam, gdzie jawi się opór dziecka. Drastyczne ograniczanie swobody wychowanka nigdy nie ma - zdaniem przedstawicieli pedagogiki konserwatywnej - charakteru dyskryminacyjnego wręcz przeciwnie, podkreślają oni z całą mocą, że wychowanie w duchu posłuszeństwa ma na uwadze przede wszystkim dobro samego wychowanka.

11. Konsekwencje postmodernistycznych rozwiązań dla naukowych i praktycznych zadań pedagogiki

POSTMODERNIZM - nurt kulturowy zacierający różnice między kulturą popularną a kulturą wysoką. W pedagogice przyzwala na różnorodność, niejednoznaczność, odrzucenie wszelkich wzorców, autorytetów, fundamentalnych idei. Edukacja jest nie tyle oświeceniem, narzucaniem postaw niewiedzącym przez wiedzących lecz odgórnym kształtowaniem tożsamości innych. Zakłada brak jakiegokolwiek urabiania. Chętnie sięga do kultury popularnej czyniąc z niej przedmiot badań, analiz. Pedagogika nie może rościć sobie prawa do prawdy i szczególnej pewności poznania naukowego.

Postmoderniści odrzucają przekonanie o prymacie wiedzy naukowej, nauce wolnej od wartości. Ogólne i formalne prawa nie są wcale ani niezależne, ani obiektywne (Wielkie Opowieści - wszystkie dyskursy i teorie modernistyczne). Nie ma ścisłego związku między nauką a oświeceniem publicznym i postępem społecznym - upadek nadziei związanych z wykorzystaniem nauk społecznych do emancypacji ludzkości. Nie ma uniwersalnej wiedzy. Idea wielu rzeczywistości i każda społeczność ma swoją wiedzę i każda jest traktowana jako uzasadniona.

POSTMODERNIZM A EDUKACJA

PRZEŁOM W MYŚLENIU O EDUKACJI

POSTULATY POSTMODERNISTYCZNEJ REFORMY EDUKACJI

PODSTAWOWE ZASADY PMDR W 5 OBSZARACH SYSTEMU KSZTAŁCENIA

  1. Właściciel systemu oświatowego i instytucji oświatowych: wielość właścicieli instytucji oświatowych (demonopolizacja).

  2. Pojedyncze instytucje oświatowe - same troszczą się o swój własny profil, nie są zobowiązane przez biurokrację do ujednolicania ofert.

  3. Program kształcenia: nie ma uniwersalnych treści kształcenia. Pluralizm programów edukacyjnych - w ramach stałego kanonu przedmiotów powstaje wielość koncepcji dydaktycznych, powstają nowe przedmioty, wszystkie mają tą samą wartość, wielość podręczników i różnorodność materiałów pomocniczych, wolność wyboru i zróżnicowany podział czasu na poszczególne przedmioty.

  4. Style i strategie uczenia się: mnogość strategii i stylów, stworzenie odpowiednich warunków do uczenia się. Zmieniające się formy dydaktycznej komunikacji - znalezienie wspólnej płaszczyzny interesów uczenia się przez nauczyciela i ucznia.
    Stymulowanie podejrzliwości ucznia, poszukiwanie odpowiedzi na pytania o definicje, uczenie stawiania pytań, wyzwolenie od tyranii określonych definicji

  5. Dydaktyczne modele i metody uczenia się: podręczniki są wrogiem edukacji, techniki uczenia się są często przeceniane. To kultura popularna, a nie szkoła i nauczyciel wywierają największy wpływ na młode pokolenie.

ZALECENIA DLA NAUCZYCIELI

  1. Nie kierowanie się w swoich osądach sondażami diagnostycznymi, jeśli nie wiedzą, jak było sformułowane pytanie

  2. Wydajność nie jest najważniejszym celem stosunków międzyludzkich

  3. Liczby nie są najistotniejsze

  4. Żadna nauka społeczna (np. psychologia) nie może brać góry nad zdroworozsądkowym myśleniem

  5. Informacja nie jest tożsama ze zrozumieniem

  6. Nie lekceważenie osób starszych

  7. Lojalność wobec rodziny

  8. Nauka nie jest jedynym systemem docierającym do prawdy, szacunek dla religii

  9. Podziw dla inwencji technologicznej, lecz nie uznawanie jej za najwyższą możliwą formę ludzkich osiągnięć.

ZALETY POSTMODERNIZMU

  1. Rozstanie z autorytaryzmem filozofii - uwolnienie od poczucia winy i niepotrzebnych obowiązków

  2. Brak podstaw do wyniszczających sporów i budowania arbitralnych hierarchii

  3. Postawa podejrzliwości - nie popadanie w ideologizację i fundamentalizm

  4. Wielość prawd - tolerancja dla inności

KRYTYKA POSTMODERNIZMU - konserwatyzm


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
pedagogika wczesnoszkolna, Kolegium Nauczycielskie - materiały, Uczelnia, Pedagogika
aaa Niepełnosprawność, Kolegium Nauczycielskie - materiały, Uczelnia, Biomedyka
filozofia0, Kolegium Nauczycielskie - materiały, Uczelnia, Filozofia
Petersen, Kolegium Nauczycielskie - materiały, Uczelnia, Dydaktyka
Oświata i szkolnictwo w średniowieczu 1(1), Kolegium Nauczycielskie - materiały, Uczelnia, Technolog
Przypisy dolne i końcowe, Kolegium Nauczycielskie - materiały, Uczelnia, Technologia informacyjna
Naturalne planowanie rodziny, Kolegium Nauczycielskie - materiały, Uczelnia, Biomedyka
Spermicydy, Kolegium Nauczycielskie - materiały, Uczelnia, Biomedyka
Przygotowanie do ciąży, Kolegium Nauczycielskie - materiały, Uczelnia, Biomedyka
03 BADANIA PROFILAKTYCZNE, Kolegium Nauczycielskie - materiały, Uczelnia, Biomedyka
bio medycyna, Kolegium Nauczycielskie - materiały, Uczelnia, Biomedyka
UKŁAD RUCHU, Kolegium Nauczycielskie - materiały, Uczelnia, Biomedyka
Zadanie 1, Kolegium Nauczycielskie - materiały, Uczelnia, Technologia informacyjna
Odporność, Kolegium Nauczycielskie - materiały, Uczelnia, Biomedyka

więcej podobnych podstron