Diagnoza i terapia pedagogiczna

Bibliografia

1. „Encyklopedia Powszechna”PWN-1981r.

2. „Psychologia” Abraham P. Sperling 1999r.

3. „Słownik Psychologii” N. Silany 1994r. Wydawnictwo „Książnica”

4. „ Zajęcia korekcyjno- kompensacyjne w szkole” K. Herda, I. Czajkowska Warszawa WsiP 1989

5. „Psychologia kliniczna dziecka w wieku przedszkolnym” Warszawa 1983 WsiP M. Bogdanowicz

Diagnostyka- (wg Encyklopedii Powszechnej PWN-1981)

-medyczna nauka o rozpoznawaniu chorób na podstawie wywiadu lekarskiego, badania chorego, analizy, objawów i wyników badań laboratoryjnych.

Diagnoza- (wg Encyklopedii Powszechnej PWN- 1981)

-medyczne rozpoznanie choroby na podstawie wywiadu lekarskiego, badania chorego, badań dodatkowych.

Diagnoza-(wg Słownika Psychologii- N. Silany-1994)

-z greckiego diagnosis- logiczny wniosek wieńczący serię badań zmierzających do lepszego zrozumienia zachowania określonej osoby, funkcjonowania grupy lub sytuacji jakiegoś przedsięwzięcia. Każda diagnoza opiera się na trzech podstawowych zasadach:

1. powinna wynikać z dużej liczby zróżnicowanych informacji,

2. musi się odnosić do historii badanego oraz do jego związków ze środowiskiem,

3. najbardziej prawdopodobną interpretacją będzie ta, która wyjaśni maksimum faktów przy zastosowaniu minimalnej liczby hipotez.

Diagnoza w psychologii jest czynnością pierwszorzędnej wagi, gdyż od niej zależy rodzaj leczenia i późniejszy rozwój pacjenta. Wymaga od psychologa doskonałego opanowania stosowanych technik, dużego doświadczeni, rozległej kultury i wielkiej intuicji. Coraz częściej diagnozę stawianą przez jednego psychologa lub pedagoga zastępuje praca zespołowa. Współpraca różnych specjalistów pozwala na wyeliminowanie ewentualnych błędów diagnozy.

Zespołem diagnostycznym nazywa się zebranie osób z różnych środowisk godzących się na wspólne przeżycie pewnych doświadczeń w ciągu kilku dni po to, by zrozumieć zjawiska zachodzące w niewielkich grupach.

Diagnoza Psychologiczna-(wg Encyklopedii Powszechnej PWN-1981)-rozpoznawanie za pomocą technik i metod psychologicznych, cech osobowości, właściwości psychologiczne, odchylenie od normy w zakresie intelektualnym i emocjonalnym( socjologicznym)i innych.

Diagnoza Społeczna-(wg Encyklopedii Powszechnej PWN-1981)

-określenie cech współcześnie zachodzących zjawisk społecznych na podstawie przeprowadzonych badań empirycznych i ich analizy stanowi materiał do prognoz społecznych.

Diagnoza Pedagogiczna-termin diagnoza pochodzi od greckiego słowa diagnosis, co oznacza rozróżnianie, osądzanie i funkcjonuje jako specjalistyczny odpowiednik słowa rozpoznanie. Jest to rozpoznanie badanego stanu rzeczy, przez zaliczenie go do znanego typu lub gatunku, przez przyczynowe i celościowe wyjaśnienie tego stanu rzeczy, określenie jego fazy obecnej oraz przewidywanego dalszego rozwoju.

Przedmiotem diagnozy są trudności i niepowodzenia ucznia w procesie nabywania wiadomości i umiejętności szkolnych, ich przyczyny oraz ujemne konsekwencje dla rozwoju.

Cechy dobrej diagnozy to rzetelność i trafność, a także nieodłączność prognozy. Tylko taka diagnoza może stanowić podstawę efektywnej terapii.

Postawienie dobrej diagnozy wymaga zebrania wielu danych oraz intelektualnego ich opracowania przez zespół specjalistów.

W wieloaspektowym procesie diagnozowania szczególną rolę odgrywa diagnoza pedagogiczna, jako podstawa planowania form pracy korekcyjno- wyrównawczej, a także programowania procesu w jakim będzie miała przebiegać terapia.

Utożsamienie diagnozy pedagogicznej z oceną wyników nauczania nie odpowiada koncepcji diagnozy dla potrzeb terapii pedagogicznej- nie daje ona wystarczających podstaw do zaplanowania postępowania mającego na celu rozwiązanie trudności ucznia.

Diagnoza pedagogiczna jako podstawa pracy korekcyjno- wyrównawczej musi uwzględniać psychologiczną teorię czynności. Powinna zawierać ocenę końcowego wyniku danej czynności, np. czytania w porównaniu z zamierzonym celem, ale jest to tylko jeden z ocenianych elementów. Oprócz oceny wyniku końcowego istotna jest analiza przebiegu czynności, która pozwali porównać strukturę tej czynności z prawidłowa strukturą. Prawidłowa ocena wyniku i przebiegu czynności ułatwi wskazanie przyczyn trudności dziecka, a jest to istotnym elementem diagnozy.

Terapia pedagogiczna-dotyczy głównie osób przewlekle chorych- uczy pokonywania barier psychicznych. Kompensacja i terapia pedagogiczna mają wspólne cechy- możliwości i rozpatrzenie poszczególnych jednostek, przygotowanie do udziału w życiu społeczeństwa.

Cel terapii to przede wszystkim poprawa sprawności ruchowej, rozwoju umysłowego, stymulowanie, wspomaganie w kierunku maksymalnym, usprawnienia osoby niepełnosprawnej, motywacji w dążeniu do określonego celu, zachęcanie do (samo) autorelacji, kształcenie własnego ja.

Terapia pedagogiczna to -Poszukiwanie optymalnych rozwiązań metodycznych, mających na celu przezwyciężenie trudności dzieci w opanowaniu umiejętności czytania i pisania-jest to początek terapii. W ramach oddziaływań terapeutycznych nauczyciel może stosować także zabiegi dydaktyczne i wychowawcze, jak: indywidualizacja i modyfikacja wymagań dostosowanych do aktualnych możliwości dziecka, okresowe zaniechanie stawiania ocen, ocenianie prac pisemnych w formie opisowej, nie odpytywanie dziecka z czytania przy całej klasie, eksponowanie osiągnięć dziecka w innych dziedzinach działalności. Jednakże aby zrozumieć działalność terapii należy wyjaśnić jej podstawowe pojęcie.:

Leczenie-(terapia, kuracja)-(wg Encyklopedii Powszechnej PWN-1981)-przywracanie zdrowia ludziom i zwierzętom za pomocą różnych środków lub zabiegów :

-przyczynowe(etiotropowe) -zmierza do usunięcia podstawowej przyczyny danej choroby,

-objawowe(paliatywne) -zmierza do usunięcia tylko objawów dokuczliwych lub niekorzystnych,

-zachowawcze-w chorobach wewnętrznych, zakaźnych.

Zależnie od działu medycyny i metody leczniczej rozróżnia się psychoterapię, mechanoterapię, radioterapię, oraz terapię uzdrowiskową (baneoterapia i klimatoterapia).Wielkim działem jest farmakoterapia z jej działami -chemoterapią i ziołolecznictwem. Złożonym procesem leczniczym jest leczenie usprawniające- zwane rehabilitacją.

Terapia może być -bodźcowa, tkankowa, wstrząsowa, grupowa, rodzinna, terapia pracą.

Terapia Awersyjna-(wg Słownika Psychologii -N. Sillany-1994)

-forma leczenia zachowania zmierzająca do odwiedzenia pacjenta od jakiegoś postępowania poprzez skojarzenia tego ostatniego z nieprzyjemnym wrażeniem(wstrząs, elektryczny dzwonek) Takie skojarzenie prowadzi do powstania odruchu unikania, to znaczy do wytworzenia się nowego zachowania. Leczenie tą metodą wymaga zgody i dobrowolnego współuczestnictwa pacjenta.

Terapia Behawioralna-(wg Słownika Psychologii- N. Sillany-1994)-metoda psychoterapeutyczna oparta na prawach uczenia się, zwłaszcza zasadach warunkowania. Celem jej jest zmiana postaw nieadekwatnych, dzięki czemu jednostka staje się lepiej przystosowana.

Terapia Rodzinna-(wg Słownika Psychologii- N. Sillany-1994)-psychoterapia zbiorowa odnosząca się zarazem do chorego i do członków jego rodziny, z którymi mieszka. By zrozumieć problem nękający chorego, należy rozpatrywać go w kontekście rodzinnym. Podczas seansów psychoterapii rodzinnej pacjent i jego bliscy prezentują swoje troski, niepokoje, problemy.

Terapia Zajęciowa-(wg Słownika Psychologii- N. Sillany-1994)-leczenie pewnych zaburzeń umysłowych aktywnością. Aby zapobiec pogrążeniu się chorych w lenistwie oraz utracie przez nich kontaktu z rzeczywistością(od której i tak uciekają, szczególnie w marzenia), psychiatrzy proponują swym pacjentom zajęcia rekreacyjne( -ludoterapia), aktywność artystyczną( arrteerapia), zajęcia sportowe lub majsterkowanie( ergoterapia), co ułatwia proces ponownego przystosowania do życia w społeczeństwie.

Terapia Pedagogiczna-(wg „Zajęcia korekcyjno -kompensacyjne w szkole”- K. Herda, I. Czajkowska)

-Terapia pedagogiczna to oddziaływanie za pomocą środków pedagogicznych( wychowawczych i dydaktycznych) na przyczyny i przejawy trudności dzieci w uczeniu się, mające na celu eliminowanie niepowodzeń szkolnych oraz ich ujemnych konsekwencji.

Zmierzając do spowodowania określonych pozytywnych zmian w zakresie sfery poznawczej i emocjonalno- motywacyjnej oraz w strukturze wiedzy i umiejętności szkolnych dziecka swoistą interwencję wychowawczą stanowi terapia pedagogiczna. Rozpatrywać ją można w kategoriach procesu wychowania, wymaga ona zdefiniowania celów, przedmiotu i podmiotu oddziaływań oraz określenia form, metod i środków oddziaływania interwencyjnego.

Celem nadrzędnym terapii pedagogicznej jest stworzenie możliwości wszechstronnego rozwoju umysłowego, psychicznego i społecznego dzieciom z utrudnieniami rozwojowymi, rozwoju na miarę ich możliwości. Podmiotem terapii pedagogicznej jest nauczyciel terapeuta wyposażony w odpowiednią wiedzę i umiejętności oraz posiadający predyspozycje psychiczne potrzebne do tego rodzaju pracy. Przedmiotem oddziaływań terapeutycznych jest dziecko, jego zaburzenia rozwojowe i trudności szkolne, określane przez specjalistyczną diagnozę. Dziecko powinno być także traktowane jako podmiot terapii, ponieważ jego aktywność w procesie przezwyciężania trudności rozwojowych i szkolnych jest niezbędnym warunkiem efektywności podejmowanych działań.

Jednakże aby móc mówić o zaburzeniach rozwoju, niedorozwoju, opóźnieniu czy upośledzeniu należałoby wyjaśnić co to jest prawidłowy rozwój.

Rozwój-(wg Słownika Psychologii -N. Nillany- 1994)-seria etapów, przez które przechodzi istota żywa, by osiągnąć pełnie rozkwitu. U człowieka rozwój nie sprowadza się do samego wzrostu. Pod wpływem warunków fizjologicznych pojawiają się nowe formy funkcjonowania, od niemowlęctwa kierującego się wyłącznie zasadą przyjemności, nie dostrzegającego nic poza chęcią zaspokojenia swych potrzeb, do dorosłego człowieka postępującego w myśl zasady rzeczywistości. Stopniowo zachowanie różnicuje się i człowiek staje się coraz bardziej niezależny od uwarunkowań zewnętrznych, np. dziecko reaguje na ból pobudzeniem całego ciała, natomiast starsze dziecko zadowala się cofnięciem od źródła bólu części ciała narażonej na cierpienie. Każdy człowiek ma właściwy sobie rytm rozwoju z okresami przyspieszonego przyrostu, przerwami, regresjami, jego wykres nigdy nie przypomina linii prostej. Jednakże istnieje kilka ogólnych praw, np. ustalono, że rozwój psychosomatyczny następuje wzdłuż osi „głowa- stopy” (prawa cefalokaudalne), to znaczy dojrzałość układu nerwowego postępuje w ten sposób, że dziecko osiąga najpierw kontrolę nad kończynami górnymi i wreszcie nad kończynami dolnymi. Zastosowanie skal rozwojowych pozwala psychologom i pedagogom na ustalenie czy rozwój dziecka przebiega prawidłowo.

Skala Dojrzałości Umysłowej Columbia, indywidualny test inteligencji dla dzieci w wieku 3-12 lat., cierpiących na zaburzenia motoryczne, głuchotę i znaczne zaburzenia mowy. Składa się ze stu czarno- białych lub kolorowych naklejonych na kartony plansz. Widnieją na nich rysunki geometryczne, osoby, zwierzęta, rośliny i przedmioty spotykane w codziennym życiu i łatwo rozpoznawane. Badany ma za zadanie wskazać gestem lub mimiką obrazek, który „nie pasuje do innych”. Na pierwszych planszach wszystkie figurki oprócz jednej są identyczne. Następnie stopień trudności rośnie. Test Columbia jest metodą badania myślenia konceptualnego(pojęciowego).

Skale Rozwojowe -,baby test, zespół zadań opartych na systematycznej obserwacji rozwoju niemowląt i małych dzieci. W skalach rozwojowych badane są różne aspekty zachowania dziecka: motoryka, koordynacja wzrokowo- ruchowa, mowa i zachowania społeczne.

Twórcami pierwszych skal rozwoju psychomotorycznego małego dziecka byli- A. Gesell(1925), Ch. Buhler(1932). Poniższa tabela zilustruje właściwy kierunek rozwoju społecznego od okresu dojrzewania płciowego poprzez okres dorastania.

ROZWÓJ SPOŁECZNY

Dziecko Osoba dorosła

Różnorodność i niestałość zainteresowań Gadatliwość, hałaśliwość, brawura w zachowaniu, duża aktywność różnego rodzaju Poszukiwanie swej pozycji wśród rówieśników z uwzględnieniem standardów grupowych Potrzeba identyfikacji z chłopcami i dziewczętami w ogóle Nieuznawanie statusu rodziny jako ważnego czynnika w wyborze towarzystwa dla siebie Nieformalne zachowania społeczne, takie jak prywatki Rzadkie umawianie się na randki Niski nacisk na budowanie związków z chłopcami, i z dziewczętami Czasowe przyjaźnie Wiele przyjaźni Gotowość do podejmowania aktywności, które dostarczają okazji do nawiązywania i utrzymywania związków społecznych Słaba umiejętność wglądu we własne zachowanie Akceptowanie postanowień wynikających z przyjęcia sensownych reguł dorosłych Ambiwalencja uczuć w stosunku do dorosłych

Mniej liczne, ale głębsze zainteresowania Bardziej kontrolowane zachowanie wyznaczone przez dorosłe, męskie i kobiece sposoby zachowań Odzwierciedlanie kulturowych wzorców bycia dorosłym Identyfikacja z małą, wybraną grupą Traktowanie go jako ważnego czynnika w wyborze towarzystwa dla siebie Zachowanie społeczne o bardziej formalnej naturze, takie jak tańce Częste regularne randki Wzrastające zainteresowanie przygotowaniem do własnego życia rodzinnego Trwałe przyjaźnie Niewiele ale głębsze przyjaźnie Potrzeba aktywności zgodnej z rozwojem własnych talentów, zawodem, zainteresowaniami naukowymi czy hobby Rosnąca umiejętność wglądu we własne zachowanie Tworzenie własnych reguł z widocznym, jasno określonym celem Dążenie do partnerstwa

Zanim przejdę do omówienia i z charakteryzowania niedorozwoju i upośledzenia oraz zaburzeń chciałabym pokrótce przedstawić podstawowe pojęcia niedorozwoju

Niedorozwinięty-(wg Słownika Psychologii- N. Sillany-1994)-osoba wykazująca niedorozwój umysłowy, motoryczny lub sensoryczny. Wychowanie dzieci opóźnionych w rozwoju intelektualnym, z niedorozwojem motorycznym, które nie są w stanie nadążać za normalnie rozwijającymi się dziećmi, odbywa się to w specjalistycznych instytucjach dysponującymi technikami i pomocami dydaktycznymi dostosowanymi do ich możliwości uczenia się.

W większych miastach istnieją przedszkola i szkoły specjalne oraz specjalne ośrodki wychowawcze.

Opóźnienie umysłowe-stan osoby upośledzonej, w rozwoju intelektualnym. Opóźnienie jest oceniane w stosunku do wieku życia, może mieć charakter trwały lub okresowy. Trwałe opóźnienie rozwoju umysłowego może być spowodowane procesami otępiennymi. Opóźnienie okresowe bywa wywołane zaniedbaniami środowiskowymi, przebytą chorobą, złym stanem fizycznym. Po ustaniu przyczyny może zostać wyrównane. Określenie „opóźnienie rozwoju intelektualnego” jest używane na początku procesu diagnostycznego, gdy nie można jeszcze dokładnie określić przyczyn i charakteru.

Upośledzenie Umysłowe-stan charakteryzujący się istotnie niższym niż przeciętny poziomem funkcjonowania intelektualnego i zaburzeniami w przystosowaniu społecznym. Terminami stosowanymi zamiennie są niedorozwój umysłowy, oligofrenia. W zależności od momentu wystąpienia rozróżnia się niedorozwój umysłowy(gdy poziom funkcjonowania intelektualnego dziecka jest niski od urodzenia) i otępienie(gdy następuje regresja, stopniowe obniżanie się możliwości intelektualnych). Upośledzenie umysłowe jest spowodowane działaniem różnych czynników. Może być wywołane aberracją chromosomalną(np. zespół Downa), organicznym uszkodzeniem mózgu, wywołanym chorobą matki w okresie ciąży(embriopatia różyczkowa), urazem czaszki podczas porodu, zapaleniem mózgu itp. Znane są przypadki upośledzenia umysłowego, których przyczyna jest nieznana. Nie do końca wyjaśniony jest problem wpływu zaniedbania środowiskowego na powstawanie upośledzenia umysłowego. Wydaje się, że w przypadkach lekkiego upośledzenia czynniki społeczne odgrywają istotną rolę. Diagnozowanie upośledzenia umysłowego nie jest łatwe. Wymaga wnikliwej obserwacji zachowania pomiaru inteligencji dokonywanego za pomocą testów. Upośledzeni umysłowo stanowią 2,2% populacji. Ich iloraz inteligencji jest równy lub niższy od 68 w skali Weschlera. Mogą się uczyć w szkołach specjalnych. W przypadku upośledzenia umysłowego konieczne jest systematyczne oddziaływanie stymulujące rozwój dostosowany do indywidualnych właściwości dziecka.

Oligofrenia-upośledzenie umysłowe, niedorozwój intelektualny- różni się od otępienia, będącego patologicznym pogorszeniem się możliwości intelektualnych. Przyczyny oligofrenii mogą być dziedziczne, środowiskowe, bywają też wywołane chorobą infekcyjną lub urazem. Funkcjonowanie chorych dotkniętych głęboką oligofrenią świadczy o szczególnej organizacji ich zachowania, dominuje w nim nietolerancja na frustracje oraz przede wszystkim, jak w psychozach dziecięcych, nie dociera do nich fakt, że można odroczyć zaspokojenie pragnienia. Dziecko przeżywa wówczas intensywne stany lękowe, wyrażające się gwałtownymi atakami gniewu lub innymi objawami emocjonalnymi.

Stopnie Upośledzenia Umysłowego:

Obowiązująca obecnie klasyfikacja Światowej Organizacji Zdrowia wprowadza 4 stopnie upośledzenia.

Upośledzenie umysłowe w stopniu lekkim(od -2 do -3s) charakteryzuje się trudnościami w rozumowaniu i wnioskowaniu. Tempo uczenia się jest wolne, osłabiony krytycyzm i zdolność do samokontroli. Opóźniony jest zwykle rozwój mowy, częste są wady mowy, a zasób słownictwa mały. Osoby upośledzone w stopniu lekkim mogą przystosować się do wymagań społecznych	Uczą się w szkołach podstawowych specjalnych, pracują zawodowo w zakładach pracy chronionej(których jest coraz mniej w naszym kraju).Podstawowym celem terapii przy upośledzeniu umysłowy w stopniu lekkim jest przystosowanie do „normalnego” funkcjonowania w społeczeństwie oraz zaakceptowania samego siebie takim jakim się jest. --> [Author:a]
Upośledzeni w stopniu umiarkowanym( od-3 do -4s).Upośledzeni w stopniu umiarkowanym mają obniżoną sprawność spostrzegania, trudności w koncentracji uwagi, bardzo wolne tempo uczenia się. Słabo rozwinięte jest myślenie, brak zdolności do samokontroli.	Uczą się w szkołach specjalnych(życia), uczą się tam elementów czytania, pisania i liczenia. Są przyuczani do prostych czynności zawodowych i domowych tak by mogli sami zadbać o swoje podstawowe potrzeby(zakupy, gotowanie, sprzątanie).Mogą pracować pod nadzorem w zakładach pracy chronionej. Przebywają w dziennych ośrodkach terapii zajęciowej.
Upośledzenie umysłowe w stopniu znacznym( od -4 do -5s) Osoby z takim stopniem upośledzenia mają bardzo ograniczone możliwości zapamiętywania i uczenia się. Mowa jest głęboko zaburzona. Są zdolne do okazywania uczuć, nie kontrolują zachowania. Są mało samodzielne, mogą realizować podstawowe potrzeby.	W szkołach specjalnych(życia) uczą się jedynie samoobsługi. Głównie osoby te przebywają w zamkniętych lub pół otwartych ośrodkach pomocy- terapii zajęciowej.
Upośledzenie umysłowe w stopniu głębokim(poniżej -5s) Osoby te wymagają stałej opieki i pielęgnacji. Nie wykształcona jest mowa drogą długotrwałego treningu można je nauczyć sygnalizowania potrzeb fizjologicznych. Wyrażają proste emocje.	Przebywają w ośrodkach zamkniętych. Osoby te są uczone prostych zachowań tak by mogły sygnalizować swoje potrzeby.(należy jednak pamiętać, że nie zawsze to się udaje, czasem upośledzenie jest tak głębokie, że nie można dotrzeć w żaden sposób) --> [Author:a]

Rozpatrywanie zaburzeń rozwojowych w aspekcie diagnostyczno- selekcyjnym wymaga przede wszystkim ustalenia poziomu (stopnia)upośledzenia umysłowego i zakwalifikowanie go do odpowiedniej kategorii. W tym celu opracowana została tabela(wg `Zajęcia korekcyjno- kompensacyjne w szkole”) obrazująca kwalifikacje stopni rozwoju umysłowego, opartych na odchyleniach standardowych dla ilorazów inteligencji mierzonych testami. Wg powszechnie stosowanej w naszym kraju skali inteligencji D. Wechslera tabela ta wygląda następująco:

Odchylenie standardowe (s)	Iloraz inteligencji w skali D. Wechslera	Stopień rozwoju umysłowego	Klasyfikacja
Powyżej +3s	Powyżej 146	Bardzo wysoka inteligencja
Od +2s do +3s	131- 145	Wysoka inteligencja	Prawidłowy rozwój umysłowy
Od +1s do +2s	116- 130	Inteligencja powyżej przeciętnej
Od -1s do +1s	85-115	Przeciętna inteligencja
Od -2s do -1s	70-84	Inteligencja niższa niż przeciętna	Pogranicze normy
Od -3s do -2s	35-69	Upośledzenie w stopniu lekkim	Lżejsze upośledzenie
Od -4s do -3s	40-54	Upośledzenie w stopniu umiarkowanym	Głębsze upośledzenie
Od -5s do -4s	-39	Upośledzenie w stopniu znacznym
Poniżej -5s	-	Upośledzenie w stopniu głębokim

Należy jednak pamiętać, że to nie jedyna forma klasyfikacji, niżej postaram się przedstawić klasyfikację zaburzeń przyjmując za kryteria:

rodzaj zaburzeń, 2- głębokość zaburzeń, 3- dynamikę pogłębienia się zaburzeń, 4- rozległość zaburzeń, 5- źródło ( etiologia0 zaburzeń.

Rodzaj zaburzeń	Motoryczne, procesów poznawczych (odzwierciedlenie wrażeniowo- spostrzeżeniowe i wyobrażeniowo- pojęciowe), procesów dynamiki nerwowej, procesów emocjonalno- motywacyjnych
Głębokość zaburzeń	w znaczeniu statystycznym: taki poziom sprawności funkcji, który jest istotnie niższy od średniej w znaczeniu klinicznym: obecność obiektywnie obserwowalnych symptomów patologicznych, np. mylenie liter podobnych kształtem, błędy w słuchowej identyfikacji głosek (fonemów) oraz symptomów subiektywnych, np. odczucie trudności, przykre przeżycia, lęk itp. W znaczeniu teoretycznym: istotne odstępstwa względem przyjętych wzorców społecznego zachowania, np. norm moralnych, wzoru idealnego ucznia, idealnej osobowości
Dynamika pogłębiania się zaburzeń	Pogłębiające się w tempie stałym oraz w tempie zmiennym, o stałych zmianach względnie trwałych i nietrwałych, tj. postępujących z szybkością stałą lub „skokami"
Rozległość zaburzeń	Globalnie, parcjalne, fragmentaryczne
Źródło zaburzeń (etiologia)	Wewnętrzne- biologiczne9tkwiace w samym uczniu) Zewnętrzne- tkwiące w środowisku społeczno- wychowawczym

Trzeba pamiętać, że przede wszystkim edukacja tych dzieci powinna zmierzać do wspomagania rozwoju, kształtowania umiejętności szkolnych, oraz zaspakajania potrzeb indywidualnych. Występowanie trudności w uczeniu się - odnosi się do dzieci o zróżnicowanej grupie zaburzeń, maja one trudności w przyswajaniu umiejętności słuchowych, wzrokowych i motorycznych. Są trzy grupy grupy przyczyn trudności w uczeniu się:

1. genetyczne (dysleksja, nadpobudliwość)

2. organiczne i biologiczne (minimalna dysfunkcja mózgu(lateralizacja), niedobór pokarmowy, nie harmonijny rozwój(umysłowy i ruchowy), uszkodzenia parcjalne)

3. społeczne(rodzina, szkoła, grupa rówieśnicza).

U dzieci z fragmentarycznymi deficytami może wystąpić:

-dysleksja

-dysgrafia

• dysortografia.

Wg Spionek:

W grupie dzieci z trudnościami niepowodzeń szkolnych:

1. dzieci o równomiernym opóźnieniu rozwoju we wszystkich jego strefach

2. dzieci o wybiórczo obniżonym poziomie np. pamięci słuchowej, rozwoju mowy, opóźniony rozwój myślenia słowno- pojęciowego i dobry poziom myślenia konkretno- obrazowego.

3. dzieci o prawidłowym rozwoju mowy i myślenia słowno- pojęciowego ale o opóźnionym rozwoju analizatora wzrokowego, stąd też opóźnienie w zakresie myślenia konkretno- obrazowego.

4. dzieci z zaburzeniami poprawnego rozumowania i logicznego myślenia( zaburzenia porównywania, umiejętności widzenia zależności przyczynowo-skutkowych zaburzenia abstrakcyjnego myślenia, trudności w uogólnieniu)

Występuje również inny podział zaburzeń:

1. dzieci z pogranicza niedorozwoju- iloraz inteligencji poniżej 85- wydłużony czas reakcji, wolne tempo pracy, brak abstrakcyjnego (rozumienia) myślenia, nietrwała pamięć, brak wytrwałości w zadaniach( łatwo się zapala -szybko zniechęca)-„słomiany zapał”]

2. opóźnienie rozwoju ruchowego- mała sprawność ruchowa(niezręczność ruchowa),-nie zsynchronizowany rozwój ruchowy z całym rozwojem psychofizycznym(nie chęć do ćwiczeń, gier i zabaw sportowych), pociąga to za sobą wycofanie się z życia społecznego,- brak wiązania liter ze sobą-zaburzenia melodyczne liter, -brak harmonii ruchów

3. opóźnienie funkcji słuchowych,- zaburzenie procesu analizy i syntezy dźwięków (na poziomie kory mózgowej), -zaburzenia mowy i myślenia słowno- pojęciowego, -trudności w czytaniu i pisaniu ze słuch, -mogą czytać całe wyrazy nie różnicują liter ( czytają z pamięci)- brak u nich analityczno- syntetycznej funkcji słuchowej, -trudności w prawidłowym zmiękczaniu, -gorsza pamięć słuchowa(tabliczka mnożenia).

Obniżenie układu nerwowego może być przyczyną zaburzeń, nerwicy, obniżenia motywacji. Zaburzenia procesów nerwowych- brak równowagi tych procesów.

Trzeba pamiętać, że zależność i niezależność osób niepełnosprawnych oraz upośledzonych powinny iść w parze. Rehabilitacja medyczna ma na celu przywrócenie sprawności funkcjonalnej, polega ona głównie na prowadzeniu terapii i psychoterapii oraz ćwiczeniach usprawniających. Terapia pedagogiczna dotyczy przede wszystkim osób przewlekle chorych- uczy pokonywania barier psychicznych (i fizycznych).

Formy (metody) postępowania terapeutyczno- wychowawczego dotyczą wszystkich rodzajów niepełnosprawności, możemy w śród nich wyróżnić :

-1- oddziaływania kompensacyjne

-2- terapię pedagogiczną

-3- korekturę

-4- usprawnienia

-5- stymulowanie i wspomaganie, inwalizowanie rozwoju

-6- indywidualizacja

-7- psychoterapia

1. Kompensacja- jest to uruchomienie środków zastępczych i rozwijanie mocnych stron organizmu (np. słuchu u niewidomych). Chodzi tu o zredukowanie przeszkód utrudniających rozwój osobowości i doprowadzenie osób niepełnosprawnych i upośledzonych do usamodzielnienia i adaptacji społecznej.

2. Terapia pedagogiczna- ma wspólne cechy z kompensacją- możliwości i rozpatrzenie poszczególnych jednostek, przygotowanie osoby niepełnosprawnej do udziału w życiu społeczeństwa.

3. Korekta- usprawnienie niesprawnego narządu oraz wady postawy i samooceny występuje zarówno w kształceniu i wychowaniu, dotyczy zaburzeń procesów psychicznych.

4. Usprawnienie- maksymalne rozwijanie tego co najmniej uszkodzone, polega na stosowaniu ćwiczeń, usprawnianiu zaburzonych zmysłów i wdrążaniu procesów poznawczych.

5. Stymulowanie- zewnętrzne pobudzenie i doskonalenie rozwoju, włączanie do obowiązków domowych i samoobsługi.

6. Indywidualizacja- jej podstawą jest diagnoza- to na jej podstawie ustalamy fazy postępowania, indywidualizację stosuje się w procesie kształcenia, zajęciach logopedycznych, stymulowaniu i korekturze oraz usprawnianiu.

7. Psychoterapia- jej celem jest dokonanie przekształceń w psychice poprzez terapię jednostkową może znaleźć kontakt z innymi osobami,

Oparcie w innych osobach, lepsze zrozumienie siebie, oddziaływanie na Ja(jest to niezależne od rodzaju upośledzenia),w odróżnieniu od upośledzenia umysłowego(bierność społeczna, zależność emocjonalna, przywiązanie do otoczenia i opór przed jego zmianą).

Patologiczne zachowania mają swoje podłoże w sytuacji w jakiej człowiek się znajduje.

To „Ja” rozwija się prawidłowo w sytuacji wolności i godności (minimum ingerencji a maksimum zainteresowania), każda jednostka powinna mieć poczucie godności. Proces terapii jest ukierunkowany na to aby centrum mechanizmu regulacji poruszało się ze świata zewnętrznego do świata wewnętrznego, by budować wiedzę dziecka o świecie i o sobie. Rola terapeuty to dbałość o prawidłowe relacje między dzieckiem i otoczeniem, nauczenie go prawidłowych relacji międzyludzkich. To zapewnienie prawidłowego rozwoju psychicznego. Fazy i struktura terapii odnosi się do wszystkich rodzajów upośledzeń:

-upośledzony umysłowo

-przewlekle chory

-wady wzroku, słuchu, mowy

-upośledzenia sprzężone (głuchoniemi)

-zaburzenia mongoliczne

-porażenia mózgowe.

Nie można jednak zapomnieć o diagnozie to od jej prawidłowości zależy przeprowadzenie odpowiedniej terapii. W każdej diagnozie należy patrzeć pod 3 względami:

1. wykazanie wielkości uszkodzenia

2. ograniczenie rozwoju nie korzystnych warunków życia

3. świadomości własnego upośledzenia

-1-Każde upośledzenie wpływa pod jakimś względem na wykształcenie osobowości, w diagnozie trzeba zwrócić uwagę na skutki i możliwości funkcjonowania pomimo uszkodzenia oraz stosunek osoby niepełnosprawnej i niepełnosprawnej do jej niepełnosprawności i upośledzenia oraz otoczenia.

-2-Około 70% to środowisko upośledzone wychowawczo i społecznie, -wtórne upośledzenie (nadopiekuńczość, wyręczanie),- ograniczenie kontaktu towarzyskiego, -ważny jest stosunek otoczenia do jednostek niepełnosprawnych,

-3-Świadomość własnego upośledzenia może hamować rozwój i integrację ,-dostrzeganie własnej inności, własnej odrębności.

Wczesne diagnozy i stymulacje na rozwój dziecka z tzw. ryzyka zaburzeń (działalność uprzedzająca) to formy najskuteczniejsze w terapii. Mniejsza sprawność umysłowa może być spowodowana:

-zaniedbaniem wychowawczym

-niekorzystnymi wpływami środowiska

-wybiórczym zaburzeniem, zwłaszcza sfery słowno- pojęciowej.

Dzieci z tego typu zaburzeniami mają szansę wyrównać swoje braki.

Przy diagnozie niepowodzeń szkolnych należy zwracać uwagę na:

• upośledzenie umysłowe(czy jest czy nie)

• zaburzenia emocjonalne

• defekty sensoryczne

• warunki socjoekonomiczne rodziny (patologie, bieda)

Diagnoza psychologiczno pedagogiczna powinna obejmować:

- koordynację ruchową

• percepcje zmysłową

• czy nie ma zaburzeń percepcyjno -motorycznych

• nadpobudliwość

• zaburzenia uwagi

• zaburzenia pamięci, myślenia, języka, mowy

• określić stopień braków szkolnych

• przystosowanie się do życia w społeczności klasowej (kontakty, przyjaźnie, koleżeństwa)

• warunki życia w domu rodzinnym.

Upośledzenie umysłowe tym różni się od niższej (mniejszej) sprawności umysłowej, że polega ono na globalnym obniżeniu możliwości i umiejętności orientacji jednostki w otoczeniu i sytuacji społecznej:- poziom rozwoju społecznego, -poziom uczuć społecznych, -poziom dopasowania się do określonych warunków społecznych.

Należy pamiętać, że mniejsza sprawność społeczna i niedostosowanie społeczne może być wtórnym skutkiem deficytów rozwojowych, -ich przyczyną mogą być:- błędy wychowawcze, przy określaniu postaci upośledzenia umysłowego bardzo ważna jest metoda badania psychicznego i psychiczno- pedagogicznego oraz klinicznego.

Analiza kliniczna stanu psychicznego jest niezbędna do postawienia diagnozy i wyboru metod postępowania korekcyjno- dydaktycznego. Z kolei analiza obrazu psychosomatycznego określa strukturę niedorozwoju i dodatkowe objawy np. ; zaburzenie rozwoju emocjonalnego,- zaburzenie rozwoju woli.

Obecnie coraz częściej stosuje się termin Terapia pedagogiczna i przyjmuje się go za najbardziej odpowiedni. Nadrzędnym celem terapii pedagogicznej jest stworzenie możliwości wszechstronnego rozwoju umysłowego i społecznego dzieciom ze specyficznymi trudnościami w nauce, czyli tzw. rozwoju na miarę ich możliwości. W wielu szkołach i rodzinach o mniejszej świadomości społecznej dzieci doznają wielu niepowodzeń, są wielokrotnie karane, negatywnie oceniane, nieakceptowane. Dzieci takie potrzebują (i wymagają wręcz) kompensacji swoich braków psychicznych. Należy jak najwcześniej skierować je na zajęcia lub ćwiczenia korekcyjno- kompensacyjne ( korekcyjno- wyrównawcze), co pozwoli na usprawnienie deficytów rozwojowych i wyrównanie braków w umiejętnościach szkolnych oraz na rozwój funkcji mniej zaburzonych(zastąpienie zaburzonej).Wyeksponowanie cech pozytywnych stwarza możliwość rozwoju uzdolnień -stanowi to niezwykle często niedoceniany element terapii. Niestety nawet „kulawy” system oświaty i medycyny nie jest w stanie zapewnić osobom upośledzonym i niepełnosprawnym i ich rodzinom dostępu do ośrodków pomocy. W ogromnej większości polskich wsi i małych miasteczek istnieje „zacofanie kulturowe”, gdzie osoby takie nie mogą liczyć na pomoc specjalistów, a rodziny wręcz ukrywają chore dzieci zwane w późniejszym wieku „idiotami” i „głupkami”. Trzeba poważnie zastanowić się nad rozszerzaniem działalności poradni specjalistycznych dla osób niepełnosprawnych i upośledzonych, ale co zrobić kiedy w Polsce są jeszcze miejsca, gdzie nie ma lekarza pierwszej pomocy. Brak funduszy na tworzenie takich poradni- ośrodków lub chociażby dojeżdżających specjalistów kilka razy w tygodniu (miesiącu) do miejsc oddalonych od większych miast stwarza ogromne zagrożenie dla dzieci mających harmonijny rozwój. Wiemy przecież, że również dzieci o prawidłowym rozwoju umysłowym pod wpływem różnych okoliczności życiowych mogą nagle zatrzymać się na pewnym etapie swego życia, mogą u nich wystąpić zaburzenia emocjonalne(np. pod wpływem szoku lub śmierci bliskiej osoby) lub inne zaburzenia. Czy nie byłaby wręcz wskazana opieka psychologa lub pedagoga. Przykrą prawdą jest to, że właśnie w najbiedniejszych wsiach i miasteczkach brakuje pieniędzy i przede wszystkim osób o odpowiednim przygotowaniu do pomocy dzieciom i osobom po przeżytych wstrząsach. W niektórych przypadkach nauczyciel i pedagog szkolny jest bezradny. Nawet nasz system oświaty i medycyny można ulepszyć i zmienić tak by sam w sobie nie stwarzał zagrożenia dla dzieci ale na to potrzebne są nie tylko większe nakłady finansowe ze strony państwa lecz również lepsze podejście nauczycieli i odpowiednie ich kształcenie tak by już na samym wstępie szkoły(przedszkola) można było zdiagnozować dziecko i podjąć działania skierowane na odpowiednią terapię by zapobiec dalszemu przyspieszeniu niedorozwoju lub opóźnienia. Mam nadzieję, że Polska kiedyś podniesie się z finansowego dołka, a ministrowie lepiej będą dysponować funduszami i systemy oświaty oraz medycyny zostaną jeszcze bardziej udoskonalone tak by mogły pomóc wszystkim dzieciom nawet tym najbiedniejszym.

2

du

du

uczo

---