1. IDENTYFIKACJA SUBSTANCJI

Nazwa produktu: Ług sodowy [roztwór wodny wodorotlenku sodu]

Wzór chemiczny: NaOH + H₂O

Producent:

Dostawca:

Użytkownik:

Telefon awaryjny: (042) 631 47 24 (informacja toksykologiczna w Polsce)

2. SKŁAD I INFORMACJA O SKŁADNIKACH

Składnik stwarzający zagrożenie:

Nazwa chemiczna	% wag.	Numer CAS	Numer EINECS	Symbol ostrzegawczy	Symbole zagrożenia (R
ług sodowy	...%	1310-73-2 stały	215-185-5 stały	C	35

3. IDENTYFIKACJA ZAGROŻEŃ

Substancja niebezpieczna w myśl dyrektywy 1999/45/EEG.

Zagrożenie pożarowe: Ług sodowy bezpośrednio nie stwarza zagrożenia pożarowego. W kontakcie ługu z wieloma metalami wydziela się wodór - gaz tworzący mieszaniny wybuchowe z powietrzem w szerokim zakresie stężeń.

Zagrożenie toksykologiczne: W przypadku spożycia wystąpią natychmiast objawy silnego podrażnienia błon śluzowych przewodu pokarmowego, do perforacji narządów wewnętrznych włącznie, mogące być przyczyną zgonu, zakłócenia pracy organów wewnętrznych.

Zagrożenie ekotoksykologiczne: Ług sodowy działa silnie szkodliwie na organizmy żywe, w szczególności organizmy wodne i glebowe. Ług sodowy nie jest trwały w środowisku i z trudnością ulega biologicznej degradacji.

4. PIERWSZA POMOC

Uwaga: W pierwszej kolejności należy wyprowadzić poszkodowaną osobę ze skażonego ługiem sodowym środowiska.

Zatrucie inhalacyjne:
1.	W przypadku wystąpienia takiej potrzeby - wykonać sztuczne oddychanie lub podać tlen - najlepiej, jeśli tego dokona osoba przeszkolona. W razie osłabienia i niemiarowości tętna podać podskórnie kofeinę lub kardiamid.
2.	Zapewnić pomoc lekarską.
Zatrucie doustne:
1.	W zatruciach doustnych podać mleko, 5% roztwór kwasu octowego, sok cytrynowy, świeże białko jaj, tlenek magnezu w dawce dwie łyżeczki na szklankę wody, a następnie ponownie podawać mleko.
2.	Do chwili odtransportowania do szpitala choremu zapewnić spokój, leżenie i ciepło.
Skażenie oczu:
1.	Skażone oczy należy obficie i długo przemywać tylko zimną wodą, starając się wywijać powieki. Wpuścić 1-2 krople oleju rycynowego dla złagodzenia bólu. Oczy osłonić gazą.
2.	Zapewnić pomoc okulisty.
Skażenie skóry:
1.	Zdjąć skażone ubranie. Oczyścić mechanicznie skażoną skórę, przemyć dużą ilością wody, następnie alkoholem oraz wodą z łagodnym mydłem.
2.	W przypadku gdy podrażnienie skóry nie mija, skonsultować się z lekarzem dermatologiem.

5. POSTĘPOWANIE W PRZYPADKU POŻARU

Informacja ogólna:	Ług sodowy jest substancją niepalną. Zagrożone obiekty pokryć pianą, a w ostateczności intensywnie polewać wodą. Osoby uczestniczące w akcji pożarowej muszą być wyposażone w niezależne aparaty oddechowe.
Środki gaśnicze do gaszenia pożarów obiektów sąsiadujących:	gaśnice CO2, gaśnice proszkowe z proszkiem gaszącym ABC, gaśnice proszkowe z proszkiem gaszącym BC, gaśnice pianowe, gaśnice płynowe z dodatkowym wodnym roztworem środka.
Zalecenia szczegółowe:	W przypadku kontaktu z ogniem wydzielają się niebezpieczne gazy, pary i dymy.
Sprzęt ochronny strażaków:	Aparaty izolujące drogi oddechowe. Stosować eksplozymetr.

6. POSTĘPOWANIE W PRZYPADKU NIEZAMIERZONEGO UWOLNIENIA DO ŚRODOWISKA

Zalecenia ogólne:	W przypadku wydostania się większej ilości ługu sodowego do środowiska, przebywające na zagrożonym awarią obszarze osoby postronne należy ewakuować. Awarie muszą być jak najszybciej lokalizowane i likwidowane. Do likwidowania większych skażeń mogą przystąpić wyłącznie przeszkolone w ratownictwie chemicznym osoby. Ług sodowy w kontakcie z większością metali powoduje wydzielanie się niebezpiecznego ze względów wybuchowych wodoru.
Środki ochrony osobistej:	Odzież ochronna odporna na działanie ługu sodowego, ochrony dróg oddechowych z filtrem cząsteczkowym P2, szczelne okulary ochronne, rękawice ochronne.
Zalecenia szczegółowe:	W przypadku niemożności zlikwidowania następstw awarii własnymi siłami i środkami, przeprowadzenie akcji należy powierzyć zewnętrznym, wyspecjalizowanym służbom ratowniczym. Chronić kanalizację. W przypadku wydostania się ługu sodowego do wód, ostrzec użytkowników wody. Zbieranie rozlanego ługu sodowego dokonywane jest mechanicznie oraz za pomocą substancji sorbujących.
Zabezpieczenie środowiska:	Jak najszybciej zebrać rozlaną substancję. Nie dopuścić do skażenia gleby i wody. Powiadomić odpowiednie władze sanitarne i ochrony środowiska.
Metody utylizacji:	Niszczyć na drodze chemicznej (strącanie do siarczanu lub węglanu sodu) - zgodnie z wymogami rozporządzenia Ministra Gospodarki w sprawie szczegółowych zasad usuwania, wykorzystywania i unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych.

7. POSTĘPOWANIE Z SUBSTANCJĄ I JEJ MAGAZYNOWANIE

Zapobieganie zatruciom:	Podczas stosowania ługu sodowego nie jeść, nie pić, nie zażywać lekarstw, unikać kontaktów z ługiem, unikać wdychania pyłów i aerozoli, przestrzegać zasad higieny osobistej, stosować odzież i sprzęt ochrony osobistej, pracować w wentylowanym pomieszczeniu. Przechowywać w zamknięciu, w pomieszczeniu przeznaczonym dla substancji żrących. W pomieszczeniach pracy oraz magazynowych nie powinny przebywać osoby postronne, w szczególności dzieci, kobiety ciężarne, osoby chore i w podeszłym wieku. Dzieci należy chronić przed dostępem do wyrobu.
Magazynowanie:	Ług sodowy przechowywać w miejscu suchym i chłodnym. Przechowywany jest w zbiornikach stalowych z wykładziną ługoodporną, w beczkach blaszanych lub w balonach szklanych oplecionych wikliną z izolacyjną warstwą ochronną, w temperaturze nie niższej niż 16^oC, celem uniknięcia krystalizacji. Unikać kontaktu z ołowiem, cynkiem, aluminium. Magazyny muszą być wykonane z materiałów niepalnych. Podłogę z materiału odpornego na ługi zaopatrzyć w studzienki ściekowe z odrębną kanalizacją. Opakowania muszą być szczelnie zamknięte w celu ochrony przed wilgocią i ditlenkiem węgla z powietrza. Opakowania wyposażyć w napis „Uwaga produkt żrący”. Opakowania chronić przed nagrzaniem. Na terenie magazynu przestrzegać zakazu palenia, spożywania posiłków, używania otwartego ognia i narzędzi iskrzących.
Metody postępowania z odpadami:	Za odpad można uznać ług sodowy, który w żadnej postaci nie nadaje się do zagospodarowania. Odpadowy ług sodowy odstawiany jest do miejsca wskazanego przez służbę ochrony środowiska, celem zneutralizowania.

8. KONTROLA NARAŻENIA I ŚRODKI OCHRONY INDYWIDUALNEJ

Najwyższe dopuszczalne stężenie w środowisku pracy:

NDS - 0,5 mg/m³,

NDSCh - 1 mg/m³.

Środki ochrony zbiorowej:

Wydajna wentylacja mechaniczna w magazynach i na stanowiskach pracy. Zdroiki w pobliżu stanowisk pracy.

Ochrony osobiste:

Ręce:	Rękawice z tworzywa odpornego na działanie substancji żrących.
Oczy:	Okulary ochronne w szczelnej obudowie (oprawa z tworzywa sztucznego odpornego na działanie substancji żrących).
Drogi oddechowe:	Ochrony dróg oddechowych w przypadku pracy w atmosferze z pyłami wodorotlenku sodu (z filtrem cząsteczkowym oznaczonym kolorem białym i symbolem P2 oraz filtrem par oznaczonym kolorem brązowym i literą A).
Skóra i ciało:	Ubrania ochronne ze zwartej tkaniny. Fartuchy ochronne.
Ochrony zbiorowe:	Wentylacja na stanowiskach pracy w obiektach zamkniętych. Zdroiki w pobliżu stanowisk pracy.
Inne informacje:	Higiena pracy: Obowiązują przepisy ogólne przemysłowej higieny pracy. Zanieczyszczone ubranie wymienić. Po pracy wymyć powierzchnię ciała oraz oczyścić ochrony osobiste. Nie jeść, nie pić, nie palić, nie zażywać leków podczas pracy. Zapobieganie zagrożeniom: Tam, gdzie występuje możliwość pojawienia się w atmosferze niebezpiecznych stężeń wodorotlenku sodu, wprowadzić zraszanie rozproszoną wodą.

Metody oceny narażenia w środowisku pracy:

Metody oceny narażenia opierają się na oznaczaniu zawartości wodorotlenku sodu w atmosferze miejsca pracy metodami chromatografii gazowej.

PN-86/Z-04050.01 - Ochrona czystości powietrza. Przyrządy i zestawy do pobierania próbek. Postanowienia ogólne.

PN-89/Z-04008.07 - Ochrona czystości powietrza. Pobieranie próbek. Postanowienia ogólne. Zasady pobierania próbek w środowisku pracy i interpretacja wyników.

Ocena narażenia: Zgodnie z normami polskimi dotyczącymi wodorotlenku sodu.

9. WŁAŚCIWOŚCI FIZYKOCHEMICZNE

9.1	Masa cząsteczkowa czystego wodorotlenku sodu: 40,00g/mol
9.2	Postać fizyczna, barwa, zapach: W warunkach normalnych czysty wodorotlenek sodu jest białym lub bezbarwnym ciałem stałym rozpływającym się na powietrzu. Substancja ta nie ma zapachu. W przemyśle i handlu występuje pod nazwami: wodorotlenek sodowy, soda żrąca, soda kaustyczna, kaustyk. Ług sodowy w zależności od stężenia i czystości wodorotlenku sodu, z którego jest otrzymywany, jest pozbawiony zabarwienia lub ma różne odcienie, jest przezroczysty lub stanowi mętną ciecz.
9.3	Gęstość (w zależności od stężenia) do: 2,13 g/cm^3
9.4	Temperatura topnienia czystego wodorotlenku sodu: 322oC
9.5	Temperatura wrzenia topnienia czystego wodorotlenku sodu: 1388oC
9.6	Rozpuszczalność w wodzie i innych rozpuszczalnikach: Wodorotlenek sodu jest substancją o własnościach higroskopijnych, rozpuszczalną w wodzie (w temperaturze 20oC 42g/100 g H2O), alkoholu i glicerynie. Kaustyk. Rozpuszczaniu wodorotlenku sodu w wodzie towarzyszy wydzielanie dużej ilości ciepła. W celu uniknięcia pryskania i przegrzania zwykle stosuje się mieszanie. W czasie przyrządzania roztworu ługu sodowego zawsze należy dodawać wodorotlenek sodu do wody. Odwrotne dodawanie powoduje gwałtowne powstawanie pary wodnej, która unosząc się bardzo szybko, może porwać ze sobą cząstki wodorotlenku sodu i spowodować oparzenia.
9.7	pH 1% roztworu: 13 pH 14% roztworu: 14

10. STABILNOŚĆ I REAKTYWNOŚĆ

Reaktywność i stabilność:	Ług sodowy gwałtownie reaguje z kwasami. Działa żrąco w obecności wilgoci i powietrza na metale takie jak cynk, ołów, glin, tworząc palny wodór. Podczas kontaktu z wilgocią lub wodą wydziela się ciepło.
Właściwości korozyjne:	Bardzo silne. Ług sodowy atakuje metale, takie jak: cyna, cynk i glin. W wyniku reakcji powstaje wodór, który z powietrzem tworzy mieszaninę wybuchową.

11. INFORMACJE TOKSYKOLOGICZNE

Drogi narażenia:
Oczy	tak
Skóra	tak
Spożycie	tak
Wdychanie pyłów	tak

Działanie miejscowe (skóra, oczy, błony śluzowe):

Wdychanie pyłów: Pojawia się podrażnienie śluzówki (drapanie w gardle, kaszel, duszności, ból za mostkiem), odkrztuszanie podbarwionej krwią plwociny, możliwość obrzęku głośni, skurcz krtani i oskrzeli. Możliwość zapalenia oskrzeli.

Kontakt ze skórą: Oparzenia I, II i III stopnia (zaczerwienienie, obrzęk, pęcherze, ból, martwica), a w późniejszym okresie możliwość trwałych blizn pooparzeniowych.

Kontakt z oczami: Może wystąpić oparzenie spojówki (obrzęk, zaczerwienienie, łzawienie, ból) i rogówki (możliwość wystąpienia nadżerek i owrzodzeń, perforacji gałki ocznej, a w późniejszym okresie zaćmy i ślepoty, jaskry, blizn poparzeniowych).

Spożycie: Spożycie wodorotlenku sodu powoduje natychmiastowy ból w ustach i przełyku, fusowate wymioty, czasem biegunki, śpiączkę i zapaść. Powstają nudności i pobolewanie gardła oraz trudności z połykaniem. Śmierć następuje w ciągu kilku dni (wyjątkowo w ciągu kilku godzin) i może być wynikiem szoku, krwotoków (nadżerki przewodu pokarmowego, obrzęku krtani). Przyczynami śmierci późniejszej są zapalenie płuc, śródpiersia, opłucnej, martwicy płuc z rozedmą. Śmierć może też nastąpić po kilku tygodniach z powodu przedłużającego się odoskrzelowego zapalenia płuc. Zwężenie przełyku często uniemożliwia połykanie stałego pokarmu, a nawet płynów, prowadząc do wygłodzenia i odwodnienia.

Powikłania: Obrzęk krtani, przedziurawienie przełyku i żołądka, zapalenie płuc, krwotoki, zapalenie otrzewnej.

Dane toksykologiczne:

LD_{LO (doustnie szczur)} = 500 mg/kg masy ciała.

12. INFORMACJE EKOLOGICZNE

Działanie na organizmy wskaźnikowe:

Wodorotlenek sodu wywołuje u ryb wżery na skórze i w skrzelach. Ryby giną wskutek uduszenia wywołanego postępującym uszkodzeniem ich organów oddychania. Graniczny odczyn pH, powyżej którego giną organizmy Wskaźniki oceny toksyczności:

pstrąg strumieniowy i tęczowy, okoń, jaszcz:	- 9,2
raki (rak rzeczny, kraby):	- 10,2
płoć:	- 10,4
szczupak:	- 10,7
karp, lin:	- 10,8

Rośliny: W wodzie do nawodnień zawartość elektrolitów powinna wynosić 525 do 1400 mg/dm³.

Stopień zagrożenia wód: skrajny.

13. POSTĘPOWANIE Z ODPADAMI

Metody unieszkodliwiania:

Zgodnie z ustawą z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. Nr 62, poz. 628) oraz rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 r. w sprawie katalogu odpadów (Dz. U. Nr 112, poz. 1206).

Zawartość opakowania wg:

rodzaju 06 02 04 - wodorotlenek sodu.

Sposób likwidacji B4: Procesy zobojętniania kwasów i zasad.

Opakowania wg:

rodzaju 15 01 02 - opakowania z tworzyw sztucznych,

rodzaju 15 01 04 - opakowania z metali,

rodzaju 15 01 07 - opakowania ze szkła.

14. INFORMACJE O TRANSPORCIE

14.1	Numer ONZ:	1824
14.2	Klasa RID/ADR/IMO:	8
14.3	Grupa pakowania:	II
14.4	Numer rozpoznawczy zagrożenia:	80
14.5	Numer indeksowy (EC):	011-002-00-6
14.6	Symbole niebezpieczeństwa (R):	35
14.7	Symbole bezpieczeństwa (S):	1/2-26-36/37/39-45
14.8	Nalepka ostrzegawcza wg ADR/RID Nr 8:

15. INFORMACJE DOTYCZĄCE PRZEPISÓW PRAWNYCH

Kartę wykonano zgodnie z:

• Karta sporządzona zgodnie z dyrektywami UE Nr 67/548 EEC oraz 88/379/EEC.

• Ustawą o substancjach i preparatach chemicznych z dnia 11 stycznia 2001 r. (Dz. U. Nr 11, poz. 84; Nr 100, poz. 1085; Nr 123, poz. 1350; Nr 125, poz. 1367 ze zmianą z dnia 5 lipca 2002 r. (Dz. U. Nr 142, poz. 1187).

• Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 3 lipca 2002 r. w sprawie karty charakterystyki substancji niebezpiecznej i preparatu niebezpiecznego (Dz. U. Nr 140, poz. 1171).

• Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 3 lipca 2002 r. w sprawie wykazu substancji niebezpiecznych wraz z ich klasyfikacją i oznakowaniem - ZAŁĄCZNIK (Dz. U. Nr 129, poz. 1110).

• Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 11 lipca 2002 r. w sprawie oznakowania opakowań substancji niebezpiecznych i preparatów niebezpiecznych (Dz. U. Nr 140, poz. 1173).

• Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 11 lipca 2002 r. w sprawie kryteriów i sposobu klasyfikacji substancji i preparatów chemicznych (Dz. U. Nr 140, poz. 1172).

• Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 15 lipca 2002 r. w sprawie substancji niebezpiecznych i preparatów niebezpiecznych, których opakowania należy zaopatrywać w zamknięcia utrudniające otwarcie przez dzieci i wyczuwalne dotykiem ostrzeżenie o niebezpieczeństwie (Dz. U. Nr 140, poz. 1174).

• Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 14 lipca 2002 r. w sprawie obowiązku dostarczenia karty charakterystyki niektórych preparatów nie zaklasyfikowanych jako niebezpieczne (Dz. U. Nr 142, poz. 1194).

• Normą PN-ISO 11014-1:1998 „Bezpieczeństwo chemiczne - Karta charakterystyki bezpieczeństwa produktów chemicznych”.

• Rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 17 czerwca 1998 r. (Dz. U. Nr 79, poz. 513) ze zmianą z 2 stycznia 2001 r. (Dz. U. Nr 4, poz. 36) w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy.

• Rozporządzeniem MziOS z dnia 11 września 1996 r. (Dz. U. Nr 121, poz. 571) w sprawie czynników rakotwórczych w środowisku pracy oraz nadzoru nad stanem zdrowia pracowników zawodowo narażonych na te czynniki.

• Rozporządzeniem MOŚZNL z dnia 28 kwietnia 1998 r. (Dz. U. Nr 55, poz. 355) w sprawie dopuszczalnych wartości stężeń substancji zanieczyszczających w powietrzu.

• Rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia 21 października 1998 r. (Dz. U. Nr 145, poz. 942) i zmianą z 5 marca 2001 r. (Dz. U. Nr 22, poz. 251) w sprawie szczegółowych zasad usuwania, wykorzystywania i unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych.

• Ustawą z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. Nr 62, poz. 628) oraz rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 r. w sprawie katalogu odpadów (Dz. U. Nr 112, poz. 1206).

• Klasyfikacja materiałów niebezpiecznych według Umowy Europejskiej dotyczącej Międzynarodowego Przewozu Materiałów Niebezpiecznych ADR (ważnej od 01.07.2001 r.).

• Niniejsza karta charakterystyki substancji niebezpiecznej jest bezpośrednio przekazywana użytkownikowi ługu sodowego, bez zapewnień lub gwarancji co do kompletności bądź szczegółowości odnośnie do wszystkich informacji lub zaleceń w niej zawartych.

• Niniejsza karta nie jest żadną podstawą zobowiązującą do jakiejkolwiek odpowiedzialności jakiegokolwiek rodzaju ze strony dostawcy ługu sodowego. Przedsiębiorstwo nie będzie odpowiedzialne za jakiekolwiek zejście śmiertelne, chorobę lub uszczerbek na zdrowiu jakiejkolwiek natury, będący następstwem zastosowania lub niewłaściwego wykorzystania karty charakterystyki substancji niebezpiecznej lub materiału, którego karta dotyczy.

• Informacje zawarte w niniejszej karcie przedstawiają aktualny stan naszej wiedzy i doświadczeń dotyczących bezpiecznego stosowania wyrobu.

Na etykietach należy umieścić następujące informacje:

Symbole ostrzegawcze na opakowaniach jednostkowych:
Napis ostrzegawczy na opakowaniach jednostkowych:		„Substancja żrąca.”
Symbole zagrożenia
R 35	Powoduje poważne oparzenia.
Symbole bezpieczeństwa
S 1/2	Przechowywać w zamknięciu i chronić przed dziećmi.
S 26	Zanieczyszczone oczy przemyć natychmiast dużą ilością wody i zasięgnąć porady lekarza.
S 45	W razie połknięcia niezwłocznie zasięgnij porady lekarza - pokaż opakowanie lub etykietę.
S 37/39	Nosić odpowiednie rękawice ochronne i okulary lub ochronę twarzy.

16. INNE INFORMACJE

Chemiczne określenie produktu: Wodorotlenek sodu w roztworze - ług sodowy
16.2 Znaczenie symboli:
Symbol ostrzegawczy na opakowaniach jednostkowych
C	Substancja żrąca.
Numer rozpoznawczy zagrożenia
80	Materiał żrący.
Znaczenie oznaczeń transportowych
Klasa RID/ADR: 8-II		Materiał żrący, niebezpieczny.
Numer ONZ: 1824		Wodorotlenek sodowy w roztworze (ług sodowy).

Uwaga: Użytkownik ponosi odpowiedzialność za podjęcie wszelkich kroków mających na celu spełnienie wymogów prawa krajowego. Informacje zawarte w powyższej karcie stanowią opis wymogów bezpieczeństwa użytkowania substancji. Użytkownik ponosi całkowitą odpowiedzialność za określenie przydatności produktu do konkretnych celów. Zawarte w niniejszej karcie dane nie stanowią oceny bezpieczeństwa miejsca pracy użytkownika. Karta charakterystyki nie może być traktowana jako gwarancja właściwości substancji.

* * * * *

Zgodnie z rozporządzeniem MZ z dnia 3 lipca 2002 r., PN-ISO 11014-1 i Dyrektywą 91/155/EEC

	KARTA CHARAKTERYSTYKI NIEBEZPIECZNEJ SUBSTANCJI	Wydanie: I Data wydania: 15.12.02 Strona/stron 8/8
Nazwa:	ŁUG SODOWY

Ług sodowy

---