POJĘCIE I FUNKCJE PODATKU

Podatek * danina na rzecz Budżetu Państwa (pod. lokalne) lub Samorządu Terytorialnego (gmin).

System podatkowy * to ogół przepisów prawnych oraz instytucji finansowych w zakresie podatków w danym kraju. System podatkowy reguluje funkcjonowanie wszystkich podatków w Polsce, zarówno podatków centralnych jak i podatków lokalnych.

Podatki centralne * to te, które zasilają budżet państwa.

Podatki lokalne * to te, które zasilają budżety JST.

• podatek rolny

• podatek od nieruchomości

• podatek leśny

• podatek od środków transportu

• podatek od działalności gospodarczej osób fizycznych opłacanych w formie karty podatkowej (karta podatkowa - ryczałt miesięczny płacony bez wzgl. na obrót i zysk)

• podatek od spadków i darowizn

• podatek od posiadania psów

• podatek od czynności cywilno-prawnych (są to np. opłaty skarbowe, opłaty u notariusza za np. potwierdzenie, zarejestrowanie, udokumentowanie, sprawdzenie)

Dochodem BP w całości są podatki pośrednie:

• VAT

• akcyza

• podatek od gier losowych i zakładów wzajemnych

oraz podatki bezpośrednie:

• podatek dochodowy od osób fizycznych

• podatek dochodowy od osób prawnych

Cechy podatku:

• przymusowość

• bezzwrotność

• nieodpłatność * nie mogę żądać nic w zamian (świadczenie ekwiwalentne)

• ogólność * to znaczy, że obowiązek podatkowy dotyczy wszystkich

Podatki pełnią 3 podstawowe funkcje:

• funkcja fiskalna (dochodowa)

obniżenie podatku ma na celu nakręcenie koniunktury gospodarczej; ma miejsce, gdy państwo ma na celu wzrost gospodarczy w najbliższym czasie

• funkcja regulacyjna

związana jest z funkcją fiskalną; polega na przesuwaniu środków pieniężnych w odpowiednich proporcjach pomiędzy przedsiębiorstwami i ludnością.

Rozpatrywana jest z dwóch punktów widzenia:

• przedsiębiorstw * zbyt duże obciążenie podatkowe zmniejsza zysk i tym samym hamuje rozwój przedsiębiorstwa

• ludności * ustalenie podatku na zbyt wysokim poziomie zniechęca do zwiększania dochodów oraz ogranicza konsumpcję i gromadzenie oszczędności

• funkcja stymulacyjna

związana jest z funkcją fiskalną i funkcją regulacyjną; polega na wykorzystaniu podatku w celu stymulowania działalności gospodarczej

Państwo może stosować szereg form bodźcowych, mających na celu rozwój działalności gospodarczej np. na obszarach objętych bezrobociem

Do bodźców tych należą między innymi:

• ulgi inwestycyjne

• czasowe zwolnienia z podatkowe

• ulgi podatkowe

Obniżenie podatku powoduje wzrost produkcji.

Czym wyższe będą wpływy z podatków, tym państwo może mieć więcej środków na świadczenia ekwiwalentne (funkcja redystrybucyjna).

ELEMENTY KONSTRUKCJI PODATKU

1. PODMIOT PODATKU

rozróżniamy podmiot czynny (czyni prawo; ustawodawca - Parlament w PL, *dotyczy podatków bezpośrednich, *podatek VAT, akcyza) i podmiot bierny (płaci podatki; jest wykonawcą prawa podatkowego) bierny:

• podatnik * osoba płacąca podatek

• płatnik * nalicza wysokość podatku

• inkasent * odprowadza podatek do US

2. PRZEDMIOT PODATKU

rzecz lub zdarzenie, gdzie na mocy ustawy powstaje obowiązek podatkowy

rzecz:

• podatek od nieruchomości

• podatek od posiadania psów

• podatek od środków transportu

zdarzenie:

• wykonanie usługi

• podatki bezpośrednie (od osób fizycznych i od osób prawnych)

3. PODSTAWA OPODATKOWANIA

to wielkość zależna od wartości przedmiotu opodatkowania

4. ŹRÓDŁO OPODATKOWANIA

wartość , od której podatek zostaje faktycznie odprowadzony

5. STAWKA PODATKOWA

to współczynniki, które określają wielkość podatku

ze względu na technikę obliczania wartości, jaką należy przekazać do budżetu z tytułu podatku, wyróżnia się:

• stawki podatkowe kwotowe (podatkowe)

* za 1m nieruchomości

* za samochód

• stawki podatkowe procentowe

* VAT 3%, 7%, 22%

* podatek dochodowy od osób fizycznych i od osób prawnych

ze względu na stosunek stawek do podstawy opodatkowania:

• stawki stałe zwane proporcjonalnymi * nie zmieniają się pomimo zachodzących zmian w podstawie opodatkowania - VAT

• stawki zmienne zwane ruchomymi * to stawki, które zmieniają się wraz ze zmianą stawki opodatkowania

* progresywna - jeśli rośnie podstawa opodatkowania, to rośnie również stawka podatkowa; występują tu progi podatkowe; czym wyższe dochody, tym wyższa stawka podatkowa

* regresywna - im więcej zarabiam, tym mniejsze płacę podatek ( stawka ta nie występuje w Polsce)

6. SKALA PODATKOWA

zestawienie elementów wchodzących w skład wyliczenia

• skala proporcjonalna (liniowa) * bez względu na zarobki stawka podatku jest stała (%)

* stymuluje wzrost gospodarczy i w danym roku zmniejsza dochody BP

* jest korzystna dla podatników osiągających coraz wyższe dochody (przy tej skali płacą niższy podatek)

• skala progresywna * wpadanie w wyższą stopę podatkową

* osiąganie coraz wyższych dochodów powoduje wzrost stawki

* czym wyższa skala progresji, tym większa skala opodatkowania dochodów

Skala progresywna i wysokie opodatkowanie

• są korzystne dla danego roku budżetowego

• jest niekorzystne w długim okresie czasu

7. ZWOLNIENIA, ULGI I ZWYŻKI PODATKOWE

Zwolnienia * całkowite zwolnienie na pewien okres czasu z płacenia podatku. W Polsce zwolnienia podatkowe dotyczą inwestorów otwierających działalność gospodarczą na terenach uznanych za specjalne strefy ekonomiczne (tereny uznane za tereny ujęte największym bezrobociem)

Zwolnienia podatkowe dotyczą również kapitałów zagranicznych w Polsce - hipermarkety.

Ulgi podatkowe * jest to zmniejszenie podatku po jego naliczeniu

przykład ulgi przy rozliczaniu osób fizycznych:

• ulga remontowa

• na zakup przyrządów pomocy do szkolenia się

dla firm

• ulga inwestycyjna jest również ulgą pomniejszającą podatek; polegają na powiększaniu i inwestowaniu rzeczowych A trwałych.

PODSTAWOWE RODZAJE PODATKÓW I KLASYFIKACJE PODATKOWE

1. Podział ze względu na kryterium przedmiotowe:

• podatki majątkowe * od posiadanego majątku

podmiotem tego podatku może być:

• całość lub część posiadanego majątku (stan majątkowy)

• zmiana praw majątkowych (nabycie lub zbycie praw majątkowych)

• przyrost majątku nie związany ze zmianą właściciela majątku

przychód - KUP = dochód

do podatków tych zaliczamy:

• podatek od nieruchomości

• podatek od spadków i darowizn

• podatki przychodowe * od przychodu; przychód podatkowy jest to tzw. dochód brutto tzn. dochód bez potrącenia kosztów jego uzyskania. Podatnicy zobowiązani są do zapłaty podatku nawet wówczas, gdy ponoszą straty.

• podatek od towarów i usług

• podatki dochodowe * obciążają dochody podatników, stanowią różnicę pomiędzy przychodami a kosztami ich uzyskania

• podatek dochodowy od osób fizycznych

• podatek dochodowy od osób prawnych

• podatki konsumpcyjne * podatki pośrednie; podatki te są podatkami cenotwórczymi, ponieważ wzrost stawki podatku powoduje wzrost cen.

• akcyza

2. Podział ze względu na budżet uprawniony do otrzymania podatku

• podatki budżetu państwa

• podatki budżetów samorządowych

Podatki budżetu państwa (centralne) * są to podatki zasilające budżet państwa tzw. podatki państwowe:

• podatek dochodowy od osób fizycznych

• podatek dochodowy od osób prawnych

• VAT

• akcyza

Podatki jednostek samorządu terytorialnego * są to podatki lokalne zasilające budżet JST

• podatek rolny

• podatek leśny

• podatek od nieruchomości

• podatek od środków transportu

• podatek od działalności gospodarczej osób fizycznych opłacanych w formie karty podatkowej

• podatek od czynności cywilnoprawnych

• podatek od spadków i darowizn

• podatek od posiadania psów

3. Podatki ze względu na przerzucalność wyróżnia się:

• podatki bezpośrednie * zalicza się podatki dochodowe i niektóre podatki przychodowe. Z punktu widzenia przerzucalności podatków, bezpośrednie to te, które nie powinny być przerzucane na inne podmioty

• podatek dochodowy od osób fizycznych

• podatek od nieruchomości

• podatek rolny, itd.

• podatki pośrednie * podatki przerzucalne charakteryzujące się tym, że opodatkowany jest tylko formalnie podatnikiem, natomiast ciężar podatku przesunięty jest na inne osoby.

• VAT

• akcyza

CHARAKTERYSTYKA PODATKÓW

PODATEK OD TOWARÓW I USŁUG (VAT)

Podatek VAT jest podatkiem pośrednim konsumpcyjnym.

Cechy charakterystyczne podatku VAT:

• powszechność opodatkowania

• wielofazowość

• opodatkowanie obrotu netto

• potrącalność podatku

Rodzaje podatku VAT:

• VAT należny * jest to podatek obliczany od sprzedanych przez podatnika towarów i usług

• VAT naliczony * jest to podatek zapłacony przy zakupie i imporcie przez podatnika podatku towarów i usług

Kwota zobowiązania podatkowego do zapłacenia we właściwym US, jest to różnica między podatkiem należnym a podatkiem naliczonym za dany miesiąc rozliczeniowy.

Wysokość podatku naliczonego stanowi suma kwot podatków określonych w fakturach stwierdzających nabycie towarów i usług, z uwzględnieniem rabatów.

Zwolnienia przedmiotowe dotyczą m.in.:

• sprzedaży przedsiębiorstwa lub zakładu (oddziału) samodzielnie sporządzającego bilans

• wydania towarów na podstawie umowy użyczenia

• sprzedaży gruntów

• sprzedaży praw majątkowych

• sprzedaży licencji, patentów, znaków towarowych, praw autorskich

• usługi w zakresie rolnictwa

• usługi taksówkarskie

• usługi w zakresie edukacji

Zwolnienie podmiotowe dotyczą:

• podatników, których wartość sprzedaży nie przekroczyła w ub.r. podatkowym kwoty 100 € wyrażonej w zł przeliczanej wg średniego kursu €, ogłaszanego przez NBP

• podatników opłacanych w formie karty podatkowe

Stawki podatku:

• 22% * stawka podstawowa

• towary i usługi

• 7% * stawka obniżona, dotyczy:

• towary związane z gospodarką rolną i leśną:

• torf dla celów rolniczych

• przyczepy ciągnikowe rolnicze

• pestycydy

• towary związane z ochroną zdrowia:

• szkła okularowe

• strzykawki lekarskie

• błony rentgenowskie diagnostyczne

• aparaty dla słabo słyszących

• towary spożywcze:

• owoce południowe

• orzechy kokosowe

• towary dla dzieci:

• ubiory z dzianin dla dzieci do 11 lat

• artykuły szkolne papiernicze

• usługi:

• geologiczne

• pasażerskiego transportu lądowego

• ratownictwa górniczego

• materiały i usługi budowlane:

• liczniki elektryczne prądu zmiennego

• kuchnie gazowe i elektryczne

• 3% * stawka obniżona, stosowana dla produkcji rolnej

• surowce mleczarskie

• produkty hodowli

• ogrodnictwa

• upraw polowych

• 0% * stosuje się do towarów i usług przeznaczonych na eksport oraz w sprzedaży i usługach krajowych

• wyroby ortopedyczne

• czasopisma specjalistyczne

Podatek od towarów i usług jest wyłącznym źródłem dochodów budżetu państwa i stanowi główną pozycję dochodów podatkowych.

AKCYZA

Jest podatkiem konsumpcyjnym, pośrednim, przerzucalnym. Polega na przejmowaniu na rzecz budżetu określonej części zasobów ludności, którzy dokonują zakupów dóbr i usług.

Wyroby objęte akcyzą:

• produkty naftowe i syntetyczne paliwa płynne

• jachty pełnomorskie

• sól

• wyroby przemysłu spirytusowego i drożdżowego

• wyroby winiarskie

• piwo

• wyroby tytoniowe

• łodzie żaglowe

Podmiotami podatkowymi są wyłącznie producenci i importerzy.

Przedmiotem opodatkowania akcyzą jest:

• sprzedaż oraz zamiana wyrobów akcyzowych

• import tych wyrobów

• przekazanie i darowizna wyrobów akcyzowych

Podstawą opodatkowania podatkiem akcyzowym jest:

• obrót tymi towarami - u producentów wyrobów akcyzowych

• wartość celna towarów zwiększona o należne cło - u importerów wyrobów akcyzowych

• ilość wyrobów akcyzowych

Stawki akcyzy mogą być wyrażone kwotowo lub procentowo. MF w drodze rozporządzenia może:

• obniżyć stawki akcyzy

• ustalić minimalną stawkę podatku akcyzowego dla papierosów

• zwolnić niektóre towary z akcyzy

elementy konstrukcji podatku	Od nieruchomości	Od spadków i darowizn	Rolny	Od psów	Od środków transportu	Leśny	pod od czynności cyw-praw	od dział. gosp. W formie karty podatkowej
1. Podmiot	właściciele lub użytkownicy		właściciele bądź użytkownicy gruntów rolnych i dzierżawcy	właściciele psów	os fiz, praw, itp. na które zarejestrowane są śr. transportu	właściciele lasów Skarb Państwa	os fiz, praw i jedn org nie posiadające osob prawnej	os fiz
2. Przedmiot	*budynki mieszkalne *budynki związane z prowadzeniem pozarolniczej i pozaleśnej dział.gosp. *grunty rolne do 1 ha	wartość czysta	grunty rolne o powierzchni powyżej 1 ha	pies	sam-ciężarowe, ciągniki, przyczepy, autobusy	lasy	czynności cyw-praw, takie jak: *sprzedaż *pożyczka *poręczenie *darowizna *spółki	niektóre rodzaje działalności
3. Podstawa opodatkowania	powierzchnia	wartość czysta	siła dochodowa ziemi	-		ha przeliczeniowe
4. Stawka	kwotoqwa	progresywna (stopień pokrewieństwa)	kwotowa	kwotowa	kwotowa (w stosunku rocznym za 1ha przeliczeniowy)	kwota	procentowa proporcjonalna i progresywna lub kwotowa	kwotowa lub z ustalenia US, zależna od liczby zatrudnionych osób
5. Organ wydający	Min.Fin. - stawki maksymalne Rada gminy - min 50% max	-	-	Rada Gminy, stawkę może ustalać MF	Rada gminy	wójt, burmistrz - zwierzchnik gminy
6. Zwolnienia	przedmiotowe opodatkowaniu nie podlegają: *tereny zajęte przez drogi publ. *budynki zabytkowe wpisane do rej. zabytków	istnieją stawki wolne od podatku	*właściciele gruntów *pod jeziorami, wodami płynącymi *pod wałami przeciwpowodziowymi *stanowiących nieużytki *wpisanych do rejestru zabytków	podmiotowe *osoby niepełnosprawne *osoby po 70 roku życia	sam osob, ale pod. jest wliczony w cenę benzyny	przedmiotowe *lasy wpisane do rejestru zabytków *lasy, których drzewostan nie przekracza 40 lat	przedmiotowe
7. Źródło	dochód	dochód	przychód	dochód	dochód

V - SYSTEM PODATKOWY W POLSCE

1

Politechnika Bialostocka Dr.Hab.,professor D.Pankou

ELEMENTY KONSTRUKCJI PODATKU

podmiot podatku

źródło opodatkowania

czynny

bierny

podatnik

płatnik

inkasent

ze względu na technikę obliczania wartości

stawka podatkowa

przedmiot podatku

podstawa opodatkowania

ze względu na stosunek stawek do podstawy opodatkowania

skala podatkowa

zwolnienia, ulgi i zwyżki podatkowe

proporcjonalna (liniowa)

progresywna

procentowa

kwotowa

stała

zmienna

progresywna

regresywna

Podział podatków

ze względu na kryterium przedmiotowe

ze względu na budżet uprawniony do otrzymania podatku

ze względu na przerzucalność

3

2

1

majątkowe

przychodowe

dochodowe

konsumpcyjne

bezpośrednie

pośrednie

podatki budżetu państwa

podatki budżetów samorządowych

---