IV. SYSTEM FINANSOWY UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH

Formy realizacji zabezpieczenia społecznego.

• ubezpieczenia społeczne - zabezpiecza obywateli przed niedostatkiem spowodowanym utratą zdolności do pracy na skutek wieku, choroby lub inwalidztwa. Dostępne dla ubezpieczonych - warunek: opłacanie składek. Ubezpieczenie ma charakter powszechny, dotyczy pracowników i ich rodzin. Dotyczy także członków spółdzielni, rzemieślników, a także rolników. Przedmiotem zabezpieczenia jest zdolność do pracy i zarobkowania oraz zdrowie i życie ubezpieczonego. Wysokość ubezpieczenia i składek jest uzależniona od wynagrodzenia za pracę - nie dotyczy to rzemieślników i rolników indywidualnych.

• opieka społeczna - pomoc społeczna - ma umożlić osobom i rodzinom przezwyciężanie trudnych sytuacji życiowych, których nie są one w stanie pokonać, wykorzystując własne środki, możliwości i uprawnienia. Celem pomocy społecznej jest zaspokajanie niezbędnych potrzeb życiowych osób i rodzin oraz umożliwienia im bytowania w warunkach odpowiadających godności człowieka. Pomoc sp. powinna w miarę możliwości doprowadzić do życiowego usamodzielnienia osób oraz integracji ze środowiskiem. pomocy udziela się z powodu: ubóstwa, sieroctwa, bezdomności,potrzeby ochrony macierzyństwa, bezrobocia, niepełnosprawności, długotrwałej choroby, alkoholizmu i narkomanii, klęski żywiołowej lub ekologicznej.

Źródła finansowania działalności ubezpieczeniowej :

1. Składki

2. Uzupełniające budżet fundusze celowe ubezpieczeń społecznych, np: Fundusz Ubezpieczeń Społecznych, Fundusz Emerytalno - Rentowy Rolników, Fundusz Kombatantów i Więźniów Obozów Koncentracyjnych, Fundusz Pracy

Systemy ubezpieczeń społecznych

1. System repartycyjny - osoby pracujące opłacają składki, które są przeznaczane na finansowanie bieżących emerytur.

Wady: Duża wrażliwość na proces starzenia się społeczeństwa i bezrobocie - prowadzi to do większego obciążenia osób pracujących. Uzależnienie od nacisków politycznych.

Zalety: Mała wrażliwość na kryzysy rynków finansowych i zjawiska inflacji.

2. System kapitałowy - każdy pracownik wpłaca składki na własne konto w funduszu emerytalnym, który potem będzie wypłacał emeryturę.

Wady: Podatność na inflację i kryzysy obserwowane na rynkach finansowych

Zalety: Odporność na starzenie się społeczeństwa i bezrobocie.

3. System mieszany

Zalety - dywersyfikacja ryzyka

W Polsce został taki zbudowany. 62.5% obowiązkowego systemu emerytalnego jest finansowane przez system kapitałowy - na początku. Potem będzie finansowany w równych częściach przez I filar czyli sys. repartycyjny i II filar kapitałowy.

Do reformy system działał jako repartycyjny, czyli oparty na umowie pokoleniowej. Pracujący wpłacali składki do wspólnej kasy, z której potem były wypłacane emerytury.. Podstawą finansowania była składka 45% płacy brutto. Stary system nie zachęcał do płacenia wysokich składek, gdyż wysokość emerytury miała raczej niewielki związek z wpłacanymi wcześniej pieniędzmi.

Stary system okazał się mało efektywny z kilku przyczyn:

• zaległości z poprzednich lat

• niski wiek emerytalny

• mało ostre kryteria rent inwalidzkich i szerokie uprawnienia dla różnych branż i grup zawodowych

Konsekwencje: trudności z wypłacalnością FUS

Dodatkowo przyczyniły się takie zjawiska: spadek liczby zatrudnionych, szybki przyrost liczby nowych emerytów oraz wzrost faktycznej wartości emerytur w stosunku do płac realnych.

W Polsce szybko rosły wydatki z tytułu świadczeń emerytalno-rentowych w 1997r było to 15,4% PKB, wobec średniej dla Unii Europejskiej 11%. Gdyby utrzymać funkcjonujący system repartycyjny to wydatki na emerytów i rencistów wyniosłyby 22% PKB w 2006r 27% PKB 2050r. To by zmusiło do podwyższenia składek na ZUS, które i tak należą do najwyższych w Europie W 1981r. składka wynosiła 25%, w 1989 38% a potem 45%. Wysokie stawki powodowały szerzenie się szarej strefy. prasownicy nie dostrzegali związku między płaconą składką, a przyszła emeryturą., natomiast dla pracodawcy nie płacenie składek powodował zmniejszenie kosztów.

Podstawy prawne nowego systemu ubezpieczeń społecznych:

1. Ustawa z 1998 o systemie ubezpieczeń społecznych - wprowadza nowe rodzaje ubezpieczeń

2. Ustawa z 1998 o emeryturach i rentach z Fuduszu Ubezpieczeń Społecznych

3. Ustawa z 1997 o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych

4. Ustawa z 1997 o pracowniczych programach emerytalnych (III filar)

5. Ustawa z 1997 o wykorzystaniu wpływów z prywatyzacji części mienia Skarbu Państwa na cele związane z reformą ubezpieczeń społecznych. zabezpiecza interesy obecnych emerytów i osób powyżej 50 lat, których nowy system już nie obejmuje.

6. Ustawa z 1997 o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym - zmienia ona zasadniczo finansowanie i organizację opieki zdrowotnej. reguluje powstanie i funkcjonowanie Kas Chorych.

Rodzaje ubezpieczeń społecznych.

1. Ubezpieczenie emerytalne - wypłacanie emerytur

2. Ubezpieczenie rentowe - finansowanie rent z tytułu niezdolności do pracy, ale także renty rodzinne, szkoleniowe, dodatki pielęgnacyjne i zasiłki pogrzebowe

3. Ubezpieczenie chorobowe - finansowanie wypłaty zasiłków chorobowych 9 W przypadku pracowników począwszy od 36 dnia niezdolności do pracy) zasiłki opiekuńcze, zasiłki porodowe, świadczenia rehabilitacyjne, zasiłki wyrównawcze

4. Ubezpieczenie wypadkowe - finansowanie wypłat rent z tytułu niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową, a także zasiłki chorobowe i renty rodzinne.

Według tego podziału utworzona jest struktura Funduszu Ubezpieczeń Społecznych , składa się on z:

Fundusz emerytalny (finansowanie I filaru), rentowy, chorobowy i wypadkowy. Dodatkowo utworzony został fundusz rezerwowy dla ubezpieczeń rentowych, chorobowych i wypadkowych. Będzie on tworzony z nadwyżek tych funduszy i inwestowany głównie w papiery dłużne Skarbu Państwa. Wykorzystywany jedynie na uzupełnianie niedoborów w wymienionych funduszach.

Cele przebudowy systemu ubezpieczeń społecznych

1. Cele socjalne - dążenie do utrzymania, a nawet wzrostu świadczeń ze względu na trudne warunki życia emerytów i rencistów. Realizacja reformy ma wpływ na dążenie do równowagi wydatków społecznych - pozwoli to na zwiększenie wydatków na edukację i opiekę zdrowotną. Dążenie do równowagi nakładów na system emerytalno - rentowy.

2. Cele ekonomiczno - finansowe - ograniczenie dotacji do funduszu ubezpieczeń społecznych z budżetu państwa, zmniejszenie wysokiej składki płaconej przez pracodawców oraz stymulowanie rozwoju rynku kapitałowego przez rozwój funduszy emerytalnych.

3. Cele polityczne.

FUNDUSZ REZERWY DEMOGRAFICZNEJ

Utworzony dla ubezpieczeń emerytalnych. będzie uzupełniał niedobory funduszu emerytalnego z przyczyn demograficznych. Będzie zapewniał długotrwałą samowystraczalność funduszu emerytalnego.

Będzie finansowany z kilku źródeł:

• z części składki na ubezpieczenie emerytalne, wynoszącej 1% podstawy wymiaru składki

• z środków prywatyzacji mienia Skrabu Państwa

• z odsetek uzyskanych z lokat FRD lokowanych w papierach dłużnych

Zostanie uruchomiony w 2009 roku.

Fundusze celowe	Składka	W tym pracodawca	W tym pracownik
Ubezpieczenie emerytalne	24%	12%	12%
Ubezpieczenie rentowe	16%	8%	8%
Ubezpieczenie wypadkowe	2%	2%	_
Ubezpieczenie chorobowe	3%	_	3%

Podział składki między pracodawcę i pracownika przed ubruttowieniem.

Fundusze celowe	Składka	W tym pracodawca			W tym pracownik
Ubezpieczenie emerytalne	19,52%	9,76%			9,76%
Ubezpieczenie rentowe	13%	6,5%			6,5%
Ubezpieczenie wypadkowe	0,4-8,12%	0,4-8,12%			_
Ubezpieczenie chorobowe	2,45%	_			2,45%
Łącznie	35,37 - 43,09%		16,66-24,38%	18,71

Podział składki między pracodawcę i pracownika po ubruttowieniu

---