1. IDENTYFIKACJA SUBSTANCJI

Nazwa produktu: Tlen skroplony

Wzór chemiczny: O₂

Producent:

Dostawca:

Użytkownik:

Telefon awaryjny: (042) 631 47 24 (informacja toksykologiczna w Polsce)

2. SKŁAD I INFORMACJA O SKŁADNIKACH

Składnik stwarzający zagrożenie:

Nazwa chemiczna	% wag.	Nr CAS	Nr EINECS	Symbol ostrzegawczy	Symbole zagrożenia (R)
tlen skroplony	100	7782-44-7	231-956-9	O, C	8-34

3. IDENTYFIKACJA ZAGROŻEŃ

Substancja niebezpieczna w myśl dyrektywy 1999/45/EEG.

Zagrożenie pożarowe: Gaz skroplony o właściwościach utleniających. Odparowując, wzbogaca powietrze w tlen, przyczyniając się do wzmagania palenia.

Zagrożenie toksykologiczne: Kontakt ze skroplonym tlenem wywołuje bardzo głębokie i trudno gojące się odmrożenia. Niebezpieczne są również efekty związane z gwałtownym odparowywaniem skroplonego tlenu.

Zagrożenie ekotoksykologiczne: Tlen skroplony, uwolniony, w środowisku natychmiast przechodzi w stan gazowy, odbierając ciepło z otoczenia. Sumaryczny efekt polega na dotlenieniu środowiska.

4. PIERWSZA POMOC

Uwaga: W pierwszej kolejności usunąć poszkodowaną osobę z atmosfery zawierającej nadmiar tlenu.

Następstwa inhalacyjne:
1.	Skroplony tlen, wydostając się na otwartą przestrzeń, gwałtownie odparowuje. Niebezpieczne jest oddychanie atmosferą z dużym nadmiarem tlenu.
2.	Zapewnić pomoc lekarską.
Zatrucie doustne:
1.	Małe prawdopodobieństwo zaistnienia, ale gdyby nastąpiło, następstwo byłoby analogiczne jak w przypadku wypicia przegrzanej wody - tj. całkowite zniszczenie ust, jamy ustnej i przewodu pokarmowego.
2.	Natychmiast przewieźć do centrum oparzeń/odmrożeń.
Kontakt z oczami:
1.	Skroplony tlen, rozprężając się, spowodować może, wskutek kontaktu z oczami, bolesne, trudne do wygojenia odmrożenia oczu, prowadzące do uszkodzenia wzroku. Oczy przykryć jałową gazą.
2.	Zapewnić możliwie szybką pomoc okulisty.
Kontakt ze skórą:
1.	Zdjąć ubranie. Przemyć odmrożoną powierzchnię ciała dużą ilością wody o stopniowo wzrastającej temperaturze. Odmrożoną powierzchnię ciała przykryć jałowym opatrunkiem.
2.	Niezwłocznie dostarczyć poszkodowaną osobę do specjalistycznej jednostki służby zdrowia.

5. POSTĘPOWANIE W PRZYPADKU POŻARU

Szczególne zagrożenia:	Sam tlen nie jest substancją palną, jednakże wzmaga palenie. Naczynia z tlenem narażone na działanie ognia lub wysokiej temperatury mogą eksplodować.
Środki gaśnicze:	Stosować w przypadku pożaru sąsiednich obiektów. Rodzaj środków - w zależności od potrzeb.
Zalecenia szczegółowe:	Kombinezony gazoszczelne, niezależne, powietrzne aparaty oddechowe.

6. POSTĘPOWANIE W PRZYPADKU NIEZAMIERZONEGO UWOLNIENIA DO ŚRODOWISKA

Zalecenia ogólne:	Ogłosić alarm. Zlikwidować wszelkie źródła ognia. Osoby postronne wyprowadzić poza zagrożony obszar. Wezwać ekipy ratownicze.
Środki ochrony osobistej:	Stosować ubrania ochronne z tkanin powlekanych, rękawice ochronne, okulary ochronne w szczelnej obudowie.
Zalecenia szczegółowe:	Usunąć źródło zapłonu (ugasić otwarty ogień, ogłosić zakaz palenia i używania narzędzi iskrzących, usunąć materiały zapalne), zabezpieczyć zbiorniki przed nagrzaniem, rozprężający się tlen skraplać rozproszonymi strumieniami wody, starać się odciąć źródło wydostawania się tlenu (uszczelnić uszkodzone opakowanie i umieścić w opakowaniu awaryjnym).
Zabezpieczenie środowiska:	Zabezpieczyć studzienki ściekowe. W przypadku skażenia wód powiadomić odpowiednie władze. Skażony grunt podlega wymianie.

7. POSTĘPOWANIE SIĘ Z SUBSTANCJĄ I JEJ MAGAZYNOWANIE

Zapobieganie zatruciom:	Podczas stosowania skroplonego tlenu nie jeść, nie pić, unikać kontaktów z tlenem, unikać wdychania powietrza z nadmiarem tlenu, przestrzegać zasad higieny osobistej, stosować odzież i sprzęt ochrony osobistej, pracować w wentylowanym pomieszczeniu. Przechowywać zgodnie z przepisami dotyczącymi skroplonego tlenu.
Zapobieganie pożarom/wybuchom:	Wyeliminować źródła zapłonu - nie wykonywać prac z otwartym ogniem, nie palić, nie używać narzędzi iskrzących i odzieży z tkanin podatnych na elektryzację, chronić zbiorniki przed nagrzaniem, kontrolować zawartość tlenu w powietrzu.
Magazynowanie:	W oryginalnych, właściwie oznakowanych opakowaniach, w magazynie cieczy palnych wyposażonym w instalację wentylacyjną i elektryczną w wykonaniu przeciwwybuchowym, na twardym podłożu, w możliwie niskiej temperaturze. Opakowania napełniać do 90% ich objętości. Na terenie magazynu przestrzegać zakazu palenia, spożywania posiłków, używania otwartego ognia i narzędzi iskrzących. Zasady magazynowania określa norma PN-89/C-81400.
Zapobieganie zatruciom:	Podczas wszelkich operacji ze skroplonym tlenem nie jeść, nie pić, unikać kontaktów z substancją, unikać wdychania nadmiernie wzbogaconego powietrza, przestrzegać zasad higieny osobistej, stosować odzież i sprzęt ochrony osobistej, pracować w wentylowanym pomieszczeniu. Przechowywać w zamknięciu, w warunkach jak dla materiałów utleniających.

8. KONTROLA NARAŻENIA I ŚRODKI OCHRONY INDYWIDUALNEJ

Najwyższe dopuszczalne stężenie tlenu w środowisku pracy (NDS):

Norm takich nie ustalono.

Metody oceny narażenia: Nie jest przeprowadzana bezpośrednia analiza obecności tlenu w materiale biologicznym. Ocena ryzyka na stanowisku pracy polega na stwierdzeniu obecności nadmiaru tlenu w powietrzu, za pomocą tlenomierza. W razie przebywania w miejscach o różnych stężeniach substancji szkodliwych, należy zastosować do oceny ryzyka aparaturę pomiarową z rurkami absorpcyjnymi, którą badana osoba nosi na sobie.

Środki ochrony indywidualnej i zbiorowej: Wentylacja w magazynach i na stanowiskach pracy, wyciągi pneumatyczne na stanowiskach pracy, rękawice ochronne, swobodne ubrania ochronne.

Ochrony osobiste:

Ręce:	Rękawice ochronne, ocieplane.
Oczy:	Okulary ochronne w szczelnej obudowie (oprawa z tworzywa sztucznego odpornego na działanie rozpuszczalników organicznych), maski ochronne.
Drogi oddechowe:	Nie wymagają ochrony.
Skóra i ciało:	Ubrania ochronne ze zwartej tkaniny. Fartuchy ochronne.
Ochrony zbiorowe:	Wentylacja na stanowiskach pracy w obiektach zamkniętych. Zdroiki w pobliżu stanowisk pracy.
Inne informacje:	Higiena pracy: Obowiązują przepisy ogólne przemysłowej higieny pracy. Nie dopuszczać do zatłuszczenia ubrań i środków ochrony osobistej. Zanieczyszczone ubranie wymienić. Po pracy wymyć powierzchnię ciała oraz oczyścić ochrony osobiste. Nie jeść, nie pić, nie palić, nie zażywać leków podczas pracy.

Metody oceny narażenia w środowisku pracy:

PN-86/Z-04050.01 - Ochrona czystości powietrza. Przyrządy i zestawy do pobierania próbek. Postanowienia ogólne.

PN-89/Z-04008.07 - Ochrona czystości powietrza. Pobieranie próbek. Postanowienia ogólne. Zasady pobierania próbek w środowisku pracy i interpretacja wyników.

Ocena narażenia: Zgodnie z normami polskimi dotyczącymi skroplonego tlenu.

9. WŁAŚCIWOŚCI FIZYKOCHEMICZNE

9.1	Postać fizyczna, barwa, zapach: Tlen w warunkach normalnych jest gazem bezbarwnym, nieposiadającym zapachu i niecharakteryzującym się żadnym smakiem, biernym chemicznie. Tlen skroplony jest cieczą gwałtownie dymiącą na powietrzu, barwy lekko niebieskawej.
9.2	Temperatura wrzenia: -182,97^oC
9.3	Temperatura topnienia: -218,4^oC
9.4	Temperatura krytyczna: -118,4^oC
9.5	Prężność gazu w 20^oC: 8,572 bar
9.6	Rozpuszczalność w wodzie i innych rozpuszczalnikach: Tlen dosyć słabo rozpuszcza się w wodzie (ok. 3% obj. w 20^oC).
9.7	Gęstość gazu: 1,4290 g/l
9.8	Gęstość gazu względem powietrza: 1,10
9.9	Gęstość w temperaturze skroplenia: (-182,97oC): 1,139 g/cm^3
9.10	Temperatura zapłonu: Tlen nie pali się, lecz podtrzymuje palenie.

10. STABILNOŚĆ I REAKTYWNOŚĆ

Stabilność i reaktywność:	Tlen reaguje gwałtownie ze sproszkowanym magnezem (zapala się), z proszkami innych metali, z wieloma substancjami organicznymi. Wchodzi w wybuchowe reakcje z wodorem, węglem (grafitem), siarką, fosforem. Reaguje wybuchowo z substancjami organicznymi, śladami tłuszczów.
Właściwości korozyjne:	Czynnik utleniający.

11. INFORMACJE TOKSYKOLOGICZNE

Drogi narażenia: oczy - tak; skóra - tak; spożycie - tak; wdychanie - tak.

Działanie miejscowe (skóra, oczy, błony śluzowe): Kontakt ciekłego tlenu ze skórą wywołuje ciężkie odmrożenie, które prowadzi do martwicy tkanek. Skóra staje się biała. Kontakt ciekłego tlenu z oczami doprowadza do zniszczenia narządu wzroku, co jest równoznaczne z oślepnięciem.

Spożycie:

Tlen jest składnikiem atmosfery niezbędnym do istnienia organizmów tlenowych, w tym człowieka. Wolny tlen występuje w atmosferze w ilości 21% objętościowych lub 22% wagowych. Nie wykazuje szkodliwego działania, o ile występuje w powietrzu w granicach 16-50%. Podawanie tlenu przez kilkadziesiąt godzin wywołuje podrażnienie dróg oddechowych, prowadzące do obrzęku płuc. Niebezpieczne jest podawanie tlenu pod zwiększonym ciśnieniem. Pod ciśnieniem 2-3 atmosfer następują prawie natychmiast zaburzenia w oun. Pojawiają się skurcze pojedynczych mięśni przechodzące w ogólne drgawki, związane z podrażnieniem kory mózgowej. Drgawkom towarzyszą objawy w autonomicznym układzie nerwowym (ślinotok, niekontrolowane oddawanie moczu i kału, zwężenie i rozszerzenie źrenic). Wywiązuje się zapalenie płuc, zmniejsza się przemiana materii, obniżeniu ulega temperatura ciała, zwalniane jest tętno i rytm oddechu. Stwierdzane są zaburzenia w polu widzenia. Bardziej niebezpieczny jest dla człowieka brak tlenu. Bardzo małe stężenie tlenu może spowodować prawie natychmiastową utratę przytomności i szybki zgon.

Skutki zdrowotne narażenia na działanie tlenu: Częste przebywanie w atmosferze zawierającej nadmiar tlenu może doprowadzić do przewlekłych nieżytów dróg oddechowych.

12. INFORMACJE EKOLOGICZNE

Działanie na organizmy wskaźnikowe:

Ryby: Młody narybek jest szczególnie wrażliwy na przesycenie wody tlenem. W wodzie sztucznie nasyconej O₂ do ilości 44,3 mg/dm³ wyjątkową wrażliwość wykazywały łososiowate. Przeniesione z powrotem do świeżej wody wracały do normy. Ginęły tylko młodsze ryby po dłuższym czasie przebywania w wodzie przesyconej O₂. Kiedy zawartość tlenu w wodzie obniża się do wartości od 3 do 4 mg/dm³, ryby z takiego miejsca odpływają.

13. POSTĘPOWANIE Z ODPADAMI

Metody unieszkodliwiania:

Zgodnie z ustawą z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. Nr 62, poz. 628) oraz rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 r. w sprawie katalogu odpadów (Dz. U. Nr 112, poz. 1206).

Zawartość opakowania wg:

Metody postępowania z odpadami: Wskazane jest powolne opróżniane butli i zbiorników. Operację przeprowadzać w wyznaczonych miejscach.

14. INFORMACJE O TRANSPORCIE

14.1	Numer ONZ:	1072
14.2	Klasa RID/ADR/IMO:	3
14.3	Grupa pakowania:	II
14.4	Numer rozpoznawczy zagrożenia:	33
14.5	Numer indeksowy (EC):	008-001-00-8
14.6	Symbole niebezpieczeństwa (R):	8-34
14.7	Symbole bezpieczeństwa (S):	1/2-21-45
14.8	Nalepki ostrzegawcze wg ADR/RID Nr 2 i 05:

15. INFORMACJE DOTYCZĄCE PRZEPISÓW PRAWNYCH

Kartę wykonano zgodnie z:

• Normą PN ISO 11014-1; 1998, „Bezpieczeństwo chemiczne - Karta charakterystyki bezpieczeństwa produktów chemicznych”.

• Wytycznymi Dyrektywy UE Nr 1999/45/EG, Dyrektywy 67/548 EEC oraz Dyrektywy UE 88/379/EEC (Dangerous Product Regulations incl. EC Guidelines), dotyczącymi klasyfikowania, oznaczania i sporządzania informacji o materiałach niebezpiecznych.

• Ustawą o substancjach i preparatach chemicznych z dnia 11 stycznia 2001 r. (Dz. U. Nr 11, poz. 84; Nr 100, poz. 1085; Nr 123, poz. 1350; Nr 125, poz. 1367 ze zmianą z dnia 5 lipca 2002 r. (Dz. U. Nr 142, poz. 1187).

• Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 3 lipca 2002 r. w sprawie karty charakterystyki substancji niebezpiecznej i preparatu niebezpiecznego (Dz. U. Nr 140, poz. 1171).

• Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 3 lipca 2002 r. w sprawie wykazu substancji niebezpiecznych wraz z ich klasyfikacją i oznakowaniem - ZAŁĄCZNIK (Dz. U. Nr 129, poz. 1110).

• Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 11 lipca 2002 r. w sprawie oznakowania opakowań substancji niebezpiecznych i preparatów niebezpiecznych (Dz. U. Nr 140, poz. 1173).

• Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 11 lipca 2002 r. w sprawie kryteriów i sposobu klasyfikacji substancji i preparatów chemicznych (Dz. U. Nr 140, poz. 1172).

• Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 15 lipca 2002 r. w sprawie substancji niebezpiecznych i preparatów niebezpiecznych, których opakowania należy zaopatrywać w zamknięcia utrudniające otwarcie przez dzieci i wyczuwalne dotykiem ostrzeżenie o niebezpieczeństwie (Dz. U. Nr 140, poz. 1174).

• Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 14 lipca 2002 r. w sprawie obowiązku dostarczenia karty charakterystyki niektórych preparatów nie zaklasyfikowanych jako niebezpieczne (Dz. U. Nr 142, poz. 1194).

• Rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 17 czerwca 1998 r. (Dz. U. Nr 79, poz. 513) ze zmianą z 2 stycznia 2001 r. (Dz. U. Nr 4, poz. ?) w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy.

• Rozporządzeniem MZiOS z dnia 11 września 1996 r. (Dz. U. Nr 121, poz. 571) w sprawie czynników rakotwórczych w środowisku pracy oraz nadzoru nad stanem zdrowia pracowników zawodowo narażonych na te czynniki.

• Rozporządzeniem MOŚZNL z dnia 28 kwietnia 1998 r. (Dz. U. Nr 55, poz. 355) w sprawie dopuszczalnych wartości stężeń substancji zanieczyszczających w powietrzu.

• Rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia 21 października 1998 r. (Dz. U. Nr 145, poz. 942) i zmianą z 5 marca 2001 r. (Dz. U. Nr 22, poz. 251) w sprawie szczegółowych zasad usuwania, wykorzystywania i unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych.

• Ustawą z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. Nr 62, poz. 628) oraz rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 r. w sprawie katalogu odpadów (Dz. U. Nr 112, poz. 1206).

• Klasyfikacją materiałów niebezpiecznych według Umowy Europejskiej dotyczącej Międzynarodowego Przewozu Materiałów Niebezpiecznych ADR (ważnej od 01.07.2001 r.).

• Niniejsza karta charakterystyki substancji niebezpiecznej jest bezpośrednio przekazywana użytkownikowi skroplonego tlenu, bez zapewnień lub gwarancji co do kompletności bądź szczegółowości odnośnie do wszystkich informacji lub zaleceń w niej zawartych.

• Niniejsza karta nie jest żadną podstawą zobowiązującą do jakiejkolwiek odpowiedzialności jakiegokolwiek rodzaju ze strony dostawcy skroplonego tlenu. Przedsiębiorstwo nie będzie odpowiedzialne za jakiekolwiek zejście śmiertelne, chorobę lub uszczerbek na zdrowiu jakiejkolwiek natury, będący następstwem zastosowania lub niewłaściwego wykorzystania karty charakterystyki substancji niebezpiecznej lub materiału, którego karta dotyczy.

• Kartę opracowano w Przedsiębiorstwie EKOS S.C. 80-852 Gdańsk ul. Dyrekcyjna 6 tel./fax: [phone], [e-mail], na podstawie informacji przekazanych przez dystrybutora i własnych zasobów informacyjnych.

• Informacje zawarte w niniejszej karcie przedstawiają aktualny stan naszej wiedzy i doświadczeń dotyczących bezpiecznego stosowania wyrobu.

Na etykietach należy zamieścić następujące informacje:

Symbole ostrzegawcze na opakowaniach jednostkowych:
Napis ostrzegawczy na opakowaniach jednostkowych:			„Substancja utleniająca, żrąca.”
Symbole zagrożenia
R 8	Kontakt z materiałami zapalnymi może spowodować pożar.
R 34	Powoduje oparzenia.
Symbole bezpieczeństwa
S 1/2	Przechowywać w zamknięciu i chronić przed dziećmi.
S 21	Podczas pracy nie palić tytoniu.
S 45	W przypadku awarii lub jeśli poczujesz się niezdrowo, skontaktuj się z lekarzem -jeśli możliwe, pokaż etykietę.
Znaczenie oznaczeń transportowych
Klasa RID/ADR: 2-3O		Gaz - utleniający.
Numer ONZ: 1073		Tlen skroplony, schłodzony.

16. INNE INFORMACJE

Chemiczne określenie produktu: Tlen skroplony
16.2 Znaczenie symboli:
Symbol ostrzegawczy na opakowaniach jednostkowych
O	Substancja utleniająca.
C	Substancja żrąca.
Numer rozpoznawczy zagrożenia
225	Gaz skroplony, schłodzony, utleniający (wzmagający palenie).

Uwaga: Użytkownik ponosi odpowiedzialność za podjęcie wszelkich kroków mających na celu spełnienie wymogów prawa krajowego. Informacje zawarte w powyższej karcie stanowią opis wymogów bezpieczeństwa użytkowania substancji. Użytkownik ponosi całkowitą odpowiedzialność za określenie przydatności produktu do konkretnych celów. Zawarte w niniejszej karcie dane nie stanowią oceny bezpieczeństwa miejsca pracy użytkownika. Karta charakterystyki nie może być traktowana jako gwarancja właściwości substancji.

* * * * *

Zgodnie z rozporządzeniem MZ z dnia 3 lipca 2002 r., PN-ISO 11014-1 i Dyrektywą 91/155/EEC

	KARTA CHARAKTERYSTYKI NIEBEZPIECZNEJ SUBSTANCJI	Wydanie: I Data wydania: 15.11.02r. Strona/stron 5/7
Nazwa:	TLEN SKROPLONY

Tlen skroplony

---