CHÓW I HODOWLA TRZODY CHLEWNEJ

T. WSTĘP DO HODOWLI TRZODY CHLEWNEJ

/ CECHY TRZODY CHLEWNEJ JAKO ZWIERZĄT RZEŹNYCH

1. Zdolność rozrodcza

2. Szybkość wzrostu i dobre wykorzystanie paszy

3. Duża wydajność rzeźna

4. Wszystkożerność

5. Wartość odżywcza wieprzowiny

1. Zdolność rozrodcza

• pierwsze krycie w wieku do około 8 m-ca życia

• pierwsze oproszenie w wieku ok. 1 roku

• wysoka płodność rzeczywista w 8 -12 prosiąt w miocie, może odchować bez problemu 10 sztuk

• po 6-miesiącach 10 sztuk * 100 kg = 1 tona żywca

• po 1 roku 10 sztuk * 2 oproszenia = 2 tony żywca

2a. Szybki wzrost

• 1 dzień 1,4 - 1,5 kg

• 21 dzień 5 - 5,5 kg ; przyrost około 300 - 320g / dzień

• 70 dzień- 20 - 24 kg

• 180 - 190 dzień - 100 kg; przyrosty w tuczu średnio 750-850g/dobę

2b. Dobre wykorzystanie paszy

• zużycie paszy na 1 kg przyrostu masy ciała ok. 3 kg (2,7 - 3,2 kg) i około 38-40 MJ EM

3. Duża wydajność rzeźna - około 72-85%

(masa tuszy : masa zwierzęcia przed ubojem) * 100% = WR

4. Wszystkożerność
Pasze

- roślinne (ziarna zbóż, okopowe, zielonki, susze i inne)

- zwierzęce (rybne, przetwory mleczne)

- wykorzystanie produktów ubocznych przemysłu

• rolno spożywczego

• mleczarskiego

• mięsnego

• utylizowanego

• odpadów kuchennych, stołówkowych (z ograniczeniami), piekarniczych

5. Wartość odżywcza wieprzowiny

• wysoka wartość energetyczna- około 12 MJ/kg (wołowina ok. 8 MJ/kg)

• mała zawartość wody, Ca, P

• źródło Fe

/ Produkcja trzody chlewnej

Lata 1970 - 2004 - wzrost liczby ludności o 2 532 836 485. Obecnie Ziemię zamieszkuje o 68% więcej ludzi niż 35 lat temu. Przez ten czas nastąpił wzrost produkcji mięsa wieprzowego na świecie o 170% (większy niż ludzi). Wzrost spożycia o 60%, z 9, 7 do 15, 74 kg.

/ Wskaźniki produkcji trzody chlewnej

- plenność gospodarcza (liczba ubitych tuczników od lochy w roku)

• płodność

• plenność

• częstość oproszeń

• straty okołoporodowe

• upadki w tuczu

- wskaźnik rotacji

• UE 160 - 170%

• Polska - stały wzrost wskaźnika rotacji - 140 (o 40%)

Niższa wartość wskaźnika rotacji w Polsce w porównaniu z krajami UE wynika z :

• występowania w naszym kraju zjawiska uboju gospodarczego

• niższa płodność i plenność lochy

• słabszych wyników tuczu, mniejszych przyrostów dobowych

• wyższej masy ubojowej tuczników

- mięsność

Klasa handlowa	Mięsność w %
S	>60
E	55-60
U	50-55
R	45-50
O	40-45
P	<40

T. TECHNOLOGIE CHOWU LOCH I KNURÓW

Cechy fizjologiczne i hodowlane

• dojrzałość płciowa

• dojrzałość rozpłodowa

• cykl rujowy

• ruja

• ciąża

• poród

• czas odchowu prosiąt

• temperatura ciała

Dojrzałość płciowa

Loszki - zdolność do produkcji komórek jajowych, wiek 5-6 miesięcy

Knurki - zdolność do produkcji plemników, wiek 7-8 miesięcy

Dojrzałość rozpłodowa loszek

- Wiek loszek: 220 - 240 dni/220 - 230 dni

- Masa 130-150 kg/130 - 140 kg

- Grubość słoniny (P2) 18-20 mm/ 16 - 20 mm

- Krycie w 3 rui/w 2 lub 3 rui

Kondycja w pkt. w skali 5-punktowej - 3, 0 - 3, 5; w 10-punktowej - 6 - 6, 5.

Cykl rujowy

U świń trwa 21 dni ± 1, 2 dni, co 3 tygodnie pojawia się ruja, występuję pewne zachowania charakterystyczne dla rui, najważniejsza jest owulacja, liczba komórek jajowych jest zróżnicowana, są one wielorodne i jest komórek jajowych 16-18-20.

Ruja

• loszki 1 - 2 dni, krycie/inseminacja w rui trzeciej

• lochy 2 - 3 dni

• krotność krycia/inseminacji 2

Ciąża

• locha świni domowej 114 - 115 dni ± 3 - 4 dni

• locha dzika europejskiego 127 - 128 dni

Poród

• czas trwania porodu 2 - 7 godzin

• zakończenie porodu - wydalenie łożyska

• pierwiastki 8 - 9 prosiąt w miocie, wieloródki 12 - 13 prosiąt

Temperatura ciała

- młode świnie (prosięta) - 38, 5 - 39, 0 - 39, 2 stopnie

- dorosłe - 38, 2 - 38, 5 stopni

Cykl rozpłodowy

• ciąża 114 dni (trzy miesiące + 3 tygodnie + 3 dni)

• laktacja (21 - 35) do 42 dni

• okres oczekiwania na ruję 3-7 dni (do 10 -11 dni)

Objawy rui

Zewnętrzne:

• obrzęki i zaczerwienienia zewnętrznych dróg rodnych

• wyciek śluzu z dróg rodnych

• zmiana zachowania- obskakiwanie

• zmniejszenie apetytu

Wewnętrzne:

• zmiany w błonie śluzowej macicy

• zwiększenie poziomu hormonów we krwi: LH i progesteronu

• zwiększenie wydzielania śluzu przez gruczoły wewnątrzmaciczne

Wykrywanie rui:

• obserwacja lochy- wystąpienie objawów zewnętrznych i charakterystycznego zachowania samicy

• próba „dosiadu”- reakcja na człowieka, odruch tolerancji ( na knura od początku rui właściwej, na człowieka po 12 godzinach od początku rui)

• zastosowanie knura próbnika - reakcja na samca

• wspomaganie przy użyciu feromonów

• wspomaganie techniczne - aparat Dramińskiego

Wykrywanie ciąży

• obserwowanie rui do 40 - 42 dni po pokryciu

• badanie na ciężarność przy użyciu aparatu ultradźwiękowego (ok. 28 dni po kryciu/inseminacji)

Płodność zależy od:

- uwarunkowań genetycznych (rasa, krzyżowanie międzyrasowe - heterozja, kojarzenia w pokrewieństwie - inbred)

- czynników środowiskowych (flushing, optymalizacje - heterozja, heterospermia, warunki środowiskowe, np. temperatura, żywienie)

Inseminacja sprzęt

• fantom - pobieranie nasienia

• kateter - wprowadzenie nasienia do dróg rodnych

Hodowlane zalety inseminacji

• duża stawka knurów różnych ras i krzyżówek w SUZ

• wybitna wartość knurów w zakresie cech użytkowych

• wykorzystanie nasienia wybitnych rozpłodników w ramach banku genów

• wymiana materiału genetycznego o dużej wartości

• transport zamrożonego nasienia drogą lotniczą

Ekonomiczne zalety inseminacji

• mniejsza stawka knurów w skali kraju, niższe koszty ich utrzymania

• oszczędność czasu hodowcy

• oszczędność środków transportu

• nabycie prawa do zabiegu reinseminacji ( do 60 dni po inseminacji )

Zdrowotne zalety inseminacji

• pełna higiena zabiegu wykonanego przy użyciu sprzętu jednorazowego- zabezpieczenie przed chorobami przenoszonymi drogą płciową

• dojazd inseminatora w rejony „zapowietrzone” czyli zamknięte

ŻYWIENIE LOCH, KNURÓW I MŁODZIEŻY HODOWLANEJ

Żywienie - czynnik wpływający na plenność

- żywienie loch

- żywienie knurów

- żywienie młodzieży hodowlanej

* Loszek

* Knurków

Żywienie loch

- Wskutek doskonalenia cech rzeźnych obniżono u świń udział tłuszczu w ciele z 27 - 35% do 15 - 25% zwiększając udział tkanki mięśniowej z 45 do 55 - 60%

- Niekorzystne zjawiska jakie temu towarzyszą to:

* Obniżenie kondycji lochy w czasie jej użytkowania

* Zaburzenia w rozrodzie (brak rui, cicha ruja, niska płodność)

Na zdrowie i jakoś uzyskanego potomstwa ma wpływ:

• wybór loszek na przyszłe matki

• żywienie loch luźnych

• nadzór porodu

• zabiegi pielęgnacyjne i zootechniczne

• warunki utrzymania ( warunki zoohigieniczne: temperatura, higiena utrzymania i żywienia, pomieszczenia, konstrukcje kojców itp.

• Stres

Lochy ras matecznych mają lepiej rozwinięty instynkt macierzyński i lepszą mleczność

Pielęgnacja i higiena zapobiegają chorobom

Stres jest przyczyną chorób i zejść

Żywienie loch - zasady

• ciąża niska (1- 90 dzień)

• ciąża wysoka (91 - 110 dnia)

• okres okołoporodowy (111 - 114 dzień ciąży, poród, wstępna faza laktacji)

• laktacja - 17% białka

• okres okołoodsadzeniowy

Żywienie - ciąża niska

• 1 - 90 dzień- skąpe żywienie (zapobiega zamieraniu zarodków, zapobiega zatruciu)

• dawka dzienna 2, 0 - 2, 5 kg mieszanki pełnodawkowej

• 1 kg - 12, 5 - 12, 8 MJ EM, 15 % białka

• poziom włókna - 10 %

• pasze balastowe, wypełniające, objętościowe - np. słoma, wysłodki suszone, można stosować pasze gospodarskie

Cel jaki zakładamy:

- Ograniczenie resorpcji zarodków (większa płodność)

- Zapobieganie zatuczeniu (ułatwia poród, zwiększa mleczność, zapobiega MMA)

Żywienie - ciąża wysoka

• 91 - 110 dni (umiarkowane żywienie, sprzyja powiększaniu masy płodów, przygotowanie lochy do pobierania większej ilości paszy w okresie laktacji)

• dawka dzienna 3, 0 - 3, 5 kg mieszanki pełnodawkowej (niekiedy 3, 8 kg)

• 1 kg - 12, 5 - 12, 8 MJ EM, 15% białka

• poziom włókna - do 10 %

• porcja jak w ciąży niskiej

Cel jaki zakładamy:

- sprzyja powiększeniu masy płodów (wyrównane mioty, średnia masa prosiąt urodzonych ok. 1, 3 - 1, 5 kg)

- sprzyja „zwiększaniu” przewodu pokarmowego-żołądka (przygotowuje lochę do pobierania większej ilości paszy w okresie laktacji)

Żywienie - okres okołoporodowy

• obniżenie dawki do 2 kg w okresie od 110 - 114 dnia ciąży, zamiana mieszanki pełnoporcjowej (LP lub LK) na niskobiałkową, włóknistą (otręby pszenne)

• poród - nie podajemy paszy

• dzień porodu - ewentualnie pójło z otrąb pszennych

• woda

• stopniowe zwiększanie ilości paszy pełnoporcjowej (LK) od 4 - 6 dnia po porodzie (średnio 1, 0 - 1, 5 kg/dzień)

Cel jaki zakładamy:

- Mniejsze zaleganie treści w przewodzie pokarmowym; wprowadzenie pasz zapobiegających zaparciom zwiększa perystaltykę jelit

- Usprawnienie akcji porodowej

- Zapobieganie nadprodukcji siary i mleka

- Zapobieganie zapaleniu gruczołu mlekowego, bezmleczności i zapaleniu dróg rodnych MMA

Żywienie - laktacja

• po 5 - 6 dniach od porodu, w laktacji trwającej 21 - 35 dni żywienie obfite (do woli)

• komponenty paszowe zwiększające zawartość białka w mieszance

• 1 kg- 12, 5 - 13, 0 MJ EM, 17% białka

• zawartość włókna - 7% (lepsza strawność paszy LK niż LP)

PORÓD I ODCHOWANIE PROSIĄT

Poród - przygotowanie do porodu

• szczepienia, immunizacja, iniekcja wit. A, D₃, E

• odrobaczenie loch (6 dni przed przeniesieniem do kojca porodowego)

• przygotowanie kojca (sprzątanie, dezynfekcja, wietrzenie, ścielenie)

• mycie lochy

• przeniesienie do kojca porodowego (7 - 8 dni przed spodziewanym terminem porodu)

• obserwacja kału

• dogrzewanie

• zmiana poziomu i jakości żywienia, dopojenie

A - korzystnie działa na nabłonek, śluzówkę

E - witamina płodności

D₃ - niezbędna ze względu na gospodarkę minerałami

Poród - opieka nad proszącą się lochą

- Oznaki zbliżającego się porodu: budowanie gniazda, rozluźnienie więzadeł miedniczno-krzyżowych, niepokój lochy, pojawienie się siary w sutkach

- Przebieg porodu: pozycja leżąca na boku, bóle parte - wypieranie przemienne płodów z lewego i prawego rogu macicy (średnio co 10 - 20 min.), położenie główkowe, czasami tylne, korygowanie ułożenia płodów (podwinięcie kończyn, ułożenie pośladkowo-ogonowe, itp.)

Nadzór, działania i ewentualna pomoc:

• woda do picia

• podanie niewielkiej ilość paszy

• ograniczenie ilości ściółki w kojcu

• zabezpieczenie pępowiny

• odśluzowanie, osuszenie, cucenie

• podsadzanie do sutek

• obserwacja zachowania lochy (instynkt macierzyński, agresja)

• dogrzewanie

Działania farmakologiczne

Podanie oksytocyny po urodzeniu przez pierwiastki 4 - 5 prosięcia

- Przyśpiesza poród

- Skraca czas pomiędzy rodzącymi się kolejno prosiętami

- Przyspiesza odejście łożyska

- Sprzyja uruchomieniu laktacji (wydzielania siary i mleka)

- Zapobiega MMA

Poród - działania po porodzie

• usunięcie łożyska

• obserwacja apetytu lochy

• mierzenie temperatury

• kontrola gruczołu mlekowego

• podsadzenie prosiąt nadliczbowych

• ocena stanu zdrowia lochy (syndrom MMA) i zachowań prosiąt

• zapobieganie MMA

Komplikacje porodowe - pomoc

Pierwiastki - niepokój, niechęć do karmienia prosiąt, agresja wobec potomstwa	Uspokojenie lochy, masaż wymienia, podanie środków uspokajających
Stresowy brak wydzielania mleka	Podanie oksytocyny (1 ml/100 kg m.c.)
Wynicowanie i wypadnięcie pochwy (sporadycznie macicy)	Wezwanie lekarza weterynarii
Syndrom MMA	Doraźna pomoc lek-wet.
Prosięta urodzone w bezdechu, w zamartwicy	Podanie środków cucących (na język), wykonanie masażu ciała

Czynniki sprzyjające występowaniu zespołu MMA (zapalenie wymienia, zapalenie macicy, bezmleczność)

- Brak czystości i higieny w pomieszczeniach dla loch

- Nieprzestrzeganie zasad żywienia lochy przed porodem (przepełnienie przewodu pokarmowego i zaparcia)

- Ścielenie mokrą ściółką

- Nadmiernie tuczna kondycja loch

- Niedobory witaminowo-mineralne i aminokwasów w żywieniu

- Silne zarobaczenie loch

- Utrzymanie bezwybiegowe

Czas odchowu prosiąt przy matkach

Odsadzanie

• wczesne 21 - 28 dni

• późne 35 - 42 dni

wg przepisów UE - 28 dni

ZABIEGI ZOOTECHNICZNE I PIELĘGNACYJNE

Poród

- Nadzorowanie porodu, pomoc przy porodzie: zabezpieczenie pępowiny i ew. jej skrócenie

- Wytarcie, osuszenie, odśluzowanie noworodków

- Dogrzewanie prosiąt

- Dosadzanie do sutek (pobieranie siary)

Pierwsza doba

- Przycięcie kiełków

- Kontrola pobierania siary przez prosięta

Nadzorowanie porodu (wyniki badań holenderskich)

Metoda I: zgodnie z obowiązującymi zasadami higieny przez cały czas trwania porodu w porodówce obecna jest 1 osoba. Prosięta wyciera się do sucha. Upadki prosiąt: 2%

Metoda II: w ciągu dnia przeprowadza się regularne kontrole, a w nocy zapewnia się stałą opiekę nad lochą. Większość prosiąt wyciera się do sucha. Upadki prosiąt: 5%

Metoda III: zarówno w dzień jak i w nocy kontroluje się 6 - 7 razy przebieg porodów. W szczególnych przypadkach wyciera się prosięta do sucha. Upadki prosiąt: 8%

Metoda IV: w dzień i w nocy przeprowadza się tylko kontrole dorywcze. Prosięta nie są wycierane, zdane są na własne siły. Upadki prosiąt: 20%

Zabiegi zootechniczne i pielęgnacyjne

1 - 3 dzień - skracanie ogonków o 1/3 długości. Cel- zapobieganie późniejszemu obgryzaniu ogonków, które prawdopodobnie wystąpi gdy zwierzęta będą tuczone w kojcach pozbawionych ściółki, na podłogach częściowo rusztowych

2 - 3 dzień - wyrównanie liczebności miotów przez podsadzanie prosiąt do równocześnie oproszonych mamek; następuje dostosowanie liczebności miotów karmiących przez lochy do naturalnych możliwości wykarmienia

2 - 5 dzień - podanie preparatu żelazowego

3 - 7 dzień - „wczesna” kastracja knurów. Przepisy sanitarno weterynaryjne nakazują traktować tusze niekastrowanych samców traktować jako niepełnowartościowe

4 - 6 dzień - dokarmianie mieszankami typu „superprestarter” lub „prestarter”, przy pełnym dostępie wody

21 - 28 dzień - przejście na żywienie mieszanką prestarteru

21 dzień - znakowanie prosiąt w hodowli zarodowej

21 - 25 dzień - „późna” kastracja knurków - przeprowadzana w tym terminie wymaga znieczulenia

28 - 35 dzień - wczesne odłączenie prosiąt od lochy (hodowla towarowa). Celem jest skrócenie okresu między poszczególnymi miotami.

35 - 42 dzień - późne odłączenie prosiąt (hodowla zarodowa)

Preparaty żelaza, zasady ich podawania

- Suiferrovit - dawka profilaktyczna 4 - 6 ml/sztukę jednorazowo (lub dwukrotnie), dawka lecznicza 10 ml/szt.

- Iniekcja domięśniowa (za uchem, w mięsień pośladkowy) lub fałd kolanowy

- Nie podajemy preparatów żelaza prosiętom ze schorzeniami gastryczno-jelitowymi (z objawami biegunki)

Kastracja - cel

- Uzyskanie mięsa dobrej jakości (bez zapachu moczowo-płciowego)

Kurtyzacja ogonków - cel

- Zapobieganie kanibalizmowi przy utrzymaniu systemem bezściołowym

Kanibalizmowi sprzyja:

- Monotonia środowiska

- Duże zagęszczenie zwierząt

- Zróżnicowanie masy zwierząt w grupie (w kojcu)

- Nadmiar gazów szkodliwych w pomieszczeniu i wysoka wilgotność powietrza

- Niedobory żywieniowe

Znakowanie

- Ewidencja zwierząt w stadach zarodowych (kontrola kojarzeń, pochodzenie zwierząt)

- Ewidencja stad i zwierząt (kontrola zwierząt od urodzenia do uboju w rzeźni)

TRZODA CHLEWNA

4

---