PRAWO PODATKOWE

Egzamin

- przedterminowy jest przewidziany

- można wybrać czy będzie to ustny czy pisemny (w czerwcu dla wszystkich będzie forma pisemna)

- egzamin obejmuje to co będzie na wykładzie

Przepisy prawne, które nam dzisiaj będą potrzebne to przepisy ustawy z 29 sierpnia 1997r. „Ordynacja podatkowa”

Ordynacja podatkowa jest aktem prawny, który reguluje bardzo wiele zagadnień, zawiera 344 artykuły, normuje w szczególności:

- zagadnienia dotyczące zobowiązań podatkowych,

- informacji podatkowych,

- post. Podatkowego

- kontroli podatkowej

- czynności sprawdzających

• tajemnicy skarbowej

DEFINICJA PODATKU

Art.6 ordynacji podatkowej stanowi, że podatkiem jest publiczno-prawne nieodpłatne, przymusowe oraz bezzwrotne świadczenie pieniężne na rzecz Skarbu Państwa, województwa powiatu lub gminy wynikające z ustawy podatkowej.

CZĘŚCI SKŁADOWE POJĘCIA PODATKU

1. Jest świadczeniem publiczno -prawnym - a więc obracamy się na gruncie prawa publicznego a zatem mamy tutaj do czynienia z decydującą rolą organów w stosunku do podmiotów( żadne stosunki umowne na gruncie prawa publicznego nie mają zastosowania).

- obowiązek podatkowy wynika niezależnie od woli podatnika i w drodze umowy cywilno-prawnej na inny podmiot przenieść go nie można ( nawet, gdybyśmy obowiązek podatkowy w formie aktu notarialnego przenieśli na inny podmiot to dla organów podatkowych ta umowa nie ma żadnego znaczenia.

2. Jest to świadczenie nieodpłatne- czyli nieekwiwalentne, w zamian za uregulowanie w terminie i prawidłowej wysokości podatku nie można niczego oczekiwać.

- w konstytucji jest art. 84, zawierający w sobie ogólną zasadę powszechności opodatkowania.

- są też inne należności, które mają charakter publiczno-prawny, zbliżone swym charakterem do podatków w stosunku, do których również mają zastosowanie przepisy Ordynacji Podatkowej.

Przepisy ustawy stosuje się do : Podatków, Opłat, oraz niepodatkowych należności budżetu państwa oraz budżetu j.s.t. do których ustalenia lub określenia uprawnione są organy podatkowe.

Tymi innymi należnościami mogą być również:

1) cła -definiuje się je używając określeń, których używamy w odniesieniu do podatku, z tym zastrzeżeniem, że mamy do czynienia ze specyficznym przedmiotem, którym jest fakt przekraczania z towarem lub z usługą granicy państwa.

Cło jest należnością, która nie ma charakteru odpłatnego. Uregulowanie cła lub zwolnienie towaru od cła na terenie jednego państwa nie oznacza, że w drugim państwie my z tego dobrodziejstwa skorzystamy.

2) opłaty - bardzo często opłaty pojawiają się w naszym systemie, niekiedy niektóre z opłat nazywane są przez ustawodawcę niepotrzebnie opłatami; bo tak naprawdę są swoistego rodzaju podatkami. Występują tez inne opłaty, które mają inny charakter niż podatek i te opłaty mają charakter ekwiwalentu i tym różnią się od podatku. Cechą charakterystyczną opłaty jest to, że ma ona charakter zryczałtowany i najczęściej jest wnoszona przed określoną czynnością.

Opłaty dzielą się na 3 kategorie:

1. Opłaty za usługi w rozumieniu usług świadczonych przez organy administracji państwowej i samorządowej. Np: Opłaty probiercze - przyjęto zasadę, że wyroby z materiałów szlachetnych ulegają oznaczeniu próbą probierczą w urzędzie probierczym i to podlega opłacie. Opłaty legalizacyjne - urząd wag i miar pobiera za legalizację urządzeń mierniczych i odważników. Opłaty paszportowe - ale to nie jest pełna ekwiwalentność, to jest element ekwiwalentnosci, bo taką samą opłatę wnosimy bez względu na wynik - dostaniemy paszport, albo dostaniemy odmowę.

Opłata skarbowa - od podań, załączników, zaświadczeń, odwołań, czynności podejmowanych przez kierownika USC

2. Opłaty za korzystanie z urządzeń użyteczności publicznej np: opłaty za: przejazd środkami komunikacji lokalnej, wstęp na basen miejski, wstęp do łaźni miejskiej, wstęp do parku, wstęp do ogrodu zoologicznego, wstęp do Domu Kultury.

3. Opłaty ekologiczne - za korzystanie ze środowiska i wprowadzanie w nim zmian

Część z tych opłat pobierana jest na podstawie przepisów ustawy „Prawo ochrony środowiska”, część na podstawie Ordynacji Podatkowej, część na podstawie „Prawa geologicznego i górniczego” np:opłata za: wodę, ścieki, wprowadzanie zanieczyszczeń do powietrza atmosferycznego, składanie odpadów, opłata eksploatacyjna.

Tu możemy doszukiwać się taj ekwiwalentności, bo to jest jednak za coś w ramach udzielonego przez organ publiczny zezwolenia na naruszanie komponentów ochrony środowiska. Jeżeli poruszamy się w ramach tego zezwolenia to jest opłata. Natomiast jeżeli naruszmy warunki zezwolenia, lub też bez zezwolenia podejmujemy jakieś działania to tu są kary.

c) jest to świadczenie przymusowe -jeżeli podatnik dobrowolnie nie wypełni ciążącego na nim obowiązku podatkowego to organ podatkowy może stosować wobec niego różne formy przymusu do postępowania egzekucyjnego w administracji włącznie.

Ordynacja przewiduje różne sposoby przymusu:

Zastaw skarbowy, który może zostać ustanowiony na rzeczach stanowiących własność podatnika na rzeczach ruchomych

Hipoteka - ustanowiona na nieruchomości

Przepisy przewidują także podejmowanie pewnych działań nawet w sytuacji kiedy nie nadszedł jeszcze termin płatności.

Art. 33 ordynacji - zobowiązanie podatkowe przed terminem płatności może być zabezpieczone na majątku podatnika, a w przypadku osób pozostających w związku małżeńskim, także na majątku wspólnym, jeżeli zachodzi uzasadniona obawa, że nie zostanie ono wykonane, a w szczególności, gdy podatnik nie uiszcza wymaganych zobowiązań o charakterze publiczno-prawnym, dokonuje czynności, których skutkiem jest utrata prawa własności do majątku. W przypadku zabezpieczenia na majątku wspólnym małżonków odpowiednio stosuje się przepis art. 29 § 2.

Może się okazać, że ta osoba, wobec której zastosowano zabezpieczenie nie miała zobowiązania podatkowego. Ta klauzula jest bardzo szeroka. Ten przymus może być w różnych rozmiarach stosowany przez organy podatkowe - mamy przed terminem zabezpieczenia na majątku, może być ten zastaw skarbowy rozszerzony także na gminy po ostatniej nowelizacji, mamy hipotekę przymusową, która może być ustanowiona na nieruchomościach i w końcu możliwość zastosowania przymusu na podstawie przepisów ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.

1. jest świadczeniem bezzwrotnym

Są też sytuacje, kiedy mamy do czynienia z nadpłatą - jest to przewidziane w ordynacji - nadpłata może powstać w różnych okolicznościach - może to być omyłka organu podatkowego, omyłka podatnika, nadpłata może też wynikać z uchwały TK, który zmienił dotychczasową interpretację przepisów prawa podatkowego i okaże się, że podatnik niesłusznie płaci. W takich przypadkach mimo tej generalnej klauzuli, że podatek jest świadczeniem bezzwrotnym - stosuje się zwrot, ale nie jest to zwrot podatku, ale zwrot ewentualnej nadpłaty.

W podatku dochodowym ustawodawca przyjął konstrukcję zaliczek na podatek i jeśli wniesienie na poczet podatku zaliczki przekraczają prawidłowo wyliczoną należność, to wtedy ta różnica jest do zwrotu.

Zasada jest taka, że jeżeli mamy do czynienia z nadpłatą to ona z urzędu podlega zaliczeniu na poczet zaległości podatkowych bieżących płatności, a na wniosek podatnika może być także zaliczona na poczet przyszłych zobowiązań podatkowych lub na wniosek podatnika podlegać zwrotowi.

e) jest to świadczenie pieniężne - czyli podstawową formą zaspokojenia fiskusa jest zapłata która może być zróżnicowana, bo zgodnie z art. 61 ordynacji - zapłata podatków od podatników prowadzących działalność gospodarczą i obowiązanych do prowadzenia księgi rachunkowej lub podatkowej księgi przychodów i rozchodów następuje w formie polecenia przelewu. Zrealizowanie zobowiązania podatkowego powinno nastąpić w określony sposób i nawet w odniesieniu do konkretnych podmiotów wskazano jedną z form przewidzianą w prawie bankowym - bezgotówkowych rozliczeń pieniężnych, (czyli te podmioty nie mają już możliwości wyboru). Mamy tez podatki, które są realizowane także w szczególnych formach np. opłata skarbowa. Istnieje obowiązek wykupienia znaczków skarbowych i przyklejenia tych znaczków na podanie.

Mamy też podatek akcyzowy, który wprowadza wymóg oznaczania wyrobów znakiem akcyzy, przed wprowadzeniem towarów do obrotu należy nabyć tę banderolę i należy oznaczyć wyroby. Jest odrębna umowa o obowiązku oznaczania wyrobów znakami akcyzy, gdzie są przewidziane sankcje karne, jeśli ktoś tych obowiązków nie wypełni. Nie ma podatków w naturze np. kiedyś dziesięciny, czy przymusowe dostawy od rolników indywidualnych.

f) świadczenie podatkowe jest na rzecz Skarbu Państwa, województwa, powiatu lub gminy

jednak na gruncie przepisów dotyczących struktury dochodów budżetów gmin, powiatów, województw wynika, że aktualna ustawa o dochodach nie przewiduje żadnych podatkowych źródeł dochodów dla powiatów i województw samorządowych. Jedynymi podatkowymi źródłami może poszczycić się gmina. Podatek jest świadczeniem pieniężnym na rzecz państwa lub gminy, bo o tym świadczą przepisy, które regulują strukturę dochodów budżetu państwa i budżetu j.s.t.

g) świadczenia wynikające z ustawy podatkowej

- art. 217 konstytucji - nakładanie obciążeń podatkowych może mieć miejsce wyłącznie w drodze ustawy i ustawa podatkowa powinna określać: podmiot, przedmiot, stawkę podatkową i w ustawie podatkowej powinny być określone zasady zwolnień, ulg i zwyżek podatkowych. Ma to być świadczenie o charakterze ogólnym - czyli norma prawa podatkowego powinna być tak skonstruowana, aby nie wskazywać imiennie adresata dlatego, że wtedy mielibyśmy do czynienia z nakazem płatniczym.

KONSTRUKACJA PODATKU - czyli elementy, które muszą występować, żebyśmy mogli stwierdzić, że mamy do czynienia z podatkiem a nie z innym świadczeniem. 1. Elementy stałe: czyli te, które mają charakter stały muszą zawsze występować: Podmiot , Przedmiot, Podstawy opodatkowania, Stawka. 2. Elementy zmienne: czyli te, które mają charakter zmienny mogą występować wpływając na konstrukcje podatku: Zwolnienia, Ulgi, Zwyżki, Terminy płatności, Forma zapłaty. Jeśli tych elem. w konstr. pod. nie znajdz., czyli nie będzie ich w ustawie podatk. to znaczy, że obowiąz. zasady ogólne przewidziane w ordynacji.

PODMIOT ELEMENTY STAŁE

Czynny- ten, kto czyni podatek, ten kto na mocy obowiązujących przepisów jest uprawniony do tego żeby nakładać obciążenia podatkowe poprzez art.217 Konstyt. Państwo działając poprzez swoje organy jest uprawnione do nakładania obciążeń podatkowych, jednak istnieje możliwość wprowadz. nowego obowiązku podatkow. w trybie samoopodatkowania mieszkańców.

Bierny -to uczestnik stosunku prawno-podatkowego, którym może być: Płatnik -jest to osoba fizyczna, prawna lub jednostka organizacyjna nie mająca osobowości prawnej obowiązana na podstawie przepisów prawa podatkowego do obliczania i pobrania od podatnika podatku i wpłacenia go we właściwym terminie organowi podatkowemu. Odpowiada całym swoim majątkiem. Jeżeli płatnik nie wywiąże się z tych obowiązków, które nakłada na niego ustawodawca to organ podatkowy wydaje decyzje dotyczące przeniesienia odpowiedzialności i wówczas egzekwuje należności od płatnika.Płatnicy występują zasadniczo w podatkach państwowych np. podatku dochodowym od osób fizycznych, w podatku dochodowym od osób prawnych, a w podatkach lokalnych tylko w jednym przypadku - w opłacie skarbowej, ale tam, gdzie mamy do czynienia z notariuszem.

Podatnik - ponosi ciężar podatku i odpowiada całym swoim majątkiem. Podatnikiem - może być osoba fizyczna, prawna, jednostka organizacyjna nie posiadająca osobowości prawnej podlegająca na mocy ustaw podatkowych obowiązkom podatkowym. Ustawy podatkowe mogą ustanawiać podatnikami inne podmioty niż wymienione w § 1. Inkasent - pobiera i odprowadza podatki w terminie i na rachunek organu podatkowego, przysługuje mu z tego tytułu wynagrodzenie, a odpowiada całym swoim majątkiem, ale do wysokości pobranych, a nie odprowadzonych kwot. Inkasentów najczęściej ustanawia się w podatkach lokalnych np. w podatku rolnym, leśnym od nieruchomości - mogą to być sołtysi, w opłacie targowej - prowadzących targowisko, w opłacie miejscowej - prowadzący pensjonaty, hotele. Podatnik nie musi wpłacać inkasentowi, może wpłacić bezpośrednio na rachunek. Zakres odpowiedzialności inkasenta jest ograniczony, co do tego, co pobrał a nie odprowadził, czyli nie odpowiada za to, że podatnik mu nic nie wpłacił czy odmówił dokonania wpłaty; czy wpłacił w mniejszej wysokości.

PRZEDMIOT Jest to zdarzenie, stan faktyczny, stan prawny, które powodują powstanie obowiązku podatkowego, np. posiadanie psa, użytkowanie nieruchomości, nabycie własności rzeczy w drodze spadku lub darowizny, prowadzenie działalności handlowej na targowisku, przebywanie w miejscowości o szczególnych zasobach klimatycznych.

PODSTAWA OPODAKOWANIA - jest to przedmiot wyrażony ilościowo lub wartościowo. W niektórych przypadkach ustawodawca określa i tak i tak np. w podatku akcyzowym: W podatku od nieruchomości - dla gruntów i budynków lub ich części podstawą jest powierzchnia wyrażona w m2, dla budowli - wartość będąca podstawą amortyzacji. W podatku dochodowym - suma dochodów osiągniętych w roku podatkowym. W podatku od spadku i darowizn - czysta wartość spadku i darowizny przy potrąceniu ciężarów. W podatku od posiadanych psów - ilość posiadanych psów. W podatku od środków transportu - rodzaj środka transportowego i masa całkowita, a w przypadku autobusów - liczba miejsc do siedzenia.

STAWKA PODATKOWA - określa struktury podstawy opodatkowania do kwoty którą należy zapłacić.

Stałe: Przyrost podstawy opodatkowania nie ma wpływu na wysokość stawki, to jest stawka proporcjonalna (liniowa). Przyrost podstawy opodatkowania decyduje o wzroście kwoty, którą należy zapłacić. Stawki proporcjonalne mogą być również stawkami kwotowymi, np. w podatku od nieruchomości - w części dot. Gruntów i budynków - 30 gr. od m² bez względu na to ile tych metrów jest. Zmienne: progresywne - progresja może być: szczeblowa (polega na tym, że po przekroczeniu ustalonego przez ustawodawcę progu płacimy podatek w zwiększonej wysokości ale od nadwyżki ponad próg) globalna (obecnie w naszym systemie podatkowym taka progresja globalna nie występuje, ale do 82 r. był podatek dochodowy od społeczności: ta progresja polega na tym, że przyrost podstawy opodatkowania powoduje każdorazowo wzrost obciążenia podatkowego. Progresja globalna nie jest korzystna dla podatnika). regresywne - przyrost podstawy opodatkowania powoduje zmniejszenie obciążenia . Nie ma w tej chwili takiej stawki, ale do 91r. obowiązywała ustawa od podatku od wynagrodzeń i w ramach tej ustawy uzupełniający podatek od wynagrodzenia - był on pobierany od nieuspołecznionych pracodawców, którzy wypłacali pracownikom wynagrodzenie, i w celu ochrony tych pracowników wprowadzono uzupełniający podatek - polegało to na tym, że czym pracodawca wypłacił pracownikowi wyższe wynagrodzenie tym miał do zapłacenie niższy podatek. degresywne -stawkę podatku wykorzyst. się jako element polityki gospodarki państwa, które starając się rozwijać niektóre sektory, albo pohamować rozwój tak operuje stawką podatk., żeby zreal. swoje cele gospod. W naszym systemie podatk. nie wykorzystuje się jej.

ELEMENTY ZMIENNE PODATKU

ZWOLNIENIA Powodują, że mino ustalonej zasady opodatkowania określ. dział, że obowiązek podatkowy dla konkretnego podatnika nie istnieje. O charakterze podmiotowym np: W podatku od posiadania psa - osoby, które ukończyły 65 rok życia i samodzielnie prowadzą gospodarstwo domowe, Przedstawiciele dyplomatyczni pod warunkiem wzajemności w podatku od posiadania psa i w podatku transportowym, W podatku dochodowym od osób fizycznych - osoby fizyczne, które nie przekroczyły kwoty wolnej od opodatkowania. W podatku gruntowym (już nie obowiązuje - zwolnione były kobiety, które samotnie wychowywały dzieci i prowadziły gospodarstwo rolne, jeśli miały na utrzymaniu 4 i więcej dzieci, a mężczyźni jeśli mieli na utrzymaniu 7 i więcej dzieci.O charakterze przedmiotowym np: W podatku rolnym - grunty kl. 5 i 6, W podatku od posiadania psa - psy pilnujące gospodarstw rolnych, W podatku od środków transportowych - środki stanowiące zapasy mobilizacyjne, W podatku od osób fizycznych - zwrot kosztów podróży, zwrot kosztów używania prywatnego samochodu dla celów służbowych. Ubiór roboczy, zwrot kosztów używania własnych narzędzi.

ULGI -mogą polegać na obniżeniu albo podstawy opodatkowania albo należnego podatku. O charakterze podmiotowym np. w podatku dochodowym od osób fizycznych możliwość odliczania wydatków na odpłatne kształcenie dla osób, które nie ukończyły 35 lat - jest to kwota najniższego wynagrodzenia, dla osób które ukończyły 35 lat w ramach podwyższenia kwalifikacji zawodowej - z tym, że w ramach przyznanego limitu-19% poniesionych wydatków, ale nie więcej niż 16% kwoty stanowiącej 3-krotność najniższego wynagrodzenia. W podatku rolnym - ulga żołnierska - jeśli ktoś zamieszkiwał w gospodarstwie rolnym lub prowadził to gospodarstwo, nie osiągał dochodów z innych źródeł, a został powołany w celu odbycia długotrw. przeszk. wojsk.-to 60% podatku, jeśli zamieszk. nie prowadząc gospod. np.syn właścici. tego gospod. i nie miał dochod. z innych źródeł, a pracował w tym gospod. - to 40% podatku.o charakterze przedmiotowym w podatku dochodowym od osób fizycznych - ulga budowlana ma charakter przedmiotowy, ale można, jeśli inwestycja została rozpoczęta przed 01.04.97. pomniejszać z podstawy opodatk. dokonany wydatek, albo 19% ponies. wydatk. podlega odlicz. od podatku.

Ulga inwestycyjna - w celu zakupu określonych urządzeń, melioracji, deszczowni lub grunty położone na stokach o określonym pochyleniu, grunty górskie czy podgórskie. O charak podmiotowo-przedmiotowym- zakup przyrządów naukowych, bo muszą być spełn. warunki-osoba fiz. musi ze stos. pracy osiągać wynagrodz. ale zakup musi być związ. z wykon. praca i zawodem.

ZWYŻKI PODATKOWE - to kolejno zwiększenie obciążenia podatkowego. W tej chwili występuje jedna zwyżka podatkowa w przepisach ustawy z 20 XI 98roku dotycząca zryczałtowanych form opodatkowania działalności gospodarczej osób fizycznych - w karcie podatkowej mamy zwyżkę. Art. 28 ustawy - jeśli zastosowane stawki wobec podatnika określone w tabelach byłyby niewspółmierne do osiąganych przez niego dochodów, to organ podatkowy może z urzędu lub na wniosek podatnika stawki te podwyższyć lub obniżyć, jednak nie więcej niż o 50%.

TERMINY PŁATNOŚCI Ustawodawca często korzysta z takiej możliwości różnicując nawet sytuacje podatników w tym samym podatku np. w podatku od nieruchomości - dla osób fizycznych już samo powstanie zobowiązania podatkowego inaczej zostało uregulowane niż dla pozostałych kategorii podmiotów. Dla osób fizycznych w ustawie przewidziano, że podatek jest płatny w 4 ratach - do 15.03, 15.05, 15.09, 15.11. Osoby prawne i inne podmioty w tym samym podatku od nieruchomości dokonują samoobliczenia i odprowadzają podatek bez zeznania w 12 ratach do 15 każdego miesiąca (ordynacja podatkowa). W podatku dochodowym od osób fizycznych - obowiązek złożenia zeznania podatkowego za rok podatkowy do 30 kwietnia roku następnego po roku podatkowym. W podatku leśnym - analogicznie jak w podatku od nieruchomości. W podatku rolnym - sytuacja podmiotów jest zróżnicowana, ale TP dla wszystkich kategorii podmiotów identyczne - do 15.03, 15.05, 15.09, 15.11.

FORMY ZAPŁATY Z istoty świadczenia pieniężnego wynika, że właśnie w formie pieniężnej, ale podatnicy mogą ewentualnie korzystać z usług bankowych(część podatników ma obowiązek realizowania zobowiązania podatkowego za pośrednictwem banku i to jeszcze w formie polecenia przelewu). Natomiast osoby fizyczne, które maja dopłatę a wniesione na poczet podatku zaliczki są niewystarczające mogą dokonać tego gotówką w kasie Urzędu Skarbowego, albo na poczcie za pośrednictwem banku w drodze przelewu. Jeśli chodzi o formę w niektórych podatkach jest obowiązek regulowania podatków w ściśle określony sposób - to samo dotyczy opłaty paszportowej - trzeba wykupić znaczek opłaty paszportowej.

OBOWIĄZEK PODATKOWY

Art. 4 ordynacji-nieskonkretyzowana powinność poniesienia przymusowego świadczenia pieniężnego w związku z zaistnieniem zdarzenia określonego w ustawie. Ustawodawca użył takiego określenia powołując się na wyrok Najwyższego Trybunału Administracyjnego z 1934r. Obowiązek podatkowy wynika z treści ustaw, ale nie wskazuje adresata np. obowiązek podatkowy wynika z ustawy o podatkach i opłatach lokalnych, w zakresie podatku od posiadania psa - ustawa stanowi, że podatnikiem jest osoba posiadająca psa. Jeśli nie posiadamy psa to nie jesteśmy podatnikiem, czyli w stosunku do nas konkretyzacja nie występuje. Konkretyzacja obowiązku podatkowego jest zobowiązaniem podatkowym.

ZOBOWIĄZANIE PODATKOWE jest konkretyzacją obowiązku podatkowego i jest zobowiązaniem podatnika do zapłacenia na rzecz Skarbu Państwa lub gminy podatku w wysokości, terminie i miejscu określonym w przepisach prawa podatkowego. Konkretyzacja polega na tym, że: konkretyzujemy osobę podatnika, podatek, kwotę którą podatnik ma zapłacić, terminu, w którym powinno to nastąpić i miejsce. W ordynacji ukazały się też przepisy dotyczące właściwości miejscowej i rzeczowej, żeby i organ podatkowy i podatnik nie mieli wątpliwości, gdzie ta należność ma być uregulowana.

POWSTAWANIE ZOBOWIAZAŃ PODATKOWYCH powstaje z dniem zaistnienia zdarzenia, z którym ustawa wiąże jego powstanie, albo z dniem doręczenia decyzji organu podatkowego ustalającej jego wysokość. Sposób powstawania zobowiązania podatkowego ma też znaczenie przy liczeniu terminów przedawnienia. Rodzaje decyzji organów podatkowych: o charakterze konstytutywnym- bo rodzi zobowiązanie podatkowe. Jeśli podatnik wywiąże się ze wszystkich obowiązków, które ustawodawca na niego nałożył to ZP mimo tego, że on posiada np. określone składniki majątkowe, tak długo w stosunku do niego nie powstanie jak długo nie zostanie mu doręczona decyzja. Tak jest np. w podatku od nieruchomości w odniesieniu do osoby fizycznej - podatnik złożył w terminie wykaz nieruchomości, zawiadomił organ podatkowy w terminie 14 dni o zmianach, jakie w nim zaszły, a organ podatkowy gdzieś zawieruszył to zeznanie i odnalazł je dopiero po kilku latach - trzeba wydać decyzję, ale tylko do określonego czasu wstecz i bez odsetek za zwłokę (3 lata wstecz) i według stawek, które w tamtych latach obowiązywały o charakterze deklaratoryjnym- Organ podatkowy może wydać tą decyzję po przeprowadzeniu postępowania, z którego wynika, że podatnik mimo obowiązku nie zapłacił całości lub części podatku bądź nie złożył deklaracji, albo w tej deklaracji wyliczył podatek w niższej wysokości. W decyzji takiej organ określa wysokość zobowiązania, albo stwierdza nadpłatę. Mówimy, że decyzja ma charakter deklaratoryjny, bo zobowiązanie już wcześniej powstało, tylko podatnik pewnym obowiązkom uchybił. Wydawana w sytuacji, gdy decyzja została doręczona lub kiedy zobowiązanie podatkowe powstało z chwilą zaistnienia zdarzenia - wtedy ustawodawca przenosi ciężar dokonania wymiaru na podatnika, który dokonuje samoobliczenia i ma najczęściej wskazane terminy, w których powinien podatek uregulować. Jeżeli podatnik tych obowiązków nie wypełni to powstaje zaległość podatkową. art. 51 ordynacji - podatek nie zapłacony w terminie staje się zaległością podatkową art. 53- od zaległości podatkowej obliczamy odsetki za zwłokę art. 56 ordynacji - wysokość odsetek za zwłokę ustalana jest w wysokości 200% podstawowej stopy kredytu lombardowego zgodnie z przepisami o NBP.

WYGASANIE ZOBOWIĄZAŃ PODATKOWYCH wygaśnięcie może mieć charakter efektywny (oznacza że coś fiskus uzyskał), lub nieefektywny (mimo tego że podatnik nie zapłacił nie będzie się już dochodzić należności)

Efektywne wygaśnięcie zobowiązania podatkowego: zapłata - art. 61 ordynacji - w stosunku do określonej kategorii podatków w ściśle określonej formie → polecenie przelewu. Art. 59 uporządkował wygaśnięcie zobowiązań podatkowych - mówi, że zobowiązanie podatkowe wygasa w całości lub w części w skutek: Zapłaty, Pobrania podatku przez płatnika lub inkasenta, Potrącenia, Zaliczenia nadpłaty lub zaliczenia zwrotu podatku, Zaniechania poboru, Przeniesienia własności rzeczy lub praw majątkowych, Przejęcia własności nieruchomości w postępowaniu egzekucyjnym, Umorzenie zaległości przedawnienia. kompensata (potrącenie)- na zasadach przewidzianych w art. 64 ordynacji - polega na tym, że organ podatkowy może na wniosek podatnika dokonać potracenia z wzajemnej, bezspornej i wymagalnej wierzytelności podatnika wobec Skarbu Państwa lub j.s.t. Organ gminny → wierzytelność gminna, Skarb Państwa → wierzytelność państwa. Jest jeszcze jeden sposób dokonania potrącenia, ale on ma odniesienie tylko do państwowych jednostek budżetowych - to potrącenie może mieć miejsce, jeśli podatnik ma wymagalną, bezsporną i wzajemną wierzytelność wobec państwowej jednostki budżetowej, ale pod warunkiem, że podatnik został wyłoniony w trybie ustawy o zamówieniach publicznych i świadczył na rzecz tej jednostki. Potrącenia może dokonać tylko ten podatnik i z tej wierzytelności. przeniesienie własności rzeczy lub praw majątkowych na rzecz Skarbu Państwa lub gminy w zamian za zaległości podatkowe.art. 51 ordynacji - podatek nie zapłacony w terminie staje się zaległością podatkową. Art. 53 ordynacji - od zaległości podatkowej obliczamy odsetki za zwłokę, czyli przeniesienie własności rzeczy lub praw majątkowych w zamian za należność w ogóle. To przeniesienie może być najczęściej brane pod uwagę, wtedy kiedy my wiemy, że podatnik nie ma nic. W ramach nowelizacji z 2001r, dokonano zmian w art. 66, bo dodano do niego § 5, § 1 - przeniesienie własności w zamian za zaległości , § 5 - w przypadku zawarcia umowy ( bo to przeniesienie własności następuje na podstawie umowy). Organ podatkowy I instancji wydaje decyzję stwierdzające wygaśnięcie zobowiązań podatkowych. Przepis Art. 55 § 2 stosuje się odpowiednio - ustawodawca popełnił błąd mówiąc - jeżeli dokonana wpłata nie pokrywa kwoty zaległości podatkowej wraz z odsetkami za zwłokę, wpłatę tą zalicza się proporcjonalnie na poczet kwoty zaległości podatkowej oraz kwoty odsetek za zwłokę w stosunku w jakim w dniu wpłaty pozostaje kwota zaległości podatkowej do kwoty odsetek za zwłokę. Jeżeli przedmiotem przeniesienia jest nieruchomość - to decyzje o przeniesieniu podejmuje organ stanowiący j.s.t. (rada gminy, powiatu lub województwa). Ustawa o samorządzie gminnym stanowi, że do wyłącznej właściwości rady należy podejmowanie decyzji przekraczających zakres zwykłego zarządu, a zwłaszcza nabywania nieruchomości. Pojawia się problem skąd w art. 66 § 5 pojawiają się odsetki za zwłokę, jeśli w § 1 ustawodawca powiedział, że w zamian za zaległości podatkowe. Ten przepis powinien zostać przez ustawodawcę naprawiony, w ten sposób, że w § 1 powinno być, że ten szczególny sposób polega na przeniesieniu własności rzeczy lub praw majątkowych na rzecz Skarbu Państwa lub gminy w zamian za zaległości podatkowe z odsetkami za zwłokę.

NIEEFEKTYWNE WYGAŚNIĘCIE ZOBOWIĄZANIA PODATKOWEGO: Zaniechanie organ podatkowy na wniosek podatnika może zwolnić płatnika z obowiązku pobrania podatku, jeżeli pobranie zagraża ważnym interesom, a w szczególności egzystencji bądź, jeżeli podatnik uprawdopodobni, że pobrany podatek był niewspółmiernie wysoki w stosunku do podatku należnego za rok podatkowy lub inny okres rozliczeniowy. Instytucje zaniechania można zastosować tylko w tych podatkach, gdzie ustawodawca przewidział instytucje płatnika. Instytucji zaniechania nie można zastosować w żadnym inny podatku zwłaszcza w podatku lokalnym - w podatku lokalnym można zastosować tylko w 1 przypadku - tam, gdzie płatnikiem jest notariusz w opłacie skarbowej. Postanowienie jest bezprzedmiotowe jeśli wniosek zostaje złożony przez podatnika przed terminem płatności - organ gminy nie może zastosować instytucji zaniechania. Umorzenie zaległości - może dotyczyć zaległości podatkowejWynika z art. 67 ordynacji na wniosek podatnika w przypadkach uzasadnionych jego ważnym interesem lub interesem publicznym, organ podatkowy może umorzyć w całości lub w części zaległości wraz z odsetkami za zwłokę. Same odsetki przy umorzeniu nie mogą zostać (nie można umorzyć zaległości, a zostawić odsetki za zwłokę) - można proporcjonalnie - część zaległości albo można umorzyć same odsetki. Od 2001 roku mamy możliwość w kilku przypadkach podjęcia decyzji o umorzeniu z urzędu 1.jeśli zachodzi uzasadnienie przypuszczenia, że w postanowieniu egzekucyjnym nie uzyska się kwoty przewyższającej wydatki egzekucyjne. 2 jeśli kwota zaległości podatku nie przekracza 5-krotnej wartości upomnienia w postanowieniu egzekucyjnym. 3.kiedy podatnik zmarł i nie pozostawił żadnego majątku. 4.kiedy zakończone zostało postępowanie likwidacyjne lub upadłościowe. Przedawnienie Ustawodawca zróżnicował w istotny sposób sytuacje organu podatkowego i podatnika. Jeśli chodzi o organ podatkowy, - to w art. 68 przyjęto taką zasadę, że zobowiązanie podatkowe, wtedy, kiedy rodzi je decyzja nie powstaje w ogóle, jeżeli decyzja ustalająca jego wysokość została podatnikowi doręczona po upływie 3 lat licząc od końca roku kalendarzowego, w którym powstał obowiązek podatkowy, a zatem: Jeśli podatnik wypełnił ciążące na nim obowiązki (złożył zeznanie, zawiadomił organ podatkowy o okolicznościach, które mają istotny wpływ na ustalenie wysokości podatku), a organ podatkowy zaniedbał swoich obowiązków → to wówczas nie ma prawa już wydawać decyzji, a jeśli nawet ją wyda i doręczy podatnikowi po upływie 3 lat licząc od końca roku kalendarzowego, w którym powstał obowiązek podatkowy - wówczas takie doręczenie nie jest skuteczne. Jeśli podatnik nie wypełnił ciążących na nim obowiązków (nie złożył deklaracji w wymaganym terminie lub w złożonej deklaracji nie ujawnił wszystkich okoliczności, które miałyby wpływ na wymiar podatku), → to wówczas zobowiązanie podatkowe nie powstaje, jeśli od końca roku kalendarzowego, w którym powstał obowiązek podatkowy minął okres 5 lat. W konstytucji z 1997r. pojawiły się przepisy, które wprost odnoszą się do podatków: art. 84 - zasada powszechności opodatkowania - każdy ma obowiązek ponoszenia świadczeń publicznych art. 217 - określa, że nakładanie ciężarów podatkowych może następować wyłącznie w drodze ustawy art. 32 wprowadza zasadę równości wobec prawa, stąd też wobec prawa podatkowego - obowiązek podatkowy powinien dotyczyć każdego. Wyjątkiem jest ewentualne ulżenie podatnikowi biorąc pod uwagę jego szczególną sytuację. Przedawnienie na zasadach ogólnych, tzn, że „zobowiązanie podatkowe przedawnia się z upływem 5 lat licząc od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności podatku” A zatem kiedy przedawni się zobowiązanie w podatku dochodowym od osób fizycznych za 2002r. Zaczniemy liczyć dopiero od 31 XII 2003r., dlatego, że termin płatności podatku upływa dopiero 30 IV 2003r. Dopiero od 31 XII zacznie biec termin przedawnienia, czyli będzie 2004,2005,2006, 2007, 2008 i 31 XII 2008 nastąpi przedawnienie zobowiązania podatkowego za 2002r. Jeżeli korzystaliśmy z jakichkolwiek odliczeń od podatku to dokumentacje źródłową należy trzymać przez okres biegu terminu przedawnienia, bo w tym okresie organ podatkowy po przeprowadzeniu kontroli może nas wezwać do przedłożenia stosownych dokumentów. Przerwy w biegu terminu przedawnienia podjęcia pierwszej czynności egzekucyjnej np. w skutek zastosowania środka egzekucyjnego, o czym podatnik został zawiadomiony i w związku z tym po przerwie, bieg rozpoczyna się na nowo od dnia następującego po dniu, w którym zakończono postępowanie egzekucyjne. Zawieszenie terminu przedawnienia - w sytuacji, kiedy zostaje wydana decyzja o rozłożeniu na raty, po przekroczeniu terminu płatności. Nowym rozwiązaniem od bieżącego roku jest zawieszenie od dnia wejścia w życie rozporządzenia w sprawie przedłużenia terminu płatności podatku - Minister Finansów został upoważniony do wydawania takich rozporządzeń. Po upływie terminu przedawnienia organy podatkowe nie mogą już dochodzić należności, a zatem upływ czasu powoduje, że fiskus nie zostaje zaspokojony, zobowiązanie wygasa w sposób nieefektywny - są od tego wyjątki: Nie ulegają przedawnieniu zobowiązania podatkowe, które zostały zabezpieczone hipoteką lub zastawem skarbowym. Po upływie terminu przedawnienia, jeśli był ustanowiony czy to zastaw skarbowy, czy hipoteka, zobowiązania mogą być egzekwowane tylko z przedmiotu hipoteki czy zastawu. A zatem takie sytuacje, kiedy mamy do czynienia z zabezpieczeniem w postaci hipoteki lub zastawu powodują, że zobow. podatkowe de facto nigdy nie wygaśnie, dopóki nie zostanie uregul., obojętnie czy przez podatnika, czy przez nabywcę.

---