UKŁAD KRWIONOŚNY CZŁOWIEKA (sistema sanguiferum hominis) - układ zamknięty, w którym krew krąży w systemie naczyń krwionośnych, a serce jest pompą wymuszającą nieustanny obieg krwi. Układ ten wraz z układem limfatycznym tworzą układ krążenia.
* Duży krwiobieg - Krew (bogata w tlen) wypływa z lewej komory serca przez zastawkę aortalną do głównej tętnicy ciała, aorty, rozgałęzia się na mniejsze tętnice, dalej na tętniczki, a następnie przechodzi przez sieć naczyń włosowatych (tzw. kapilarnych) we wszystkich narządach ciała. Naczynia włosowate przechodzą w drobne żyłki, które przechodzą w żyły większego kalibru i żyłę główną górną i dolną. Krew powracająca żyłami jest odtlenowana (uboga w tlen) i przechodzi do prawego przedsionka serca, po czym przez zastawkę trójdzielną wpływa do prawej komory.
* Mały krwiobieg - Odtlenowana krew wypompowywana jest z prawej komory serca przez zastawkę pnia płucnego do pnia płucnego, który rozgałęzia się na dwie tętnice płucne: lewą i prawą. Te w płucach (łac. pulmones) rozgałęziają się na sieć naczyń włosowatych oplatających pęcherzyki płucne, tam dochodzi do wymiany gazowej. Utlenowana krew powraca żyłami płucnymi (to jedyne żyły, którymi płynie utlenowana krew) do lewego przedsionka serca, a tam przez zastawkę dwudzielną (mitralną) krew wpływa do lewej komory serca.
KREW - Jest to bardzo ważny składnik naszego organizmu - jej brak czy znaczny ubytek doprowadza szybko do śmierci. Krew stanowi około 7% masy ciała. Większość (55% objętości) to osocze, czyli płynne środowisko tworzące "zawiesinę" dla elementów morfotycznych, którymi są krwinki czerwone (ertytrocyty), krwinki białe (leukocyty) oraz płytki krwi.
OSOCZE jest zasadniczym składnikiem krwi, stanowi medium, w którym zawieszone są elementy morfotyczne. Zawiera składniki organiczne i nieorganiczne (głównie jony sodowe, potasowe, chlorkowe i węglanowe). Składniki organiczne to: białkowe (białka), składniki pozabiałkowe (azot i go nie zawierające oraz lipidy osocza).
Składniki organiczne
SKŁADNIKI ORGANICZNE
- SKŁADNIKI BIAŁKOWE - Białka są najważniejszymi składnikami organicznymi krwi. Dzielą się na trzy frakcje: albuminy, globuliny, fibrynogen.
- Albuminy stanowią prawie 55% wszystkich białek. Są wytwarzane w wątrobie i ich główną funkcją jest wiązanie wody dzięki tzw. ciśnieniu onkotycznemu. Jeśli albumin zabraknie, to woda "ucieka" z łożyska krwionośnego np. do tkanek, tworząc obrzęki. Albuminy pełnią także funkcje nośnika dla innych substancji, np. hormonów.
- Globuliny są bardzo niejednorodną grupą dzielącą się na alfa1, alfa2, beta i gamma-globuliny. Inny podział uwzględniający ich budowę wyróżnia mukoproteiny i glikoproteiny (połączenia białek z węglowodanami), lipoproteiny (połączenia z lipidami), globuliny wiążące jony metali (np. transferyna wiążąca żelazo czy ceruloplazmina będąca magazynem miedzi) oraz gamma-globuliny (które dzielą się na podtypy określane literami alfabetu: G, A, M, D, E).
W tym Gamma-globuliny wytwarzane są w węzłach chłonnych i ich zasadniczą rolą jest funkcja obronna. Można je bowiem utożsamić z przeciwciałami. Poza tym globuliny, podobnie jak albuminy, stanowią nośnik dla innych substancji i jonów. W tej frakcji zawarte są również enzymy krwi.
- Fibrynogen jest kolejnym białkiem osocza, wytwarzanym w wątrobie. Z fibrynogenu powstają pod wpływem trombiny cząsteczki fibryny, które tworzą sieć włókien składającą się na skrzep krwi.
- POZABIAŁKOWE
Do organicznych składników pozabiałkowych osocza należą węglowodany (glukoza, kwas mlekowy), produkty metabolizmu białek (aminokwasy, amoniak, mocznik) i metabolizmu hemu (wspomniana bilirubina oraz urobilinogen). W osoczu rozpuszczony jest również kwas moczowy i kreatynina, kolejne zbędne produkty przemiany materii.
- Lipidy osocza
Inną ważną grupę składników organicznych osocza stanowią lipidy osocza. Należą do nich tak znane substancje, jak cholesterol, trójglicerydy, witaminy rozpuszczalne w tłuszczach - A, D, E i K - oraz wolne kwasy tłuszczowe, fosfolipidy, hormony steroidowe wydzielane przez korę nadnerczy, jądro i jajnik. Prawie wszystkie z tych substancji są związane z białkami, tworząc lipoproteiny. Lipoproteiny dzielą się z kolei na chylomikrony, lipoproteiny o bardzo małej gęstości (angielski skrót - VLDL), lipoproteiny o pośredniej gęstości (IDL), lipoproteiny o małej gęstości (LDL) oraz lipoproteiny o dużej gęstości (HDL). Lipoproteiny zrobiły znaczną karierę w mediach. Powszechnie znany jest fakt, że związany z nimi cholesterol dzieli się na "dobry" (cholesterol w HDL) i "zły" (cholesterol w LDL). Zasadniczą funkcją lipoprotein jest przenoszenie wspomnianych wyżej substancji lipidowych do komórek.
SKŁADNIKI NIEORGANICZNE -
Stałość elementów osocza (szczególnie nieorganicznych) jest kluczowa w prawidłowym funkcjonowaniu komórek, szczególnie nerwowych i mięśniowych. Wahania stężeń potasu i sodu odbijają się na pracy tych układów i mogą np. doprowadzić (w przypadku zwiększenia stężenia potasu) do zatrzymania akcji serca. Składniki nieorganiczne wraz z białkami osocza pełnią też zasadniczą rolę w utrzymaniu odpowiedniego odczynu (pH) osocza, co nazywamy równowagą kwasowo-zasadową. W naszym ustroju wciąż tworzą się kwasy: węglowy, mlekowy, moczowy i inne. W pokarmach również znajdują się substancje o odczynie kwaśnym bądź zasadowym. Nadmiar kwasów lub zasad trzeba usunąć z organizmu (przez nerki i płuca), a przedtem zbuforować we krwi. Do najważniejszych buforów należy bufor węglowodanowy, fosforanowy oraz białka osocza i krwinki czerwone.
Elementy morfotyczne (upostaciowione):
Krwinki czerwone
Najbardziej znane elementy morfotyczne krwi to oczywiście krwinki czerwone, czyli erytrocyty. W jednym milimetrze sześciennym znajduje się średnio 5,4 miliona erytrocytów u mężczyzn i 4,8 miliona u kobiet.
Czas "życia" krwinek wynosi 120 dni. Rozpadają się one następnie w śledzionie i wątrobie (w tzw. układzie siateczkowo-śródbłonkowym).
Ich główną rolą jest przenoszenie tlenu z płuc do tkanek. Te funkcje zapewnia obecność hemoglobiny - czerwonego barwnika krwi.
Otoczka krwinek czerwonych ma ciekawe i ważne właściwości. Umieszczone są na niej polisacharydy (wielocukry) odpowiedzialne za rozróżnianie grup krwi. Takie cząsteczki polisacharydów nazywamy w tym przypadku aglutynogenami: A, B i 0. W zależności od tego, jaki aglutynogen występuje na otoczce, wyróżniamy grupę krwi A, B, 0 i AB (obecny zarówno aglutynogen A, jak i B). Najczęstszą grupą (41%) jest grupa A, drugą w kolejności jest grupa 0 (32,5%). Grupę krwi 0 można przetaczać wszystkim biorcom (mówimy o takiej osobie, że jest uniwersalnym dawcą), natomiast osoba z grupą krwi AB może przyjąć krew dowolnej grupy (mówimy, że jest uniwersalnym biorcą).
Oprócz układu antygenów A, B, 0 wyróżniamy wiele innych grup, spośród których najważniejszy jest chyba podział na grupę Rh-dodatnią i Rh-ujemną.
Krwinki białe
czyli leukocyty, krążą we krwi w ilości od 4 tys. do 10 tys. w 1 mililitrze. Jest to niejednorodna grupa obejmująca granulocyty, limfocyty i monocyty.
- Granulocyty dzielą się z kolei na obojętnochłonne (jest ich najwięcej), kwasochłonne i zasadochłonne (to najmniej liczna grupa). Nazwa pochodzi od sposobu barwienia się tych komórek.
Granulocyty obojętnochłonne (neutrofile) są najważniejszymi "policjantami" naszego ustroju, pożerają (fagocytują) i trawią niepożądanych intruzów (głównie bakterie).
Granulocyty kwasochłonne (eozynofile) niszczą obce białka, ich liczba wzrasta znacznie w chorobach alergicznych i pasożytniczych.
Granulocyty zasadochłonne (bazofile) wydzielają heparynę - czynnik powstrzymujący krzepnięcie krwi.
- Limfocyty to kolejna grupa białych krwinek. Pochodzą z różnych narządów (szpik, grasica, węzły chłonne, śledziona) i dzielą się na różne grupy. Zasadniczym podziałem jest ten na limfocyty T i B. Pierwsze odpowiadają za reakcje odpornościowe typu komórkowego, czyli takie, w których uczestniczą całe komórki. Limfocyty B z kolei są odpowiedzialne za tworzenie przeciwciał (rekacje odpornościowe typu humoralnego), ważnego oręża w walce z drobnoustrojami.
- Monocyty po przejściu z krwi do tkanek stają się makrofagami, "pożerającymi" znaczną liczbę bakterii i martwych tkanek, wytwarzając ponadto interferon.
Płytki krwi
to następny rodzaj elementów morfotycznych krwi. Są fragmentami bardzo dużych komórek - megakariocytów, powstających w szpiku kostnym. Średnio w 1 ml krwi znajduje się 250 tys. płytek. Ich czas "przeżycia" wynosi 8-10 dni. Płytki krwi odgrywają bardzo dużą rolę w hamowaniu krwawienia (w hemostazie). Przyczepiają się w miejscu uszkodzenia naczynia i tworzą czop zatykający jak korek powstałą przerwę. Ponadto z płytek uwalniają się substancje kurczące krwawiące naczynia, co dodatkowo hamuje krwawienie.
HEMOSTAZA
Jedną z funkcji składników osocza jest - w przypadku uszkodzenia naczynia - zatrzymywanie krwi w łożysku krwionośnym i hamowanie jej wypływu, czyli hemostaza. Proces ten zaczyna się od utworzenia przez płytki krwi czopu oraz skurczu naczyń krwionośnych. Jednak to dopiero początek. Następnym etapem jest wytworzenie z fibrynogenu skrzepu krwi. W tym procesie fibrynogen jest zamieniany przez trombinę w fibrynę. Zasadniczym narządem, w którym tworzą się elementy morfotyczne krwi, jest szpik
FUNKCJE KRWI
Rola krwi jest bardzo zróżnicowana, wyróżnia się jej trzy główne funkcje: transportową, obronną i homeostatyczną (czyli utrzymującą stałość parametrów biochemicznych i biofizycznych organizmu).
-Funkcja transportowa
Najważniejszą z nich jest funkcja transportowa. Krew dostarcza do komórek tlen (pobrany wcześniej z płuc) oraz składniki energetyczne, sole mineralne i witaminy (pobrane z przewodu pokarmowego). Zbędne produkty przemiany materii (dwutlenek węgla, mocznik, kwas moczowy) również są transportowane przez krew, która zabiera je z tkanek i przenosi do narządów wydalniczych (nerek, skóry) i do płuc (usuwają dwutlenek węgla).
Mniej znaną funkcją również związaną z transportem jest udział krwi w termoregulacji. Krew odbiera ciepło z okolic, w których produkowane jest ono w nadmiarze (np. z wątroby i z mięśni), i przenosi je do nieco chłodniejszych regionów. Dzięki temu nasz organizm utrzymuje w miarę stałą temperaturę w całym ciele, jedynie z niewielkimi różnicami pomiędzy różnymi rejonami.
Oprócz ciepła krew transportuje również hormony, biorąc udział w regulacji przez te aktywne biologicznie substancje wielu reakcji biochemicznych w ustroju.
- Funkcja obronna i udział w homeostazie
Poza funkcjami transportowymi krew bierze udział w reakcjach obronnych organizmu; przenoszone przez nią przeciwciała i komórki odpornościowe zwalczają wszelkie zagrożenia z zewnątrz i z wewnątrz.
Trzecią główną funkcją jest wspomniany już udział krwi w tworzeniu stałego środowiska wewnętrznego, czyli w homeostazie
ELEKTROKARDIOGRAFIA - EKG - zabieg diagnostyczny wykorzystywany w medycynie przede wszystkim w celu rozpoznawania chorób serca.
Pomijając EKG wykonywane w czasie operacji na sercu, jest to metoda pośrednia polegająca na rejestracji elektrycznej czynności mięśnia sercowego z powierzchni klatki piersiowej w postaci różnicy potencjałów (napięć) pomiędzy dwoma elektrodami, co graficznie odczytujemy w formie krzywej elektrokardiograficznej, na specjalnym papierze milimetrowym bądź na ekranie monitora.
Warto zauważyć, że EKG nie jest niezawodnym kryterium rozpoznania choroby: istnieje możliwość prawidłowego elektrokardiogramu przy schorzeniach kardiologicznych oraz nieprawidłowy zapis czynności elektrycznej przy prawidłowym stanie klinicznym.
Stacjonarny układ od badania EKG
Serce kurczy się pod wpływem bodźców elektrycznych, które powstają w specjalnych komórkach układu przewodzącego serca i rozprzestrzeniają się na mięśnie przedsionków i komór. Elektrokardiogram zwykle nazywany EKG jest to zarejestrowana elektryczna aktywność serca przy pomocy elektrod podłączonych do kończyn i do skóry klatki. Mierzone napięcia między elektrodami są bardzo małe, ich wartość waha się od ułamka do 5 miliwoltów, muszą więc być wzmocnione i zarejestrowane.
Prawidłowy wykres napięcia odpowiadający jednemu cyklowi pracy serca posiada sześć charakterystycznych załamków oznaczonych jeszcze przez twórcę elektrokardiografu literami P, Q, R, S, T, U, które powinny występować w określonych odległościach i na odpowiedniej wysokości. Kształt wykresu napięcia, odległości między charakterystycznymi punktami i amplitudy załamków pozwalają wnioskować o stanie mięśnia sercowego. EKG pozwala również określić czas trwania
poszczególnych zjawisk w sercu. Śledząc przebieg krzywej EKG, lekarz uzyskuje informacje o różnego rodzaju arytmiach, chorobach przedsionków i komór, wykrywa uszkodzenia serca powstałe w wyniku przebytych chorób, np. niewyleżanej grypy, rozpoznaje zapalenie mięśnia sercowego i przebyty zawał. Na podstawie zapisu EKG można również ocenić wielkość komór serca.
W celu uzyskania dokładniejszych informacji stosuje się EKG Holtera. Pacjent otrzymuje na jedną dobę aparat wielkości małego magnetofonu kasetowego połączony z przyklejonymi do ciała w odpowiednich miejscach elektrodami. Komputerowa analiza zapisu pozwala ocenić pracę serca w różnych różnych stanach emocjonalnych i podczas wysiłku.
LIMFA - inaczej chłonka - jest płynem śródtkankowym, powstałym w skutek przesączenia się osocza krwi z naczyń włosowatych do przesprzeni międzykomórkowych. Przepływając przez węzły chłonne zabiera z nich limfocyty i pozbywa się ciał obcbych lub uszkodzonych, które ulegają tam zfagocytowaniu ma istotne znaczenie dla odporności organizmu, ponieważ bakterie i komórki nowotworowe zostają zatrzymane w węzłach chłonnych zinim dostaną się do krwi i tkanek. Ta część limfy, która rozpoczyna swój bieg od jelita cienkiego uczestniczy w transporcie tłuszczów pokarmowych (stąd jej żółtawy kolor).
Układ limfatyczny - jest otwarty - bierze swój początek w przestrzeniach międzykomórkowych, gdzie naczynia limfatyczne zbierają gromadzący się płyn tkankowy. Drobne naczynia łączą się w większe, a te po przejściu przez węzły chłonne odprowadzają limfę do pni chłonnych, które wpadają do głównych naczyń chłonnych:
przewodu piersiowego - który zbiera limfę z górnej lewej części ciała i całej części dolnej,
przewodu chłonnego prawego - zbierającego chłonkę z prawej górnej części ciała.
WĘZŁY CHŁONNE - są zbudowane z tkanki siateczkowej, w jej oczkach znajdują się limfocyty zbierane przez limfę. Struktury te wychwytują z limfy bakterie i substancje toksyczne, które zostają sfagocytowane przez obecne tu komórki o właściwościach żernych.
Grudki chłonne - są skupieniami tkanki siateczkowej występującej w innych tkankach.
GRASICA - znajduje się w śródpiersiu przednim. U noworodków jest duża, a od około 12 roku życia zaczyna stopniowo zanikać. Spełnia dwie ważne funkcje: produkuje i wysyła na obwód limfocyty T, a także produkuje hormony i wchodzi w skład układu dokrewnego.
CYKL PRACY SERCA
(cykl hemodynamiczny serca) jest indukowany przez układ bodźcoprzewodzący serca, który pobudza kardiomiocyty do skurczu w odpowiedniej kolejności wymuszając przepływ krwi. Na układ bodźcoprzewodzący wpływa impulsacja z układu autonomicznego regulując rytm serca i dostosowując go do aktualnych potrzeb ustroju.
Za początek cyklu pracy serca powszechnie przyjmuje się pauzę. W czasie pauzy przedsionki i komory serca są w stanie rozkurczu i krew pod wpływem gradientu (różnicy) ciśnień przelewa się z żył głównych i płucnych do przedsionków, a stamtąd do komór.
Następnie dochodzi do skurczu przedsionków, zwiększając ciśnienie w przedsionkach i powodując dopchnięcie jeszcze porcji krwi do komór, objętość komór po skurczu przedsionków nazywa się objętością późnorozkurczową, a ciśnienie panujące w komorach ciśnieniem późnorozkurczowym lub obciążeniem wstępnym.
Ciśnienie w komorach wzrasta powyżej ciśnienia w przedsionkach i następuje zamknięcie zastawek, odpowiednio trójdzielnej po prawej i mitralnej po lewej stronie serca i uderzenie krwi o zastawki od strony komór. Zamknięcie zastawek wywołuje efekt akustyczny w postaci pierwszego tonu serca.
Następnie rozpoczyna się skurcz komór nie powodujący zmiany objętości krwi zawartej w komorach jest to tzw. skurcz izowolumetryczny. W czasie skurczu izowolumetrycznego narasta napięcie ścian komór serca, co powoduje wzrost ciśnienia w komorach. Gdy ciśnienie przekroczy ciśnienie odpowiednio w pniu płucnym i aorcie następuje faza wyrzutu i pewna objętość krwi zostaje wypchnięta do pnia płucnego i aorty, jest to tzw. objętość wyrzutowa. Po fazie wyrzutu ciśnienie w komorach zaczyna spadać co powoduje zamknięcie zastawek pnia płucnego i aortalnej i wywołuje drugi ton serca.
W komorach po wyrzucie pozostaje zawsze pewna ilość krwi jest to objętość późnoskurczowa, a ciśnienie panujące w komorze nazywane jest ciśnieniem późnoskurczowym. Rozpoczyna się rozkurcz komór. W początkowej fazie rozkurczu ciśnienie w komorach jest jeszcze wyższe niż w przedsionkach i zastawki przedsionkowo-komorowe są zamknięte, ta faza rozkurczu nazywana jest rozkurczem izowolumetrycznym. Gdy ciśnienie w komorach spadnie poniżej ciśnienia w przedsionkach zastawki otwierają się i krew przelewa się z przedsionków do komór i cały cykl powtarza się.
Cykl sercowy możemy pdzielić na 7 faz:
1. Skurcz przedsionków.
2. Skurcz izowolumetryczny.
3.Faza szybkiego wyrzutu.4. Faza spowolnionego wyrzutu.
5. Rozkurcz izowolumetryczny.
6.Faza szybkiego, biernego wypełniania komór.
7.Faza zmniejszonego wypełniania komór.
>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>
Odczyn Biernackiego
Odczyn Biernackiego lub opad Biernackiego albo opadanie krwinek (w skrócie znany jako OB.) jest to pomiar szybkości opadania krwinek czerwonych w niekrzepnącej krwi (z dodatkiem cytrynianu sodu) w pionowo ustawionych pipetach zaopatrzonych w podziałkę milimetrową, za pomocą której odczytuje się wysokość słupka erytrocytów po 1 godzinie. Badanie to opiera się na odkrytym i opisanym w 1894 przez polskiego neurologa i hematologa Edmunda Biernackiego zjawisku powolnego opadania krwinek we krwi u osób zdrowych, a szybkiego w przypadku niektórych chorób.
W warunkach prawidłowych szybkość opadania krwinek czerwonych wynosi:
- dla kobiet - po 1 godzinie: 6 - 11 mm
po 2 godzinach: 6 - 20 mm
- dla mężczyzn - po 1 godzinie: 3 - 8 mm
po 2 godzinach: 5 - 18 mm
Opadanie krwinek spowodowane jest różnicą ciężarów właściwych elementów komórkowych i osocza krwi i zależy od wielu czynników, z których można m. in. wymienić:
- obecność ciał odpornościowych w surowicy (powodujących agregację lub aglutynację krwinek) - globuliny,
- białka osocza - albuminy,
- włóknik czyli fibrynogen,
- temperaturę.
Odczyn Biernackiego jest badaniem nieprecyzyjnym i nieswoistym to znaczy, że nie jest typowe dla jakiegoś określonego schorzenia. Chorobami powodującymi przekroczenie norm (czyli tzw. przyspieszenie OB.) mogą być:
- stany zapalne miejscowe lub uogólnione (infekcyjne i nieinfekcyjne),
- nowotwory,
- choroby rozrostowe krwi (np. białaczki),
- choroby autoimmunologiczne,
- ciąża i połóg
i inne.
KREW - NORMY - WARTOŚCI REFERENCYJNE
Hemoglobina mężczyźni: 14 - 18g/100ml (średnio 16g/100ml)
kobiety: 12 - 16g/100ml (średnio 14g/100ml)
Hematokryt mężczyźni: 40 - 52% (0,40 - 0,52)
kobiety: 37 - 47% (0,37 - 0,47)
Erytrocyty
mężczyźni: 4,3 - 5,7 mln/mm3
kobiety: 3,9 - 5,3 mln/mm3
MHC 27 - 32pg
MCV 75 - 95mm3
MCHC 31 - 38%
Retikulocyty 5 - 15 0/00 (noworodki 25 - 650/00)
Trombocyty 155 - 400 tys/mm3
Leukocyty 4 - 11 tys/mm3
Neutrofile 50 - 70%
Eozynofile 1 - 5%
Bazofile 0 - 1 %
Limfocyty 20 - 40%
Monocyty 4 - 8%
OB.
mężczyźni: po pierwszej godzinie: 3-5mm, po drugiej: 7 - 15mm
kobiety: po pierwszej godzinie: 4 - 7mm, po drugiej: 12 - 17mm
Czas Protrombinowy 12 - 18s
Czas trombinowy 14 - 20s
Czas krzepnięcia
temp. 370C: 4 - 10min.
temp. 200C: 6 - 12min.
Czas krwawienia 2 - 5min.
Kurczliwość Skrzepu 44 - 66%
CHOROBY UKŁADU KRWIONOŚNEGO - Choroby i schorzenia układu krwionośnego najczęściej powodują używki, brak wysiłku fizycznego i wady wrodzone (genetyczne). Często powodują śmierć, najczęściej związaną z martwicą mięśnia sercowego. Przykładami chorób układu krwionośnego są:
kardiomiopatia
choroba niedokrwienna serca
miażdżyca
anemia
hemofila
i