HERBY NA POMORZU

DO ROKU 1308 Księstwo Pomorskie KRÓLESTWO POLSKIE	W XII (a i w XIII) wieku polscy rycerze nie używali jeszcze herbów w późniejszym rozumieniu tego słowa. Stosowali natomiast znaki rozpoznawcze, często oddzielne dla każdego z nich, nie zaś wspólne dla całych rodów jak zostało przyjęte w polskiej heraldyce. Książęta i namiestnicy używali ponadto pieczęci najczęściej przedstawiających pieszą lub siedzącą na koniu postać z tarczą. Oczywiście były też inne warianty. Najstarsza z pieczęci władców Pomorza jaka dotrwała do naszych czasów przedstawia Mściwoja I trzymającego miecz i tarczę w rękach. Świętopełek najpierw używa podobnej, ale od czasu ogłoszenia Pomorza niezależnym księstwem używa dostojniejszych - przedstawiających go na koniu. Wtedy też na jego pieczęciach i monetach pojawia się znak lilii, który staje się prywatnym godłem księcia. Brat Świętopełka - Sambor II początkowo też używa na pieczęciach znaku lilii, ale skłócony z bratem sięga, zapewne pod wpływem książąt Pomorza Zachodniego, po wizerunek gryfa. Lilia Gryf Mściwój II - ostatni książę pomorski nie jest konsekwentny w stosowaniu znaków. Na jego pieczęciach stojąca postać trzyma tarczę z orłem natomiast jeździec - tarczę z lwem. To zapewne efekt zbliżenia z Wielkopolską - książęta wielkopolscy używali przez pewien czas wizerunku lwa jako godła rodowego, ale ostatecznie zdecydowali się pozostać przy białym orle. Od czasów Przemysła II - księcia Wielkopolski i Pomorza, a potem króla Polski, znak srebrnego orła na czerwonej tarczy staje się herbem państwowym. Używają tego znaku kolejni królowie Polski: Władysław Łokietek oraz Wacławowie czescy, choć wszyscy stosują go obok swoich herbów - "połulwa-połuorła" księstwa kujawskiego (Łokietek) i czeskiego lwa (Wacław II i Wacław III). Orzeł Kujawy Czeski Lew
1308-1454/1466 PAŃSTWO ZAKONU KRZYŻACKIEGO	Kiedy w 1308 roku władzę nad Pomorzem Gdańskim zdobywają Krzyżacy pojawiają się też nowe - zakonne - symbole. Herb Zakonu Najświętszej Marii Panny Domu Niemieckiego i jednocześnie Państwa Zakonnego przedstawia czarny krzyż na srebrnym (białym) tle. W herbie Wielkiego Mistrza Zakonu, który w tych wiekach ma swoją siedzibę w Malborku, na czarnym krzyżu znajduje się jeszcze złoty krzyż o końcach ramion w kształcie lilii. Na tym podwojonym krzyżu umieszczono złotą tarczę z czarnym orłem. Herb Zakonu Herb Wielkiego Mistrza Także za panowania krzyżackiego pojawia się herb miasta Gdańska przedstawiający dwa srebrne krzyże na czerwonej tarczy. Herb Gdańska
1454/1466-1772/1793 RZECZPOSPOLITA Prusy Królewskie	W 1454 roku król Polski Kazimierz Jagiellończyk włączył część Prus do Rzeczpospolitej (Inkorporacja Prus została potwierdzona w traktacie pokojowym z 1466 roku). Wtedy też pojawił się herb królewskiej części Prus czyli Prus Królewskich. Herb ten przedstawiał czarnego orła (z herbu Wielkiego Mistrza Zakonu Krzyżackiego) z koroną na szyi (udostojnienie herbu) i ze zbrojną ręką wystającą znad prawego skrzydła (element wzięty z "Pogoni" - herbu Jagiellonów). Oczywiście nadrzędnymi znakami stały się królewskie herby Rzeczpospolitej i Korony (Królestwa Polskiego). Na Prusy Królewskie składały się ziemie biskupstwa warmińskiego oraz województwo malborskie, chełmińskie i najbardziej nas interesujące województwo pomorskie do którego należała Oliwa. Wbrew powszechnej opinii województwo pomorskie nie używało herbu z czerwonym gryfem na srebrnym tle, lecz używało tego samego herbu, co całe Prusy Królewskie - Orła Mieczowego. Herb Rzeczypospolitej Obojga Narodów Królestwo Polskie Prusy Królewskie Zmienił się też herb Gdańska, który został w 1457 roku udostojniony królewską koroną umieszczoną nad krzyżami kawalerskimi. Herb Gdańska zmieniony przez króla Kazimierza Jagiellończyka
1772/1793-1807 KRÓLESTWO PRUS Prusy Zachodnie	W 1772 roku miał miejsce pierwszy rozbiór Polski. W jego wyniku Oliwa znalazła się w zasięgu państwa pruskiego. Gdańsk, odcięty przez zaborcę od Rzeczpospolitej bronił swej niezależności do roku 1793 kiedy także został właczony do Prus. Na Pomorzu Gdańskim pojawiły się nowy herb dominujący - herb Królestwa Prus przedstawiający czarnego orła ze złotymi literami FR (Fryderyk Król - łacińskie Rex) na piersi. Herb Królestwa Prus (1772/1793-1807)
1807-1815 WOLNE MIASTO GDAŃSK	W wyniku wojen napoleońskich powstało Wolne Miasto Gdańsk jako niezależny twór państwowy oficjalnie pozostający pod kuratelą króla Saksonii (będącego jednocześnie księciem warszawskim) oraz króla Prus, a w rzeczywistości kontrolowany przez Francję Napoleona. Herb Gdańska stał się też herbem Wolnego Miasta, w którego obrębie znalazła się także Oliwa. Natomiast na słupach granicznych umieszczane były jeszcze herby Prus, Saksonii i cesarza Napoleona. Wolne Miasto Gdańsk (1807-1815) Królestwo Prus Saksonia Cesarz Napoleon
1815-1920 KRÓLESTWO PRUS CESARSTWO NIEMIECKIE Prusy Zachodnie	Po upadku Napoleona i po Kongresie Wiedeńskim Gdańsk został ponownie włączony do Królestwa Prus. Kraje Rzeszy Niemieckiej zostały zjednoczone pod berłem Hohenzollernów (dynastii pruskiej) - w 1871 roku powstało Cesarstwo Niemieckie. Cesarz Niemiec zachował tytuła króla Prus, co uwidoczniło się między innymi w herbie cesarskim przedstawiającym czarnego orła w cesarskiej koronie, na piersi którego znajdowała się tarcza z pruskim orłem, także z tarczą herbową na piersi. Na najmniejszej tarczy umieszczona była czarno-biała szachownica - herb Hohenzollernów. Herb Królestwa Prus (1815-) Herb Cesarstwa niemieckiego (1871-1918) Pokrywająca sie w większości z dawnymi Prusami Królewskimi prowincja Prusy Zachodnie zachowała też dawny herb przedstawiający orła mieczowego. Herb prowincji Prusy Zachodnie W 1918 roku monarchia została zniesiona a państwo niemieckie stało się republiką - tzw. Repubką Weimarską. Herb Republiki Weimarskiej
1920-1939 WOLNE MIASTO GDAŃSK	W 1920 roku powstało Wolne Miasto Gdańsk jako terytorium pozostające pod kuratelą Ligi Narodów. Herb Wolnego Miasta był powtórzeniem herbu miejskiego. Oliwa znalazła się w granicach Wolnego Miasta razem z innymi miejscowościami położonymi wokół Gdańska. W 1926 roku Oliwa została przyłączona do Gdańska stając się jego dzielnicą. Herb Wolnego Miasta Gdańska (1919-1939)
1939-1945 III RZESZA Okręg Rzeszy Gdańsk - Prusy Zachodnie	W 1939 roku hitlerowskie Niemcy włączyły Wolne Miasto Gdańsk do Trzeciej Rzeszy i utworzyły okręg Danzig-Westpreussen (Gdańsk-Prusy Zachodnie). W czasach panowania Hitlera używano wyłącznie herbów państwowych, choć oczywiście nie zniesiono herbów miejskich. Herb Trzeciej Rzeszy (1939-1945)
PO 1945 PRL RZECZPOSPOLITA POLSKA	Po II wojnie światowej Gdańsk znalazł się w granicach państwa polskiego. Nadrzędnym herbem stał się Orzeł Biały najpierw bez korony (w wersji komunistycznej jako herb PRL) a od roku 1990 w koronie. (Więcej na temat zmian wizerunku Orła na stronie poświęconej herbom Polski) Herb Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej (1945-1989) Herb Rzeczpospolitej Polskiej (od 1989) Duże znaczenie uzyskał także Gryf jako herb Pomorza. Pojawiały się różne jego wersje (na przykład gryf trzymający w szponach herb Polski), ale ostatecznie przewagę uzyskała wersja kaszubska: czarny gryf na złotym tle - lansowany jako herb Kaszub i Pomorza. Zupełnie zaś zniknął ze świadomości mieszkańców Pomorza Gdańskiego (nad czym osobiście ubolewam) orzeł mieczowy zdobiący większość bram miejskich w Gdańsku będący znakiem ściśle związanym z przyłączeniem Gdańska do Polski. Herb Kaszub i województwa gdańskiego (1990-1999) Nieustannie natomiast zyskuje na popularności herb miejski Gdańska. W czasach PRL-u przybierał on różne, dziwne z punktu widzenia heraldyki, formy. W 1996 roku rysunek herbu został poprawiony. Poprawiony też został rysunek herbu wielkiego przedstawiający dwa złote lwy trzymające tarczę z herbem małym Gdańska nad wstęgą z zawołaniem miasta: Nec temere nec timide (Bez strachu, ale z rozwagą). Herb wielki Gdańska (wersja obowiązująca od 1996) - powiększ Herb województwa pomorskiego (wzór przyjęty w 2002 roku)

---