Wykład 16,17,18,19

MODEL IS - LM

(autorzy R. Allen , R. Hieles)

Rynek dóbr i rynek finansowy

Przedstawiony dotąd model Keynesowski skupiał się wyłącznie na polityce fiskalnej, zwłaszcza na jej dodatnich stronach. Nie było w nim miejsca na politykę monetarną, pominięty był bowiem w tym modelu pieniądz. Obecnie uwzględnimy istotny wpływ pieniądza na gospodarkę, zbadamy oddziaływanie stopy procentowej na dochód. Model IS-LM jest rozszerzoną o uwzględnienie stopy procentowej wersją modelu Keynesowskiego, również w tym modelu obowiązuje teza, że na zagregowany popyt wpływa nie tylko mnożnik i wydatki autonomiczne, ale dodatkowo także stopa procentowa. Istotą modelu IS-LM jest wzajemny związek pomiędzy rynkiem i rynkiem aktywów. Rozpoczniemy od rynku dóbr, ale którego określimy krzywą równowagi, czyli krzywą IS.

Krzywa IS opisuje taki zestaw kombinacji stóp procentowych i poziomu dochodu, dla których rynek dóbr jest w równowadze. Inaczej : krzywa IS jest krzywą równowagi rynku dóbr.

Dotąd wykorzystywaliśmy krzywą zagregowanego popytu postaci

, gdzie
- krańcowa skłonność do wydawania dochodu.

Równowaga na rynku wymaga aby produkcja była równa zagregowanemu popytowi Y=A , (
).

Zrównoważony poziom dochodu w modelu Keynesa

Dotąd poziom planowanych inwestycji (
) traktowano jako stałą. Jednak planowane wydatki inwestycyjne podlegają wpływowi stopy procentowej. Inwestycje są wydatkami w celu przyrostu zasobu kapitału, czyli osiągnięcia zysku jaki może być uzyskany w przyszłości z tytułu użytkowania nowych maszyn i urządzeń. Jeżeli firmy w tym celu zaciągają kredyt, im większa jest stopa procentowa, tym niższy zysk i mniejsza skłonność do inwestycji. Zmodyfikować zatem należy założenie o stałości inwestycji.

, b>0

, gdzie :
- autonomiczne wydatki inwestycyjne, czyli niezależne od dochodu

i zmian stopy procentowej;

i - stopa procentowa ; b - współczynnik mierzący reakcję inwestycji na stopę %

Funkcja zagregowanego popytu ma teraz postać :

Wzrost stopy procentowej poprzez redukcję inwestycji redukuje zagregowany popyt.

Wychodzimy od stopy procentowej i₁, dla której zrównoważony poziom dochodu ustalony jest dla punktu E₁. Jeżeli stopa procentowa spada do i₂, równowaga w gospodarce ustali się w punkcie E₂. Taką procedurę można zastosować dla wszystkich poziomów stopy procentowej, wówczas otrzymamy punkty, które wyznaczają krzywą IS. Mają one wspólną własność, tworzą kombinacje stóp procentowych i dochodu równego produkcji takie, że rynek dóbr oczyszcza się (nie ma niezamierzonych zapasów), a zatem krzywa IS jest krzywą równowagi na rynku dóbr.

Nachylenie krzywej IS.

• Krzywa IS jest ujemnie nachylona odzwierciedlając wzrost zagregowanego popytu związany ze zredukowaniem stopy procentowej. Gdy stopa procentowa maleje, to maleją odsetki, więc rosną inwestycje i rośnie zagregowany popyt. Można krzywą IS wyprowadzić używając warunku równowagi .

• Krzywa IS jest ujemnie nachylona, ponieważ wzrost stopy procentowej prowadzi do spadku inwestycji, to prowadzi do spadku wydatków autonomicznych, co prowadzi do spadku zagregowanego popytu (A) i spadku poziomu zrównoważonego dochodu (Y_o). Stromość krzywej IS zależy od wrażliwości wydatków inwestycyjnych na zmiany stopy procentowej i mnożnika (α).

Jeżeli wydatki inwestycyjne są bardzo wrażliwe na zmiany stopy procentowej, to znaczy „b” jest duże, powoduje to przesunięcie krzywej zagregowanego popytu na dużą odległość, co prowadzi do dużej zmiany zrównoważonego poziomu dochodu, a zatem krzywa IS jest bardzo płaska (i odwrotnie).

(b - małe, to IS strome ; b - duże, to IS płaskie)

Im
jest mniejsze tym mnożnik jest mniejszy i tym mniejsza zmiana dochodu spowodowana przez daną zmianę stopy procentowej.

Im b jest mniejszy i α mniejszy, tym mniejszy efekt w zmianie dochodu. Wiedząc, że nachylenie krzywej IS zależy od mnożnika (uzależnionego od stopy podatkowej) polityka fiskalna może wpływać na to nachylenie.

Jak widać z wykresu wzrost wydatków autonomicznych (
) powoduje wzrost zagregowanego poziomu dochodu przy danej stopie procentowej (i₁) i przesunięcie krzywej IS w prawo. Krzywa IS przesuwa się o odległość równą wielokrotności zmiany wydatków autonomicznych (działa mnożnik).

Punkty E₃ i E₄ są punktami nierównowagi. Punkt E₃ - stopa procentowa i₂, taka sama jak dla punktu E₂, lecz poziom dochodu niższy; jest to punkt nadwyżki popytu na dobra (występuje nierównowaga, ponieważ albo stopa procentowa jest za niska albo produkcja za mała). Punkt E₄ - stopa procentowa i₁, taka sama jak dla punktu E₁, lecz poziom dochodu jest wyższy; występuje nadwyżka podaży dóbr (produkcja przewyższa zagregowany popyt).

RYNKI AKTYWÓW I KRZYWA LM.

1. Rynki aktywów - są to rynki, na których wymieniane są pieniądze, akcje, obligacje, domy oraz inne formy bogactwa. Upraszczając, wszystkie dostępne aktywa finansowe można podzielić na pieniądze i aktywa przynoszące procent.

UWAGA : Użyteczne będzie myślenie o innych aktywach jako o możliwych do nabycia prawach do przyszłego dochodu takich jak obligacje.

2. Wymagania bogactwa - w danym okresie jednostka musi zdecydować jak ulokować swoje bogactwo między alternatywne aktywa; im więcej posiadanych obligacji, tym większy procent otrzymywany od globalnego bogactwa. Z kolei, im więcej pieniędzy, tym większa swoboda i możliwość dokonywania zakupów.

3. Decyzje portfelowe - jest to decyzja o tym jak dużo kupić obligacji i jak dużo trzymać gotówki ( jest to ta sama decyzja). Istnieją zatem wymagania budżetu bogactwa, które oznaczają, że suma popytu jednostki na pieniądz i obligacje musi zsumować się w globalne bogactwo finalne jednostki.

4. Realne zasoby - jest to ilość pieniędzy nominalnych podzielona przez poziom cen. Wymagania budżetu bogactwa na rynku aktywów oznaczają, że popyt na realne zasoby (L) + popyt na realne posiadanie obligacji (V) musi być równy realnemu bogactwu finansowemu jednostki [nominalne bogactwo (W) podzielone przez poziom cen (P)].

Z powyższego równania wynika, że jeżeli rynek pieniądza jest w równowadze, to rynek obligacji jest również w równowadze.

• Globalna suma realnego bogactwa finansowego w gospodarce.

, gdzie : M - nominalny zasób pieniądza,

P - poziom cen,

V^S - realna wartość podaży obligacji.

Gdy rynek pieniądza jest w równowadze tzn.
, to również rynek obligacji jest w równowadze tzn. V=V^S. Podobnie również gdy istnieje nadwyżka popytu na pieniądz
, to istnieje nadwyżka podaży obligacji V<V^S.

Popyt na pieniądz jest popytem na realne zasoby, ponieważ ludność trzyma pieniądze aby coś kupić. Im wyższy poziom cen, tym więcej nominalnych zasobów musi posiadać jednostka aby nabyć daną ilość dóbr. Popyt na realne zasoby zależy od poziomu dochodu realnego i stopy procentowej. Ten popyt na pieniądze przeznaczone do sfinansowania regularnych wydatków nazywamy transakcyjnym popytem na pieniądz. Koszt trzymania gotówki jest procentem jaki traci się z powodu trzymania pieniędzy, a nie lokowania ich w aktywach na określony procent. Im wyższa stopa procentowa tym bardziej kosztowne jest trzymanie gotówki. Popyt na realne zasoby rośnie wraz z poziomem realnego dochodu i spada przy wzroście stopy procentowej.

Funkcja popytu na realne zasoby :

L = kY - hi , gdzie k>0, h>0

Parametry k i h odzwierciedlają wrażliwość popytu na realne zasoby na poziom dochodu i stopę procentową, np. 5-cio złotowy wzrost realnego dochodu podnosi popyt pieniężny o 5 razy k - realnych złotówek. Wzrost stopy procentowej o 1 % redukuje popyt na realny pieniądz o h - realnych złotówek.

Funkcja popytu na realne zasoby powoduje, że dla danego poziomu dochodu popyt jest malejącą funkcją stopy procentowej.

Im wyższy poziom dochodu, tym większy popyt na realne zasoby, a zatem krzywa popytu przesuwa się w prawo.

Podaż pieniądza.

Nominalna ilość pieniądza (M) kontrolowana jest przez bank centralny, a zatem możemy ją przyjąć jako daną o poziomie (
). Zakładamy, że poziom cen jest stały (
), tzn. realna podaż pieniądza może być uznana za stałą o poziomie
(Realna podaż pieniądza).

Rysunek pokazuje kombinacje stóp procentowych i poziomów dochodu takie, że popyt na realne zasoby odpowiada dokładnie dostępnej podaży. Krzywa LM jest krzywą równowagi na rynku pieniądza.

jest to podaż realnych zasobów (pionowa, dana, niezależna od stopy procentowej), natomiast stopa procentowa i₁ ma tę właściwość, że oczyszcza rynek pieniądza. Przy tej stopie popyt na realne zasoby równy jest podaży. Punkt E₁ jest punktem równowagi na rynku pieniądza. Gdy dochód realny wzrasta z Y₁ do Y₂ popyt na realne zasoby jest wyższy przy każdym poziomie stopy procentowej, krzywa popytu na realne zasoby przesuwa się w górę i w prawo do L₂. Przy początkowej stopie procentowej i istnieje nadwyżka popytu na pieniądz. Aby przy wyższym poziomie dochodu utrzymać równowagę na rynku pieniądza, stopa procentowa musi wzrosnąć. Otrzymujemy punkt równowagi E₂. Otrzymując punkty równowagi dla wszystkich poziomów dochodu otrzymujemy krzywą LM. Wzdłuż krzywej LM popyt na realne zasoby jest równy danej realnej podaży pieniądza.

Przy danej stałej podaży realnych zasobów krzywa LM jest nachylona dodatnio. Wzrost stopy procentowej redukuje popyt na realne zasoby. Aby utrzymać popyt na realne zasoby równy stałej podaży, poziom dochodu musi rosnąć. Równowaga na rynku pieniądza powoduje, że wzrost stopy procentowej związany jest ze wzrostem poziomu dochodu.

Krzywa LM może być otrzymana bezpośrednio przez połączenie krzywej popytu na realne zasoby i stałej podaży realnych zasobów
. Aby istniała równowaga na rynku pieniądza wymagane jest aby popyt równy był podaży.

Nachylenie krzywej LM.

Im większa jest reakcja popytu pieniężnego na dochód mierzona przez `k' oraz im mniejsza jest reakcja popytu pieniężnego na stopę procentową, tym krzywa LM będzie bardziej stroma. Jeżeli popyt na pieniądz jest względnie niewrażliwy na stopę procentową tak, że h jest bliskie 0, to krzywa jest prawie pionowa, natomiast gdy h jest bardzo duże, to krzywa LM jest bliska poziomowi. W tym przypadku mała zmiana stopy procentowej związana jest z dużą zmianą poziomu dochodu jeżeli chcemy utrzymać równowagę na rynku pieniądza.

Możemy wyróżnić dwa przypadki ekstremalne :

1. Jeżeli h dąży do 0, tzn. jeżeli realny popyt pieniężny jest niewrażliwy na stopę procentową, to
   zmierza do ∞, co oznacza, że krzywa LM jest pionowa.

Jest to tzw. PRZYPADEK KLASYCZY.

2. Jeżeli h dąży do ∞, tzn. realny popyt pieniężny jest bardzo wrażliwy na stopę procentową, to
   zmierza do 0, co oznacza, że krzywa LM jest pozioma.

Jest to tzw. PUŁAPKA PŁYNNOŚCI.

Krzywa LM przesuwa się z powodu zmiany realnej podaży pieniądza. Jeżeli realna podaż rośnie, to krzywa przesuwa się w prawo w dół.

Rysunek 1 pokazuje, że przy ustalonym dochodzie np. Y₁, zwiększenie realnej podaży pieniądza z
do
oznacza, że w punkcie E₁ pojawia się nadwyżka podaży pieniądza nad popytem na pieniądz. Jeżeli ma być przywrócona równowaga dla tego samego dochodu Y₁ musi zmniejszyć się stopa procentowa z i₁ do i₂. Otrzymamy wówczas nowy punkt równowagi dla tego samego poziomu dochodu. Oznacza to przesunięcie krzywej LM w prawo w dół.

Istnieje tylko jedna para stopy procentowej i poziomu dochodu, która wyznacza równowagę na obu rynkach.

ZESTAWIENIE ZAŁOŻEŃ MODELU IS-LM.

1. Stały poziom cen;

2. Stały poziom nominalnej podaży pieniądza;

3. Podaż tzn. poziom produkcji (Y₀) może być dostarczony przy poziomie cen (P) oraz stałej realnej podaży pieniądza.

Mechanizm działania polityki monetarnej w modelu IS-LM.

Poprzez politykę monetarną bank centralny manipuluje ilością pieniędzy aby wpłynąć na stopy procentowe. Najważniejszym instrumentem tej polityki są operacje otwartego rynku. Jeżeli bank centralny chce zwiększyć zasób pieniądza, to kupuje obligacje rządowe. Powoduje to spadek ich podaży i dzięki temu wzrost ich cen, to z kolei obniża otrzymywany z nich dochód, czyli stopę procentową. Przy niższej stopie procentowej ludzie chętniej trzymają większą część swojego bogactwa w formie pieniądza a mniejszą w formie obligacji. Sprzedaż obligacji rządowych przynosi skutek odwrotny, czyli zmniejszenie zasobu pieniądza.

Rysunek 3 przedstawia efekt zwiększania realnej podaży pieniądza poprzez zakupy na otwartym rynku. Zakupy zwiększają nominalny zasób pieniądza, ale przy założeniu stałego poziomu cen (
), co oznacza także wzrost realnego zasobu pieniądza
. Zakupy rządowych obligacji zwiększają podaż pieniądza powodując obniżenie stopy procentowej. Jej spadek prowadzi do wzrostu produkcji i dochodu.

Polityka monetarna działa w dwóch etapach - w pierwszym następuje przesunięcie z E do E^/, w drugim z E^/ do E₁. W każdym z tych etapów istotną rolę odgrywają różne czynniki, które decydują o skuteczności tej polityki. W pierwszym etapie zwiększenie realnej podaży pieniądza powoduje nierównowagę w punkcie E, podaż pieniądza jest większa od popytu na pieniądz
. W konsekwencji obniża się stopa procentowa. Jeżeli założymy, że spadek pieniądza bardzo szybko wraca do równowagi, to przejście na nową krzywą LM^/, czyli do punktu E^/ odbywa się natychmiast. W punkcie E^/ społeczeństwo jest skłonne zatrzymać zwiększoną podaż pieniądza, ponieważ stopa procentowa dostatecznie obniżyła się, tzn. zmalał koszt trzymania pieniądza. O tym do jakiego poziomu obniży się stopa procentowa decyduje wrażliwość realnego popytu pieniężnego na stopę procentową. Im wrażliwość ta będzie mniejsza, tym spadek stopy procentowej musi być większy. Drugi etap działania polityki monetarnej zaczyna się w punkcie E^/. Panuje wówczas równowaga na rynku pieniądza, ale nie ma jej na rynku dóbr, gdzie zagregowany popyt jest większy od produkcji. Tę nadwyżkę popytu wywołują zwiększone wydatki inwestycyjne spowodowane obniżeniem stopy procentowej. Nadwyżka popytu skłania firmy do wzrostu produkcji co przynosi wzrost dochodu. Wraz ze wzrostem dochodu wzrasta popyt na pieniądz powodując wzrost stopy procentowej, gospodarka przesuwa się z punktu E^/ do punktu E₁ krzywej LM^/.

Przyrost dochodu jaki następuje w II etapie zależy od dwóch czynników :

1. Od wrażliwości wydatków inwestycyjnych na zmianę stopy procentowej (b);

2. Od wrażliwości realnego popytu pieniężnego na zmianę dochodu (k).

Im większe `b' tym większy jest wzrost inwestycji, a w konsekwencji dochodu. Im mniejsze jest `k' tym większy jest wzrost dochodu.

Warunki skuteczności polityki monetarnej.

Polityka monetarna jest skuteczna gdy w I etapie jej działania wrażliwość realnego popytu pieniężnego na stopę procentową jest mała (`h' jest małe), wówczas bowiem zmiana podaży pieniądza wywoła dużą zmianę stopy procentowej, a jest to pożądany efekt pośredni polityki monetarnej. Jest on pożądany, ponieważ zmiana stopy procentowej ma wpłynąć na wydatki inwestycyjne. Duża wrażliwość wydatków inwestycyjnych na stopę procentową zwiększa skuteczność polityki monetarnej w II etapie (`b' jest duże). W II etapie ważna jest również wrażliwość realnego popytu na pieniężnego na dochód. Powinna być ona mała (`k' jak najmniejsze), gdyż wówczas wzrostowi dochodu wywołanemu zwiększonymi inwestycjami towarzyszyć będzie mały wzrost popytu na pieniądz. Nastąpi zatem nieduży wzrost stopy procentowej, który tylko w niewielkim stopniu zahamuje wzrost inwestycji, a zatem i wzrost dochodu.

Warunki skuteczności polityki fiskalnej.

Mechanizm działania polityki fiskalnej jest następujący - gdy zostaną zwiększone wydatki rządowe (
), to gospodarka początkowo pozostaje w punkcie E, ponieważ jest w nim nadal spełniony warunek równowagi dla rynku pieniężnego
podaż pieniądza jest równa jego popytowi. Nie przesuwa się do punktu E^//, ponieważ, mimo, że jest w nim równowaga na rynku dóbr, nie ma jej na rynku pieniądza. W miarę jak wydatki rządowe pobudzają wzrost produkcji, wzrasta dochód, a wraz z nim popyt na pieniądz. To zwiększone zapotrzebowanie na pieniądz skłania ludzi do sprzedaży innych aktywów np. obligacji. Wzrasta stopa procentowa, gospodarka zaczyna się przesuwać po krzywej LM w górę. To w jakim punkcie się zatrzyma tzn. do jakiego punktu wzrośnie stopa procentowa zależy od popytu pieniężnego na dochód (k). Polityka fiskalna będzie tym skuteczniejsza im spowoduje mniejszy wzrost stopy procentowej. Stanie się tak gdy zwiększenie dochodu wywoła mały przyrost popytu na pieniądz (`k” - małe). Po drugie wzrost stopy procentowej hamuje inwestycje, zmniejszają się one tym mniej, im mniejsza będzie wrażliwość inwestycyjna na stopę procentową (`b' - mniejsze). W takiej sytuacji niewielki będzie efekt wypychania, tzn. małe będzie zmniejszanie dochodu spowodowane wypychaniem inwestycji prywatnych przez wydatki rządowe. Po trzecie polityka fiskalna jest tym skuteczniejsza, im mnożnik jest większy.

Polityka fiskalna jest skuteczna, gdy mała jest wrażliwość popytu pieniężnego na dochód (`k'- małe), mała jest wrażliwość inwestycji na stopę procentową (`b'- małe) i duży jest mnożnik (`α'- duże).

Wada polityki fiskalnej.

Wzrost wydatków rządowych (
) podnosi zagregowany popyt przy każdym poziomie stopy procentowej, a zatem krzywa IS przesuwa się do IS^/. Po tym przesunięciu w punkcie E pojawia się nadwyżka popytu na dobra. Prowadzi to wzrostu produkcji i dochodu; wraz ze wzrostem dochodu rośnie popyt na pieniądz, przy założeniu stałej realnej podaży pieniądza powoduje to wzrost stopy procentowej. Gospodarka przesuwa się do punktu E^/. Ostatecznie następuje wzrost dochodu tylko od Y₀ do Y^/, a nie do Y^//, tak jak wynikało by z działania mnożnika. Powodem tego jest efekt wypychania.

Efekt wypychania polega na tym, że wzrost wydatków rządowych podnosi stopę procentową, a to zmniejsza inwestycji, co prowadzi do ograniczenia przyrostu dochodu. Inwestycje prywatne są zatem wypychane przez wydatki rządowe, a skuteczność polityki fiskalnej zależy od rozmiaru tego wypychania.

Pułapka płynności i przypadek klasyczny.

W teorii ekonomii wyróżnia się 2 ekstremalne sytuacje, w których skuteczna jest tylko jedna z polityk. Jest to pułapka płynności i przypadek klasyczny. Wyróżnione są one ze względu na współczynnik nachylenia krzywej LM, a dokładnie ze względu na wrażliwość popytu pieniężnego na stopę procentową, który to współczynnik decyduje o nachyleniu krzywej LM (h).

Jeżeli wrażliwość popytu pieniężnego na stopę procentową jest bardzo duża ( h ∞), wówczas współczynnik nachylenia krzywej LM jest równy 0
, oznacza to, że krzywa LM jest pozioma. Mamy wówczas do czynienia z pułapką płynności, czyli taką sytuacją gdy dla dowolnie wybranej stopy procentowej społeczeństwo gotowe jest zatrzymać w postaci gotówki każdą dostarczoną przez bank centralny sumę pieniędzy.

W pułapce płynności polityka monetarna jest całkowicie nieskuteczna, ponieważ wzrost realnej podaży pieniądza całkowicie zatrzymywany jest w postaci gotówki, co oznacza, że popyt na pieniądz jest natychmiast równy podaży pieniądza. Nie dochodzi zatem do zmiany stopy procentowej, a zatem polityka monetarna zupełnie nie oddziałuje na inwestycje. W pułapce płynności maksymalnie skuteczna jest polityka fiskalna. Nie zmienia się stopa procentowa, nie ma efektu wypychania, a zatem działanie mnożnika jest pełne.

W przypadku klasycznym jeżeli popyt na pieniądz jest niewrażliwy na stopę procentową (h=0), wówczas współczynnik nachylenia krzywej LM
, co oznacza, że krzywa LM jest pionowa. W tym przypadku polityka monetarna jest maksymalnie skuteczna. Zwiększenie podaży pieniądza przesuwa krzywą LM maksymalnie w prawo. Polityka fiskalna jest całkowicie nieskuteczna, gdyż nie wpływa na dochód, a zmienia jedynie stopę procentową powodując spadek inwestycji, dokładnie o tyle o ile wzrosły wydatki rządowe, tak, że ostateczny dochód się nie zmienia, a więc zachodzi pełny efekt wypychania.

1

6

IS

i₁

i₂

Stopa %

[i]

Y₁

Y₂

[Y]

45^o

[A]

E₁

E₂

b^.Δi

Y₁

Y₂

[Y]

E₁

E₂

IS

[Y]

i₁

i₂

Y₁

Y₂

[i]

45^o

[A]

E₁

E

Y

Y₁

[Y]

[Y]

E₃

E₄

E₂

E

E₁

IS

ΔY

ΔY

Y

Y₁

[i]

i₂

i₁

Bieżąca równowaga

[i]

[L]

k^.ΔY

L₁=kY₁ - hi

L₂=kY₂ - hi

E₁

E₁

E₂

E₂

Y₂

Y₁

[i]

[i]

[Y]

[L]

i₁

i₂

LM

L₁

L₂

Krzywa LM

i₁

i₂

[i]

[i]

Y₁

E₂

E₂

E₁

E₁

LM₂

LM₁

[Y]

realny popyt na pieniądz

realna podaż pieniądza

[L] - realny zasób pieniądza

Rys. 1 : Przesunięcie krzywej LM pod wpływem wzrostu realnej podaży pieniądza.

[Y]

[i]

i₁

Y₁

E

IS

LM

Rys. 2 : Równoczesna równowaga na rynku dóbr i aktywów.

Y₀

Y₁

i₀

i₁

E

E₁

E^/

[i]

[Y]

LM^/

LM

Rys. 3 : Efekt zakupów na otwartym rynku.

Y₀

Y^/

Y^//

[Y]

[i]

LM

E^/

E

E^//

IS

IS^/

[i]

Y₁

IS₁

LM

[Y]

Y₂

IS₂

Rys. 5 : Maksymalna skuteczność polityki fiskalnej w pułapce płynności.

[Y]

Y₂

Y₁

[i]

IS

Rys. 6 : Przypadek klasyczny (maksymalna skuteczność polityki monetarnej).

LM

LM^/

---