PATOMORFOLOGIA

prof. dr hab. med. Jan Bręborowicz

Wykłady 05.10.2007

1. Patologia (z gr. patos - cierpienie, logos - nauka) - dział medycyny zajmujący się opisem chorób (wygląd + funkcja narządów)

1. patomorfologia - opis zmian patologicznych pod względem kształtu (wyglądu)

2. patofizjologia - opis zmian patologicznych pod względem funkcji

2. Patologia zaczęła się od sekcji zwłok

1. Rudolf Virchow - niemiecki patolog i antropolog; twórca [ojciec] patologii komórkowej (zajmował się zmianami patologicznymi na poziomie komórkowym), wprowadził badania mikroskopowe do badań patologicznych, jako jeden z pierwszych wykonywał biopsje

2. Lubarsch (Poznań)

3. Skubiszewski

4. Groniowski

5. Rokitansky

6. Brodowski

7. Raszkiewicz

8. Laskowski

3. Metody pracy patomorfologii

1. sekcja zwłok

2. badania histopatologiczne (badanie mikroskopowe, ocena tkanek)

3. badania cytologiczne

• cytologia złuszczeniowa - z błony śluzowej → rozmaz (oznaczenie szkiełka: nazwisko, imię, pesel)

• biopsja aspiracyjna - nakłucie (np. guz piersi)

4. mikroskopia elektronowa (powiększenie max 2 tys. razy)

5. histochemia (bada skład chemiczny w obrębie tkanek; ogólna orientacja czy to jest np. białko, kwas ) i immunohistochemia (określa dokładnie skład chemiczny, np. rodzaju białka)

6. biologia molekularna

4. Patologia

1. ogólna - opis zmian w różnych narządach i różnych zmian nowotworowych

• zaburzenia w krążeniu

• krwotoki - wyjście krwi poza naczynie)
  krwinkotoki - mały krwotok z małego naczynia <włosowatego>, czerwone punkciki)

• skrzepy - postać stała krwi, która tworzy się wokół zranionego, krwawiącego naczynia, czyli znajduje się poza naczyniem; również dotyczy zjawiska pośmiertnego przy krzepnięciu krwi w świetle naczyń i serca
  zakrzepy / skrzepliny = skrzep patologiczny - powstały za życia tylko w świetle naczyń lub serca

• obrzęki - nadmiar płynu komórkowego w przestrzeni pozakomórkowej i pozanaczyniowej, w tym w świetle pęcherzyków płucnych i w jamach ciała; spotykane szczególnie u osób z problemami krążenia
  przesięki (ale nie wysięki, czyli obrzęki zapalne z płynem wysiękowym z większą zawartością białka) → obrzęki niezapalne

• niedokrwienie - stan niedostatecznego dopływu krwi do tkanki lub narządu; mało krwi)
  niedokrwistość / anemia (za mało krwinek czerwonych we krwi)

• przekrwienie - przepełnienie naczyń krwi ponad normę fizjologiczną, czyli zwiększenie się ilości krwi w narządzie

• czynne - wskutek zwiększonego dopływu krwi tętniczej (w razie zapotrzebowania w organizmie, np. do jelit po posiłku)

• bierne - wskutek utrudnionego odpływu krwi żylnej (np. w wyniku ucisku naczynia z zewnątrz przez guz, powstania zakrzepicy)

• zatory - zjawisko zatkania naczynia przez korek, czyli czop (np. skrzep) przyniesiony z prądem krwi
  zawały - ognisko martwicy w narządzie, powstałego w wyniku długotrwałego zamknięcia przewodu krwionośnego; skutek niedokrwienia, w tym niedotlenienia:

• blade - niedokrwienne; powstają w przypadku zatorów lub zakrzepów w tętnicy albo też miażdżycowego zwężenia jej światła

• krwotoczne - tkanka martwicza jest przepojona krwią

• tętniaki - odcinkowe rozszerzenie się tętnicy lub odcinkowe uwypuklenie się ściany tętnicy; główną przyczyną ich powstawania są choroby osłabiające wytrzymałość ściany tętnicy, np. miażdżyca
  żylaki - rozszerzenie światła żyły na pewnym jej odcinku, któremu zwykle towarzyszy wydłużenie się żyły powodujące jej kręty przebieg, ponieważ ściana takiej żyły jest cienka, rozciągnięta, z zanikiem włókien mięśniowych i sprężystych

• skazy krwotoczne - skłonność do krwawień; są następstwem upośledzenia mechanizmu hemostazy (np. hemofilia)

• wstrząs

• zmiany wsteczne - przewaga katabolizmu (rozpadu) nad anabolizmem (przyswajaniem)

• zaniki - zmiany ilościowe (np. rozedma płuc, mięśni, itp.)

• zwyrodnienia - zmiany jakościowe, np.

• węglowodanowe - cukrzyca

• tłuszczowe

• 
  stłuszczenie - nadmierne gromadzenie się tłuszczów w cytoplazmie komórek miąższowych (np. wątroby - hepatocytów, jądra u mężczyzn - komórki Leydiga)

• 
  otłuszczenie - następuje w niektórych miejscach

• otyłość - wyraz otłuszczenia, ale na całym ciele

• białkowe - skrobiawica - schorzenie polegające na pozakomórkowym odkładaniu różnych rodzajów biologicznie nieaktywnego białka o budowie nierozgałęzionej i konfiguracji β

• martwica - śmierć tkanki, narządu lub ich fragmentów w żywym ustroju (wygląd: ciemny, cięższy, plastyczność)

• skrzepowa (np. w sercu, nerkach)

• rozpływna (np. w mózgu)

• apoptoza - „zaplanowana” śmierć komórki

• zmiany postępowe (w tym nowotwory) - przewaga anabolizmu nad katabolizmem

• przerost - powiększenie się komórek bez ich namnażania się (np. mięśnie u sportowców)

• rozrost - namnożenie się komórek (np. pobudzenie gruczołów dokrewnych, ziarnina zapalna, rozrosty nowotworowe)

• rozrost i przerost (np. macica podczas ciąży)

• zapalenia

• podział wg. Lubarsch'a

rodzaj zapalenia	uszkadzające	wysiękowe	wytwórcze
typ patologii ogólnej	zmiany wsteczne	zaburzenia w krążeniu	zmiany postępowe
podtypy zapaleń / choroba, dolegliwość	poliomyelitis, in. choroba Heine i Medina → porażenie wiotkie kończyn wirusowe zapalenie wątroby (z martwicą pojedynczych lub licznych hepatocytów)	surowicze (mało białek), np. katar (płynny) włóknikowe, np. katar (ciało stałe) ropne (gęste, żółtawe, cuchnące) ropa - wysięk, gęsty płyn z granulocytami obojętnochłonnymi ropień - przestrzeń wypełniona ropą (np. czyrak) ropotok - zapalenie ropne powierzchowne błony śluzowej z wyciekiem ropy na zewnątrz (np. z jamy nosowej lub cewki moczowej) ropnica - rodzaj posocznicy; najpierw powstaje ropień, który prowadzi do powstania ropni przerzutowych ropowica - zapalenie ropne głębokie rozległe, dotyczące przerostu luźnej tkanki łącznej (tkanka podskórna, ściana wyrostka robaczkowego)	ziarnina zapalna gruźlica ← gruzełek ← tuberculum← tuberculosis kiła sarkoidoza toksoplazmoza trychinoza twardziel trąd

Patomorfoza - zmiana obrazu patologicznego (niecharakterystyczne cechy)

1. szczegółowa - opis zmian w poszczególnych jednostkach chorobowych, np. zawał serca, cukrzyca, skrobiowica, rozmiękanie mózgu (in. zawał mózgu), rak płuc, itp.

Różnica między rakami i mięsakami

• raki - złośliwe nowotwory pochodzenia nabłonkowego

• mięsaki - złośliwe nowotwory pochodzenia nienabłonkowego (nie mylić z mięśniakami - te ostatnie to łagodne nowotwory tkanki mięśniowej; najczęściej występują w macicy)

5. Najczęstsze nowotwory

1. u kobiet

• rak piersi

• rak szyjki macicy

• rak endometrium (błony śluzowej)

• rak jajników

1. u mężczyzn

• rak płuca

• rak prostaty

• 
  
  rak jelita grubego

• rak żołądka

• rak krtani (tylko u palaczy, nawet tych biernych)

• rak pęcherza moczowego

1. u obu płci

• chłoniaki

• raki skóry

• czerniaki skóry (nie są rakami)

• raki nerek

• miesaki tkanek miękkich i kości

6. Skierowanie do badania (cytologicznego, cytopatologicznego)

1. nazwisko, imię, płeć chorego

2. PESEL

3. lekarz kierujący (telefon!)

4. oddział

5. płatnik

6. dane kliniczne

7. materiał - biopsja, preparat operacyjny (wycięcie całej zmiany)

8. utrwalacz

9. rozpoznanie (podejrzenie kliniczne, itp.)

7. Metody diagnostyki cytologicznej i histopatologicznej nowotworów gruczołu piersiowego

1. pobranie materiału

• wymaz z brodawki lub z owrzodzenia

• biopsja aspiracyjna cienkoigłowa (bac)

• BAC monitorowana - USG, MMR, KT, RM (biopsja celowana - bacc)

• biopsja gruboigłowa

• biopsja mammotomowa

• ocena wyciętej zmiany

• ocena preparatu z mastectomii

• badanie ognisk przerzutowych

2. utrwalanie rozmazów

• etanol 96%

• utrwalanie natychmiast po wykonaniu rozmazu (po kilku sekundach preparat może być wysuszony)

• nie przechowywać w alkoholu przez okres dłuższy niż tydzień

• barwienie H + E

• wysuszanie jak w hematologii

• czas wysuszania: kilka do kilkunastu minut

• barwienie May - Grunwald - Giemza (w Polsce w nielicznych ośrodkach)

3. kto może wykonać wymazy z brodawki?

• laborant

• pielęgniarka

• patolog

• klinicysta

• kto może wykonywać BAC(C)?

• patolog

• radiolog

• onkolog

• chirurg

! ludzie wykonujący co najmniej 10 bac(c) tygodniowo

5. kiedy można uznać materiał cytologiczny za reprezentatywny?

• co najmniej 5 - 10 płatów lub grup komórek nabłonka gruczołowego w mastopatii (biopsji)

• bardzo liczne płaty lub grupy komórek

6. utrwalanie materiału tkankowego

• objętość tkanki do utrwalacza: 1 do 10

• wielkość preparatu operacyjnego: od kilku mm do kilkudziesięciu cm - optymalna grubość tkanki do 5 mm! (większe preparaty trzeba przekroić)

• rodzaj i kształt naczynia (większy obwód przy wieczku)

• przesłanie materiału do badania

UKŁAD ODDECHOWY 12.10.2007

1. Zaburzenia w upowietrznieniu płuc:

1. niedodma pierwotna (niedojrzałość płuc) i wtórna - zmniejszenie objętości płuc wskutek zbyt małej ilości powietrza w pęcherzykach

→ pęcherzyki płucne są wyścielone błonami szklistymi, które są mechaniczną przegrodą („obrzękiem”) między pęcherzykami płucnymi a naczyniami krwionośnymi, stąd utrudnione oddychanie

→ podanie za wysokiego stężenia tlenu = powstanie błon szklistych

2. rozedma - zwiększenie objętości płuc wskutek zbyt dużej ilości powietrza w pęcherzykach, które wiąże się z uszkodzeniem ściany pęcherzyków i utrudnieniem przepływu krwi (pęcherzyki płucne są bardzo duże, włókna sprężyste w ścianach często zanikają i pozostają tylko zwężone naczynia); choroba przewlekła

• starcza

• poprzez zmniejszenie ruchomości klatki piersiowej - uniesienie się i rozszerzenie klatki piersiowej, powoduje, że pęcherzyki rozszerzają się bez uszkodzenia swej ściany

• zanik włókien sprężystych - rzadki przypadek; płuca są wiotkie, „szmaciaste”, zapadają się

• wentylowa / samoistna - zmiany w drogach oddechowych (np. zapalenie przewlekłe płuc)

• zastępcza - przewlekłe rozdęcie płuc po zmniejszeniu płuca albo jego płata, przez chorobę lub usunięcie operacyjne, gdzie pozostała część narządu wypełnia zwolnioną przestrzeń

• Zespół płucno - sercowy - obciążenie ciśnieniowe mięśnia prawej komory z powodu utrudnienia przepływu krwi przez płuca (przerost mięśnia prawej komory); zmiany w płucach odbijają się na pracy serca (np. w stanach zapalnych, nowotworach, zwłóknieniach, zastojach krwi na obwodzie)

2. Pylica - choroba przewlekła, wywołana długotrwałym wdychaniem pyłów

1. węglowa - nie ma większego znaczenia dla wydolności płuc, każdy ją ma w mniejszym lub większym stopniu (szczególnie większym w dużych miastach)

2. krzemowa - krzemionka powoduje zwłóknienia, dość często rozwija się jednocześnie gruźlica

3. azbestowa - najbardziej szkodliwa pylica; naraża nie tylko na zwłóknienie płuc, ale zwiększa częstość pojawiania się nowotworów (miedzybłoniak, rak oskrzela, raki przewodu pokarmowego)

3. Zapalenia płuc

1. płatowe (dwoinki zapalenia płuc) - zajmuje cały płat (kilka płatów) lub tylko jego segment; następuje w nim zwątrobienie: najpierw czerwone (1-2 dni) - wypełnienie pęcherzyków erytrocytami, potem szare (ok. 4 dni) - rozpad erytrocytów i pojawienie się granulocytów obojętnochłonnych z makrofagami

2. odoskrzelowe (różne bakterie) - struktura płuc zostaje zachowana, w świetle pęcherzyków znajduje się wysięk

3. 
   wirusowe - np. grypy

4. 
   pneumocystozowe (Pneumocystis carini) - wysięk z pasożytami; na obwodzie widać dużo komórek plazmatycznych

Gruźlica

• gruzełki: na obwodzie widać małe komórki limfocytów, bliżej komórki nabłonkowate, w środku komórki wielojądrzaste w kształcie podkowy, wewnątrz gruzełka - martwica

• w górnych częściach płuca - tam występuje najwyższe ciśnienie parcjalne tlenu (tlen potrzebny gruzełkom do rozwoju), w dolnych częściach płuca - rozsiew nowotworowy

• prątki gruźlicy po wyleczeniu zostają nawet do kilkudziesięciu lat

• kobieta ciężarna + gruźlica = zdrowy noworodek (łożysko odporne na prątki gruźlicy)
  matka karmiąca + gruźlica = chory noworodek

4. Rak płuca (oskrzela)

1. płaskonabłonkowy [60%] - rośnie stosunkowo powoli; we wczesnym stadium można spróbować doszczętnego leczenia operacyjnego; chemioterapia nie działa; zwykle rozpoznawany u palaczy

2. anaplastyczny (drobnokomórkowy) [30%] - najbardziej złośliwy, złe rokowanie; nienadający się do leczenia operacyjnego, zalecana chemioterapia lub radioterapia; charakteryzuje się szybkim wzrostem i wczesnym tworzeniem przerzutów

3. gruczolakorak [10%] - najczęstszy rodzaj nowotworu płuca u kobiet i osób, które nigdy nie paliły, zwykle zaczyna się na zewnętrznych brzegach płuc i pod błoną wyścielającą oskrzela

5. Diagnostyka raka płuc

1. badanie cytologiczne rozmazów z plwociny (wydzielina z drzewa oskrzelowego, najczęściej obficie wykrztuszana po przebudzeniu)

2. biopsja aspiracyjna cienkoigłowa (bac)

3. bronchoskopia z pobraniem wycinków lub wymazów - najczęściej stosowana

4. badanie cytologiczne płynu z jamy opłucnej

UKŁAD PŁCIOWY

1. Dysplazja szyjki macicy - zahamowanie dojrzewania nabłonka na pewnym etapie.

2. Koilocytoza - wykładnik cytologiczny zakażenia wirusem brodawczaka ludzkiego HPV (puste komórki z jądrem)

3. Endometrioza - błona endometrium poza jamą macicy

4. Nowotwory trzonu macicy (pojawia się krwawienie)

1. mięśniak - łagodny

2. gruczolakorak - złośliwy (nowotwór nabłonkowy)

5. Ważniejsze nowotwory jajnika (nie dają o sobie znać, brak krwawienia)

1. torbiel

2. gruczolakotorbielak

3. rak

4. potworniak (jest niezłośliwy; endometrioza)

6. Nowotwory gruczołu piersiowego

1. dysplazja łagodna (mastopatia, zwyrodnienie włókniste piersi)

2. gruczolakowłókniak (łagodny; rozwój u nastolatek)

3. rak (złośliwy)

PATOLOGIA PŁODU I NOWORODKA 19.10.2007

1. Patologia płodu i noworodka a choroby matki w czasie ciąży i porodu

1. choroby wirusowe w I trymestrze ciąży: różyczka, doprowadzająca do wad rozwojowych dziecka (czynniki teratogenne)

2. leki, np. Talidomid (mutagenność)

3. konflikt serologiczny

4. cukrzyca

5. zatrucie ciążowe, rzucawka

6. zapalenia swoiste: kiła, gruźlica, toksoplazmoza
   → prątek gruźlicy nie przechodzi przez łożysko, a wirusy (jak AIDS) tak

7. nowotwory

8. amniocenteza i badanie płynu owodniowego

9. USG

10. łożysko przodujące

11. przedwczesne odklejanie się łożyska

12. zatory (bardzo żadko): powietrzny (powietrze w macicy + skurcz = dostanie się powietrza do naczyń krwionośnych), wodami płodowymi

2. Patologia płodu i noworodka

1. wady rozwojowe - nieprawidłowości w I trymestrze ciąży (np. nieprawidłowe zamknięcie cewy nerwowej, wady serca, zarośnięcie przełyku)

2. urazy porodowe (pęknięcie namiotu móżdżku)

3. krwotoki (łożysko przodujące, przedwczesne odklejenie się łożyska)

4. wcześniactwo

5. zespół zaburzeń w oddychaniu (błony szkliste)

6. niedotlenienie wewnątrzmaciczne (zaciśnięcie pępowiny)

7. konflikt serologiczny

8. cukrzyca matki

9. zakażenia wewnątrzmaciczne (np. kiła, toksoplazmoza)

10. zapalenia

11. nowotwory (rzadko)

3. Sekcja zwłok płodu i noworodka - badanie popłodu

1. metody sekcji płodu i noworodka

2. określenie: płód czy noworodek?

• powietrzność płuc

• płód - przed nabraniem powietrza do płuc

• noworodek - po I wdechu po urodzeniu

• pseudo - zawały moczanowe

• noworodek - nagromadzenie kwasu moczowego (3 - 7 dzień życia, potem zgon) - widoczny w piramidach żółciowych

3. określenie dojrzałości (tydzień ciąży) - wszystkie obwody

4. przyczyna zgonu (obecny patolog, pediatra i położna)

5. badanie popłodu

UKŁAD DOKREWNY

1. Zaburzenia w układzie dokrewnym

1. niedoczynność

• wady rozwojowe

• zaburzenia krążenia

• zmiany wsteczne (zanik, martwica)

• zapalenia (?)

1. nadczynność

• zmiany postępowe (przerost, rozrost)

• nowotwory

2. Przysadka mózgowa

1. podział:

• płat przedni

• GH (STH) - hormon wzrostu (somatotropina)

• Prolaktyna

• ACTH (hormon adrenokortykotropowy)

• TSH (hormon tyreotropowy)

• FSH (hormon folikulotropowy)

• LH (hormon luteinizujący)

• płat tylny

• ADH (wazopresyna)

• Oksytocyna

1. zaburzenia przysadki mózgowej

• nadczynność

• gruczolak kwasochłonny

• GH - hormon wzrostu

• przed zakończeniem wzrostu (okres dojrzew.) - wzrost olbrzymi (pow. 190 cm) [proporcjonalny rozrost narządów wewnętrznych]

• po zakończeniu procesu wzrostu (miedzy 20 a 40 r.ż.) - akromegalia

- rozrost obwodowych części kończyn (ręce, stopy)

- nawarstwianie się tkanki kostnej (żuchwa, kości policzkowe, ręce i stopy - palce szerokie, łopatowate)

- powieksza się nos, wargi, uszy, język, serce, wątroba

- zęby rzadko rozstawione

- chrypa (rozrost utkania fałdów głosowych)

• prolaktyna

• u kobiet

- mlekotok

- zaburzenia owulacji

- brak miesiączkowania

• u mężczyzn

- impotencja

- bezpłodność

• gruczolak zasadochłonny - choroba Cushinga

• nadmierne wydzielanie ACTH przez gruczolaka

• przyrost masy ciała i w następstwie otyłość; otyłość cushingoidalna - nagromadzenie tkanki tłuszczowej na karku, w okolicach nadobojczykowych, twarzy (tzw. twarz księżycowata) i tułowiu

• ścieńczenie skóry, szerokie rozstępy na skórze brzucha, ud, pośladków, piersi i niekiedy ramion, o barwie purpurowo - czerwonej

• trądzik, hirsutyzm

• zaburzenia miesiączkowania

• zaburzenia emocjonalne (depresja, chwiejność emocjonalna, upośledzenie czynności poznawczych, zaburzenia snu)

• nadciśnienie tętnicze

• osteoporoza, złamania kompresyjne kręgów

• cukrzyca lub nieprawidłowa tolerancja glukozy

• osłabienie siły mięśniowej związane z zanikiem tkanki mięśniowej

• charakterystyczna budowa ciała - otłuszczenie twarzy i tułowia i chude kończyny górne i kończyny dolne

• niedoczynność

• wrowrodzony brak lub niedorozwój - karłowatość

• niedobór STH i gonadotropin w dzieciństwie

• zahamowanie wzrostu rozpoczyna się w 2 - 3 r.ż.

• tempo wzrostu: 2 - 3 cm / rok (norma: 5 - 6 cm)

• niedorozwój płciowy

• rozwój intelektualny prawidłowy

• martwica niedokrwienna (poporodowa) - zespół Sheehana - niedobór hormonów przedniego płata przysadki mózgowej w wyniku martwicy, powstałej po obfitym krwotoku porodowym ze wstrząsem

• brak horomonów tropowych przysadki we krwi

• brak lub szybkie ustąpienie laktacji

• zanik owłosienia (jeśli położnica była ogolona do porodu, owłosienie łonowe nie odrasta)

• zanik sutków

• zmiany zanikowe w obrębie narządów płciowych (zmniejszenie pigmentacji, zmiany zanikowe w błonach śluzowych, itp)

• spadek libido (popędu płciowego)

• niepłodność i brak miesiaczki

• ogólne osłabienie fizyczne, senność

• bladość powłok skóry

• obniżenie poziomu cukru we krwi

• obniżenie podstawowej przemiany materii

3. Tarczyca

Wole - powiększenie tarczycy niezależne od etiologii

1. nadczynność tarczycy

• choroba Gravesa - Basedowa → TSH↑

• schorzenie autoimmunologiczne o podłożu genetycznym

• powiększenie tarczycy

• wytrzeszcz gałek ocznych (oftalmopatia)

• zaburzenia w sercu (migotanie przedsionków)

• zaburzenia miesiączkowania

• skóra delikatna, gładka

• szczupłe osoby, bardzo nerwowe

• przerost guzowaty

• gruczolak

• niedoczynność tarczycy

• brak jodu

• TSH↓

• stany po wycięciu

• uszkodzenia popromienne i polekowe

• zapalenie tarczycy (Hashimoto) - niszczenie komórek tarczycy przez limfocyty T

• kretynizm - obecnie nieużywany termin oznaczający niedorozwój umysłowy ciężkiego stopnia powstały w wyniku wrodzonej pierwotnej niedoczynności tarczycy

• obrzęk śluzakowaty

4. Nadnercze

1. rdzeń - adrenalina i noradrenalina

2. kora - kortykosterydy

• nadczynność

• choroba Cushinga - nadmiar ACTH (gruczolak zasadochłonny przysadki mózgowej)

• zespół Cushinga - gruczolak lub rak kory nadnercza

• uboczny skutek leczenia sterydami

• niedoczynność

• choroba Addisona (przewlekła)

• zespół Waterhouse - Friderichsena - zespół objawów spowodowanych masywnym, zazwyczaj obustronnym krwotokiem do nadnerczy w przebiegu posocznicy

5. Trzustka

1. insulina

• obniża stężenie glukozy we krwi

• umożliwia przenikanie glukozy i aminokwasów przez błonę komórkową

• pobudza syntezę glikogenu w wątrobie i mięśniach

• pobudza syntezę tłuszczów (trójglicerydów)

• hamuje uwalnianie wolnych kwasów tłuszczowych

2. cukrzyca

• typ I

• niedostateczne wytwarzanie insuliny

• nacieki zapalne w wysepkach

• zmniejszenie ilości i wielkości wysepek

• typ II

• brak wrażliwości tkanek na działanie insuliny

• brak wrażliwości wysp Langerhansa na stężenie glukozy we krwi

• szkliwienie wysepek (w tym zanik komórek)

NOWOTWORY SKÓRY - najczęściej na odsłoniętych częściach ciała

1. Rak skóry

1. podstawnokomórkowy

• na twarzy powyżej linii łączącej kąciki ust i uszu

• nie dają przerzutów

2. płaskonabłonkowy - z komórek naskórka (keranocyty = rogowaciejące)

• na twarzy poniżej linii łączącej kąciki ust i uszu

• daje przerzuty (szczególnie do okolic naczyń chłonnych)

• usuwane we wczesnym stadium rozwoju

2. Znamiona (melanocytarne)

1. ok. 10 - 20 sztuk u przeciętnego człowieka

2. kosmetyczki nie mają uprawnień do wykonywania zabiegu wycinania znamion - robią to nieprawidłowo: po wycięciu znamiona bez komórek zdrowych → odrost

3. mniejsze 6 - 8 mm → łagodne, regularny kształt, brak zmiany barwy - nie trzeba usuwać

4. na dłoniach, u kobiet na twarzy (golenie), narządy płciowe - usunięcie, ze względu na możliwość urazu mechanicznego na znamię (badanie hitopatologiczne)

3. Czerniak złośliwy - złośliwy nowotwór skóry, wywodzący się z komórek barwnikowych wytwarzających melaninę - melanocytów

1. charakteryzuje się dużą złośliwością,

2. uważany za jeden z najbardziej złośliwych nowotworów

3. wczesnymi i licznymi przerzutami

4. wykazuje niewielką podatność na leczenie

5. owrzodzenie wokół czerniaka - powyżej grubości 2 mm - możliwość przerzutów i rozsiewiu (węzły chłonne)

CHŁONIAKI - nowotwory układu chłonnego

• zawsze złośliwe

• bardzo szybko się dzielą

• wrażliwe na leczenie chemiczne i naświetlanie

• jako guzy w układzie chłonnym

• jako choroba krwi

• białaczka szpikowa

• białaczka limfatyczna

• wiek dziecięcy

• chłoniak limfoplastyczny (ostra białaczka limfatyczna)

• bardzo duża złośliwość

• leczenie chemiczne

• w wieku późniejszym pojawiają się inne nowotwory

• ziarnica złosliwa

• najczęściej węzły chłonne szyjne i śródpiersie

• I szczyt - ok. 20 r.ż.

• II szczyt - powyżej 50 r.ż.

• wiek dojrzały i starczy

• wiele typów chłoniaków

• leczenie chemiczne, radiologiczne

12

odkładane w tkance tłuszczowej

raki układu pokarmowego

u osób z zaburzeniami odporności

---