Otręba Iwona, Waleczek Joanna

Katowice

25

Aktywność i starzenie się

Wpływ aktywności fizycznej na proces starzenia się

Treść pracy:

W wielu krajach, także i w polskim społeczeństwie, uważa się, że boisko, basen, gry rekreacyjne i sportowe przeznaczone są dla dzieci i ludzi młodych, natomiast telewizja i wygodny fotel - dla osób w wieku starszym. A przecież ćwiczenia fizyczne i sport nie muszą i nie powinny kończyć się z chwilą dojścia do wieku późnej dorosłości. Wiadomo powszechnie, iż aktywność fizyczna przeciwdziała regresowi motoryczności człowieka i łagodzi ciężar przykrego procesu starzenia się. Dostosowana do

aktualnej wydolności wysiłkowej wieku biologicznego i stanu zdrowia, powinna towarzyszyć człowiekowi przez całe życie, we wszystkich etapach ontogenezy.

Wśród licznych przeszkód, utrudniających ludziom starszym czynne uczestnictwo w kulturze fizycznej, wielu gerontologów wymienia tzw. "stereotyp człowieka starego". Starość w świadomości społecznej jawi się bowiem jako spadek sił fizycznych i psychicznych, stan schorowania i ułomności, zniedołężnienia i niezdolności do samodzielnego życia. Śledząc długość życia człowieka, można łatwo stwierdzić, że okres ten stale się wydłuża i wzrasta liczba osób w wieku późnej dorosłości. Niestety, coraz dłuższe życie ludzkie nie zawsze jest życiem w pełni szczęśliwym i owocnym. Należy zadać sobie pytanie: czy jesteśmy skazani na ten niezbyt optymistyczny obraz procesu starzenia się i starości, czy też możemy go w jakimś stopniu modyfikować? Wydaje się, że na szczęście tak. Jednym z najważniejszych czynników umożliwiających tzw. "pomyślne starzenie się" (successful ageing) jest regularna aktywność ruchowa. Według wytycznych ekspertów WHO, dotyczących propagowania aktywności fizycznej wśród osób starszych definiowana jest jako wszystkie czynności w życiu codziennym, związane z ruchem, włączając w to pracę, odpoczynek, ćwiczenia i uprawianie sportu. Podkreśla się, że efekty zapobiegawcze i rehabilitacyjne regularnej aktywności fizycznej są korzystniejsze, gdy wzorce aktywności fizycznej kształtowane są we wczesnym okresie życia, niż gdy zapoczątkowuje się je dopiero w wieku podeszłym.

Natężenie różnych form aktywności fizycznej musi być odpowiednio dobrane, aby nie wywoływało nadmiernego zmęczenia. Ludziom we wczesnym okresie starości zaleca się ćwiczenia ogólnousprawniające, koordynacyjne i lokomocyjne. Powinny być one wszechstronne, systematyczne, a wysiłek stopniowany, zależnie od aktualnych możliwości i wydolności organizmu. W rytmicznie wykonywanych ruchach powinny brać udział duże grupy mięśni, zwłaszcza kończyn dolnych. Korzystne działanie ma codzienny spacer z określoną szybkością i czasem trwania, a także niektóre rodzaje gier i zabaw ruchowych, uprawiane rekreacyjnie. Systematyczne ćwiczenia fizyczne wywierają istotny wpływ na wydolność fizyczną, koordynację nerwowo - mięśniową, utrzymując, a nawet zwiększając sprawność wykonywanych ruchów, przydatnych i niezbędnych w codziennym życiu.

Tak więc celem, ale równocześnie skutkiem aktywności ruchowej osób starszych będzie:

1. poprawa ogólnego stanu zdrowia,

2. zachowanie sprawności, samodzielności i niezależności,

3. podtrzymanie aktywności fizycznej, pozwalającej na samodzielne wykonywanie podstawowych czynności życiowych,

4. zahamowanie postępu zmian inwolucyjnych,

5. odprężenie psychiczne, przyjemność, zadowolenie,

6. socjalizacja poprzez stawanie się pełnowartościowym członkiem społeczeństwa,

7. integracja rozumiana jako umiejętność rozumienia i współżycia z innymi ludźmi,

8. wypełnianie dużych ilości wolnego czasu w sposób wartościowy i przyjemny.

Wydolność fizyczna i sprawność życiowa u ludzi w starszym wieku jest nie tyle wynikiem nieuniknionych procesów starzenia się ustroju, ile biologicznie nieuzasadnionego obniżania aktywności ruchowej w miarę upływu lat. Czynniki psychologiczne, socjologiczne i inne decydują o narastającej już w średnim wieku skłonności do ograniczania w życiu codziennym aktywności ruchowej. Składa się na to z jednej strony brak czasu, dążenie do komfortu fizycznego, przesadna i nieuzasadniona troska o zdrowie, z drugiej zaś uzasadnione tradycją i dążeniem młodszych pokoleń do kierowania ludzi starszych na wypoczynek. Wszystko to sprawia, że zmniejsza się możliwość ruchowa wówczas, gdy staje się ona jedynym czynnikiem, który może utrzymywać obniżającą się wydolność fizyczną na poziomie niezbędnym do aktywnego życia.

Bibliografia:

1. Drabik J. Aktywność fizyczna dzieci, młodzieży i dorosłych. AWF, Gdańsk, 1995.

2. Dziewulski M. Aktywność ruchowa osób starszych. Medycyna sportowa, nr 141. 2003.

3. Łobożewicz T. Stan i uwarunkowania aktywności ruchowej ludzi w starszym wieku w Polsce. AWF Warszawa, 1991.

4.Szwarc H., Wasilewska H., Wolańska T. Rekreacja ruchowa osób starszych. AWF, Warszawa, 198

5. Wolańska T. Rekreacja ruchowa osób starszych. AWF, Warszawa, 1986

KWESTIONARIUSZ ANKIETY DO BADANIA AKTYWNOŚCI

RUCHOWEJ OSÓB STARSZYCH.

Aktywność ruchowa w mniejszym bądź w większym stopniu jest nieodłącznym elementem życia człowieka. Stanowi ona kluczowy i integrujący składnik zdrowego stylu życia. Jej niedostatek ale i nadmiar może być przyczyną wielu zaburzeń i zwiększonego ryzyka chorób.

Przeprowadzone badania pozwolą zorientować się jaki jest poziom aktywności ruchowej wśród osób starszych oraz preferowane przez seniorów formy aktywności i jej uwarunkowania.

W związku z powyższym proszę Pana(ią) o wypełnienie ankiety stawiając znak X
w jednym z wyznaczonych miejsc a w miejscach wykropkowanych proszę wpisać odpowiedź.

Ankieta jest anonimowa. Za rzetelne wypełnienie kwestionariusza serdecznie dziękuję.

1. METRYCZKA

1. PŁEĆ

Kobieta

Mężczyzna

2. WIEK

60 - 64 lata

65 - 69 lat

70 - 74 lata

powyżej 74 lat

3. MASA CIAŁA

prawidłowa

nieznaczna nadwaga (do 10 kg)

znaczna nadwaga (powyżej 10 kg)

4. WYKSZTAŁCENIE

studia magisterskie

wyższe zawodowe

średnie

zasadnicze zawodowe

podstawowe

2. STYL ŻYCIA W PRZESZŁOŚCI

5 . JAKI TRYB ŻYCIA PROWADZIŁ(A) PAN(I) W PRZESZŁOŚCI ?

bardzo aktywny 5

aktywny 4

średnio aktywny 3

mało aktywny 1

6. CZY PRACOWAŁ(A) PAN(I) ZAWODOWO ?

tak 2

nie 0

7. JAKI BYŁ CHARAKTER PANA(I) PRACY ?

siedzący 1

stojący 2

mieszany 3

8. CZY ZWRACAŁ(A) PAN(I) UWAGĘ NA ZDROWY SPOSÓB ODŻYWIANIA ?

tak 3

nie 0

9. JAK CZĘSTO SPĘDZAŁ(A) PAN(I) AKTYWNIE RUCHOWO CZAS WOLNY ?

przy każdej nadarzającej się ku temu okazji 4

na prośbę dzieci 2

bardzo rzadko 1

wolałem(am) spędzać czas w sposób bierny 0

3. AKTYWNOŚĆ RUCHOWA WŚRÓD OSÓB STARSZYCH

10. JAKIMI ŚRODKAMI LOKOMOCJI SIĘ PAN(I) PRZEMIESZCZA ?

pieszo 4

rower 3

środki komunikacji miejskiej 2

samochód 0

11. JAK NAJCZĘŚCIEJ SPĘDZA PAN(I) OBECNIE CZAS WOLNY ?

oglądanie telewizji 0

czytanie książek 1

aktywność domowa (sprzątanie, gotowanie, opieka nad wnukami itp.) 3

uprawianie ogrodu 5

uprawianie sportu 6

inne (jakie?)

.....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

12. JAK CZĘSTO PODEJMUJE PAN(I) AKTYWNOŚĆ RUCHOWĄ ?

codziennie 5

kilka razy w tygodniu 4

rzadko 1

prawie wcale 0

13. Z JAKICH FORM AKTYWNOŚCI RUCHOWEJ KORZYSTA PAN (I) ?

spacer 1

taniec 2

jazda na rowerze (w tym rower stacjonarny) 4

gimnastyka (ćwiczenia w domu, w parku lub w zespołach) 3

pływanie 5

bieg 6

14. JAKIE SĄ POWODY PODEJMOWANIA PRZEZ PANA(IĄ) AKTYWNOŚCI RUCHOWEJ ?

poprawa sprawności funkcjonalnej organizmu 6

pozbycie się nadmiaru masy ciała 4

zalecenie lekarza 1

poprawa wyglądu zewnętrznego 3

poprawa samopoczucia 5

mocniejszy sen 2

15. CZY ISTNIEJĄ JAKIEŚ POWODY NIE PODEJMOWANIA PRZEZ PANA(IĄ) AKTYWNOŚCI RUCHOWEJ ?

lenistwo 0

stan zdrowia 5

brak towarzystwa 4

preferowanie biernego wypoczynku 1

brak dostępu do obiektów, sprzętu 4

brak środków materialnych 3

nie istnieją takie powody 6

16. UWAŻA SIĘ PAN(I) ZA OSOBĘ, KTÓRA:

ćwiczy systematycznie 5

miała kontakt z wychowaniem fizycznym tylko w szkole, potem nie ćwiczącą, ale nadal przeciętnie sprawną 3

wysiłek fizyczny sprawia dużą trudność z powodu ogólnego osłabienia 2

z powodu ograniczeń zdrowotnych może ćwiczyć tylko pod kontrolą lekarską 1

17. CZY ODCZUWA PAN(I) POTRZEBĘ PODEJMOWANIA AKTYWNOŚCI RUCHOWEJ ?

tak 5

nie 0

w niewielkim stopniu 2

18.. CZY KORZYSTA PAN(I) Z USŁUG PORADNI REHABILITACYJNEJ LUB
Z INNEGO RODZAJU POMOCY Z ZEWNĄTRZ ?

nie 2

tak 0

19. WEDŁUG PANA(I) AKTYWNOŚĆ RUCHOWA WYKAZUJE NAJWAŻNIEJSZY ZWIĄZEK Z:

lepszym zdrowiem 5

lepszym samopoczuciem 4

utrzymaniem zgrabnej sylwetki 2

ma niewielki wpływ na stan zdrowia 1

nie ma żadnego wpływu na stan zdrowia i urodę 0

1

---