Maria Janion, Humanistyka: poznanie i terapia, Warszawa 1982.

Notatki

HERMENEUTYKA

Tylko historia może człowiekowi powiedzieć, kim jest.

W. Dilthey

1. Rodzaje hermeneutyk

grecka - Platon (szczególnie téchne)

żydowska rabinistyczna - wykładanie Talmudu

żydowska mistyczna - wykładanie Kabały

hermeneutyka ojców Kościoła

alegoryczna egzegeza średniowiecza

humanistyczna doby odrodzenia - stosowana do tekstów autorów
humanistycznych

protestancka doby reformacji - nowa era w dziejach biblistyki

romantyczna - którą miał zamiar skodyfikować F. Schlegel

hermeneutyka „rozumiejąca” - od Diltheya do Ricoeura i Pouleta

2. Termin: hermeneutyka

Hermeneutyka - objaśnianie tradycji, tłumaczenie jej przekazów, jej tekstów.

Pojawia się wtedy, gdy tradycja traci swą niedyskursywną,
magiczną niepodzielność i oczywistość, kiedy domaga się
interpretacji, kiedy przede wszystkim dochodzi do racjonalizacji
i ufilozoficznienia religii.

„Doskonałe rozumienie mowy lub pisma jest sztuką i wymaga
nauczenia się (...) hermeneutyki.” (F.E.D. Schleiermarcher)

Hermeneutyka - sztuka i nauka lektury tradycji, a więc lektury świata.

Ofiaruje ona sposoby rozumienia i oswojenia rzeczywistości
duchowej i materialnej.

Toczy walkę o wartości i dąży do ich ugruntowania.

Nie ma rozumienia bez poczucia wartości

W. Dilthey

3. Przedmiot badań i zakres hermeneutyki

Hermeneutyka:

zajmuje się głównie tekstami świętymi (Biblia, arcydzieła literatury europejskiej)

świętość tekstu - świętość prawdy, która w nim
i tylko w nim jest

ustala swoje pojęcie tekstu jako tekstu

„Wszelką przesłanką w hermeneutyce jest jedynie
język” (Schleiermarcher)

hermeneuta - pośrednik, wykładacz

„Krytyk to ten, który umie czytać i uczy czytać innych”
(Sainte-Beure)

zadanie: „czynić myśli zrozumiałymi”, objaśniać teksty, uczyć
innych rozumieć siebie i innych = ujawniać to, co ukryte

dwa stanowiska:

1. identyfikacja

2. dystans, krytyka

głęboki związek z historią

posiada strukturę rozmowy

Hermeneutyka ≠ / = egzegeza?

Egzegeza nie dopuszcza żadnej krytyki.

Społeczeństwo totalitarne doprowadza ochronę szczególnie pojętej egzegezy, uznanej za jedynie dopuszczalną, do patologicznej niemal skrajności i musi
tak czynić, by rozpoznać i zdławić każdy odruch wolnej myśli.

Faszyzm - poza tradycją europejską

spreparowanie świętych tekstów

spreparowanie tradycji

Hermeneutyka powołana jest do tego, by nie dopuszczać do zmiany struktury tradycji, do jej deformacji, by utrzymywać tradycję przy życiu, by bronić uniwersalnych znaczeń europejskich, by powtarzać i dowodzić, że np. słowo ludzkość zawsze znaczyło to samo w tradycji europejskiej, że nie można go dowolnie kształtować i wypaczać.

Tak rozumiana hermeneutyka, tradycja i arcydzieło wyznaczają miarę humanizmu.

---