Adam Kotula, Piotr Krakowski, Rzeźba XIX wieku
Rozdział 1: Neoklasycyzm
Sytuacja rzeźby w XIX wieku. Presja antyku
Nieliczni rzeźbiarze próbowali przeciwstawiać się klasycyzującej sz. i starali się szukać nowych dróg; ma to uzasadnienie też ekonomiczne; droższe materiały niż w mal., a więc konkretne zamówienia i większe uzależnienie od gustu mecenasów. Rz. z natury bardziej ograniczona jeśli chodzi o tematykę i środki wyrazu; większe związki z antykiem bo to przecież okres rz., dodatkowo hołubiony przez neoklasyków; trudność z oderwaniem się od ogólnych stereotypów. Epigoni powtarzali tylko znane wzory, wielcy rz. Traktowali antyk jedynie jako źródło inspiracji [reminiscencje klasycyzmu u Rodina i Meuniera]; tak pojmowali to teoretycy podkreślający różnicę między twórczym naśladownictwem a kopiowaniem.
Teoretyczne założenia neoklasycyzmu
Neoklasycyzm od 2 poł. XVIII [reakcja na rokoko], ukształtowany 1880tych. Przeciwstawienie tego co rokokowe temu co racjonalne, oczywiście wpływ filozofii XVIII w [Jedlisia czytała cytat z książki na wykładzie, długie to ale wiemy o co chodzi].
Teoretycy nie zawsze się ze sobą zgadzali ale w interpretowaniu poszczególnych elementów systemu mieli typowa dla neok. postawę partą na racjonalizmie, że 1. artysta ma pokazywać to co ponadczasowe, z czym łączy się poprawianie natury, 2. sztuka antyku to najwyższe osiągnięcie w dążeniu do ideału piękna, 3. sz. musi być utylitarna a nie tylko dawać przyjemność, spełniać umysłowe potrzeby człowieka, dawać wzór do naśladowania itp., a wszystko to zw. z pięknem, które może wzbudzać wzniosłe myśli i szlachetne uczucia. Piękno uniwersalne, rozum zawsze jednakowy. Sz. ma realizować idealne piękno, artysta ma wybierać z natury to co najdoskonalsze: Winckelmann - malarz/rzeźbiarz postępuje jak doświadczony ogrodnik, przez stosowanie odpowiednich szczepień osiąga najszlachetniejsze gatunki drzew; Quatremere de Quincy - artysta to stwórca który tworzy drugą, doskonalszą naturę, bo ma ku temu środki a ona sama w sobie nie; Mengs - sz. tworzy idealne piękno, którego nie ma w naturze i dlatego ja przewyższa. Talent + przestrzeganie reguł dają sukces w postaci stworzenia idealnego piękna; artyście pomocne kanony [wyliczenia matematyczne/obserwacja natury; ale najlepiej się na patrzeć na Greków antycznych bo oni już to ustalili]. Tematyka lepiej antyczna, bo współczesna może swym przedstawieniem odwracać uwagę od walorów artystycznych; głównym zainteresowaniem człowiek, wg Mengsa człowiek bardziej szlachetny niż jego kostium dlatego w rz. podstawą powinien być akt. Akt powinien mieć zatarte wszelkie szczegóły wiążące człowieka ze światem zwierzęcym, za pięknem cielesnym powinno iść piękno duchowe. Jeśli kostium to nigdy współczesny, bo brzydki i nie ponadczasowy, nie to co antyczny. Winckelmann i inni - leprze kompozycje statyczne niż dynamiczne, unikanie ekspresji ciała i wyrazistej mimiki; wg Winckelmanna o doskonałości dzieła świadczy: piękno formy, świetny rysunek postaci, dostojny i szlachetny wyraz twarzy, dążenie do tego aby ekspresja była podporządkowana pięknu; mówił tez że starożytnym bardziej chodziło o idealne piękno niż o naśladowanie natury.
Nurt „aleksandryjski” w rzeźbie neoklasycznej. Tematyka mitologiczna.
Rokokowy temat, ale nie forma, przetrwała w nurcie rz. tzw. „greckim” lub „aleksandryjskim” - postaci dziewcząt, chłopców, idylliczne sceny miłosne; dążenie do doskonałości formy/wygładzenie; fakturę widać tylko w tzw. bozzetti - szkic gliniany. Pierwsza faza neok. jeszcze zw. z barokiem np. Pajou, Pigalle [nagrobki/salonowa rzeźba dekoracyjna tematyce mit. lub rodzajowej; jest u niego ewolucja form], Falconet [rokokowe figurki w manufakturze w Sevres/rz. o tematyce mit. i alegorycznej], jest u nich spokój ale też kameralność/wdzięk/swoboda. Houdon - posągi mit./portrety realistyczne.
Antonio Canova - pocz. Zw. z rz. XVII np. Bernini, później antyk wyidealizowany jak najbardziej/płynność modelunku i elegancja linii/unikał kontrastów/urzeczenie pięknem smukłego młodzieńczego ciała char. dla nurtu „a”/mit. w nieco jeszcze frywolnym wydaniu tj. w XVIII w/mankamenty dzieł C. to monotonia modelunku/manieryczność linii/mechaniczne powtarzanie form/niekiedy wdzięk przekształca się u niego w afektację/przez współczesnych uważany za największego rzeźbiarza/
Bertel Thorvaldsen - linearny styl/surowa prostota/archeologiczny i ortodoksyjny klasycyzm/tematy głównie mit./produkował rz. masowo - częsta schematyczność np. póz/w płaskorz. unikał efektów malarskich/w niektórych reliefach po raz pierwszy w XIX w widać oddziaływanie archaicznej rz. greckiej.
Canova i Thorvaldsen wywarli wpływ na rz. XIX w - ślepo naśladowano ich manierę/ich oczami patrzono na antyk. Canova we Francji naśladowany przez: Chinarda, Ramey'a, Milhomme'a, Chaudet'a [tematy mit. sielskie i sentymentalne], Bosio [portrecista/rzadko tematyka mit.]; w Niemczech przez: Danneckera; w Anglii: Westmacott, Gibson [z pracowni C. ale praktyka rz. jak u Thorvaldsena]. Szwedzki rz. Sergel studia pod kierunkiem fran.; późne rokoko/ neok.. Rosjanin Kozłowski - tematy z mit./młodzieńcze/smukłe postaci bogów.
Polska - obcokrajowcy pracujący na zlecenie St. A. Poniatowskiego/jest u nich klasycyzm ze śladami barku np. Andrzej Le Brun [później katedra rz. na UWileńskim], jego uczeń Kazimierz Jelski [portrety prof. UWileńskiego/też tematyka mit.] Ważny Paweł Maliński, poch. Czeskiego, prof. Na UWwskim, w Rzymie uczył się u Thorvaldsena, ale widać wpływ romantyzmu/neok. w rz. o tematyce mit. Jakub Tatarkiewicz uczeń Malinowskiego, najwybitniejszy przedstawiciel neok. pol./ulega tylko nieznacznie wpływom romantyzmu/napisał Przewodnik sztuki rzeźbiarskiej/wpływ Thorvaldsena, studiował u niego 5 lat w Rzymie na A. św. Łukasza.
Tematyka historyczna i alegoryczna
Dzieła autorów starożytnych dostarczały wzorów piękna duchowego/personifikacje filozofów/za cesarstwa popularne triumfy wodzów antycznych/w Polsce poszukiwano w starożytności analogii do dążeń wolnościowych narodu. Tematyka alegoryczna: uosobienia Miłości/Przyjaźni/Wierności/Nadziei/Boleści itd. Przed rew. fr. alegoria sentymentalna, po rewolucyjna - potępianie wszystkiego w sz. co nie ma wartości patriotycznych/po upadku Robespierre'a znów a. sentymentalna/personifikacje cnót równocześnie. Tego typu alegorie także w innych krajach/także w Polsce.
Rzeźba nagrobkowa i rzeźba o tematyce religijnej
Alegorie antyczne zastępują symbolikę chrześcijańską, bo w XVIII kult antyku ale także postępująca laicyzacja np. zamiast śmierci geniusz ze zgaszona pochodnią.
Typowe dla neok. pomniki nagrobne projektu Canovy/biały marmur nadający dostojeństwa/pomnik córki Marii Teresy - Marii Krystyny to nowy wzór - piramidę z otwartymi drzwiami w których zmarły w otoczeniu alegorii/ spopularyzował też opartą na wzorach greckich stelę z płaskorz. przedst. Pogrążona w smutku kobietę przed cokołem z popiersiem zmarłego.
Thorvaldsen - typ z drzwiami, zmarłym i alegoriami oraz skromniejszy np. posąg postaci zmarłego np nagrobek Włodzimierza Potockiego gdzie jest jeszcze wojownik.
Wymieniane realizacje J. G. Schadowa i jego ucznia Ch. Rucha./Anglia - nagrobki o charakterze pomników ku czci zmarłego./generalnie neok. odznaczają się dużą prostotą, powagą i spokojem/kompozycja przejrzysta/jasna/odgraniczone poszczególne elementy.
Rz. o tematyce religijnej - char. spokój i powaga/np. Chrystus Thorvaldsena z katedry kopenhaskiej i Św. Brunon Houdona z Santa Maria degli Angeli w Rzymie.
Rzeźba portretowa. Posągi ludzi wybitnych i zasłużonych
Houdon stworzył całą plejadę popiersi wybitnych ludzi, char. się one wiernym oddaniem char. fizycznych i psychicznych cech, nawet ukazywały brzydotę/czasem polichromowane; ukazywał postaci w stroju współczesnym lub antycznym/czasem sugerował nagość. Inni generalnie ubierali w płaszcze z antycznymi fałdami i mieli do tego głupie tłumaczenia, np że Poussin wyskoczył z łóżka w nocy bo mu się zebrała koncepcja na obraz w rz. P. Juliena.
Oczywiście była idealizacja na modłę antyczną/pogodzenie indywidualności z ogólnością/ np. A. Trippel niemiecki rz. tworzący w Rzymie zrobił podobiznę Goethego niczym Apolla. Często nie szukano kompromisów tylko ubierano współczesnych w stroje antyczne, które miały uwznioślić i unieśmiertelnić portretowanego, bo jest strojem bogów/herosów, ten sam cel miał współczesny akt - heroiczna nagość; często jednak w akcie jeszcze były echa rokoka np. u Canovy. Byli tez artyści którzy normalnie przedstawiali ludzi w strojach im współczesnych np. Cartelier przed. Ludwika i Napoleona Bonaparte w strojach galowych.
Sceny z historii współczesnej. Tematyka literacka i średniowieczna
Współczesność doszła także do głosu w scenach wojennych z czasów Rewolucji [mauzoleum gen. Hoche'a w Wersalu] jak i w postaciach napoleońskich wiarusów reprez. poszczególne rodz. broni oraz w reliefach reprez. epizody z kampanii napoleońskich - temetyka specjalnie zalecana w okresie cesarstwa/hierarcha tematów na fontannach Paryskich: 1. hist. Cesarstwa, 2. okres Rewolucji, 3. dzieje Francji; fajnie jak się przy tym upokorzy Rosjan i Anglików.
Nieśmiałe próby sięgania do lit. współczesnej oraz do średniowiecza/ forma tych rzeźb nie była rewolucyjna ale sama tematyka/wyłamanie się z antyku/zapowiadała romantyzm.
Rozdział 2: Romantyzm
Geneza i istota przewrotu romantycznego. Romantyzm w sztuce
Ciąg zmian politycznych we Francji oraz załamanie się filozofii racjonalnej przyczynił się do odejścia od neok./wojny napoleońskie spowodowały podejmowanie tematyki współczesnej i rozbudziły w Europie przynależność narodową/odnajdywanie przeszłości, czasem nadawanie jej fantastycznych realiów/narastający bunt przeciwko hegemonii antyku, romantycy wołali „Kto nas uwolni od Greków i Rzymian?”. V. Hugo nazywa romantyzm „liberalizmem w sztuce”. Celem sztuki jest tworzenie, żeby tworzyć trza być niezależnym, a więc antyk i reguły neok. odpadają/ma być swoboda w wyborze tematu/formy/stylu/cenione: oryginalność, natchnienie, wyobraźnia; artysta autorytetem sam dla siebie/sam wymyśla sobie reguły. Sięganie do tematów współczesnych [politycznych/społecznych]/średniowiecza/renesansu/też tematyka egzotyczna/orientalna - bo mit. się przejadła. Fantastyczność raczej nie była podejmowanym tematem; chęć przedstawiania prawdy hist. ale jak pasowało inaczej to dawano sobie spokój, walka między neok. a rom. w dużej mierze wokół stroju. Piękno jest wielorakie, każda epoka/naród ma swoja koncepcję piękna/natura przedst. taka jaka jest w rzeczywistości, wszystko w niej jest godne sz./idealne piękno neok. dla rom. nudne/martwe; tylko dziewicza/dzika natura może poruszyć wyobraźnię/pokazywali brzydotę bo jest tez w naturze/urzekało ich piękno melancholijne/smutne/pełne goryczy. Dzieło efektem obserwacji natury/dobre te które są oryginalne/indywidualne/pokazujące uczucia artysty, generalnie dzieło odzwierciedleniem wnętrza ludzkiego/dramatów/marzeń no generalnie fajnie jest być zbuntowanym indywidualista itd.
Rzeźbiarskie wizje malarzy romantycznych
Rom. wizje łatwiej było realizować w mal. i grafice niż w rz. W twórczości takich malarzy jak Fredrich, Rungeg, Gentz projekty m. in. nagrobków gdzie jest rom. chęć przekraczania granic sztuki/jednoczenia się z naturą.
Słoń z placu Bastylii
rzeźba opisana w Nędznikach Hugo/mieszkał w niej Gavroche/zaprojektowana w 1813 przez J.-A. Alavione na polecenie Napoleona, jako gł. akcent fontanny która miała stanąć na placu aby upamiętnić Rew. Fr./rz. miał wykonać P.-Ch. Bridan/po upadku Cesarstwa udało się w 1817 wykonać model słonia i umieścić go na fundamentach fontanny/nie zgodzono się na zrealizowanie całości/gipsowy słoń niszczał i zburzono go w 1846.
Charakterystyczne cechy rzeźby romantycznej
Dynamizm i nowa tematyka wyróżniają rz. rom./wątpliwość czy istniała rz. rom. czy tylko rz. epoki rom./jeśli istniała to istotna w niej była nie forma tylko treść/dobór tematów, sposób ujęcia, intencja twórcza - to decyduje o przypisaniu artysty do rom. Charakterystyczne dążenie do malarskości=> z zacierania różnic między rodz. sz. i tego, ze rzeźbiarze zaczynali karierę od mal./czasem stosowano polichromię.
Modne statuetki - szkicowe ujęcia/dynamizm formy bo z gliny a nie marmuru/rz. często byli amatorami więc łatwiej im szło w małych formatach.
Rom. w rz. w swobodny sposób dopiero w 1830tych, wpływ na to miało poznanie też swobodniejszej sz. gr.. odkopano metopy z Panteonu np./T. B. Elgin zabrał je do Anglii.
Watki polityczne i patriotyczne
Generalnie chodzi tu o te wszystkie rz. przedstawiające wojny/rewolucje/walki narodowowyzwoleńcze; tematyka ta nie była mile widziana przez władze.
Tematyka społeczna. Rzeźba rodzajowa
Gł. przedstawiciel to P. A. Graillon, szewc z Dieppe, rz. samouk - statuetki; przede wszystkim świat prowincjonalnej biedoty/pracował szybko - szkicował stąd malarskość i bezpośredniość jego sz.
Ważny salon 1833; fig. przedst. żebraka aut. A. Guionneta oraz prace A. A. Preaulta [najwybitniejszy rz. rom., uwolnił rz. od starych koncepcji i przygotował grunt pod jej odnowę; przedstawiciel subiektywizmu, sz. aluzyjnej, dynamicznej, szkicowej] o tematyce społ. W Polsce= Paweł Malinowski i Pomnik pracy wyst. w Wawie w 1825r.
Tematy egzotyczne
W malarstwie dużo wcześniej niż w rz.; t. e. w rz. pojawia się u T. Gericaulta/E. Chatroussea/C. H. J. Cordiera/Rocheta/T. Crawforda/Pradiera; najpełniejszy wyraz t. e. w rz. u A. L. Barye'ego np. Arabowie polujący na lwa, Jeźdźcy hiszpańscy, Jeźdźcy tatarscy - statuetki - wyrażał to co najbardziej go pasjonowało - żywy rytm, ruch, gwałtowne namiętności itd.; Preault Milczenierz. Z nagrobka Jacoba Roblesa jako pomost między rom. A symbolizmem.
Wątki fantastyczne. Literackie inspiracje rzeźbiarzy.
Płaskorz. Moine'a z 1830tych Podróż Koboldów i Walka demonów na skrzydlatym koniu nawiązują do opowiadań C. Nodiera; Preault inspirował się wierszami A. Barbiera Ondyna - bogini wodna; J. Du Seigneur w1831 na Salonie wyst. Orlanda szalonego z tekstu Ariosta/1832 Esmeralda dająca pić Quasimodo z V. Hugo Katedra Panny Marii w Paryżu; Barye Angielka i Rugier na hypogryfie z Orlanda Ariosta; i inne , z ciekawszych to Geniusz samobójstwa L. V. Bougron z Cierpień młodego Wertera Goethego; z Dantego Preault Dante i Wergiliusz w Piekle; F. de Fauveau z 1830tych rz. Grupa marmurowa z architekturą w tle: Paolo Malatesta i Francesca da Rimini; tez rzeźbiono pary Dante i Beatrice oraz Petrarca i Laura.
Romantyczna fascynacja średniowieczem. Dwa jej nurty - „trubadurowy” i polityczny
Wiadomo moda na śred. W teatrze/prozie/poezji/architekturze; styl „t” w pierwszych latach XIX w. [najpierw w płaskorz.] w rz., rozkwit w 1825-35/zamiłowanie do melodramatycznych efektów/wydarzenia mrożące krew w żyłach/sentymentalizm/dążenie do malowniczości/niezwykłe wydarzenia tu jest mnóstwo przykładów a nie ma il. także nie wymieniam/1833 Barye Karol VI w lesie Mans - wydarzenie było powodem choroby psychicznej króla; 1836 J. P. Huguenin Karol VI pielęgnowany przez Odette de Champdivers/styl „t” raczej w statuetkach i reliefach; z większych to posąg Karola wielkiego Preaulta 1836; często przedst. Joannę d'Arc, np. u Rude'a.
Wielkie postacie. Legenda napoleońska. Tematy historyczne w rzeźbie polskiej
U Rude'a Marechal de Saxe, Ludwik XIII w wieku młodzieńczym, Gaspar Monge, Poussin, Houdon - wierność szczegółów/ukazanie psych. Cech postaci; kult Napoleona - N. na koniu u Moine'a/Barye'ego/P. Michałowskiego; ukazywano napoleońskich gen./ marszałków/ żołnierzy/ sceny z kampanii; w Polsce t. hist. ważna w okresie niewoli, np. J. Tatarkiewicz tworzył popiersia zasłużonych dla kultury polskiej Kochanowski/ Karpiński/Trembecki/ Brodziński/Staszic/Ossoliński/Linde, podobnie u Tomasza Oskara Sosnowskiego był w Rzymie a rz. np gr. Jadwiga i Jagiełło; Teofil Lenartowicz jako zapóźniony rom.
Romantyczne pomniki
Rz. pomnikowa odgrywała szczególną rolę w XIX w.; znów to odwoływanie się do przeszłości narodu; zamawiało państwo; na palcach nie stawiano juz tylko władców ale generalnie zasłużonych/bohaterów; we Fr. to wiadomo; w Niemczech np Luter w Wormacji [E. Rietschel]; w Polsce Mieszko I i Bolesław Chrobry ze Złotej Kaplicy przy katedrze poznańskiej [Ch. Rauch]; pomniki wykonywał tez Tatarkiewiz np. dla Ciechanowca pomnik ks. Jana Krzysztofa Kluka/później Kochanowski/Karpiński; Wł. Oleszczyński, najwybitniejszy pol. Rz. rom. Pomnik A. Mickieicza; ważna we Fr. Marsylianka; Rude Napoleon budzący się do nieśmiertelności jako jedna z najciekawszych rz.
Rzeźba nagrobkowa
Są ilustracje na płycie, w książce tylko ich zwyczajne opisy, tego co widać; m. in. nasza ulubiona Zofia Czartoryska, zawodowa rodzicielka Zamoyskich z Kozłówki.
Tematyka religijna i biblijna
Rom. W rz. kultowej przynosi poważne zmiany; por. rz. Chrystusa Thorvaldsena i Danneckera/ zatarcie granicy między sz. oficjalną a bardzie osobistą i prywatną; lit. przyczyniła się do zainteresowania tematyką rel./np. A. Etex pod wpływem Kaina Bayrona rz. Kain i jego ród przeklęci przez Boga/ często ukazywano szatana, m. in. za sprawą Raju utraconego Miltona; żywe zainteresowanie życiem klasztornym; istotna rola odbudowywania kościołów zdewastowanych po Rew. Fr./oficjalne zamówienia na rz. sakralne do wyposażenia wnętrz oraz zlecenia na prace konserwatorskie.
Rzeźba portretowa
Dążenie do prawdy/naturalności/uwypuklanie cech charakterystycznych itd. też tu/wielu artystów gł. zajmowało się rz. p./neok. Tez temu ulegali, często pozostawiając jedynie z konwencji neok. jedynie goły tors i udrapowana szatę; u rom. chęć pokazania człowieka w ścisłym zw. z jego epoką/przedst. nawet przelotnej mody, różnych bibelotów/popularność statuetek sławnych postaci świata lit. i teatru; J. P. Dantan - świadoma rz. karykatura; duża popularność portretu na medalionie.
Rozkwit rzeźby animalistycznej
Do odrodzenia rz. a. przyczynił się zwłaszcza Barye [kom. Z 1830-40tych duży dynamizm/dramatyczne napięcie/patos, szykanowany przez akademików ale bardzo popularny]/ w neok. zwierzęta tylko w formie atrybutów orzeł/lew/koń; w rom. zwierzęta naturalne a nie upozowane/rozwój nauk przyrodniczych wpłynął na rozwój rz. a./rom. urzekła siła/dzikość/żywiołowość zwłaszcza drapieżników/ też bo modne w rom. to co egzotyczne; do popularności rz. a. też przyczynia się to iż nie lubią jej akademicy/nie ma tu więc rygorów kanonów/furtka do uprawiania sztuki realistycznej.
Ogólna charakterystyka rzeźby romantycznej i tkwiących w niej zalążków przemian znamiennych dla drugiej polowy XIX w.
Nurtu rom. nie da się ująć w jedna formę estetyczną; nie zawsze można określić jego przedstawicieli; trudno oceniać bo dużo rzeźb zagięło/znane z opisów/recenzji/zdjęć prasowych/inne w prywatnych kolekcjach/rozproszone/te na zamówienie odpadają bo trza się było dostosować do gustu zleceniodawcy; nie ma wybitnych, Rude/David d'Angers to jeszcze neok./jedynie może Barye/Preault; wiele rz. rom. nie budzi zachwytu we współczesnych odbiorcach tj. w ówczesnych; ważny jest szczególny dobór tematów; nurt 1. „trubadurowy” - spłycony historyzm, 2. patriotyczny; ważne wprowadzenie do rz. przez rom. tematyki społ. choć to tylko margines, spopularyzowanie rz. rodzajowej/ w rz. romantycznej tkwią zalążki wszystkich głównych nurtów rz. 2 poł XIX w.
Rozdział 3: Twórczość rzeźbiarska malarzy epoki romantyzmu
Znamienne cechy rzeźbiarskiej twórczości malarzy
Gericault/Daumier - twórczość bardziej niekonwencjonalna, rz. na własny użytek, często jako wstępne szkice do obrazów/jako amatorzy w tej dziedzinie nie skrępowani żadnymi zasadami/dochodzili do bardzo swobodnych form/rewolucyjne/wpływ na późniejszą rz.
Theodore Gericault
Rz. prymitywne pod względem technicznym, używał najprostszych narzędzi, sam obrabiał kamień [ówcześni rz. często wyręczali się kamieniarzami którym przekazywali gipsowy model]; rz. zarówno zwierzęta jak i ludzi; wpływy Michała Anioła, zapowiedź Rodina.
Honore Daumier
Ok. 60 rz.; bardzo nowoczesne/dynamiczna forma/czasem przerysowana/tematyka społ./rozwija barokową tradycję rz. w XIX w [ostatnim wyrazicielem Rodin]; popiersia-karykatury; mieszanka ekspresjonizmu i impresjonizmu; wyznacza nowoczesnej rz. nowe kierunki.
Rozdział 4: Tendencje realistyczne w rzeźbie drugiej połowy XIX wieku
Założenia i postulaty szkoły realistycznej oraz ich oddziaływanie na rz. 2 poł. XIX w.
W tym okresie dominuje eklektyzm; na ostateczne ukształtowanie się założeń realizmu miał wpływ 1. rozwój nauk [rzeczywiste tylko to co dostępne naukowemu poznaniu/artyści muszą korzystać z osiągnięć nauki jeśli chcą być wyrazicielami swego czasu/odrzucenie tematyki hist., mit., fantastycznej, alegorycznej ->przeciwstawienie się akademizmowi ale i romantyzmowi] , 2. ruchy społ.-polityczne. I dążenia demokratyczne jako pozostałość po Wiośnie Ludów; sz. ma wiernie odwzorowywać rzeczywistość, tak jak widzi, bez selekcji, bez starych konwencji, skupienie na życiu zwykłych ludzi/ważne pojawienie się nowego bohatera: człowiek z ludu/robotnik, i tematu - pracy; w rz. dość późno, pierw Dalou i Meunier; tematy portretowe i animalistyczne i generalnie ciągłe dążenie do większego naturalizmu; wpływy real. w rz. w większości przypadków powierzchowne - zmiany w tematyce bez dążenia do wiernego odwzorowywania rzeczywistości.
Nowe widzenie aktu kobiecego. Tematyka antyczna i mitologiczna w ujęciu rodzajowym
W akcie k. kontynuowanie tendencji neok. ale, gł. w sz. fr., wprowadzenie realizmu/wdzięku; okres Drugiego Cesarstwa - zabawy/bujne życie towarzyskie/na salonach królują piękne kobiety; rz. buduarowe - tematyka mit. czy biblijna [Ewa, Zuzanna] jako pretekst d ukazania nagości; ale często poprostu sceny rodzajowe - z real. łączy się to gdyż starano się naturalistycznie oddać ciała, modelkami współczesne kobiety; zjawisko powszechne w całej Europie to przenikanie się tendencji real. do akademizmu, do tematów mi./antycznych/biblijnych.
Rodzajowość w tematyce historycznej
Dbałość o realia/autentyczność kostiumu; wielu rz. hist. zwracało się ku sz. rodzajowej; historyzujący charakter rz. przedst. współczesne postaci, siedzące w fotelach, w kostiumie hist. - Houdon, Vincenzo Vela.
Nurt neoflorencki
Złagodzenie real. rz. florenckiego quattrocenta u neof.; akademicy zarzucali im że ich rz. są odlewami z żywego modela; są przypadki gdy inspiracja ociera się o pastisz; generalnie Florencja dla rz. II poł XIX w . była atrakcyjniejsza niż Rzym, ufundowano Prix de Florence konkurująca z oficjalną akademicką Prix de Rome.
Rzeźba pomnikowa
Pomniki XIX w. gigantyczne/rozbudowane wątki treściowe, czego wcześniej nie było/historyzm i eklektyzm; np. pomnik księcia Alberta, pomnik Marii Teresy; w ostatniej ćwerci XIX w we Fr. pomniki upamiętniające wojnę fr.-pruską z 1870; częsty przerost formy nad treścią, rozbudowywanie anegdoty; schemat nie tylko dla pomników oficjalnych: władcy/bohaterowie/ważne wydarzenia.
Rzeźba sakralna. Tematy biblijne i hagiograficzne. Sceny religijne w ujęciu rodzajowym
XIX to okres odnowy Kościoła, wzmocnienia pozycji na świecie, jego ponownej centralizacji wokół Rzymu, podkład do tego daje romantyzm; ruch ultramontański; Włosi gł. podejmowali tematy rel.; rz. rel. Ogólnie dzielimy na 1. dzieła o motywach ściśle kultowych [przedst. chrystologiczne i martyrologiczne, nawiązujące do utraconych już schematów ikonograficznych, popularne Ecce Homo, Chrystus na krzyżu], 2. dzieła luźniej zw. z kultem - alegorie, sceny rel.-rodzajowe, posągi postaci zw. z kościołem, zyciem rel.; często tematyka rel. Jako pretekst dla swobody pokazania aktu; rz. rel w XIX w. to znikomy procent, pozbawiona wzniosłości i powagi jaka kojarzymy ze sz. sakralną.
Oddziaływanie realizmu na rzeźbę animalistyczną
Często pojawiają się zwierzęta rodzime, domowe/ptaki łowne, psy myśliwskie/ konie
->najchętniej; najwybitniejszym animalistą II poł. XIX był Emmanuel Fremiet, powinowaty i uczeń Rude'a, skupiał się na temacie walki zwierzęcia z człowiekiem pierwotnym/ rz. z dużą dokładnością w odtwarzaniu szczegółów anatomicznych; animalistyka popularna w Europie II poł XIX w.
Rzeźba portretowa
W II poł. XIX w. rz. p. dążyła do wydobycia cech indywidualnych jednostki lub scharakteryzowania jakiegoś kręgu społecznego; portret stawał się także bardziej naturalny i swobodny; wśród portrecistów wybijał się Jean-Baptiste Carpeaux - popiersia odznaczające się szczególną żywością i malarskością; real. portrety tworzył także Jules Dalou; popiersia tworzone przez różnych artystów oczywiście były mniej lub bardziej salonowe i wykonywane pod gust zamawiającego, co wiąże się z różnym poziomem realizmu; rz. p. stanowiła gł. trzon twórczości rz. XIX w, jako główne źródło zarobkowania dla artystów; wielu traktowało rz. p. jako zło konieczne.
Weryści włoscy
Ruch ten rozpoczął się w pn. Włoszech; staranie o większa prawdę i naturalność, m. in. wierne odtwarzanie szczegółów stroju; najwybitniejsi artyści gr. To m. in. V. Vela [typy włoskich wieśniaków], Giulio Monteverde, ze środowiskiem mediolańskim zw. np. G. Trabacchi, A. Tantardini, A. Bezzola, S. Martinoli, E. Braga.
Druga gr. werystów pochodzi z Neapolu np. Achille d'Orsi, Vincenzo Gemito [cyganie, rybacy]
Rzeźba nagrobkowa. Nurt tradycyjny werystyczno - naturalistyczny
Weryzm w najskrajniejszej postaci przejawiał się w sz. n.; zmierz jej form tradycyjnych/zupełnie odmienne kompozycje, nad którymi ciążył naturalizm, który przekształcił się w panoptykalny iluzjonizm; zwrot ten widoczny już w romantyzmie w 1830-40tych, np. nagrobek znanej nam świetnie zawodowej rodzicielki Zamojskich Zofii Czartoryskiej; i znów mnóstwo przykładów ze sz. polskiej bez ilustracji.
Tematyka współczesna w ujęciu alegorycznym i realistycznym
Postulat związki sz. ze współczesnością już u romantyków ale to realiści zawęzili jego sens i nadali mu znaczenie bardzo konkretne; współczesność silniej zaznacza swa obecność w płaskorz., która była bliższa mal. w którym codzienność była już na porządku dziennym, np. w płaskorz. dla pomników nawet akademicy ukrywali sceny współczesne; najnowsze zdobycze techniki pociągi/statki parowe w mal. juz w 1840stych, a w rz., poj. się to jedynie w szkicu Dalou przedst. automobilistę Levassora wykonanym tuż przed śmiercią w 1901.
Rzeźba rodzajowa. Motywy ludowe. Akcenty krytyki społecznej
Real. w rz. r. czasem dość powierzchowny; w romantyzmie rz. r. tworzyli już Rude'a i Duret; do Rude'a nawiązuje np. Carpeaux; bardziej rodzajowy wymiar mają rz. przedst. kobiety we współczesnych strojach; wiele rz. r. to terakotowe statuetki; poj. się charak. Typy ludowe np. u J-J Frere Śpiewak neapolitański [świadome nawiązanie do włoskiego weryzmu]; akcenty społ. np. u C. Lefevre Na ulicy, Paul Roger-Bloche Ziąb; pod wpływem idei abolicjonistycznych zw. z Wojną Secesyjną belgijski rz. Louis Samain tworzy rz. Zbiegli niewolnicy zaskoczeni przez psy.
Temat pracy. Robotnik i chłop w rzeźbie drugiej połowy XIX wieku
W rz. temat pracy popularyzuje belgijski rz. Constantin Meunier, rz. zajmował się od 1885; uwagę skupia przede wszystkim na postaci ludzkiej/dekarze/rybacy/rolnicy/robotnicy fabryczni/hutnicy/górnicy; tworzył Kompozycje całopostaciowe/popiersia/głowy/reliefy; dążył do uogólnień/idealizacji/heroizacji ale starał się zachować cechy indywidualne postaci; nowocześni bohaterowie równi herosom antycznym; antykizował współczesny kostium; rz. Meuniera oprócz znaczenia dosłownego miały także symboliczne, ukazywał wieczne prawdy w formach współczesnego dla siebie czasu; Meunier, i inni próbowali stworzyć pomnik pracy ale żaden tego nie zrealizował; po 1870 Dalou także interesuje Się tematyką pracy.
Formy oddziaływania realizmu na sztukę
Społeczne tendencje real. najpełniej widać u Meuniera i Dalou, tez u wł. Werystów; postulaty realistów tez s scenach rodzajowych/przedst. współczesne życie/wydarzenia; przede wszystkim wpływ real. jest widoczny w dążeniu artystów do jak najwierniejszego odwzorowywania natury; rz. tego okresu osiąga mistrzostwo formy; w dokładności kopiowania natury/wdzięku/harmonii wyróżniają się Włosi, ale obserwujemy to także u Fr., Niem., Polaków; publiczności się to podobało, a krytycy mówili że jest to zaprzeczenie wielkiej/wzniosłej sztuki.
Rozdział 5: Nurt neobarokowy
Jean-Baptiste Carpeaux
Najwybitniejszy rz. neob. i w ogóle II poł XIX w., syn murarza, pierwsze lata żył niemal w nędzy, nieustannie rz., jak sam mówił chciał uchwycić „dreszcz życia”; studiował w Ecole des Beaux-Arts u Rude'a i Dureta, w 1854 wyjechał do Rzymu po wygraniu PrixdR; konflikt z oficjalnym systemem kształcenia; nie interesował go antyk a Michał Anioł, nie wykonywał obowiązkowych prac a własne tematy, jego praca dyplomowa Ugolino z dziećmi tez budziła kontrowersje, podobnie jak Triumf Flory i Taniec i inne, we Fr., Rzym przyjął ją entuzjastycznie; zmarł przedwcześnie; jego sz. jest przejściowa między Rude'em a Rodinem, porównuje się go z Daumierem, choć nie był tak śmiałym nowatorem, zachowywał klasyczną konstrukcje postaci ludzkiej; dążył do zerwania z akademicką rutyną, do twórczej swobody; ruch/dynamizm form/powierzchnia rz. ożywiona wyszukana grą światła i cienia; malarskie traktowanie rz., widoczne w szkicach i projektach glinianych/gipsowych; marmurowe/kamienne rz. pozbawione tych cech prze dążenie do technicznej perfekcji.
Jules Dolau inni przedstawiciele francuskiego neobaroku. Rzeźba neobarokowa w Niemczech
Rz. J. D. wiążą się z barokową sz. flamandzką, gł. kompozycje o tematyce mit.; charakterystyczny dla neob. jest zwłaszcza Triumf Republiki J. D. z 1879-99; n. neob. popularny w całej ówczesnej plastyce europejskiej, w Niem. głównym przedstawicielem jest Reinhold Begas, zw. ze środowiskiem berlińskim.
Ogólna charakterystyka rzeźby neobarokowej. Opinie Struvego
N. neob. zawdzięcza swe istnienie rewolucji artystycznej jaka miała miejsce w okresie romantyzmu, bo wiele zaczęły znaczyć przykłady i wzory sztuki barokowej; H. Strouve w 1876 ocenił współczesną sobie rz.: spór między rom. a klas. Wpłyną ł na nowe dążenia rzeźbiarskie; radykalne zmiany w treści i formie; rz. zaczęły żyć/wyrażać emocje/bardziej ekspresyjne; bliższe życiowej prawdy a to powoduje zmiany w technice/inny charakter/ułatwienie widzowi percepcji dzieł rz./S. przesuwa pkt. Ciężkości z wartości dotykowych na wzrokowe; podświadomie, nie wiedząc nic o rz. impresjonistycznej, w swych wypowiedziach zbliża się do sztuki Rodina, Rosso, Trubieckoja.
Rodział 6: Od naturalizmu do impresjonizmu. Rodin
Przełom impresjonistyczny
Imp. podobny wpływ na rozwój rz. XIX jak mal.; w imp. Chodzi o ścisłą zgodność techniki artystycznej z osobistą wrażliwością twórcy/indywidualnym temperamentem - i to odnajdujemy u czołowych imp. rz. Rodina i Rosso/modelowali swobodnie/szukali nowej, niekonwencjonalnej techniki/programowo przeciwstawiali się akademizmowi; interesowało ich zagadnienie ruchu/światła/duża rola walorów malarskich w rz., z jednoczesnym naciskiem na oddanie rzeczywistości; oprócz tych dwóch dla rz. imp. ważny jeszcze Degas.
Auguste Rodin. Źródła twórczości
Największa indywidualność; nie należy jego twórczości wiązać jedynie z imp., twórczość stanowiąca emanacje epoki, odzwierciedlenie wszystkich prądów II poł XIX w.; pretensjonalny wdzięk, naturalizm, imp., symbolizm, secesja, oddziaływał na niego historyzm, odwoływał się do Donatella, szczególnie do Michała Anioła [miał się dzięki niemu wyzwolić z akademizmu]; pkt. Wspólne z Berninim; pozwalał na to ówczesny stan wiedzy jak i osobiste przemyślenia i odczucia; powiązania ze sz. minionych epok nie zagroziły jego oryginalności/sam mówił że rz. uczył się przyglądając się przyrodzie; ipm. rz. R. mają charakter szkicowy, pochodzą z okresu jaki nazywa się malarskim - zaznaczenie niektórych linii a wszystko i tak wiadomo; dojrzałe kompozycje mają wiele planów, oglądane z każdej str. dają obraz o tych samych walorach plastycznych, wielowidokowość odróżnia go od pozostałych twórców.
Problem ruchu w rzeźbach Rodina
Wszystkie rz. R. są dynamiczne; ruch ma u niego charakter fizyczny ale i symboliczny, np. Człowiek idący/ starał się przedstawiać dwie fazy ruchu; ruch jest zasadniczym problemem w twórczości R.; ruch jako stan przejściowy, pośredniość między 2 postawami które muszą znaleźć się w rz.; ruch z obudową psychologiczną - tragiczne napięcie/dramatyczny wyraz; przedstawia ludzi pełnych uczuć dlatego są w ruchu przesadnym, afektowanym, akrobatycznym, przekraczającym prawa fizycznej równowagi.
„Dywizjonizm” rzeźbiarski
R. oświetlał rz. antyczne wtedy widać było na nich różne nierówności, wklęsłości/wypukłości; wibracja świetlna na powierzchni rz. łączy się z zagadnieniem rozbicia formy, jaką R. osiągał poprzez chropowata fakturę, forma jego rz. charakteryzuje się zmiennością/wyraża niepokój poszukiwań; forma odpowiada jego założeniom ideowym, wyraża znikomość ludzkiego byty/akcenty katastroficzne; R. jest niesłychanie teatralny, mówi że rz. powinna rywalizować z teatrem; efektownie wyreżyserowane sceny/ sentymentalizm/ patetyczna gestykulacja.
Brama Piekieł
1880 zmówienie jako wejście do przyszłego Muzee des Arts Decoratifs, nie ukończone, wpływy typowo rom. Dante/Baudelaire; synteza wszystkich tematów jakie fascynowały artystę, atektoniczność świadczy o tym, że R. nie był w stanie podporządkować się rygorom architektonicznym, ciągle coś zmieniał; obce mu były kompozycje monumentalne i tradycyjna rz. pomnikowa.
Mieszczanie z Calais
Temat z Les Chroniques Jeana Froissarta, opowieść o tym jak to podczas oblężenia w 1347 Edward III w zamian za 6 najwybitniejszych mieszczan odstąpi od atakowania miasta, zjawić się mieli w samych koszulach z powrozami na szyi i przynieść klucze do bram, król kazał ich zabić, królowa ułaskawia; gr. rozumiana dwutorowo, dramat każdej postaci i całości; swobodna interpretacja natury u R. tu ma to być las[!?], cienie wiążą poszczególne postaci jak drzewa w lesie; rz. inaczej niż normalnie pomniki miała być czytelna ze wszystkich stron i stanąć na niskim postumencie, co wywołało sprzeciw, rz. Stanęła na rynku Calais w 1895.
Pomnik Balzaca
W 1890tych R. pracuje nad pomnikiem B. i V. Hugo; P. B. jest wyrazem gotycyzmu R., szczytowe osiągnięcie; zamówiony został dla Societe des Gens de Lettres, miał być gotowy w 1893, ale prace przedłużały się; ostateczna wersja to uproszczona syntetycznie forma, niczym pień drzewa; koncentracja na twarzy B, jednocześnie jest monumentalizm; w 1898 wystawiona na Salonie, wywołała skandal, R. musiał oddać zapłatę, mimo prób obrony Mallarmego, ostatecznie ustawiono rz. w Carrrefour Raspail dopiero w 1939.
Styl Rodina. Rzeźby modelowane w glinie
Wszystkie większe dzieła najpierw w glinie później odlew z brązu, np Człowiek ze złamanym nosem, Wiek spiżu, Św. Jan Chrzciciel, Człowiek idący i inne; z tego rodzaju prac R. wyziera swoboda kształtowania, która każdy frg powierzchni rz. traktuje, jako rezultat ucieleśnienia formy wew.; cecha charakterystyczna tw. R. - absolutna jedność duchowo - plastyczna, w tym jego ekspresja [czasem deformował aby osiągnąć jej pełnie]; R. sprzeciwiał się alegoryzacji i literackości w rz.; uczucia to nie tylko twarz ale całe ciało.
Styl Rodina. Rzeźby z marmuru
Najważniejsza kwestia to wyłanianie się formy z nieobrobionego marmuru; wyłanianie się z chaosu; wykorzystywał formy embrionalne; elementarne; ludzkie formy uwięzione w marmurze, nie mogą się z ni8ego wydobyć co potęguje dramatyczność.
Rola i znaczenie twórczości Rodina w dziejach rzeźby
Prekursor nowej rzeźby/sz.; inspirator późniejszych prądów; ma inne spojrzenie na naturę, co pozwala mu odrzucić ideę piękna idealnego; początkowo postawa realistyczna/ naturalistyczna; później deformacje; sz. daleka od dosłowności i obiektywizmu.
Rozdział 7: Dalszy rozwój rzeźby ekspresjonistycznej
Medardo Rosso
Pierwszy całkowicie imp. rz.; gardził antykiem „przyciski do papieru”, renesansem [dzieła Donatella, MAnioła za anonimową rz. gotycką bizantyńską]; jako pierwszy odrzuca całkowicie wzory przeszłości; nie lubił Rodina, gł. za Balzaca; chciał pojmować rz. całkowicie malarsko/rz. ma być oglądana z jednego, centralnego pkt. [na pocz. był mal.]; pocz. Styl werystyczny; pierwsza rz. imp. zniszczona Impresja z omnibusu; gra światła na powierzchni mal., gł. zainteresowania po wyjeździe do Paryża; jego kompozycje są ekspresyjne, zaznacza tylko to co najistotniejsze, wyłaniane się z materii; najważniejsze dz. Z 1889-1906; docenili go dopiero futuryści, nie maił uczniów.
Edgar Degas
Dopiero po jego śmierci odlano modele woskowe w brązie, pierwsze rz. z lat 1866-1870; widoczne ślady modelowanie, chęć ukazaniu ruchu; jedynie Mała 14 tancerka pokazana za życia D. w 1881; ten temat w jego rz. najczęściej; najważniejsze oddanie ruchu, daleki od naturalizmu, brak szczegółów; linearny walor rz.
Oddziaływanie Rodina poza Francją. Rodiniści słowiańscy
A tu jest strasznie dużo dziwnych nazwisk i żadnego przykładu w ilustracjach, także sobie odpuszczam ;).
Oddziaływanie Rodina w Polsce
Widoczny u Konstantego Laszczaki; St. Ostrowskiego, Henryka Kunzeka, Wł. Gruberskiego - wszędzie malarska powierzchnia rz./refleksy świetlne/efekty szkicowości; wyłanianie się rz. z materii u Wacława Szymanowskiego; u Dunikowskiego także elementy imp.
Rozdział 8: Secesja w rzeźbie
Charakter sztuki secesyjnej
Falista linia, upodobanie do natury, co widoczne juz u Rodina; delikatność formy itd.; ale nie tylko styl floralny, bo inaczej jest np. w szkole z Glasgow - geometria;
Secesja w rzeźbie. Postać kobieca. Secesyjna animalistyka
Wczesna secesja u Rodina np. Danaida; ciekawym rz. Stanislav Sucharda autor pomnika Frantiska Palackyego; ale generalnie rz. w secesji to margines; ale skoro znika granica między sztukami to rz. wkracza bardziej do architektury np. Gaudi; akt kobiecy zdobi wszystko od fasady domu po popielniczkę, walory kobiece w guście prerafaelitów najbardziej ok.; animalistyka w dizełach z porcelany, ciekawie traktował to Galle - ozdabiał figurki dodatkowo ornamentem, serduszka, liście, kwiatki.
Stosunek do abstrakcji. Odejście od postaci ludzkiej. Prymat formy i zagadnienie autonomii sztuki
Geometryczna rz. sec. u Georga Minne'a, odejście od naturalizmu, zwrot ku abstrakcji; dopiero w sec. odchodzi się od stereotypu jakim jest postać ludzka; bo najważniejsza jest forma, wola sztuki to wola formy; forma jest nie odwzorowuje rzeczywistości, ma wartość autonomiczną.
Stylizacja secesyjna. Problemy tematu i materiału w rzeźbie secesyjnej
Generalnie w sec. artyści szli ku stylizacji/oranmentalizacji; skoro ważna forma to nie ważna treść, odejście od hierarchizacji tematów; każdy materiał jest dobry, nie ma podziału na szlachetny i gorszy gatunkowo; łączy się to także z dążeniem do zacierania różnic między sztukami.
Rozdział 9: Rzeźba w nurcie symbolicznym
Związki secesji z symbolizmem. Rola środków formalnych w symbolizmie
W większości dzieł stylistycznie zw. z sec. są wątki sym.; skoro dzieło ma wyrażać ideę to musi być także dekoracyjne [Alobert Aurier], symboliści kładli duży nacisk na środki formalne; działanie opierające się na sugestii jeśli idzie o twórcę i na odczuciu jeśli idzie o odbiorcę; sym. wykorzystywali prawa synestezji aby oddziaływać nie tylko przez anegdotę ale i wartości znaczeniowe - duża dekoracyjność.
Symboliczne rzeźby Rodina, Camille Claudel, Jonssona i Bistolfiego
U Rodina sym. w rz. marmurowych, np Ręce Boga, Brama Piekieł, Myśliciel; C. Claudel to typowy przykład łączenia sym. z sec. sposobem obrazowania, np. Opuszczenie, Kloto, Wiek dojrzały, Fala; fala tez u Jonssona; Bistolfi pomnik Segantiniego w Arco di Trento - efekt wyłaniana się postaci z nieobrobionej skały.
George Minne, Gustave Moreau i Gustav Vigeland
Belg G. Minne, dz. o mistycznym charakterze, melancholijne/wyrażają ciszę i skupienie; powtarzalność form, stylizacja/wydłużanie z fascynacji gotykiem; G. Moreau - 12 rz. z lat 1875-80, tworzył je po wykonaniu obrazów, chciał odlać w brązie ale nie było mu dane, małe figurki traktowane po malarski; G. Vigeland - sławne rz. z Frognerpark w Oslo, życie człowieka od narodzin aż do śmierci; fantastyka utrzymana w konwencji obsesyjnego naturalizmu, biologizm i lit. pojęty sym.
Beethoven Maxa Klingera
Kwintesencja rz. sec. sym.; wpływy Rodina; oscyluje między naturalizmem/ klasycyzmem/ symbolizmem; twarz z maski zdjętej za życia kompozytora, postać potraktowana niczym heros; rz. odpowiednich jubilerskiego mal. Moreau.
Symbolizm w twórczości polskich rzeźbiarzy okresu Młodej Polski
Połączenie sec. i sym. u większości rz. MP; Laszczka Zrozpaczona naw. Do Rodina Danaida; Lewandowski Salome; najbardziej jednak ci pod wpływem Przybyszewskiego - Flaum, Biegas, Nadelman, ale także Dunikowski.
Rozdział 10: Nowy Klasycyzm
Nawrót do klasycyzmu w literaturze i malarstwie końca XIX wieku
Chęć odejścia od atektoniczności neob., imp., sec., sym., we wszystkich dziedzinach sztuki; Jean Moreas od 1890 głosi pogląd powrotu do tradycji grecko - łacińskiej;.
Adolf von Hildebrand - teoretyk nowego klasycyzmu w rzeźbie
1893 wydanie ksiązki z jego teoriami, przedstawiciel nowych klasycystycznych tendencji, wg. H. jeśli artysta nie chce popaść w zwykłą ilustracyjność czy naturalizm, stworzyć prawdziwe dz. sz., musi przetworzyć odpowiednio dane jakie dostarcza mu natura, umieć je architektonicznie ukształtować; precepcja formy poprzez ruch oka po poszczególnych elementach; widzimy dwa wymiary po dodaniu kontrastów koloru/światła/cienia 3 wymiar, najpierw ogół potem szczegół; lepszy teoretyk i pedagog niż rz.
Aristide Maillol
We Fr. zwrot ku klas. to reakcja młodych rz. na twórczość Rodina; M. odrzuca rz. późnoklas./hellenistyczną, zwrot ku greckiej sz. VI i V w p.n.e. jako źródło inspiracji a nie wzór do naśladowania; kształty spokojne, powierzchnie napięte/gładkie, jako odwrotność Rodina, ale tez podejmowali te same tematy; pocz. Zw. z nabistami, zajmował się mal., przerywa to choroba oczu, zwrot ku rz., insp. Peryklesem, racjonalne komponowanie, uproszczone, niwelacja pogłębionych treści psychologicznych; nie kopiował modela, ale pkt. wyjścia zawsze była natura; zawsze konsekwentny, przestrzegał twórczej dyscypliny; na pierwszym miejscu spray techniki, kult materiału; akt kobiecy gł. motywem rz. pomnikowej; zrywa z akad. Ideałem piękna, technicznymi schematami, regułami, ale w przeciwieństwie do rz. imp. stara się uogólniać/syntezować/pokazać zasadę konstrukcji ciała ludzkiego.
Auguste Renoir
Rz. zainteresował się w 1908, jego prace o podobnym charakterze co Maillol'a, pozował mu do portretu, wykonuje później medalion z portretem syna Claude'a; 1913 powrót do rz., pomagał mu Richard Giuno, pomocnik Maillol'a; identyczne w stylu z jego mal., te same bujne, masywne formy, spokojne wywarzone gesty.
Charles Despiau. Joseph Bernard. Carl Milles. Francois Pompon
Despiau, uczeń Maillol'a, przedstwaiciel swoistego klasycyzmu; Bernard - kompozycje zwarte/syntetyczne/bez szczegółów; Milles - Szwed, 1900 praktyka u Rodina, Pompon - animalista francuski, praktyka u Rodina, świetna technika obróbki marmuru, rz. zwierząt o syntetycznej formie, starannie opracowanych powierzchniach; każde w typowej dla siebie pozie, obserwacja natury.
Edward Wittig
Artysta Polski, okres klasyczny 1908-14; tektoniczność, układy syntetyczne, spokojne, harmonijne; Przebudzenie, Kobieta, Pax; generalnie nasi rz. dążą do fragmentarycznej formy.
Antoine Bourdelle
Trochę inny typ klasycyzmu, podobnie jak Maillol odrzuca rz. hellenistyczna i sięga do sztuki greckiej VI I V w. p.n.e., ale są tez nawiązania do sz. romańskiej i gotyckiej, archaizacja, co mu zarzucano; z najwybitniejszych uczniów Rodina; unikał powierzchownych efektów, przypadkowości, chciał osiągnąć zgodny rytm utrwalić w formie tylko to co istotne, połączenie klas. idealizacji i architektonicznej dyscypliny ale z ekspresja i symbolizmem jak u Rodina; B. różni się od Rodina tworzeniem w stylu monumentalnym, ale nie wielkość tylko idea o tym świadczyła; jest tez dekoracyjna stylizacja wynikająca z gustu epoki, podtrzymał linię stylu malarskiego, oddziaływał silnie na swych uczniów.
Zakończenie
Charakterystyka rzeźby dziewiętnastowiecznej
Rz. XIX w. zdominowana przez neoklasycyzm z jego akademickim ideałem piękna jako pkt. wyjścia do poklasycznego idealizmu a następnie akademickiego realizmu, ważny epizod romantyczny z koncepcjami historyzmu i realizmu, zwrócenie uwagi na problemy społeczne, wzbogaca rz. pod względem tematycznym, rz. neob. i naturalistyczna gdzie dominowały właściwości optyczne i malarskie jako grunt dla rz. imp.; później rewolucja Rodina, Maillol'a a wszystko to oddziałuje na rz. XX w.
12