PUBICZNE PRAWO GOSPODARCZE opracowanie na podstawie książki prof. dr. hab.B.Wieczorskiej

Publiczne prawo gospodarcze można traktować jako dyscyplinę prawną ( niebędącą odrębną gałęzią prawa), której zadaniem jest przedstawienie zasad i form oddziaływania na stosunki gospodarcze przy wykorzystaniu metody administracyjno-prawnej.

Stosunkami gospodarczymi nazywamy wszelkie stosunki społeczne, które regulują działalność gospodarczą, (czyli tworzenie dóbr i usług) i obrót nimi.

Podmiotami oddziałującymi na te stosunki gospodarcze są zarówno organy państwa, organy organizacji międzynarodowych, do których Polska należy w tym UE oraz Światowej Organizacji Handlu, Banku Światowego, Międzynarodowego Funduszu Walut. Niezależnie od powyższych organów wpływ na te stosunki gospodarcze mają nieformalne gremia państw odgrywających wiodącą rolę w istotnych stosunkach gospodarczych np. G20 - grupa najbardziej uprzemysłowionych państw.

W ramach publicznego prawa gospodarczego stosowane są mechanizmy prawne charakteryzujące się nakazem, zakazem lub dozwoleniem określonego działania.

Hierarchię źródeł publicznego prawa gospodarczego zawiera konstytucja polska w art. 87, która stanowi, że źródłami powszechnie obowiązującego prawa są:

• Konstytucja

• Ustawy

• Ratyfikowane umowy międzynarodowe w tym m.in. umowy założycielskie organizacji międzynarodowych np. UE

• Rozporządzenia wydawane na podstawie ustaw i w ich zakresie oraz w celu wykonania ustaw.

W aktualnym porządku prawnym polska doktryna wzorująca się na doktrynie niemieckiej przyjmuje pryzmat konstytucyjnych regulacji dotyczących ustroju gospodarczego danego państwa. W Polsce jest zasada społecznej gospodarki rynkowej. Wiąże się ze swobodą podejmowania działalności gospodarczej.

Kolejno w systematyce źródeł prawa miejsce zajmują ustawy krajowe zgodne z TWE ( Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską) oraz prawem pochodzącym od organów wspólnoty: Parlamentu, Rady i Komisji.

W przypadku braku zgodności, (czyli nie da się pogodzić ustawy z umową międzynarodową) stosujemy zgodnie z art. 91§ 2, 3 Konstytucji przepisy TWE lub akty prawne pochodzące od organów Wspólnoty. Są to rozporządzenia Parlamentu, Komisji i Rady. Powinny być one zgodne z TWE, co jest przedmiotem oceny ETS (Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości).

ZASADY PUBLICZNEGO PRAWA GOSPODARCZEGO

Wśród zasad ukształtowanych przez publiczne prawo gospodarcze możemy wyróżnić:

1. Zasadę społecznej gospodarki rynkowej - zawarta jest ona w art. 20 konstytucji, który stwierdza, iż społeczna gospodarka rynkowa oparta jest na wolności działalności gospodarczej, wolności prywatnej oraz solidarności, dialogu i współpracy partnerów społecznych.

2. Zasadę wolności gospodarczej - zasada ta uregulowana jest w kilku aktach, prawnych:

• W konstytucji (art. 20 w związku z art. 22)

• W TWE (jako swoboda przedsiębiorczości art. 43 i swoboda świadczenia usług art. 49, 50)

• W ustawie z 2 lipca 2004 roku o swobodzie działalności gospodarczej

Zgodnie z art. 22 konstytucji ograniczenie swobody podejmowania działalności gospodarczej dopuszczalne jest tylko w drodze ustawy i tylko ze względu na ważny interes publiczny.

Podmiotowego ograniczenia swobody (wolności gospodarczej) można wskazać ustawy ograniczające to prawo w odniesieniu do osób pełniących funkcje publiczne (sędziowie, prokuratorzy).

Innymi przykładami ograniczenia wolności gospodarczej także pod względem podmiotowym będą:

• Akty stosowania prawa, które w stosunku do konkretnych osób wprowadzają zakaz ( terminowy) prowadzenia działalności gospodarczej

• Wyroki sądów w sprawach karnych zakazujące prowadzenia działalności gospodarczej

• Pełnienie funkcji reprezentanta przedsiębiorcy ( członkostwo w zarządzie, radzie nadzorczej, pełnomocnictwo do reprezentowania przedsiębiorcy)

• Postanowienie sądu upadłościowego zakazującego prowadzenia działalności gospodarczej przez upadłego w stosunku, do którego orzeczono upadłość z likwidacją majątku.

• Decyzje administracyjne organu administracji publicznej prowadzący rejestr działalności regulowanej związanej z wykreśleniem przedsiębiorcy z tego rejestru

Ograniczenie swobody podejmowania działalności gospodarczej (pod względem przedmiotowym) nazywane jest reglamentacją i polega na wydawaniu pozwoleń na prowadzenie działalności gospodarczej lub wpisie do rejestru działalności regulowanej.

3. Zasadę równości przedsiębiorców uregulowana jest ona w art. 6 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej oraz w art. 32 konstytucji stanowiącym, iż wszyscy są równi wobec prawa. Oznacza to, że środki prawne adresowane do przedsiębiorców nie mogą ani dyskryminować ani faworyzować poszczególnych podmiotów zarówno na etapie podejmowania jak i prowadzenia działalności gospodarczej.

Wyjątki dotyczące faworyzowania małych i średnich przedsiębiorców czy też udzielenie pomocy publicznej jest ściśle uregulowane i powinno dotyczyć wszystkich podmiotów znajdujących się w porównywalnej sytuacji.

4. Zasadę uczciwej konkurencji reguły konkurencji w WE reguluje TWE oraz rozporządzenia Rady w polskim ustawodawstwie. Reguły konkurencji reguluje ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów oraz ustawa o nieuczciwej konkurencji a także art. 17 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, który deklaruje konkurencyjność gospodarki polskiej.

5. Zasadę ochrony stosunków gospodarczych obowiązkiem państwa jest prowadzenie jasnych reguł dotyczących legalizacji działalności gospodarczej ( przedsiębiorców), przepisów dotyczących ochrony konkurencji, reguł dotyczących sądownictwa gospodarczego ora egzekucji sądowej.

6. Zasadę swobody zrzeszania się znajduje uzasadnienie zarówno w przepisach ustawy o swobodzie działalności gospodarczej jak również w ustawie o izbach gospodarczych.

7. Zasadę poszanowania dobrych obyczajów i słusznych interesów konsumentów wynika ona z art. 17 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej oraz z ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów.

Pojęcie działalności gospodarczej

Działalność gospodarczą definiuje ustawodawca w ustawie o swobodzie działalności gospodarczej (art.2), ale także w ustawie Ordynacja Podatkowa. Używa tego pojęcia w innych ustawach np. Kodeks Cywilny nie definiując wówczas tego pojęcia i nie odsyłając do definicji zawartej w innej ustawie.

W takiej sytuacji stosując przepisy KC odnośnie działalności gospodarczej odwołujemy się do definicji tego pojęcia zawartego w ustawie o swobodzie działalności gospodarczej, którą nazywamy ustawą systemową dla prowadzenia działalności gospodarczej.

Działalnością gospodarczą zgodnie z powyższymi przepisami jest zarobkowa działalność wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa oraz wydobywanie kopalin ze złóż a także działalność zawodowa wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły.

Ocena czy działalność gospodarcza ma charakter zarobkowy dotyczy zamiaru osiągnięcia korzyści i regułą jest, że przedsiębiorca działa z zamiarem osiągnięcia zysku.

W świetle postanowień ustawy o swobodzie działalności gospodarczej możemy wyróżnić działalność gospodarczą podlegającą tej ustawie i innym ustawom regulującym kwestie wykonywania działalności gospodarczej wyłączonej spod obowiązywania przepisów ustawy o swobodzie działalności gospodarczej.

Taką działalnością gospodarczą wyłączoną jest działalność wytwórcza w rolnictwie w zakresie upraw rolnych i chowu i hodowli zwierząt, ogrodnictwa, leśnictwa, i rybactwa śródlądowego a także działalność związana z agroturystyką.

Kto może prowadzić działalność gospodarczą?

Podmiot, który we własnym imieniu prowadzi działalność gospodarcza nazywany jest aktualnie przedsiębiorcą.

Poprzednikiem tego pojęcia był kupiec lub kupiec rejestrowy.

Prawo wspólnotowe nie zawiera ani definicji ani takiego pojęcia, posługuje się najczęściej pojęciem spółki, przez którą należy rozumieć działalność zarówno spółek prawa handlowego, cywilnego, spółdzielni oraz innych osób prawnych prawa publicznego lub prywatnego z wyjątkiem tych spółek, których działalność nie jest nastawiona na osiągniecie zysku ( art. 48 TWE).

Ustawodawca polski definiuje pojecie przedsiębiorcy w kilku ustawach.

Do ustaw z zakresu prawa prywatnego zawierających pojecie przedsiębiorcy zaliczyć możemy Kodeks Cywilny (art. 43´), ustawę prawo upadłościowe i naprawcze art. 5 oraz ustawę o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (art. 2).

Podstawowe dla tego działu prawa jest definicja zawarta w kodeksie cywilnym zgodnie, z którą przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna, i jednostka organizacyjna, o której mowa w art. 33¹ § 1 prowadząca we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową.

W ustawodawstwie o charakterze cywilnoprawnym odwołujemy się do powyższej definicji w sytuacji, gdy ustawodawca używając pojęcia przedsiębiorcy nie definiuje go w sposób szczegółowy.

Na gruncie prawa publicznego kluczowe znaczenie ma definicja zawarta w art. 4 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej zgodnie, z którą przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną.

Za przedsiębiorcę uznaje się handlowe spółki osobowe wykonujące we własnym imieniu działalność gospodarczą, ale także wspólników spółki cywilnej w zakresie wykonywanej przez nich działalności gospodarczej.

W przypadku, gdy ustawodawca w przepisach o charakterze publicznoprawnym stosuje nazwę przedsiębiorcy nie definiując tego pojęcia i nie odsyłając do innej definicji możemy zastosować definicję przedsiębiorcy zawartej w ustawie o swobodzie działalności gospodarczej.

Analizując krąg podmiotów, które mogą uzyskać status przedsiębiorcy należy zauważyć, iż ustawodawca nie ogranicza statusu przedsiębiorcy do osób fizycznych posiadających pełną zdolność do czynności prawnych. Doktryna nie zawsze podziela powyższe stanowisko i niektórzy jej przedstawiciele uważają, że wpis do ewidencji działalności gospodarczej mogą uzyskać wyłącznie osoby posiadające pełną zdolność do czynności prawnych.

Inne klasyfikacje przedsiębiorców

• Ze względu na cel prowadzonej działalności

Są to przedsiębiorcy sensu stricto. Oprócz przedsiębiorców sensu stricto mamy przedsiębiorców not for profit, dla których prowadzenie działalności gospodarczej jest celem dodatkowym.

Dochód z prowadzonej działalności przeznaczony jest na realizację celu głównego a nigdy nie podlega podziałowi np. miedzy członkami stowarzyszenia.

• Ze względu na tryb legalizacji przedsiębiorcy

1. Przedsiębiorcy podlegający wpisowi do Ewidencji Działalności Gospodarczej ( EDG)

2. Przedsiębiorcy podlegający wpisowi do Krajowego Rejestru Sądowego (KRS) - podmioty podlegające wpisowi do KRS uzyskują czy to status ułomnych osób prawnych czy osoby prawnej w momencie wpisu do tego rejestru.

Wpis ma charakter konstytutywny. Jednakże w stosunku do spółek kapitałowych przyjęto, że prawo do prowadzenia działalności gospodarczej a zatem status przedsiębiorcy uzyskują te spółki w momencie zawiązania (zawarcia umowy sp. z o.o.) lub sporządzenia i zatwierdzenia statutu spółki akcyjnej.

3. Niezależnie od powyższych rejestrowych przedsiębiorców niektóre podmioty uzyskują status osób prawnych z mocy samego prawa. Mogą one korzystając ze swobody działalności gospodarczej podejmować działalność gospodarczą bez jakiegokolwiek wpisu do rejestru np. gminna szkoła wyższa.

• Ze względu na źródło pochodzenia kapitału możemy wyróżnić:

• Przedsiębiorstwa prywatne

• Przedsiębiorstwa publiczne ( przedsiębiorstwa państwowe i przedsiębiorstwa samorządowe)

• Przedsiębiorstwa o mieszanym kapitale

• Ze względu na miejsce zamieszkania lub położenie siedziby przedsiębiorcy

• Przedsiębiorstwa krajowe

• Przedsiębiorstwa zagraniczne

• Przedsiębiorstwa ponadnarodowe

• Ze względu na kryterium zatrudnienia pracowników oraz osiąg rocznego obrotu netto

• Mikro przedsiębiorstwa

• Małe przedsiębiorstwa

• Średnie przedsiębiorstwa

Osoba fizyczna jako przedsiębiorca może rozpocząć działalność gospodarczą po złożeniu wniosku zarówno w formie papierowej jak i elektronicznej o wpis do ewidencji działalności gospodarczej.

Jednoosobowy przedsiębiorca może samodzielnie dokonywać czynności wchodzących w zakres czynności działalności gospodarczej, ale może również ustanowić pełnomocnika z wyjątkiem prokury.

Jednoosobowi przedsiębiorcy odpowiadają za zaciągnięte zobowiązania całym swoim majątkiem z uwzględnieniem przepisów dotyczących ustawowej wspólności majątkowej małżonków.

Jednoosobowy przedsiębiorca będący osobą fizyczną może prowadzić działalność gospodarczą osobiście albo w ramach spółki cywilnej.

Spółka cywilna powstaje na podstawie umowy zawieranej na piśmie dla celów dowodowych przez jej wspólników. Przez umowę spółki wspólnicy zobowiązują się dążyć do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego przez działanie w sposób oznaczony. Jedną z form jest wniesienie wkładu.

Spółka cywilna nie ma odrębnej podmiotowości prawa cywilnego materialnego i procesowego, prawa administracyjnego materialnego i procesowego, nie jest również podatnikiem podatku dochodowego. Jest natomiast podatnikiem podatku od towarów i usług (VAT). Oznacza to, że w obrocie prawnym występuje nie sama spółka, ale działający łącznie wspólnicy.

Co do majątku spółka cywilna nie będąc odrębną jednostką organizacyjną nie posiada własnego majątku. Jest to, bowiem majątek objęty wspólnością łączną wszystkich wspólników. Trwa ta wspólność tak długo jak istnieje spółka i żaden ze wspólników samodzielnie nie może podjąć decyzji o rozporządzeniu majątkiem wspólnym. Za zobowiązania „spółki”, czyli de iure za zobowiązania zaciągnięte łącznie przez wszystkich wspólników odpowiadają wszyscy wspólnicy solidarnie ( art. 84 KC).

Powyższy przepis jest przepisem ius cogens - bezwzględnie obowiązującym, co oznacza, że można go zmienić w drodze umowy wspólników.

Spółkę cywilna, czyli działających łącznie wspólników reprezentują oni sami zgodnie z treścią umowy spółki a gdy umowa spółki nic na ten temat nie stanowi każdy ze wspólników może reprezentować wszystkich wspólników tylko w zakresie czynności zwykłego zarządu.

W praktyce umowa spółki powinna określać, jakie czynności przekraczają zwykły zarząd. Wspólnicy mogą udzielać na ogólnych zasadach pełnomocnictwa.

Jednostki organizacyjne (spółki) - KATALOG ZAMKNIĘTY

1. Handlowe spółki osobowe (ułomne osoby prawne)

• Spółka jawna

• Spółka komandytowa

• Spółka partnerska

• Spółka komandytowo-akcyjna

2. Handlowe spółki kapitałowe (osoby prawne)

• Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością

• Spółka akcyjna

HANDLOWE SPÓŁKI OSOBOWE

Utworzenie spółki

Handlowe spółki osobowe tworzone są poprzez:

1. Zawarcie umowy spółki - zawarcie umowy spółki jawnej następuje w formie pisemnej pod rygorem nieważności natomiast pozostałych handlowych spółek osobowych w formie aktu notarialnego

2. Wniesienie wkładu - do handlowych spółek osobowych jest obligatoryjne z tym, że ustawodawca nie określa ani minimalnej wysokości kapitału, który powinien być zgromadzony w procesie tworzenia spółki ani konsekwencji prawnych nie wniesienia wkładu.

Wkładem podobnie jak w spółce cywilnej mogą być prawa rzeczowe z wyjątkiem niezbywalnego nie użytkowania prawa obligacyjnie oraz inne prawa majątkowe mające charakter zbywalny oraz usługi i prace na rzecz spółki niebędące prowadzeniem spraw spółki.

3. Wpis do KRS - ma charakter konstytutywny ( od daty wpisu zaczyna działać spółka).

Majątek

Wkłady wniesione przez wspólników (majątek wkładowy) oraz majątek nabyty w trakcie funkcjonowania spółki stanowi majątek jednostki organizacyjnej, jaką jest handlowa spółka osobowa.

Wyjątek stanowi spółka komandytowo - akcyjna, dla której minimum kapitałowe wynosi 50.000 zł .

Odpowiedzialność za zobowiązania

Za zobowiązania handlowe spółki osobowe odpowiadają w sposób pierwszorzędny (prymarny)

Spółka jawna - wspólnicy odpowiadają subsydiarnie, solidarnie z pozostałymi wspólnikami i ze spółką. Odpowiedzialność ma charakter osobisty.

Spółka komandytowa - komandytariusz odpowiada subsydiarnie wobec spółki, solidarnie z pozostałymi wspólnikami i ze spółką do wysokości sumy komandytowej ( odpowiedzialność ograniczona). Komplementariusz odpowiada tak jak wspólnik spółki jawnej subsydiarnie, solidarnie i w sposób osobisty.

Spółka komandytowo - akcyjna - komplementariusz odpowiada tak jak komplementariusz spółki komandytowej subsydiarnie wobec spółki, solidarnie z pozostałymi wspólnikami i ze spółką i w sposób osobisty. Akcjonariusz wogóle nie odpowiada za zobowiązania.

Spółka partnerska - wspólnikami mogą być tylko osoby fizyczne posiadający uprawnienia do wykonywania „wolnego zawodu”. Jeżeli utraci uprawnienia to musi ze spółki wystąpić. (Adwokat, radca prawny, notariusz, architekt, aptekarz, doradca podatkowy, księgowy, dentysta, pielęgniarka, położna, rzeczoznawca, tłumacz przysięgły).

1. Zobowiązania zaciągnięte z tytułu wykonywania wolnego zawodu - za pierwszy rodzaj zobowiązań odpowiada w sposób pierwszorzędny spółka partnerska (całym majątkiem) a w przypadku, gdy nie uda się z jej majątku wyegzekwować całego roszczenia odpowiada tylko ten wspólnik, który w drodze swego działania lub zaniechania sam lub przez podlegle mu osoby doprowadził do powstania zobowiązania spółki. W drodze umowy spółki niektórzy lub wszyscy wspólnicy mogą przyjąć odpowiedzialność za powyższe zobowiązania tak jak wspólnicy spółki jawnej.

2. Zobowiązania pozostałe - za te zobowiązania odpowiada spółka w sposób pierwszorzędny, wspólnicy solidarnie ze spółką i pozostałymi wspólnikami oraz subsydiarnie wobec spółki.

Reprezentacja

Handlowe spółki osobowe w obrocie, co do zasady reprezentują wspólnicy, przy czym zakres tej reprezentacji obejmuje reprezentację przed sądem i poza sądem. Zakresu tego nie można ograniczyć wobec osób trzecich. Jeżeli umowa spółki nie stanowi inaczej to każdy ze wspólników może reprezentować spółkę samodzielnie. Umowa, bowiem wprowadza reprezentację łączną obejmującą kilku a nawet wszystkich wspólników.

Spółkę jawną reprezentują jej wspólnicy bez wyjątku. W przypadku spółki komandytowej spółkę reprezentują komplementariusze natomiast komandytariusze nie mają ani prawa ani obowiązku reprezentować spółki, mogą ją reprezentować tylko jako pełnomocnicy.

Spółkę partnerską reprezentują partnerzy chyba, że w umowie spółki powołany zostanie zarząd, który działa analogicznie jak w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością.

W spółce komandytowo - akcyjnej reprezentują spółkę komplementariusze a akcjonariusze tylko, gdy udzielone zostanie im pełnomocnictwo.

HANDLOWE SPÓŁKI KAPITAŁOWE

Do spółek kapitałowych zaliczamy:

• Spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością

• Spółkę akcyjną

Spółki te są osobami prawnymi, co oznacza, że mają podmiotowość na gruncie prawa cywilnego materialnego i procesowego, administracyjnego materialnego i procesowego oraz są podatnikami podatku dochodowego od osób prawnych.

Spółki kapitałowe mogą być tworzone dla realizacji każdego prawnie dopuszczalnego celu. W praktyce najczęściej tworzone są dla prowadzenia działalności gospodarczej.

Utworzenie spółki

Spółki kapitałowe mogą być zarówno jedno jak i wieloosobowe. Dla ich utworzenia konieczne jest:

Zawarcie umowy a w przypadku spółki jednoosobowej złożenia oświadczenia woli przez jednego wspólnika. Zarówno umowa jak i oświadczenie woli ma formę aktu notarialnego. W momencie zawarcia umowy spółki następuje zawiązanie spółki kapitałowej tj. powstanie spółki kapitałowej w organizacji. Spółka kapitałowa w organizacji nabywa zdolność prawną ( może zaciągać zobowiązania i nabywać prawa). Spółka taka może prowadzić działalność gospodarczą.

Od chwili zawiązania spółki kapitałowej zarząd powinien w terminie nie dłuższym niż 6 miesięcy wystąpić z wnioskiem do KRSu. Do momentu wpisu za zobowiązania spółki w organizacji odpowiada sama spółka oraz działający w jej imieniu.

Przed wpisem spółki do KRSu wspólnicy ( udziałowcy, akcjonariusze) wnoszą wkłady na pokrycie kapitału zakładowego, którego wysokość określa umowa założycielska. W przypadku spółki z ograniczoną odpowiedzialnością nie mniej niż 5.000 zł i w przypadku spółki akcyjnej nie mniej niż 100.000 zł.

Wkładem w spółce kapitałowej może być każde prawo takie jak handlowych spółkach osobowych z wyjątkiem pracy i usług świadczonych na rzecz spółki.

Przed wpisem spółki akcyjnej do KRSu muszą być również powołani ( ukonstytuowane organy spółki) tj. zarząd i rada nadzorcza. W przypadku spółki z o.o. rada nadzorcza jest co do zasady fakultatywnie.

Wpis do KRSu ma charakter konstytutywny i w jego wyniku powstaje odrębna osoba prawna.

Spółka z o.o.	S.A.
Zawarcie umowy	Statut
Zgromadzenie kapitału zakładowego	Zgromadzenie kapitału zakładowego
Organy: Zarząd - obligo, Rada Nadzorcza - fakultatywnie, - jeśli ustawa lub umowa tak stanowi; Komisja rewizyjna - jeśli ustawa nie zobowiązuje, to oznacza to, że sami wspólnicy wykonują działania kontrolne	Organy: Zarząd i Rada Nadzorcza, Walne Zgromadzenie (Zgromadzenie Akcjonariuszy) - obligo
Wpis do KRS - charakter konstytutywny	Wpis do KRS - charakter konstytutywny
Kapitał - nie mniej niż 5.000 zł	Kapitał - nie mniej niż 100.000 zł

Majątek

Podobnie jak Handlowych Spółkach Osobowych, majątek spółki jest majątkiem jednostki organizacyjnej, odmiennie jednak niż w HSO na pokrycie kapitału zakładowego - nie mogą być wnoszone usługi lub praca na rzecz spółki (prawo zbywalne majątkowe). Majątek spółki zgromadzony w procesie jej tworzenia stanowi tzw. majątek wkładowy, natomiast nabyty w trakcie funkcjonowania spółki jest majątkiem nabytym. Majątek wkładowy podzielony jest na udziały (sp. z o.o.) i akcje (S.A.). Kapitał zakładowy może być poddany procedurze zmiany poprzez podjęcie uchwały na Walnym Zgromadzeniu i wpisanie tejże uchwały do KRSu. Zmiana może polegać na podwyższeniu lub obniżeniu, przy czym obniżenie nie może nastąpić poniżej minimum przewidzianego w ustawie (5.000 zł - Sp. z o.o. i 100.000 zł - S.A.)

Odpowiedzialność za zobowiązania

Członkowie zarządu odpowiadają:

Spółka z o.o. S.A.

Zobowiązania prywatnoprawne	Zobowiązania prywatnoprawne
Zobowiązania publicznoprawne	Publicznoprawne - NIE

Każda osoba prawna odpowiada całym swoim majątkiem, zatem spółki kapitałowe jako osoby prawne za swoje zobowiązania odpowiadają całym swoim majątkiem (wkładowym i nabytym).

Za zobowiązania prywatnoprawne spółek kapitałowych mogą na zasadach subsydiarności odpowiadać także członkowie zarządu. Jest to odpowiedzialność względna, tzn. można się od niej uwolnić, wykazując istnienie określonych przesłanek - wystąpienie z wnioskiem o ogłoszenie upadłości (lub wszczęcia postępowania naprawczego).

Odpowiedzialność osobista, czyli całym swoim majątkiem i odpowiedzialność subsydiarna, czyli występująca wówczas, gdy z majątku spółki nie da się wyegzekwować całego roszczenia. Członkowie zarządu odpowiadają za zobowiązania prywatnoprawne (np. z tytułu zawartych umów handlowych) w sp. z o.o. i S.A.. Natomiast za zobowiązania publicznoprawne odpowiadają tylko sp. z o.o. Reguły odpowiedzialności za zobowiązania publicznoprawne członków zarządu znajdują uregulowania w Ordynacji Podatkowej.

Reprezentacja

Spółki kapitałowe w obrocie reprezentuje, co do zasady zarząd spółki.

Zakres reprezentacji jest jednolity na gruncie KSH i obejmuje - reprezentację przed sądem i tego zakresu nie można ograniczyć ze skutkiem prawnym dla osób trzecich. Ograniczenie zakresu w stosunkach wewnętrznych nie ma żadnego wpływu na dokonanie czynności prawnej, która jest skuteczna.

Zarząd może być jedno lub wieloosobowy. Nie ma ograniczeń liczbowych. Z praktycznego punktu widzenia korzystny jest zarząd w liczbie nieparzystej.

Sposób reprezentacji w przypadku zarządu wieloosobowego powinna regulować umowa spółki, statut. W przypadku braku stosownej regulacji umownej, zastosowanie znajduje dyspozytywny przepis KSH wprowadzający zasadę reprezentacji łącznej - dwuosobowej, tj. dwóch członków zarządu albo członek zarządu wraz z prokurentem.

Prokura może być jedno lub wieloosobowa. W ostatnich latach zarówno w pismach jak i orzecznictwie utrwala się pogląd, iż w przypadku braku prokury łącznej np. dwuosobowej należy łącznie działających prokurentów traktować jako element przepisu o współdziałaniu członka zarządu z prokurentem. W przypadku dokonywania czynności prawnych spółki z członkami zarządu oraz w przypadku sporu między spółką a członkami zarządu - spółkę winien reprezentować inny organ (Rada Nadzorcza) lub pełnomocnik ustanowiony przez Walne Zgromadzenie.

RESTRUKTURYZACJA SPÓŁEK

Likwidacja spółek handlowych

Likwidacja jest wewnętrzną procedurą spółki mającą na celu zaspokojenie wszystkich wierzycieli spółki z jej majątku i podziale pozostałego majątku między wspólników zgodnie z treścią umowy. Jeśli umowa nic nie stanowi - zgodnie z przepisami KSH.

W przypadku HSO likwidacja ma charakter fakultatywny, co oznacza, że jest przeprowadzana, gdy wspólnicy nie postanowią inaczej, np. nie dokonają sprzedaży przedsiębiorstwa prowadzonego przez spółkę.

W przypadku spółek kapitałowych likwidacja ma charakter obligatoryjny, co oznacza, że musi być przeprowadzona.

Restrukturyzacja organizacyjna spółek handlowych obejmuje procedury:

• Łączenia,

• Podziału,

• Przekształcania.

Procedurze łączenia podlegają wszystkie spółki handlowe. Połączenie może polegać na przejęciu przez spółkę kapitałową majątku innych spółek (zarówno, HSO jak i spółek kapitałowych)w zamian za udziały lub akcje objęte przez wspólników łączących się spółek.

Drugą procedurą jest procedura utworzenia nowej spółki przez istniejące zarówno spółki osobowe jak i kapitałowe. Nowoutworzoną może być tylko spółka kapitałowa.

Podział spółek dotyczy tylko spółek kapitałowych i w wyniku podziału mogą powstać tylko spółki kapitałowe. Przekształcać mogą się wszystkie spółki handlowe (każda spółka w każdą) a ponadto spółka cywilna może przekształcić się w spółkę jawną lub każdą inną spółkę handlową. Odwrotna procedura - przekształcenie spółki handlowej w spółkę cywilną jest niedopuszczalne. Wszystkie wyżej wymienione procedury są przeprowadzane bez konieczności likwidacji spółek, co oznacza, że spółki, które powstają w procesie przekształcenia, podziału lub łączenia przejmują na warunkach przewidzianych w KSH prawa i obowiązki spółek uczestniczących w tych procedurach.

PRZEDSIĘBIORCY PONADNARODOWI

W świetle prawa wspólnotowego dopuszczalne jest tworzenie przedsiębiorstw ponadnarodowych, którymi m.in. są:

• Europejskie Zgrupowanie Interesów Gospodarczych (EZIG - podobne do Sp.J.)

• Spółka Europejska (SE).

W Polsce sytuację prawną wyżej wymienionych przedsiębiorstw reguluje uzupełniająco wobec prawa wspólnotowego ustawa z 2005 r. o Europejskim Zgrupowaniu Interesów Gospodarczych i Spółek Europejskich.

EZIG tworzona jest w celu wspólnego prowadzenia działalności gospodarczej poprzez członków tego zgrupowania, którymi mogą być osoby fizyczne, osoby prawne i jednostki organizacyjne posiadające zdolność prawną. Zgrupowanie podlega wpisowi do rejestru na warunkach przewidzianych w prawie krajowym w Polsce, na zasadach przewidzianych dla spółek jawnych.

SE tworzone są dla realizacji celów dopuszczonych przez prawo, w tym najczęściej celów gospodarczych. Mogą powstawać przez łączenie się spółek mających siedziby w różnych państwach członkowskich UE lub też przez przekształcenie krajowej Spółki Akcyjnej w SE. Rejestracja SE następuje zgodnie z przepisami państwa, w którym spółka ma siedzibę. W Polsce zgodnie z zasadami rejestracji S.A.

Spółka Europejska przewiduje 2 alternatywne sposoby zarządzania to:

1. System dualistyczny, w którym występują odrębnie organ zarządu i organ nadzoru (rada nadzorcza), przy czym członka jednego z organów nie mogą wchodzić w skład drugiego organu;

2. System monistyczny przewiduje istnienie tylko jednego organu tzw. Rady Administrującej, w której część członków pełni funkcje wykonawcze a część funkcje nadzorcze.

Zasady odpowiedzialności za zobowiązania spółek, EZIG i SE są analogiczne jak w przypadku, Sp.J. i S.A. przewidzianego przez prawo kraju, w którym siedzibę ma ten przedsiębiorca.

INNI PRZEDSIEBIORCY

Spółdzielnie

Zgodnie z art. 1 ust. 1 ustawy z 1982 r. Prawo spółdzielcze tekst jednolity Dz.U. 2003.188. 1848 z późniejszymi zmianami - spółdzielnia jest dobrowolnym zrzeszeniem nieograniczonej liczby osób o zmiennym składzie osobowym i zmiennym funduszu udziałowym, które w interesie swoich członków prowadzi wspólną działalność gospodarczą. Spółdzielnia może ponadto prowadzić działalność społeczną, oświatową i kulturalną na rzecz swoich członków i środowiska.

Osoby prawne dzielą się na osoby o charakterze korporacyjnym (spółdzielnie) i fundacyjnym (fundacje, PP).

Z prawnego punktu widzenia spółdzielnia jest korporacyjną osobą prawną, co oznacza, że dla jej bytu prawnego istotne znaczenie ma zachowanie tzw. minimum personalnego, czyli minimalnej liczby członków spółdzielni.

Minimum personalne dla spółdzielni wynosi 10 członków i jest to generalna zasada, przy czym dla spółdzielni produkcji rolnej - wynosi 5 członków a dla spółdzielni socjalnej (spółdzielni pracy) - nie mniej niż 5 i nie więcej niż 50 członków.

Statut spółdzielni może wymagać większą liczbę członków, (ale nie mniejszą). Członkami spółdzielni mogą być osoby fizyczne posiadającą pełną zdolność do czynności prawnych i spełniające wymagania określone w statucie, chyba, że ustawa stanowi inaczej. Ponadto statut może przewidywać członkostwo osób o ograniczonej zdolności do czynności prawnych lub niemających tej zdolności. W Walnym Zgromadzeniu osoby te biorą udział przez swoich przedstawicieli ustawowych.

Członkami spółdzielni mogą być również osoby prawne o ile statut nie stanowi inaczej. W przypadku, gdy członkami spółdzielni są wyłącznie osoby prawne - minimum personalne wynosi 3 członków.

Do utworzenia spółdzielni konieczne jest:

1. Zatwierdzenie statutu;

2. Wniesienie udziałów i jeśli statut tak stanowi - wkładów;

3. Ukonstytuowanie organów spółdzielni - obligatoryjnie Zarząd i Komisja Rewizyjna;

4. Wpis do KRS (dział I - rejestr przedsiębiorców).

W momencie wpisu spółdzielnia uzyskuje osobowość prawną; wpis ma charakter obligatoryjny i konstytutywny.

Majątek

Z jurydycznego punktu widzenia majątek spółdzielni jest majątkiem osoby prawnej natomiast z ekonomicznego punktu widzenia jest on własnością wszystkich członków spółdzielni i oznacza to, że w przypadku likwidacji spółdzielni, po zaspokojeniu wierzycieli zewnętrznych - majątek spółdzielni zostanie przeznaczony na cel określony w uchwale ostatniego Walnego Zgromadzenia. Celem tym może być np.: podział majątku między członków spółdzielni.

Odpowiedzialność za zobowiązania

Spółdzielnia jako osoba prawna odpowiada w całości za swoje zobowiązania. Jej członkowie nie ponoszą odpowiedzialności za zobowiązania spółdzielni. Statut spółdzielni może określać zasady zaciągania zobowiązań przez spółdzielnię oraz zasady podziału nadwyżki bilansowej i sposób pokrywania strat.

Reprezentacja

Spółdzielnię w obrocie prawnym reprezentuje Zarząd, który może być jedno lub wieloosobowy.

W przypadku Zarządu jednoosobowego - spółdzielnię reprezentuje zarządca albo dwóch pełnomocników.

W przypadku zarządu wieloosobowego - oświadczenie woli składają dwaj członkowie zarządu lub jeden członek zarządu i pełnomocnik. W przypadku zarządu wieloosobowego - zarząd może udzielić pełnomocnictwa jednemu z członków zarządu lub osobie trzeciej do dokonywania czynności prawnych związanej z kierowaniem bieżącą działalnością gospodarczą całej spółdzielni lub wyodrębnionej organizacyjnie i gospodarczo jednostki (np. spółdzielnia prowadzi hotel, piekarnię i pralnię i do prowadzenia spraw piekarni udziela się pełnomocnictwa).

Restrukturyzacja

Spółdzielnia jako osoba prawna podlega obligatoryjnej likwidacji, która jest postępowaniem wewnętrznym. W przypadku zaś jej niewypłacalności - tak jak inni przedsiębiorcy, podlega procedurze upadłościowej.

Spółdzielnie podlegają procedurze łączenia, czy to przez przejęcie czy przez utworzenie nowej spółdzielni przez dwie lub więcej łączących się spółdzielni. Podlegają również procedurze podziału, na co najmniej dwie lub więcej albo też wydzielenie z istniejącej spółdzielni części majątku i utworzenie w ten sposób nowej spółdzielni.

Spółdzielnia nie może być przekształcana w inną formę organizacyjną. W praktyce występuje w przypadku tzw. „przekształcenia gospodarczego” polegające na wniesieniu majątku spółdzielni bez przeprowadzania postępowania likwidacyjnego, jako wkładu do spółki kapitałowej.

Instytucja prawna spółdzielni ma swój odpowiednik w prawie wspólnotowym jako spółdzielnie ponadnarodowe.

Stowarzyszenia, fundacje i inne organizacje społeczno-zawodowe

Status prawny fundacji reguluje ustawa z 1984 r. o fundacjach.

Wyżej wymienione organizacje tworzone są, co do zasady dla realizacji celów niegospodarczych, np. celów społecznie użytecznych, jedynie jako osoby prawne mogą korzystać ze swobody podejmowania działalności gospodarczej i taką działalność, jako działalność uzupełniającą prowadzić.

Ze swobody podejmowania działalności gospodarczej nie mogą jedynie korzystać partie polityczne. Mogą jedynie obejmować udziały (w spółdzielni, sp. z o.o.) lub akcje (w S.A.).

Fundacja

To fundacyjna osoba prawna ustanawiana dla realizacji społecznie i gospodarczo użytecznych zadań zgodnych z podstawowymi interesami RP w szczególności w zakresie ochrony zdrowia, rozwoju gospodarczego, nauki i oświaty, kultury i sztuki, ochrony środowiska, opieki i pomocy społecznej oraz opieki nad zabytkami (nie każdy cel może być finansowany, realizowany z fundacji).

Do utworzenia fundacji konieczne jest:

1. Sformułowanie aktu założycielskiego, tzw. aktu fundacyjnego w formie aktu notarialnego lub testamentu;

2. Uchwalenie statutu fundacji przez fundatora;

3. Wpis do KRSu (dział II - fundacje i stowarzyszenia);

* z chwilą wpisu do KRS fundacja uzyskuje osobowość prawną a majątek fundacyjny staje się jej majątkiem.

Fundacja może prowadzić działalność gospodarczą w rozmiarach służących realizacji jej celów statutowych.

Aby podjąć działalność gospodarczą musi:

1. Wyodrębnić ze swego majątku środki majątkowe w kwocie nie mniej niż 1.000 zł oraz dokonać wpisu fundacji do KRSu (do działu I - rejestru przedsiębiorców);

2. Zysk osiągnięty z prowadzonej działalności gospodarczej może być przeznaczony wyłącznie na realizację celów fundacji;

3. Za zobowiązania zaciągnięte w wyniku prowadzonej działalności gospodarczej, fundacja odpowiada na ogólnych zasadach - całym swoim majątkiem.

Fundację reprezentuje w obrocie zarząd na zasadach określonych w statucie.

Stowarzyszenie

To korporacyjna osoba prawna. Status prawny reguluje ustawa z 1989 r. Prawo o stowarzyszeniach.

Stowarzyszenie jest dobrowolnym trwałym zrzeszeniem o celach niezarobkowych, tworzonym przez obywateli polskich oraz cudzoziemców mających miejsce zamieszkania w Polsce w celu umożliwienia im czynnego uczestnictwa w życiu publicznym oraz wyrażania poglądów i realizacji indywidualnych zainteresowań. Działalność oparta jest na społecznej pracy jego członków.

Do utworzenia stowarzyszenia konieczne jest:

1. Zatwierdzenie statutu przez założycieli, których winno być, co najmniej 15;

2. Wybór komitetu założycielskiego;

3. Wpis do KRSu (dział II - fundacje i stowarzyszenia).

* z chwilą wpisu do KRSu uzyskuje osobowość prawną. Stowarzyszenie jest korporacyjną osobą prawną, o czym świadczy minimum personalne przy jego tworzeniu.

Stowarzyszenie może uzupełniająco podejmować działalność gospodarczą korzystając ze swobody podejmowania działalności gospodarczej, przy czym zysk osiągnięty z tej działalności może być przeznaczony wyłącznie na realizację celów statutowych i nie może być podzielony między jego członków.

Za zobowiązania stowarzyszenie odpowiada całym swoim majątkiem.

Stowarzyszenie reprezentuje w obrocie zarząd a sposób reprezentacji reguluje statut.

Przedsiębiorstwa państwowe (skrót PP)

Traktat ustanawiający WE nie wprowadza zakazu prowadzenia działalności gospodarczej przez państwo, co oznacza, że państwa członkowskie mogą uczestniczyć w prowadzeniu działalności gospodarczej albo tworząc własne jednostki organizacyjne posiadające osobowość prawną albo też nie posiadające podmiotowości prawnej (jednostki budżetowe).

Polskie państwo może prowadzić działalność gospodarczą albo w formie przedsiębiorstw państwowych albo w formie spółek kapitałowych.

Podstawowym aktem prawnym organizacji funkcjonowania przedsiębiorstw państwowych jest ustawa z 1981 r. o przedsiębiorstwach państwowych Dz.U. z 2002.112.981 z późniejszymi zmianami. Ustawa ta reguluje podstawowy model przedsiębiorstwa państwowego. W ramach tego modelu wyróżniamy przedsiębiorstwa działające na zasadach ogólnych i przedsiębiorstwa użyteczności publicznej. Celem przedsiębiorstw użyteczności publicznej jest bieżące i nieprzerwane zaspokajanie potrzeb ludności w zakresie transportu, zaopatrzenia w energię elektryczną, gazową i cieplną. Szczególne rodzaje przedsiębiorstw podlegają odrębnym regulacjom prawnym, np. porty lotnicze, poczta polska czy PKP.

Przedsiębiorstwo państwowe jest samodzielnym, samorządnym, samofinansującym (3xS) się przedsiębiorcą posiadającym osobowość prawną; to osoba prawna o charakterze fundacyjnym.

Dla utworzenia przedsiębiorstwa państwowego konieczne jest:

1. Podjęcie aktu założycielskiego przez organ administracji publicznej lub NBP;

2. Wyodrębnienie z majątku Skarbu Państwa określonej kwoty (substratu) na prowadzenie działalności gospodarczej przez przedsiębiorstwo państwowe

3. Powołanie dyrektora, jako organu kierującego działalnością przedsiębiorstwa;

4. Wpis do KRSu (do działu I - rejestr przedsiębiorców).

* z chwilą wpisu do KRS uzyskuje osobowość prawną

Majątek przedsiębiorstwa, na który składa się statutowy fundusz przedsiębiorstwa jest majątkiem państwowej osoby prawnej (w znaczeniu jurydycznym), natomiast w znaczeniu ekonomicznym jest własnością Skarbu Państwa w związku, z czym, organ założycielski wyraża zgodę na wniesienie mienia przedsiębiorstwa do spółki lub fundacji, na przekazanie majątku przedsiębiorstwa - gminie lub państwowej osobie prawnej, na dokonanie darowizny lub nieodpłatnego oddania do używania mienia innemu podmiotowi, jak również wyraża zgodę na sprzedaż przez przedsiębiorstwo akcji lub udziałów z wyjątkiem akcji dopuszczonych do publicznego obrotu.

Organ założycielski oprócz ww. decyzji ma prawo zarządzić łączenie, podział i likwidację przedsiębiorstwa państwowego z własnej inicjatywy lub na wniosek Rady Pracowniczej. Może również wstrzymać wykonanie decyzji Dyrektora, która jest sprzeczna z prawem, ustanowić zarząd komisaryczny nad przedsiębiorstwem, zawrzeć umowę o zarządzaniu nim (tzw.kontrakt menedżerski); ma prawo również wystąpić z wnioskiem do Ministra Skarbu o przeprowadzenie przekształcenia (komercjalizacji) w spółkę Skarbu Państwa oraz wystąpić do sądu o wszczęcie postępowania upadłościowego.

Od decyzji organu założycielskiego, Dyrektorowi oraz Radzie Pracowniczej przysługuje prawo wniesienia sprzeciwu w terminie 7 dni od daty przekazania decyzji. Organ założycielski może sprzeciw uwzględnić i zmienić bądź uchylić własną decyzję albo też sprzeciw odrzucić. W tym drugim przypadku wyżej wymienionym organom przysługuje prawo wniesienia sprawy do sądu również w terminie 7 dni.

Odpowiedzialność

PP odpowiada za zobowiązania całym swoim majątkiem. Ma zdolność upadłościową, przy czym organ założycielski może wstąpić w miejsce dłużnika i zaspokoić wierzycieli. Tym samym postępowanie upadłościowe nie będzie wówczas prowadzone.

Reprezentacja

Przedsiębiorstwo państwowe reprezentuje w obrocie:

1. Dyrektor przedsiębiorstwa samodzielnie, w przypadku, gdy zobowiązanie nie przekracza 5.000 zł; w pozostałych przypadkach wymagana jest reprezentacja łączna Dyrektora z zastępcą; dwóch zastępców i zastępcy z pełnomocnikiem. Zastępcy Dyrektora działają w granicach upoważnienia określonego w statucie przedsiębiorstwa;

2. Przez zarządcę ustanowionego w przedsiębiorstwie, na podstawie umowy o zarządzaniu, zakres reprezentacji powinien być określony w powyższej umowie;

3. Przez zarząd komisaryczny ustanowiony czasowo (3-4 miesiące) w przedsiębiorstwie przez organ założycielski w celu realizacji wewnętrznego programu naprawczego.

Przedsiębiorstwo państwowe może zostać:

• Podzielone

• Połączone z innym przedsiębiorstwem

• Przekształcone (skomercjalizowane) w spółkę Skarbu Państwa.

Przedsiębiorstwo państwowe podlega obligatoryjnej likwidacji a majątek pozostały po zaspokojeniu wierzycieli jest przejmowany przez Skarb Państwa.

---