I. podstawy prawne

Ocena ryzyka zawodowego służy szczegółowej analizie procesu pracy, która ma na celu wykrycie zagrożeń, ich analizę oraz wprowadzenie środków poprawiających warunki pracy i ograniczających szkodliwy wpływ procesu pracy na pracownika, a tym samym poprawę warunków pracy. Wszystko to prowadzi do zwiększenia efektywności pracy i zmniejszenia jej kosztów. Istnieje bowiem ścisła zależność pomiędzy właściwymi warunkami pracy a wydajnością pracy i końcowym wynikiem finansowym przedsięwzięcia. Właściwe warunki pracy, przystosowanie stanowiska pracy do fizjologicznych potrzeb pracownika, ograniczenie wpływu na pracownika czynników szkodliwych i niebezpiecznych podnoszą wydajność pracy, ograniczają liczbę dni niezdolności do pracy spowodowanych złymi warunkami pracy oraz wypadkami przy pracy. Wszystkie zmiany w zakresie poprawy warunków pracy mają istotne znaczenie nie tylko dla samego przedsiębiorstwa, lecz także dla całego kraju. Dobre warunki pracy, niska wypadkowość oraz wysoka kultura techniczna zmniejszają społeczne koszty związane z pracą. W interesie państwa leży ograniczenie liczby chorób zawodowych oraz liczby osób niezdolnych do pracy z powodu wypadków, ograniczenie liczby zwolnień lekarskich spowodowanych złymi warunkami pracy. Z tego powodu Ustawodawca poprzez szczegółowe przepisy w zakresie oceny ryzyka zawodowego chce zmusić pracodawców do podjęcia wysiłków zmierzających do poprawy warunków pracy. Ponadto z przyczyn społecznych niezmiernie istotne jest dokumentowanie ryzyka zawodowego występującego w poszczególnych zakładach, liczby wypadków przy pracy i chorób zawodowych. W tym celu nałożono na każdego pracodawcę obowiązek ścisłego dokumentowania wszystkich zagrożeń, wypadków i chorób zawodowych oraz prowadzenie w tym zakresie odpowiedniej dokumentacji.

Przepisy prawa polskiego w dziedzinie ochrony pracy są konsekwentnie dostosowane do prawa europejskiego.

Akty prawne związane z oceną ryzyka zawodowego

► Dyrektywa UE Nr 92/104/EEC dotycząca minimalnych wymagań w zakresie poprawy bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracowników odkrywkowego i podziemnego przemysłu wydobywczego,

► Dyrektywa UE Nr 92/91/EEC dotycząca minimalnych wymagań w zakresie poprawy bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracowników górnictwa otworowego,

► Dyrektywy Rady Europy Nr 89/391/EEC, Nr 89/645/EEC dotyczące minimalnych wymagań bezpieczeństwa i ochrony zdrowia,

► Jednolity Akt Europejski - Artykuł 100A dotyczący między innymi ujednolicenia regulacji prawnych dla zapewnienia wysokiego poziomu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia; Artykuł 118A zobowiązujący państwa członkowskie do stymulowania wprowadzania korzystnych zmian, odnoszących się do bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracowników,

► Konwencja Nr 155 Międzynarodowej Organizacji Pracy, dotycząca zdrowia pracowników i środowiska pracy,

► Część III Konwencji Nr 176 Międzynarodowej Organizacji Pracy, zobowiązująca między innymi pracodawców do wykonywania analizy ryzyka jako podstawowej metody profilaktyki wypadkowej,

► zapisy znowelizowanego prawa geologicznego i górniczego,

► Ustawa Kodeks pracy - Dział X

Art 226 „Pracodawca jest obowiązany informować pracowników o ryzyku

zawodowym, które wiąże się z wykonywaną pracą oraz o zasadach ochrony przed

zagrożeniami".

Naruszenie Art. 226 stanowi wykroczenie przeciw prawom pracownika. Realizacja

art. objęta jest sankcjami przewidzianymi prawem.

► Rozporządzenie Ministra P i PS z dnia 26.09.1997 r. w sprawie: Ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. Nr 129/97) - Dział IV. §39

1. „ Pracodawca jest obowiązany oceniać i dokumentować ryzyko zawodowe,

występujące przy określonych pracach oraz stosować niezbędne środki

profilaktyczne zmniejszające ryzyko. W szczególności pracodawca jest

obowiązany:

> zapewnić organizację pracy i stanowisk pracy w sposób zabezpieczający

pracowników przed zagrożeniami wypadkowymi oraz oddziaływaniem

czynników szkodliwych dla zdrowia i uciążliwości,

> zapewnić likwidację zagrożeń dla zdrowia i życia pracowników głównie przez

stosowanie technologii, urządzeń, materiałów i substancji nie powodujących

takich zagrożeń.

2. Jeżeli ze względu na rodzaj procesu pracy likwidacja zagrożeń nie jest

możliwa, należy stosować odpowiednie rozwiązania organizacyjne i techniczne, w tym odpowiednie środki ochrony zbiorowej, ograniczające wpływ tych zagrożeń na zdrowie i bezpieczeństwo pracowników.

3. W sytuacji gdy ograniczenie zagrożeń w wyniku zastosowania rozwiązań

organizacyjnych i technicznych nie jest wystarczające, pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom środki ochrony indywidualnej, odpowiednie do rodzaju i poziomu zagrożeń."

Naruszenie § 39 rozporządzenia stanowi wykroczenie przeciw prawom pracownika.

Pracodawca ponosi odpowiedzialność na zasadach przewidzianych w ustawie Kodeks

pracy i ustawie Kodeks karny.

► Rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dn. 11.09.96r. w sprawie czynników rakotwórczych w środowisku pracy oraz nadzoru nad stanem zdrowia pracowników zawodowo narażonych na te czynniki (Dz.U. Nrl21, póz. 571).

II. metoda oceny ryzyka zawodowego

1. definicja ryzyka.

Ryzykiem zawodowym nazywa się prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanych zdarzeń związanych z wykonywaną pracą, powodujących straty w szczególności wystąpienia u pracowników niekorzystnych skutków zdrowotnych w wyniku zagrożeń zawodowych występujących w środowisku pracy lub sposobu wykonywania pracy.

2. wybór metody.

Spośród wielu proponowanych metod szacowania ryzyka zawodowego wybrano

metodę „Score Risk"

Metoda ta w ocenie ryzyka opiera się na wzorze:

R=SxExP

R - ryzyko

S - potencjalne skutki zagrożenia

E - ekspozycja na zagrożenia

P - prawdopodobieństwo wystąpienia zagrożenia

Wykorzystując zasadę grafu gdzie poszczególne czynniki przyjmują następujące wartości:

S = 1÷ 100,

E = 0,5 ÷ 10,

P = 0,1 ÷10.

Wynika z tego iż oceniana wartość ryzyka może się zmieniać w zakresie 0 ÷10.000 pkt.

Wydzielono następujące kategorie ryzyka:

1. Znikome ryzyko - poniżej 20 pkt.,

2. Małe ryzyko - 20 - 70 pkt.,

3. Średnie ryzyko - 71 - 200 pkt.,

4. Wysokie ryzyko - 201 - 400 pkt.,

5. Bardzo wysokie ryzyko - powyżej 400 pkt.

W przypadku ryzyka wysokiego bądź bardzo wysokiego należy podjąć radykalne działania obniżające jego poziom.

III analiza i dokumentowanie ryzyka zawodowego

Ocenę ryzyka zawodowego przeprowadzono przy założeniu, że obowiązki pracodawcy w zakresie badań lekarskich oraz szkoleń w KWB „Bełchatów" SA wykonywane są starannie i na bieżąco. Założone warunki systematycznie kontrolowane przez inspektorów bhp są spełniane.

Proces oceny ryzyka zawodowego podzielono na dwa etapy :

► identyfikacja zagrożeń

► ocena ryzyka zawodowego stanowiska

IDENTYFIKACJA ZAGROŻEŃ

Dokumentami stanowiącymi podstawę do przeprowadzenia identyfikacji zagrożeń były:

> rejestr wykonywanych badań i pomiarów środowiska pracy,

> rejestr wypadków przy pracy,

> rejestr chorób zawodowych,

> instrukcje bezpiecznej pracy,

> rejestry i tabele przydziału środków ochrony indywidualnej.

Charakterystyka pracy na stanowisku kierowca osinobusa (transport ludzi)

Czynność	Miejsce	Narzędzie	Czynniki szkodliwe i niebezpieczne
Kierowca samochodu ciężarowego	Ulica, parking, place załadunkowe Wkop i zwałowisko wewnętrzne	Samochód	- Hałas - Wibracje - Zmęczenie kierowcy - Inne pojazdy - Nadmierna prędkość - Wysoka temperatura w kabinie kierowcy i w kabinie pasażerów (lato), - Praca w nocy - Jazda w ciężkich warunkach terenowych (bezdroża) - Wymuszona pozycja siedząca
Czynności konserwujące	Warsztat Stacja obsługi	Samochód	- Środki chemiczne - Hałas - Kontakt z elementami nagrzanymi - Praca w nocy
Naprawa samochodu w czasie awarii	Warsztat Ulica Plac Parking Kanał samochodowy	Samochód Inny pojazd Specjalistyczne narzędzia służące do naprawy pojazdów	- Elementy w ruchu - kontakt z elementami nagrzanymi; - Ciężar części samochodowych i narzędzi - Podłączenie urządzenia do sieci elektrycznej w sposób niezgodny z instrukcją - Nieprzestrzeganie zalecanych warunków pracy urządzenia i narzędzi - Praca w nocy
Czynności myjące	Myjnia Plac Kanał najazdowy	Samochód + środki myjące Agregat wysoko ciśnieniowy (karcher)	- Środki chemiczne - Ciśnienie - Podłączenie urządzenia do sieci elektrycznej w sposób niezgodny z instrukcją - Podrażnienie błon śluzowych i oczu Praca w nocy
Wypełnianie dokumentów	Kabina kierowcy	Długopis Karta drogowa Książka obsług pojazdu	- Ostre krawędzie - Wymuszona pozycja siedząca - Praca w nocy
Tankowanie paliwa	Zakładowa stacja paliw	Dystrybutor	- Substancje chemiczne - Ostre krawędzie - Podrażnienie błon śluzowych i oczu - Praca w nocy
Transport ludzi	Droga Place Wkop	Samochód (osinobus)	- Inne pojazdy - Warunki szczególne - Hałas - Wibracje - Zmęczenie - Nadmierna prędkość - Wysoka temperatura w kabinie kierowcy i w kabinie pasażerów (lato) - Zapylenie - Praca w nocy - Jazda w ciężkich warunkach terenowych(bezdroża) - Wymuszona pozycja siedząca
Sprawdzanie stanu technicznego pojazdu (przed i po zakończeniu pracy pojazdu)	Hala warsztatowa Kanał samochodowy	Wizualnie i poglądowo	- Elementy w ruchu - Ostre krawędzie - Kontakt z elementami nagrzanymi - Nieprzestrzeganie zasad obsługi akumulatorów - Hałas - Wibracje - Praca w nocy
Przebieranie	Szatnia zakładowa	Ubranie robocze Ubranie codzienne	- Ostre krawędzie - Śliska posadzka - Złe oświetlenie - Praca w nocy

ARKUSZ OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO DLA STANOWISKA:

Kierowca osinobusa

L.P	OPIS ZAGROŻENIA	Ryzyko kontrolowane		Ryzyko niekontrolowane
				wartość*)	Ocena	wartość*)	ocena
1	Wypadek drogowy - obrażenia ciała	18	Znikome	540	b. wysokie
2	Najechanie koparką zwałować, na pojazd, maszynę - obraź. Ciała	48	Małe	120	Średnie
3	Nadmierny wysiłek przy transporcie ręcznym - uraz kręgosłupa	18	Znikome	108	Średnie
4	Niekontrolowany ruch rak przy montażu ręcznym - uraz ręki	21	Małe	42	Małe
5	Przewrócenie się pojazdu, maszyny na pochyłości - obraź, ciała	18	Znikome	270	Wysokie
6	Potknięcie się przy wy/wsiadaniu do pojazdu - uraz ciała	9	Znikome	54	Małe
7	Potknięcie, poślizgnięcie się ( otwarty teren, odkrywka ) - uraz ciała	54	Małe	108	Średnie
8	Przygniecenie dłoni-roz/załadunek na pojazdy - uraz dłoni	21	Małe	126	Średnie
9	Spaliny samochodowe (warsztaty samochód., garaże) - zatrucia	6	Znikome	560	b. wysokie
10	Uderzenie się-wym.koła,kontr. silnika, czynności obsługi - uraz ciała	9	Znikome	27	Małe
11	Praca w pozycji wymuszonej - uraz ciała	18	Znikome	54	Małe
12	Kontakt z narzędziami ręcznymi i in. urz. przy pracach ślusar. - uraz dłoni	18	Znikome	108	Średnie
13	Wpadnięcie do kanału remontowego - obrażenia ciała	18	Znikome	108	Średnie
14
15
16
17
18
19
20
	Ryzyko powstania urazu	25,18	małe	242,32	wysokie
1	Hałas <82 dB - utrata słuchu	3	znikome	3	znikome
2	Przypadkowy kontakt - oleje, rozpuszczalniki , smary - ch.skóry	1	znikome	3	znikome
3	Wibracja ogólna NDN < 1 ,0 - zaburzenia czynności organizmu	6	znikome	54	małe
4
5
	Ryzyko powstania choroby zawodowej	6	znikome	54	małe

*) skala wartości O -10000

**)w arkuszu znajdują się przewidywane wartości pomiarów czynników szkodliwych

Czynności konserwujące - przygniecenie, skaleczenie (A)	Normalna praca lub w stanie awaryjnym (B)	Reakcja przełożonego     (C)	Reakcja systemu bezpieczeństwa (D)	opis sekwencji zdarzeń
		ABC	ABC	warunki bezpieczne powrót do normalnej pracy
	AB	ABC	ABCD		warunki bezpieczne automatyczne przerwanie pracy urządzeń
			ABCD		stan zagrożenia, przełożony powiadomiony o problemie
A
			ABD		warunki bezpieczne automatyczne przerwanie pracy urządzeń
			ABD		stan zagrożenia, przełożony nie powiadomiony o problemie

Drzewo zdarzeń dla wypadku przygniecenia skaleczenia podczas prac konserwujących

Drzewo zdarzeń związane z wymuszoną pozycją siedzącą

Choroba zawodowa - siedzenie za kierownicą (pozycja wymuszona) (A)	Praca normalna lub uciążliwa (B)	Samokontrola (C)	Reakcja Przełożonego (D)	opis sekwencji zdarzeń
		ABC	ABC	warunki bezpieczne powrót do normalnej pracy
	AB	ABC	ABCD		warunki bezpieczne automatyczne przerwanie pracy
			ABCD		stan zagrożenia, możliwe urazy ciała
A
			ABD		warunki bezpieczne automatyczne przerwanie pracy
			ABD		stan zagrożenia, możliwe urazy ciała

Drzewo zdarzeń dla wypadku drogowego podczas jazdy pojazdem

Jazda samochodem - wypadek samochodowy (A)	Pośpiech, nieuwaga (B)	Normalna jazda lub awaria samochodu (C)	Reakcja nasza lub innej osoby (D)	opis sekwencji zdarzeń
		ABC	ABC	warunki bezpieczne, dalsza jazda
	AB	ABC	ABCD		warunki bezpieczne, przerwanie dalszej jazdy
			ABCD		stan zagrożenia, zwrócenie uwagi na prędkość i awarie samochodu
A
			ABD		warunki bezpieczne, przerwanie dalszej jazdy
			ABD		stan zagrożenia, nie przerwanie dalszej jazdy

Drzewa błędu dla wypadku przygniecenie, skaleczenia podczas konserwacji pojazdu

Drzewo błędu dla wypadku drogowego podczas jazdy pojazdem

- AND

- OR

WNIOSKI

1. Oceny ryzyka zawodowego w Zakładzie Górniczym KWB „Bełchatów" dokonano przy założeniu, że ruch zakładu górniczego odbywa się zgodnie z Dokumentem Bezpieczeństwa, a w szczególności zatrudnianie pracowników posiadających wymagane kwalifikacje lub potrzebne umiejętności, szkolenia pracowników, badania lekarskie, prowadzone są wg szczegółowych obowiązujących przepisów prawnych. Nieprzestrzeganie zasad zawartych w Dokumencie Bezpieczeństwa podnosi poziom ryzyka zawodowego.

2. Charakterystyczne zagrożenia występujące na stanowisku sugerują osobom dozoru oddziału na jakie elementy bezpieczeństwa pracy winny zwrócić szczególną uwagę.

3. Radykalna zmiana warunków pracy lub wyposażenia stanowiska (zwłaszcza pogorszenie warunków) wymaga ponownej oceny ryzyka zawodowego.

4. W porozumieniu z Działem BHP, okresowej oceny ryzyka zawodowego na stanowisku (okresowej weryfikacji) dokonuje kierownik Pionu/Działu/Wydziału co 3 lata.

UWAGA

1. Podczas zapoznawania pracownika z ryzykiem zawodowym należy poinformować go o występujących na jego stanowisku czynnikach rakotwórczych.

2. Pożądane jest, aby pracownik potwierdził na piśmie fakt zapoznania się z ryzykiem zawodowym na swoim stanowisku pracy.

Defekt sterowania

Odległość niebezpieczna

Niewystarczająca uwaga

Niestabilne ustawienie podstawek (kobyłki)

Brak wyszkolenia

Awaria podnośnika

Zmęczenie

Błąd operatora

Podłożenie dłoni lub innej części ciała pod ciężkie części

Zagrożenie związane z osunięciem się konserwowanego samochodu

Wypadek skaleczenie, przygniecenie związane z konserwacją pojazdu

Czynnik ludzki

Wypadek drogowy

Zagrożenie ze strony kierowcy i innych

Awaria uszkodzenie pojazdu

Stan nawierzchni drogi

Warunki pogodowe

Czynnik ludzki

Złe oznakowanie

Brak kwalifikacji

Układ hamulcowy

Układ kierowniczy

Układ jezdny (koła)

Układ napędowy

Oświetlenie (Elektryka)

Układ zasilania

Czynnik ludzki

Wyrwy asfaltu

Piasek na drodze

Liście na drodze

koleiny

Zmiana nawierzchni drogi

Opad atmosferyczny

Mgła

Zapylenie

Zadymienie

Siedzenie za kierownicą, która może prowadzić do choroby zawodowej

Zagrożenie -Nieergonomiczny fotel / długotrwała praca w pozycji siedzącej

Nieuwaga pośpiech złe nawyki

Nie zwracanie uwagi na pozycje siedzącą

Skrzywienie kręgosłupa - czynniki dziedziczne

Skrzywienie kręgosłupa

Inne trwałe uszczerbki na zdrowiu

---