1. IDENTYFIKACJA SUBSTANCJI

Nazwa produktu: Bromowodór

Wzór chemiczny: HBr

Producent:

Dostawca:

Użytkownik:

Telefon awaryjny: (042) 631 47 24 (informacja toksykologiczna w Polsce)

2. SKŁAD I INFORMACJA O SKŁADNIKACH

Składnik stwarzający zagrożenie:

Nazwa chemiczna	% wag.	Nr CAS	Nr EINECS	Symbol ostrzegawczy	Symbole zagrożenia (R)
bromowodór	100	10035-10-6	233-113-0	C	35-37

3. IDENTYFIKACJA ZAGROŻEŃ

Preparat niebezpieczny w myśl dyrektywy 1999/45/EEG.

Zagrożenie pożarowe: Substancja ciekła, niepalna. W ogniu wydzielają się toksyczne gazy, pary i dymy.

Zagrożenie toksykologiczne: Bromowodór jest gazem silnie drażniącym. W kontakcie z wodą, jako kwas bromowodorowy, działa żrąco na błony śluzowe dróg oddechowych, spojówki i skórę. W dużych stężeniach wywołuje zmiany zapalne i martwicze dróg oddechowych, kończące się obrzękiem płuc i zgonem.

Zagrożenie ekotoksykologiczne: Bromowodór działa silnie szkodliwie na organizmy wodne i glebowe.

4. PIERWSZA POMOC

Uwaga: W pierwszej kolejności należy wyprowadzić poszkodowaną osobę ze skażonego bromowodorem środowiska. Ułożyć na lewym boku z głową skierowaną w dół. Skontaktować się z lekarzem. Ratujący muszą zadbać również o własne bezpieczeństwo.

Zatrucie inhalacyjne:
1.	Wyprowadzić poszkodowaną osobę na świeże powietrze.
2.	Przy zatruciach wziewnych utrzymać drożność dróg oddechowych (głowę leżącego nieco skręcić w lewo, groźba obrzęku krtani i płuc), a potem wygarnąć śluz z jamy ustnej lub gardła. Okryć kocem. Zapewnić spokój i ciepło. Zapewnić pomoc lekarską.
Zatrucie doustne:
1.	Przy zatruciach doustnych natychmiast podać do wypicia roztrzepane białka z 2-3 kurzych jaj z jak najmniejszą ilością wody lub mleka. Nie podawać nic na wymioty - groźba perforacji. Nie podawać wody celem zobojętnienia.
2.	Do chwili odtransportowania do szpitala choremu zapewnić spokój, leżenie i ciepło.
Skażenie oczu:
1.	Oczy, nos i usta przemywać roztworem sody. Podrażnione spojówki przemywać bieżącą wodą przez 15-20 minut. Założyć jałowy opatrunek.
2.	W razie potrzeby zapewnić pomoc okulisty.
Skażenie skóry:
1.	Zdjąć skażone ubranie. Oczyścić mechanicznie skażoną skórę, przemyć dużą ilością wody, a następnie wodą z łagodnym mydłem.
2.	W przypadku gdy podrażnienie skóry nie mija, skonsultować się z lekarzem dermatologiem.

5. POSTĘPOWANIE W PRZYPADKU POŻARU

Zagrożenia pożarowe:	Bromowodór jest substancją niepalną. Reagując z metalami, wydziela wodór tworzący w szerokim zakresie stężeń mieszaniny wybuchowe z powietrzem.
W przypadku pożaru sąsiednich obiektów:	W przypadku pożaru w obecności opakowań lub instalacji z bromowodorem należy unikać gaszenia wodą, aby nie doszło do kontaktu z powstającym kwasem bromowodorowym. Stosować inne środki gaśnicze - nie zawierające wody.
Zalecenia szczegółowe:	Uwaga: W ogniu wydzielają się z bromowodoru toksyczne gazy, pary i dymy.
Sprzęt ochronny strażaków:	Aparaty izolujące drogi oddechowe. Niezależne aparaty oddechowe.
Uwaga dodatkowa:	Zamknięte pojemniki z bromowodorem, narażone na działanie wysokiej temperatury, należy schłodzić wodą i jak najszybciej, jeśli to możliwe, usunąć z obszaru zagrożenia.

6. POSTĘPOWANIE W PRZYPADKU NIEZAMIERZONEGO UWOLNIENIA DO ŚRODOWISKA

Zalecenia ogólne:	W przypadku wydostania się bromowodoru w pomieszczeniu zamkniętym, do likwidowania skażenia mogą przystąpić wyłącznie przeszkolone w ratownictwie chemicznym osoby, zabezpieczone stosownymi ochronami osobistymi, a w szczególności aparatami oddechowymi i kombinezonami gazoszczelnymi. Osoby dokonujące jakichkolwiek czynności związanych z akcją ratowniczą, w skażonej bromowodorem atmosferze, powinny być ubezpieczane jeszcze przez dodatkowe dwie osoby. Jedna osoba asystuje wewnątrz skażonego pomieszczenia (obiektu, którym mogą być również zbiorniki, kanały, studzienki kanalizacyjne, studnie, zagłębienia terenowe i inne), zaś druga, która znajduje się na zewnątrz tego pomieszczenia (obiektu), w każdej chwili musi być gotowa do udzielenia lub sprowadzenia pomocy. Skażone pomieszczenia (obiekty) muszą być intensywnie wentylowane świeżym powietrzem.
Środki ochrony osobistej:	Unikać kontaktu z uwolnionym bromowodorem. Stosować ubrania ochronne z tkanin odpornych na działanie czynników żrących, rękawice ochronne, okulary ochronne w szczelnej obudowie, ochrony dróg oddechowych przed parami bromowodoru. Należy pamiętać o ograniczonym czasie działania ochronnego filtrów gazowych i cząsteczkowych.
Zalecenia szczegółowe:	Starać się odciąć źródło skażenia środowiska (uszczelnić uszkodzone opakowanie i umieścić w opakowaniu awaryjnym), odciąć dopływ z instalacji. Stosować środki mechaniczne, szczelne pojemniki, sorbenty pochodzenia organicznego i nieorganicznego.
Zabezpieczenie środowiska:	Zabezpieczyć studzienki ściekowe. W przypadku skażenia wód powiadomić odpowiednie władze. Skażony grunt podlega wymianie.
Metody utylizacji:	Unieszkodliwianie na drodze chemicznej lub termicznej - zgodnie z wymogami prawa krajowego.

7. POSTĘPOWANIE Z SUBSTANCJĄ I JEJ MAGAZYNOWANIE

Zapobieganie zatruciom:	Podczas stosowania bromowodoru nie jeść, nie pić, unikać kontaktów z substancją, unikać wdychania par i aerozoli, przestrzegać zasad higieny osobistej, stosować odzież i sprzęt ochrony osobistej, pracować w wentylowanym pomieszczeniu.
Zapobieganie pożarom/wybuchom:	Substancja niepalna. Nie wymaga szczególnego trybu postępowania w tym zakresie.
Magazynowanie:	Bromowodór przechowywany jest w cysternach i butlach stalowych. Butle z bromowodorem przechowuje się zazwyczaj w pomieszczeniach zamkniętych, przeznaczonych do magazynowania w nich gazów technicznych w butlach. Szyby w oknach malowane są na kolor niebieski lub pomarańczowy w celu ochrony pomieszczeń przed bezpośrednim działaniem promieni słonecznych. Butle ustawiane są pionowo, zabezpieczone przed przewróceniem się, z dala od grzejników. Temperatura wewnątrz pomieszczeń nie powinna przekraczać 35oC. Podłogi powinny być równe, o nie śliskiej powierzchni. W pomieszczeniu może być centralne ogrzewanie wodne lub parowe. Opróżnione butle po bromowodorze przechowywane są w stosach niezależnie od tego, czy są, czy też nie są wyposażone w podstawki. Ciśnienie w opróżnionych butlach, przekazanych do ponownego napełnienia, powinno wynosić co najmniej 0,5 atm. Na terenie magazynu przestrzegać zakazu palenia, spożywania posiłków, używania otwartego ognia. Zasady magazynowania określa norma PN-89/C-81400.
Metody postępowania z odpadami:	Za odpad można uznać bromowodór, który w żadnej postaci nie nadaje się do zagospodarowania. Odpadowy bromowodór odstawiany jest do wskazanego przez służbę ochrony środowiska miejsca, celem utylizacji.

8. KONTROLA NARAŻENIA I ŚRODKI OCHRONY INDYWIDUALNEJ

Rozwiązania techniczne: Stosowanie się do rygorów bezpiecznej pracy (ochrony osobiste, wentylacja wyciągowa, brak możliwości skażenia kanalizacji i otaczającego środowiska). Wszelkie manipulacje wykonywać pod czynnym dygestorium. Odpadki umieszczać w oddzielnym, oznakowanym, szczelnym pojemniku.

Ochrony osobiste:

Drogi oddechowe:	Maski ochronne z filtrami par i cząsteczkowymi.
Ręce:	Rękawice ochronne z tworzywa odpornego na działanie czynników żrących.
Oczy:	Okulary ochronne w szczelnej obudowie odpornej na działanie czynników żrących.
Skóra i ciało:	Ubrania ochronne ze zwartej tkaniny. Fartuchy ochronne.
Inne informacje:	Higiena pracy: Obowiązują przepisy ogólne przemysłowej higieny pracy. Unikać bezpośredniego kontaktu powierzchni ciała i dróg oddechowych z bromowodorem. Nie wdychać par i aerozoli. Zanieczyszczone ubranie wymienić. Po pracy dokładnie wymyć powierzchnię ciała. Nie jeść, nie pić podczas pracy. Natychmiast usuwać wszelkie rozlewy. Przed ich zebraniem przysypywać materiałem chłonnym.

Najwyższe dopuszczalne stężenie w środowisku pracy dla bromowodoru:

Składnik	NDS (mg/m^3))	NDSCh (mg/m^3)
bromowodór	7	21

Metody oceny narażenia w środowisku pracy:

Metody oceny narażenia opierają się na laboratoryjnym oznaczaniu bromowodoru na stanowisku pracy. Zalecane są metody chromatografii gazowej. Dla oznaczania stężenia par zastępczo można posługiwać się odpowiednimi rurkami wskaźnikowymi.

PN-89/Z-04008.07

Ochrona czystości powietrza. Pobieranie próbek. Postanowienia ogólne. Zasady pobierania próbek w środowisku pracy i interpretacja wyników.

PN-84/Z-04008.02

Ochrona czystości powietrza. Pobieranie próbek. Wytyczne ogólne pobierania próbek powietrza atmosferycznego (imisja).

9. WŁAŚCIWOŚCI FIZYKOCHEMICZNE

9.1	Masa cząsteczkowa: 80,91 g/mol
9.2	Postać fizyczna, barwa, zapach: W warunkach normalnych bromowodór jest bezbarwnym, dymiącym na powietrzu gazem, o ostrym, duszącym zapachu.
9.3	Temperatura topnienia: -86^oC
9.4	Temperatura wrzenia: -66^oC^oC
9.5	Gęstość: 3,50 g/dm^3 (20^oC)
9.6	Gęstość par względem powietrza: 2,92
9.7	Prężność par: 20,9 bara w 20^oC
9.8	Rozpuszczalność w wodzie i innych rozpuszczalnikach: Bromowodór doskonale rozpuszcza się w wodzie (2210 g/l w 20^oC, z wydzieleniem dużych ilości ciepła. Roztwory wodne bromowodoru noszą nazwę kwasu bromowodorowego. Są to azeotropy. Bromowodór rozpuszcza się w alkoholach, estrach i eterach.
9.9	Stopień zagrożenia wód: Skrajny
9.10	Inne: Bromowodór otrzymywany jest w bezpośredniej syntezie pierwiastków wodoru i bromu, przez działanie bromem na związki zawierając wodór (np. siarkowodór, fosforowodór), przez działanie kwasu siarkowego na bromki, a także przez hydrolizę bromku fosforu. Bromowodór stosowany jest przede wszystkim do otrzymywania organicznych i nieorganicznych związków bromu. Znacznie szersze zastosowanie mają sole bromowodoru - bromki. W handlu znajduje się kwas bromowodorowy, czyli roztwór gazowego bromowodoru w wodzie, o stężeniu 40 lub 48% bromowodoru. Ten drugi jest mieszaniną azeotropową. Kwas bromowodorowy jest kwasem silnym. Reaguje gwałtownie z zasadami. Działa żrąco na liczne metale, z wydzieleniem niebezpiecznego gazu - wodoru. Termiczny rozkład bromowodoru na pierwiastki rozpoczyna się w temperaturze 530^o.

10. STABILNOŚĆ I REAKTYWNOŚĆ

Reaktywność i stabilność:	Bromowodór na zimno jest substancją chemicznie mało reaktywną. Gwałtownie reaguje z fluorem, amoniakiem, ozonem.
Właściwości korozyjne:	Silne.

11. INFORMACJE TOKSYKOLOGICZNE

Drogi narażenia człowieka: Wdychanie, kontakt ze skórą, kontakt z oczami.

Bromowodór jest gazem żrącym. W kontakcie z wodą, jako kwas bromowodorowy, działa żrąco na błony śluzowe dróg oddechowych, spojówki i skórę. W dużych stężeniach wywołuje zmiany zapalne i martwicze dróg oddechowych, kończące się obrzękiem płuc i zgonem. Mniejsze stężenia bromowodoru w czasie długotrwałego narażenia powodują przewlekły nieżyt dróg oddechowych, owrzodzenie błony śluzowej nosa, nawet z perforacją przegrody nosowej.

Działanie miejscowe (skóra, oczy, błony śluzowe):

Wdychanie par i aerozoli: Najczęściej wchłania się bromowodór przez wdychanie par, co prowadzi w efekcie do podrażnienia górnych dróg oddechowych. Objawami są: chrypka, uczucie duszności, katar, kaszel, kłucie w klatce piersiowej, krztuszenie, bóle i zawroty głowy. W dużych stężeniach wywołuje zmiany zapalne i martwicze dróg oddechowych, kończące się obrzękiem płuc i zgonem. Mniejsze stężenia bromowodoru w czasie długotrwałego narażenia powodują przewlekły nieżyt dróg oddechowych, owrzodzenie błony śluzowej nosa, nawet z perforacją przegrody nosowej.

Kontakt ze skórą: Występuje ostre zaczerwienienie i podrażnienie. Może rozwinąć się rumień skóry z małymi septycznymi pęcherzami i wrzodami. Może powstać chemiczne poparzenie. Oblanie kwasem powierzchni skóry wywołuje silny ból oraz oparzenie penetrujące skórę o ostro organicznych brzegach; rany goją się trudno z wytworzeniem blizny o brązowym zabarwieniu.

Kontakt z oczami: Wystąpi ostre zaczerwienienie, podrażnienie i łzawienie. Może powstać chemiczne poparzenie.

Spożycie: Spożycie kwasu bromowodorowego wywołuje ostry, piekący ból w jamie ustnej, gardle, wymioty i krwawe biegunki oraz gwałtowny spadek ciśnienia krwi. Wystąpią nudności, wymioty, ból głowy i ból nadbrzusza. W wymiocinach może pojawić się krew. W ciężkich przypadkach zapaść i krwotoczne zapalenie nerek (ze skąpomoczem lub bezmoczem).

12. INFORMACJE EKOLOGICZNE

Stopień zagrożenia wód: Skrajny.

13. POSTĘPOWANIE Z ODPADAMI

Metody unieszkodliwiania:

Zgodnie z ustawą z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U Nr 62, poz. 628) oraz rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 r. w sprawie katalogu odpadów (Dz. U. Nr 112, poz. 1206).

Zawartość opakowania wg:

rodzaju 06 13 99 - inne, nie wymienione odpady.

Sposób likwidacji B4: Procesy zobojętniania.

Opakowania, wg:

rodzaju 15 01 02 - opakowania z tworzyw sztucznych,

rodzaju 15 01 04 - opakowania z metali,

rodzaju 15 01 07 - opakowania ze szkła.

14. INFORMACJE O TRANSPORCIE

14.1	Numer ONZ:	1048
14.2	Klasa RID/ADR/IMO:	2-TC
14.3	Numer rozpoznawczy zagrożenia:	268
14.4	Numer indeksowy (EC):	035-001-00-0
14.5	Symbole niebezpieczeństwa (R):	35-37
14.6	Symbole bezpieczeństwa (S):	1/2-7/9-26-45
14.7	Nalepki ostrzegawcze wg ADR/RID Nr 8 + 6.1:

15. INFORMACJE DOTYCZĄCE PRZEPISÓW PRAWNYCH

Kartę wykonano zgodnie z:

• Normą PN ISO 11014-1;1998, „Bezpieczeństwo chemiczne - Karta charakterystyki bezpieczeństwa produktów chemicznych”.

• Wytycznymi Dyrektywy UE Nr 1999/45/EG, Dyrektywy 67/548 EEC oraz Dyrektywy UE 88/379/EEC (Dangerous Product Regulations incl. EC Guidelines), dotyczącymi klasyfikowania, oznaczania i sporządzania informacji o materiałach niebezpiecznych.

• Klasyfikacja materiałów niebezpiecznych dokonana została na podstawie Umowy Europejskiej dotyczącej Międzynarodowego Przewozu Materiałów Niebezpiecznych ADR (ważnej od 01.07.2002 r.).

• Ustawą o substancjach i preparatach chemicznych z dnia 11 stycznia 2001 r. (Dz. U. Nr 11, poz. 84; Nr 100, poz. 1085; Nr 123, poz. 1350; Nr 125, poz. 1367 ze zmianą z dnia 5 lipca 2002 r. (Dz. U. Nr 142, poz. 1187).

• Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 3 lipca 2002 r. w sprawie karty charakterystyki substancji niebezpiecznej i preparatu niebezpiecznego (Dz. U. Nr 140, poz. 1171).

• Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 3 lipca 2002 r. w sprawie wykazu substancji niebezpiecznych wraz z ich klasyfikacją i oznakowaniem - ZAŁĄCZNIK (Dz. U. Nr 129, poz. 1110).

• Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 11 lipca 2002 r. w sprawie oznakowania opakowań substancji niebezpiecznych i preparatów niebezpiecznych (Dz. U. Nr 140, poz. 1173).

• Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 11 lipca 2002 r. w sprawie kryteriów i sposobu klasyfikacji substancji i preparatów chemicznych (Dz. U. Nr 140, poz. 1172).

• Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 15 lipca 2002 r. w sprawie substancji niebezpiecznych i preparatów niebezpiecznych, których opakowania należy zaopatrywać w zamknięcia utrudniające otwarcie przez dzieci i wyczuwalne dotykiem ostrzeżenie o niebezpieczeństwie (Dz. U. Nr 140, poz. 1174).

• Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 14 lipca 2002 r. w sprawie obowiązku dostarczenia karty charakterystyki niektórych preparatów nie zaklasyfikowanych jako niebezpieczne (Dz. U. Nr 142, poz. 1194).

• Rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 17 czerwca 1998 r. (Dz. U. Nr 79, poz. 513) ze zmianą z 2 stycznia 2001 r. (Dz. U. Nr 4, poz. 36) w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy.

• Rozporządzeniem MZiOS z dnia 11 września 1996 r. (Dz. U. Nr 121, poz. 571) w sprawie czynników rakotwórczych w środowisku pracy oraz nadzoru nad stanem zdrowia pracowników zawodowo narażonych na te czynniki.

• Rozporządzeniem MOŚZNL z dnia 28 kwietnia 1998 r. (Dz. U. Nr 55, poz. 355) w sprawie dopuszczalnych wartości stężeń substancji zanieczyszczających w powietrzu.

• Rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia 21 października 1998 r. (Dz. U. Nr 145, poz. 942) i zmianą z 5 marca 2001 r. (Dz. U. Nr 22, poz. 251) w sprawie szczegółowych zasad usuwania, wykorzystywania i unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych.

• Ustawą z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. Nr 62, poz. 628) oraz rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 r. w sprawie katalogu odpadów (Dz. U. Nr 112, poz. 1206).

• Niniejsza karta charakterystyki substancji niebezpiecznej jest bezpośrednio przekazywana dystrybutorowi bromowodoru, bez zapewnień lub gwarancji co do kompletności bądź szczegółowości odnośnie do wszystkich informacji lub zaleceń w niej zawartych.

• Niniejsza karta nie jest żadną podstawą zobowiązującą do jakiejkolwiek odpowiedzialności jakiegokolwiek rodzaju ze strony wytwórcy i dystrybutora bromowodoru. Przedsiębiorstwo nie będzie odpowiedzialne za jakiekolwiek zejście śmiertelne, chorobę lub uszczerbek na zdrowiu jakiejkolwiek natury, będący następstwem zastosowania lub niewłaściwego wykorzystania karty charakterystyki substancji niebezpiecznej lub materiału, którego karta dotyczy.

• Informacje zawarte w niniejszej karcie przedstawiają aktualny stan naszej wiedzy i doświadczeń dotyczących bezpiecznego stosowania wyrobu.

Na etykietach należy umieścić następujące informacje:

Symbol ostrzegawczy na opakowaniach jednostkowych:
Napis ostrzegawczy na opakowaniach jednostkowych:		„Substancja żrąca.”
Symbole zagrożenia
R 35	Powoduje poważne oparzenia.
R 37	Działa drażniąco na drogi oddechowe.
Symbole bezpieczeństwa
S 1/2	Przechowywać pod zamknięciem i chronić przed dziećmi.
S 7/9	Przechowywać pojemnik szczelnie zamknięty w pomieszczeniu dobrze wentylowanym.
S 26	Zanieczyszczone oczy przemyć natychmiast dużą ilością wody i zasięgnąć porady lekarza.
S 45	W przypadku awarii lub jeżeli źle się poczujesz, niezwłocznie zasięgnij porady lekarza - jeżeli to możliwe, pokaż etykietę.

16. INNE INFORMACJE

Chemiczne określenie produktu: Bromowodór
16.2 Znaczenie symboli:
Symbol ostrzegawczy na opakowaniach jednostkowych
C	Substancja żrąca.
Symbol ostrzegawczy na środkach transportu
268	Gaz trujący, żrący.
Znaczenie oznaczeń transportowych
Klasa RID/ADR: 8-I		Materiał żrący - bardzo niebezpieczny.
Numer ONZ: 1048		Bromowodór.

Uwaga: Użytkownik ponosi odpowiedzialność za podjęcie wszelkich kroków mających na celu spełnienie wymogów prawa krajowego. Informacje zawarte w powyższej karcie stanowią opis wymogów bezpieczeństwa użytkowania substancji. Użytkownik ponosi całkowitą odpowiedzialność za określenie przydatności produktu do konkretnych celów. Zawarte w niniejszej karcie dane nie stanowią oceny bezpieczeństwa miejsca pracy użytkownika. Karta charakterystyki nie może być traktowana jako gwarancja właściwości substancji.

* * * * *

Zgodnie z rozporządzeniem MZ z dnia 3 lipca 2002 r., PN-ISO 11014-1 i Dyrektywą 91/155/EEC

	KARTA CHARAKTERYSTYKI SUBSTANCJI NIEBEZPIECZNEJ	Wydanie: I Data wydania: 20.11.02 Strona/stron 8/8
Nazwa:	BROMOWODÓR

Bromowodór

---