„ Trzeba przygotować się do tego, że głowy państwa będą staczać symulowane wojny zanim zdecydują się rozpętać wojnę naprawdę ” - gen. por. J.Gamer ( Ośrodek Kosmicznej i Strategicznej Obrony, USA)

Ludzkie działania można podzielić na dwie części:

• część przygotowawcza - to planowanie działania ( a więc proces podejmowania decyzji),. Wytworem planowania jest plan.

• część wykonawcza - to realizacja planu. W następstwie jego realizacji otrzymujemy jakiś wynik. W trakcie realizacji występuje konieczność świadomego wprowadzenia korekt ( zmiana, usprawnień).

Rozróżnienie to ma charakter bardziej logiczny niż czasowy, możemy jednak przejąć, ze przygotowanie jest wcześniejsze do wykonania. Planowanie i wykonywanie planu odbywają się zasadniczo jednocześnie

Nieodłącznym elementem planowania, działania jest prognozowanie, czyli przewidywanie przyszłych uwarunkowań działania oraz jego skutków (wytworów).

Prognozowanie jest czynności powszechną.

W celu nazwania różnorodności prób przewidywania przyszłości i ich wyników stosuje się bardzo zróżnicowane terminy. Najważniejsze z nich to: prognozowanie, prognostyka, futurologia, futurystyka, prognozologia, prognoza, projekcja, predykcja, antycypacja, wizja, przepowiednia.

Nazwa „futurologia” - wprowadził w 1943r. Ossip K. Flechteim, ale upowszechniła się dopiero w latach 50 i 60 XX wieku. Był to okres zaciekłej rywalizacji gospodarczej, militarnej i ideologicznej między socjalizmem a kapitalizmem w skali świata.

Prognozowanie to przewidywanie przyszłości

Prognozowanie stosunków międzynarodowych - (prognozowanie polityki międzynarodowej) to całokształt wieloetapowych, złożonych czynności badawczych, metodycznych, proceduralnych i organizacyjnych, mających na celu uzyskanie uzasadnionej naukowo informacji o przyszłym rozwoju zjawisk i procesów.

Prognozy - określają charakter przyszłych stosunków międzynarodowych, a w szczególności stosunki sił, napięcia polityczno - militarne, warunki pokoju, integracja i dezintegracja, stan zasobów i środowiska, dostępność surowców itp.

Główne cele prognozowania międzynarodowego :

1. Poznawczy - jest częścią procesu badawczego i polega na wniesieniu możliwie największego wkładu w zrozumieniu i wyjaśnienie stosunków międzynarodowych,

2. Praktyczny - wiąże się z kategorią działania. Celem tym jest dostarczenie możliwie najlepszych przesłanek do podejmowania decyzji przez polityków, a także biznesmenów i inne zainteresowane osoby.

Prognozowanie stosunków międzynarodowych opiera się na:

• poznanych prawidłowościach rozwoju społecznego, w tym zwłaszcza stosunków międzynarodowych,

• zastosowanie dostępnych metod=, techniki i instrumentów prognozowania.

Instytucjonalną infrastrukturę prognozowania międzynarodowego tworzą:

• organizacje międzynarodowe,

• krajowe i międzynarodowe urzędy statystyczne,

• państwa i ich agendy,

• uczelnie i instytuty badawcze,

• pozarządowe ośrodki badawcze, think - tanki, towarzystwa naukowe,

• partie polityczne, stowarzyszeni, centralne związkowe,

• osoby prywatne.

Wyniki są z reguły publikowane w różnych formach. Przyjmują postać raportów, opracowań, ekspertyz, ostrzeżeń, apeli czy artykułów w czasopismach naukowych. Niektóre instytucje opracowują okresowe raporty ( z reguły roczne ) o światowym zasięgu.

Obiektem prognozowania jest całokształt stosunków międzynarodowych, co można nazwać „społecznością międzynarodową”.

Przedmiotem prognozowania są różnorodne procesy zachodzące w systemie stosunków międzynarodowych mogą to być:
- możliwe i pożądane kierunki rozwoju nauki i technologii oraz ich wpływ na międzynarodowe stosunki gospodarcze, polityczne, wojskowe i kulturalne w wymiarze przedmiotowym, podmiotowym i przestrzennym,

- procesy polityczno - militarne, obejmujące kształtowanie się stosunków między państwami, ugrupowaniami, sojuszami jaki i wewnątrz ugrupowań i sojuszy, rozwoju sił zbrojnych - ich zadania, wielkość, strukturę, charakter, moc bojowa, zdolność operacyjne ( w tym zdolność do przerzutu na odległość), intensywność i charakter zagrożeń dla interesów państw i społeczeństw ( terroryzm , rozwój agresywnych ideologii, dostęp do broni masowego rażenia).

- procesy społeczno - gospodarcze, obejmujące kształtowanie się dynamiki i przyszłych kierunków rozwoju gospodarczego ( w wyodrębnionych państwach, jaki i w ramach ugrupowań integracyjnych, sojuszy), możliwych ustrojów ( systemów )gospodarczych oraz ich wpływ na charakter stosunków międzynarodowych, określający zakres i intensywności współpracy, rywalizacji i walki,

- procesy demograficzne ze zwróceniem szczególnej uwagi na kształtowanie się jakości i długości życia, struktury demograficznej, starzenia się społeczeństwa, wzrostu lub upadku demograficznego państw.

Metoda prognozowania stosunków międzynarodowych jest to uporządkowany, systematycznie stosowany sposób postępowania w celu uzyskania wiarygodnej informacji o przyszłym kształtowaniu się wybranych procesów.

Metody badania stosunków międzynarodowych:

- metody jakościowe wiążą się z wielowariantowym opisem zjawisk i procesów, z udziałem wiedzy, doświadczenia i intuicji ekspertów.

- metody ilościowe operują zmiennymi przebierającymi postać liczb, Zdaniem niektórych - mogą mieć zastosowanie tylko do stosunkowo prostych opisów.

- metoda ekstrapolacji - polega na rzutowaniu w przyszłości zauważonych tendencji czy trendów. Jest to wnioskowanie o tendencjach rozwojowych, stosunkach, wartościach na zewnątrz jakiegoś przedziału na podstawie tego, co zaobserwowano dotychczas.

Prognostyk musi określić jak głęboko w przyszłość ma sięgać prognoza. Jeśli przyszłe zdarzenia będą podobne do poprzednich, prognoza może być w miarę dokładna. Ale są to przydatki tym rzadsze, im głębiej prognozy sięgają, w przyszłość. W którymś momencie pojawia się nieliniowość lub uskok. Nieliniowość jest krytycznym punktem wywołanym przez nagłą i głęboką zmianę trendu w istocie jego gwałtownym odwróceniem. Dlatego ekstrapolacji nie nadaje się prognoza długoterminowych.

- metoda analogii - wykorzystuję podobieństwo, korelację zjawisk, które zaszły w przeszłości, a które w podobnej formie mogą zajść w przyszłości. W prognozowaniu stosunków międzynarodowych dobre wyniki dają analogie historyczne, ale można też wykorzystać analogie biologiczne, czasowo - przestrzenne, mechaniczne, hydrauliczne i pneumatyczne. Przy stosowaniu tej metody należy wystrzegać się fałszywych analogii, które często narzucają się jako oczywiste (np. porównywanie rynku do pola bitwy). Słabszą postacią analogii są metafory.

- metody heurystyczne - to zbiór metod twórczego rozwiązywania wszelkich problemów, w tym prognostycznych. Związane są z tzw. Podejściem intuicyjnymi i obejmują zróżnicowane metody i techniki, w tym metody eksperckie (najbardziej znane to „burza mózgów” i „metoda delficka”).

Przez wiele lat metody heurystyczne przeciwstawiano metodom algorytmicznym ( opartym na stosowaniu określonego algorytmu czy przepisu prowadzącego w skończonej liczbie kroków do rozwiązania zagadnienia) dziś to przeciwstawianie traci na wartości. Obecnie uważa się, że rozumnego połączenia obu metod.

- analiza (metoda) morfologiczna - jest to metoda badania cech postaci (budowy zewnętrznej) i cech struktury ( budowy wewnętrznej), a także ich wzajemnych powiązań. W szerszej perspektywie chodzi o poszukiwanie wszelkich możliwości parametrów zbioru i ich relacji po to, by wywołać z nich nowe, wartościowe kombinacje ( pod postacią produktów bądź procesów). Analiza morfologiczna nie jest metodą prognozowania jako taką, ale jest bardzo w nim przydatna, gdyż umożliwia generowanie ogromnej liczby scenariuszy.

- metoda scenariuszy - scenariusze są nieodłącznym elementem eksperymentów, ćwiczeń, manewrów i symulacji komputerowych, a także gier decyzyjnych (kierowniczych, strategicznych).

- modelowanie i symulacje

• symulacja jest techniką badawczą umożliwiającą naśladowanie rzeczywistych procesów, zachowań, podejmowanych decyzji i ich rezultatów,

• symulacje oparte na modelu pozwalają na nieinwazyjne, stosunkowo tanie eksperymentowanie,

• symulacje w wąskim znaczeniu to symulacje komputerowe, w szerszym - odnoszą się też do szeroko rozumianych eksperymentów, np. do gier decyzyjnych ( w prognozowaniu stosunków międzynarodowych może to być np. odgrywanie ról członków Rady Bezpieczeństwa ONZ przez wyznaczony zespół na podstawie określonego scenariusza).

- metoda wskaźnikowa - metoda ta polega na wykorzystaniu pewnych wskaźników strukturalnych, o których wiemy (których się domyślamy lub które zakładamy), ze są miarodajne, gdyż uzasadnione są logicznie bądź historycznie. W wielu wypadkach może to być forma analogii.

Do prognozowania można wykorzystać różne wskaźniki, np. wysokość PKB na głowę, zapotrzebowanie na żywność i energię.

Procedura prognozowania stosunków międzynarodowych :

• To regulowany przepisami, zasadami bądź zwyczajami szereg operacji badawczych i organizacyjnych połączonych w całość, współtworzących system.

Prognozowanie jako sposób przewidywania przyszłości może być:

• Racjonalne - gdy proces budowy prognozy oparty jest na logicznym rozumowaniu, przechodzącym od analizy zbioru faktów należących do przeszłości, czyli od przesłanek (faza diagnozowania) do wniosków (faza określania przyszłości). Przewidywanie racjonalne może być:

• naukowe - oparte na regułach naukowych,

• zdroworozsądkowe - oparte na doświadczeniu życiowym,

• nieracjonalne - gdy przesłanki nie zostały podane i/lub nie zachowane związku między przesłanką a konkluzją.

Pięć głównych podejść prognostycznych:

• zorientowane na dane (empiryczne, eksperymentalno - empiryczne) - opierają się na empirycznej ocenie istniejących danych, w tym badań opinii, przy wykorzystaniu analiz ilościowych, rozwiniętych w statystyce i ekonometrii.

• Zorientowane na modele (analityczne) - podstawą tego podejścia jest dobrze zdefiniowany model teoretyczny, usiłujący wyjaśnić wzajemne relacje między niewielką lub znaczną liczbą zmiennych. Model taki jest równaniem ( lub układem równań). Po lewej stronie są zmienne wyjaśniane przez model (tzw. Zmienne endogeniczne), a po prawej - zmienne wyjaśniające. W budowie modelu ważne jest, by uchwycić najważniejsze zmienne, dlatego dla opracowującego model kwestia dostępności danych nie powinna być czynnikiem ograniczającym. Typowanymi technikami prognostycznymi są tutaj symulacja, analiza korelacji i analiza substytucji.

• Łączące dwa pierwsze podejścia, czyli dane z modelami (iteracyjne) - uwzględnia się w nim dostępność danych empirycznych bądź eksperymentalnych wspierających hipotezy modelu teoretycznego. Czasami robi się odwrotnie - mają dostępne dowody empiryczne (dane, wyniki eksperymentów, doświadczenia historyczne) formułuje się model teoretyczny najlepiej wyjaśniający zaobserwowane dane i zjawiska.

• Zorientowane na cele (teleologiczne) - przeprowadzane analizy uznają oddziaływanie między wykonaną prognozą a tym, co rzeczywiście ma się wydarzyć. W tym rozumieniu świat bez prognozy byłby innym światem niż ten, w którym prognozę opracowano.

• Zorientowane na sprzeczności (dialektyczne) - u jego podstaw leży założenie, że zarówno przeszłość (historia) jak i przyszłość są sekwencją konfliktów oraz że prawdziwa treść systemu - czy wydarzeń w przeszłości i przyszłości - jest rezultatem wysoce złożonego procesu, który zależy tak od planu czy roboczej hipotezy.

Ludwig von Mises stwierdził, że są tylko trzy sposoby radzenia sobie z przeszłością: hazard, inżynieria i spekulacja.

• Gracz nie wie nic o zdarzeniu, od którego zależy rezultat gry. Zna tylko częstość sprzyjającego wyniku w serii takich zdarzeń. Wierzy w szczęście i to jest jego plan.

• Inżynier wie wszystko, czego potrzeba do technicznie zadawalającego rozwiązania problemu. Występują jednak strzępy niepewności, a on próbuje he wyeliminować, przyjmując margines bezpieczeństwa.

• Konieczność dostosowania własnych działań do działań innych ludzi czyni człowieka spekulatorem. Sukces lub klęska zależą od większej lub mniejszej umiejętności zrozumienia przyszłości. Każde działanie jest spekulacją. W życiu człowieka brak jest stałości, a więc również bezpieczeństwa.

Rodzaje prognoz:

Do najważniejszych kryteriów klasyfikacyjnych prognoz przydatnych w badaniach stosunków międzynarodowych można zaliczyć:

• Horyzont czasowy:

• Prognozy krótkoterminowe ( do 1 roku)

• Prognozy średnioterminowe (2 do 5 lat)

• Prognozy długoterminowe (10-20 lat)

• - prognozy perspektywiczne (30-50 lat)

Do najważniejszych kryteriów klasyfikacyjnych prognoz przydatnych w badaniach stosunków międzynarodowych można zaliczyć:

• Funkcje

• Prognozy taktyczne - są prognozami krótkoterminowymi, przeznaczonymi do zaspokajania bieżących potrzeb ośrodków decyzyjnych, zwłaszcza organów wykonawczych. Prognozy te obejmują też raczej wąskie dziedziny i zagadnienia,

• Prognozy operacyjne - z reguły średnioterminowe, pełnią podobną funkcję co do prognozy taktyczne, ale wprowadzają bądź szerszą perspektywę czasową, bądź większy stopień agregacji wyników, bądź jedno i drugie.

• Prognozy strategiczne - z reguły długoterminowe, zwane również prognozami rozpoznawczymi, służą podejmowaniu długofalowych decyzji, współtworząc szeroką bazę informacyjną, na którą składają informacje z różnych źródeł o wysokim stopniu przetworzenia.

Do najważniejszych kryteriów klasyfikacyjnych prognoz przydatnych w badaniach stosunków międzynarodowych można zaliczyć:

• Charakter prognozowanych zjawisk:

• Prognozy ilościowe - dotyczą zjawisk ze sfery stosunków międzynarodowych o charakterze ilościowym. Mogą to być prognozy demograficzne, prognozy dotyczące stosunków sił miedzy jednostkami politycznymi, prognozy wzrostu gospodarczego, prognozy kształtowania się wydatków wojskowych itp.

• Prognozy jakościowe - prognozami jakościowymi są np. prognozy odnoszące się do kierunków ewolucji stosunków międzynarodowych i ich charakter w przyszłości. Przewidywania tego typu mogą określać charakter przyszłych jednostek politycznych, konfliktów, rozwiązań gospodarczych, politycznych itp.

Do najważniejszych kryteriów klasyfikacyjnych prognoz przydatnych w badaniach stosunków międzynarodowych można zaliczyć:

• Cel

• Prognozy badawcze - ich zadaniem jest wszechstronne rozpoznanie przyszłości i ukazanie wielu możliwych jej wersji. Głównym zadaniem prognoz badawczych jest pobudzenie do podejmowania działań w stosunku do zmiennych,

• Prognozy ostrzegawcze - zadaniem ich jest ostrzeżenie odbiorcy prognozy przed nadejściem niepożądanych wydarzeń, co pozwala na podjęcie akcji zapobiegawczej,

• Prognozy normatywne - ich podstawowym zadaniem jest ułatwianie dokonania wyboru potrzeb i przyszłych celów wraz z ogólnym określeniem zadań i środków.

Do najważniejszych kryteriów klasyfikacyjnych prognoz przydatnych w badaniach stosunków międzynarodowych można zaliczyć:

• Dziedzina (zasięg):

• Prognozy opierające się na odwzorowaniu makroskopowym (ogólnym, całościowym) - usiłują opisywać zjawiska i wydarzenia, które odnoszą się bądź do całego świata (ze względu na postępy globalizacji rola takich prognoz będzie rosła), bądź do kontynentów,

• Prognozy opierają się na odwzorowaniu mezo- i mikroskopowym (sektorowym i jednostkowym) - za przedmiot badań mogą przyjmować wybrane rodzaje działalności (np. zbrojenia, badania naukowe, rozwój technologii) albo jednostki polityczne, regiony gospodarcze czy przedsiębiorstwa międzynarodowe.

Scenariusz to:

• Zarys ciągu hipotetycznych (przypuszczalnych, zakładanych, przewidywanych) czynności i zdarzeń,

• Zapis działań i przeciwdziałań podejmowanych przez strony zamieszane w konflikt,

• Plan kolejnych działań do wykonania podczas rozgrywanych ćwiczenia lub manewru,

• Ocena kolejno następujących po sobie sytuacji, opracowana przez dowódcę w konkretnej wojnie lub w grze wojennej,

• Zestawienie obiektywnych sytuacji i narzędzi politycznych, militarnych i ekonomicznych, mających sprawdzać te sytuacje do postaci pożądanych.

Prognozowanie - w procesie planowania polityki i strategii bezpieczeństwa skupia się na określeniu najbardziej prawdopodobnych przyszłych stosunków sił, warunków bezpieczeństwa i charakteru środowiska międzynarodowego. Budowanie i badanie scenariuszy polega na przyjmowaniu różnych, nawet mało realnych, założeń i badaniu ich konsekwencji.

PROGNOZY	SCENARIUSZE
Autorzy prognozy starają się o uzyskanie jak najbardziej wiarygodnych informacji o przyszłym rozwoju zjawisk i procesów (ekonomicznych, demograficznych, polityczno-militarnych) w kraju i otoczeniu międzynarodowym,	Autorzy scenariuszy zarysowują ciąg przyszłych możliwych zjawisk i procesów o różnych stopniu prawdopodobieństwa (na zasadzie „co by było, gdyby było”)
Podawane są najczęściej wariantowo, ale z reguły rozpiętość miedzy nimi nie jest duża. Bardzo często warianty podawane są trzystopniowo - optymistyczny, pesymistyczny i realistyczny.	Polegają na wykorzystywaniu dłużej ilości wariantów bez ścisłego wskazywania ich prawdopodobieństwa. Scenariusze z reguły opierają się na modelach (najczęściej graficznych, matematycznych, komputerowych), które z kolei są podstawową symulacji, czyli eksperymentowania na modelach. Model odwzorowuje rzeczywistość, natomiast symulacja imituje ją.

Szczególne miejsce w systemie prognozowania międzynarodowego zajmują programy badawcze nastawione na gromadzenie i przetwarzanie informacji oraz na symulowanie przebiegu procesów światowych.

• Korrelstes of war(korelaty wojny) - to projekt badawczy nastawiony na zbieranie, rozpowszechnianie i wykorzystywanie ścisłych i wiarygodnych danych ilościowych w dziedzinie stosunków międzynarodowych. Został ustanowiony w 1963 r Celem projektu jest systematyczne gromadzenie naukowej wiedzy o wojnie, Od listopada 2002 roku kontynuuje go Uniwersytet w Pensylwanii

• international Futures (IFs) to prowadzany na szeroką skale długookresowy zintegrowany system modelowania globalnego. To narzędzie myślenia o przyszłości świata. System ten obejmuje następujące podsystemy: demograficzny, gospodarczy, energetyczny, rolniczy, społeczno - polityczny i środowiskowy dla 183 krajów oddziałujących wzajemnie na siebie w systemie globalnym. Głównym celem programu jest ułatwienie badania globalnych przyszłości poprzez alternatywne scenariusze.

• W latach 70. Powstał projekt COPDAB ( Conflict and Peace Data Bank Project) jako odpowiedź na zapotrzebowanie ze strony ludzi nauki, dziennikarzy, historyków, czy pracowników sektora publicznego i niepublicznego na informacje, które mógłby im pomóc w odszyfrowaniu i wyjaśnieniu złożoności i obserwowanego świata. Chodziło zwłaszcza o obserwację zjawisk prowadzących do wojny, niestabilności i napięć międzynarodowych, ale też takich, które prowadzą do równoważnej współzależności, integracji, pokoju, polepszenia jakości życia, ograniczenia kolonializmu itp.

• Country Indicators for Foreign Policy, zainicjowany w 1991 roku. Jego celem jest zbieranie informacji statystycznych odzwierciedlających kluczowe cechy politycznego, ekonomicznego, społecznego I kulturalnego środowiska państw świata.

Źródłem ważnych prognoz z punktu widzenia stosunków międzynarodowych są:

• Amerykańska korporacja Jame's za swoją misje uważa pomoc udzieloną klientom firmy w podejmowaniu dobrych decyzji Operuje w czterech obszarach tematycznych, obrona bezpieczeństwa, prawo - bezpieczeństwo publiczne, transport

• CIA - publikuje bardzo dużo jawnych danych o charakterze informacyjnym, badawczym i metodologicznym,

• RANDcorp - organizacja sformułowana dla potrzeb sił zbrojnych USA w 1948r. firma opracowała minimum metodę delficką oraz metodykę podejmowania decyzji politycznych i militarno-ekonomicznych, znaną pod nazwą analiza systemu. Obecnie RAND prowadzi studia nad bezpieczeństwem i obronnością terroryzmem, edukacją oraz zdrowiem publicznym.

• SIPRI - uruchomił bezpłatny serwis pod nazwą FIRST skierowane do naukowców, polityków, dziennikarzy oraz mediów. Oferuje on miarodajny i ustrukturyzowany system informacji dotyczących trendu w zakresie stosunków międzynarodowych oraz bezpieczeństwa międzynarodowego. Serwis obejmuje aktualne informacje w następujących obszarach: konflikty, transfer uzbrojenia i wydatki wojskowe. Twarde dane na temat państw i organizacji międzynarodowych. Statystyka gospodarcza i społeczna i chronologia.

• Projekt SIPRI jest swoistym modelem prognozowania, syntetyzuje co miesięczne sondaże ekspertów, wybrane dane statystyczne oraz możliwości Internetu i stwarza nowe podstawy na polu wskaźników wczesnego ostrzegania, przetwarzanie danych z sondaży i danych statystycznych pozwoli tworzyć wskaźniki, które wskażą negatywne tendencje w wymiarze narodowym, regionalnym, społecznym, politycznym i ekonomicznym.

• Esconomit Inteligence Unit - odpowiada za prowadzenie badań nad biznesem, ocenia na bieżąco oraz prognozuje polityczne i gospodarcze warunki w 200 państwach, pomaga menagerom w podejmowaniu lepszych decyzji dostarczając aktualnych bezstronnych analiz, tendencji na światowych rynkach oraz strategii biznesowych.

Symulacja - jest techniką badawczą umożliwiającą naśladowanie rzeczywistych procesów, zachowań, podejmowanych decyzji i ich rezultatów. W tym celu wykorzystywane są modele:

• Abstrakcyjne ( matematyczne, ekonomiczne ),

• Graficzne,

• Fizyczne.

W dziedzinie stosunków międzynarodowych przedmiotem symulacji są najczęściej:

• Konflikty,

• Procesy handlu międzynarodowego,

• Skutki tworzenia ugrupowań integracyjnych, sojuszy polityczno - militarnych itp.

Zalety symulacji:

• Możliwość prześledzenia wielu wariantów rozwoju sytuacji w czasie i przestrzeni stosunkowo tanio i szybko,

• Poprzez wprowadzenie dodatkowych okoliczności i obserwowanie ich następstw można wniknąć głębiej w badane zagadnienia i przygotować grunt dla lepszych decyzji,

• Względna prostota,

• Współudział różnych specjalistów ( interdyscyplinarność ),

• Możliwość wywołania nowych, wcześniej niezauważonych problemów czy rozwiązań ( wartość heurystyczna ).

Wady symulacji:

• Jest ona w stanie objąć nieliczną raczej liczbę przypadków,

• Ograniczona wiarygodność, zwłaszcza w symulacjach, w których występują ludzie czy żołnierze.

Jeśli przyjmiemy, że prognozowanie to przewidywanie przyszłości, to możemy rozpatrywać je w podwójnej perspektywie:

• Jako działalność naukową opartą na określonych paradygmatach, metodologii i dyscyplinie badawczej, której wynikiem są nie tyle prognozy, ile pewne wizje, obrazy czy zespoły różnych możliwości,

• Jako działalność „techniczną” opartą na określonej metodyce, prowadzącą do wytworów w postaci dość konkretnych prognoz, z reguły zawężonych przedmiotowo i czasowo.

Przykłady scenariusza:

Scenariusz opracowanych przez amerykańską Narodowa Radę ds. Wywiadu w 2008r. :

1. Świat bez Zachodu - nowe mocarstwo odbiorą państwom zachodnim pozycję lidera.

2. Październikowa Niespodzianka - ilustruje skutek ignorowania globalnych zmian klimatycznych, które zwiększą niestabilność świata i zawężą zakres możliwych wyborow.

3. Wzrost/Upadki w Grupie B.. ( Brazylia,

Pojęcie symulacji - symulacja jest techniką badawczą umożliwiającą naśladowanie rzeczywistych procesów, zachowań, podejmowanych decyzji i ich rezultatów. Uogólniając można powiedzieć, że symulacja to wykonywanie pewnych zabiegów mających dać odpowiedź na pytanie, jak zachowałby się w pewnych okolicznościach obiekt zobrazowany danym modelem.

Modele to uproszczona reprezentacja systemu w danym momencie czasu lub przestrzeni zbudowana po to, by lepiej zrozumieć system rzeczywisty. Symulacja to manipulowanie modelem w taki sposób by działał on w zamierzonej skali w czasie i przestrzeni, umożliwiając w ten sposób uchwycenie wzajemnych oddziaływań, które w innym wypadku, byłyby nieuchwytne z powodu ich oddzielenia w czasie i przestrzeni.

Gry decyzyjne/ symulacyjne - Gry decyzyjne są rodzajem eksperymentu na modelu symulacyjnym. Uczestnicy eksperymentu odgrywają role przewidziane scenariuszem gry, które wymagają od nich podejmowania decyzji, oceniania ich skutków i formułowania wytycznych lub podejmowania decyzji w następnych okresach.

Teoria gier - jest powszechnie stosowana do analizy strategicznych sytuacji decyzyjnych, czyli takich, w których decydent nie sprawuje kontroli nad parametrami kształtującymi symulację, nie zna rozkładu ich prawdopodobieństwa i nawet nie jest w stanie sformułować żadnych hipotez na ten temat. Jedyną metodą przygotowania decyzji staje się wtedy teoria gier, polegająca na hipotetycznym rekonstruowaniu, strategii innego decydenta w związku z hipotetycznym rekonstruowaniem macierzy gry, na którą składają się zbiory wyników, przy czym każdy wynik jest funkcją dwu strategii ( uczestnika A oraz uczestnika B ).

• W politologii teoria gier jest wykorzystywana przede wszystkim do badania teoretycznych problemów formułowania strategii i taktyki politycznej oraz do szkolenia decydentów.

• Takie funkcje nadal pełni RAND Corporation, przygotowując scenariusze rozwoju sytuacji strategicznej.

Teoria gier - pojęcie

Teoria gier - należy rozumieć jako zbiór matematycznych modeli rozwiązywania sytuacji, w których splatają się sprzeczne interesy ośrodków decyzyjnych. Zakłada się, ze celem tych podmiotów nie jest wyeliminowanie drugiej strony, każda ze stron zna swoje hierarchie preferencji, hierarchie preferencji drugiej strony oraz wyniki, a uczestnicy gry działają racjonalnie, to znaczy dążą do maksymalizacji spodziewanej użyteczności, a więc do maksymalnej realizacji swoich celów.

Założenia teorii gier:

• uczestnicy - aby sytuacja miała charakter gry, uczestniczyć winny w niej co najmniej dwie strony pozostające w jakich interakcjach.

• Interesy - uczestnicy winni mieć obiektywnie istniejące interesy polityczne i dobrze znać zarówno interesy własne jaki i interesy drugiej strony

• Sprzeczność interesów - w teorii gier zakłada się istnienie obiektywnej lub tylko subiektywnej czyli świadomościowej sprzeczności interesów, przy czym teoria ta w ogóle nie interesuje się co do owej sprzeczności doprowadziło,

• Strategie - uczestnicy winni znać za równo swoje strategie działania, które mogą wykorzystać jak i strategię innych uczestników. Przez strategię rozumie się plan działania wybrany przez gracza na ogół przyjmuje się istnienie dwóch podstawowych strategii: pokojowej ( P ) wojennej ( W ).

• Wyniki - w starciu różnych interesów stron uzewnętrzniające się stron powoduje powstawanie wyników gier na przecięciu strategii, Strony wiedzą o tym, że w macierzy gry zapisane są wyniki starcia wszystkich strategii i wiedzą jakie będą wyniki przecięcia się strategii, to pozwala im na dokonywanie racjonalnych wyborów i optymalizowanie decyzji, ponieważ wynik stanowi miarę wartości, jako uczestnik przypisuje stanowi gry.

• Działania - działania stron wspólnie określają wyniki, w klasycznej wersji teorii gier zakłada się, że działania te są podejmowane równocześnie. Obecnie najczęściej analizowane są gry sekwencyjne, których uczestnicy decydują po kolei czyli znając poprzedni ruch partnera.

• Zasady - działania i zachowania uczestników są określana przez bardzo precyzyjne zasady gry, które są ściśle przestrzegane przez wszystkich ich członków,

• Racjonalność - należy rozumieć jako zbiór matematycznych modeli rozwiązywania sytuacji, w których splatają się sprzeczne interesy ośrodków decyzyjnych. Zakłada się, ze celem tych podmiotów nie jest wyeliminowanie drugiej strony, każda ze stron zna swoje hierarchie preferencji, hierarchie preferencji drugiej strony oraz wyniki, a uczestnicy gry działają racjonalnie, to znaczy dążą do maksymalizacji spodziewanej użyteczności, a więc do maksymalnej realizacji swoich celów.

..''..''..''..''..''..''..''..''..''..''..''..''..''..''..''..''..''..''..''..''..''..''..''..''..''..''..''..''..''..''..''..''..''..''..''..''..''..''..''..''..''

Konfiguracja sytuacji decyzyjnej to problem klasyfikacji gier, odzwierciedlający zgodny lub konfliktowy układ interesów jej uczestników. Są trzy najważniejsze kryteria klasyfikacji gier:

• Liczba uczestników - gry możemy podzielić na dwuosobowe i n-osobowe.

• Wyniki - gry o sumie zerowej, w których wysokość wygranej jednej strony jest dokładnie równa wysokości przegranej drugiej strony oraz gry o sumie nierównej zero, w których obaj uczestnicy równocześnie mogą wygrać lub przegrać, ale zwykle jeden wygrywa a drugi mniej albo jeden przegrywa więcej a drugi mniej - dlatego suma gry nie równa się zero.

• Układ interesów stron - hierarchie preferencji graczy mogą być identyczne, przeciwstawne lub mieszane.

Stosując wymienione kryteria równocześnie, gry możemy podzielić na:

• Gry odzwierciedlające pełny konflikt hierarchii preferencji dwu stron, czyli gry o sumie zerowej, gdzie przegrana jednej strony równa się wygranej drugiej strony. W takich grach strony nie biorą pod uwagę możliwości współpracy, ponieważ jest to zupełnie nieopłacalne, a więc nieracjonalne.

• Gry, w których występuje częściowy konflikt hierarchii preferencji dwu stron. Są to niekooperacyjne gry o sumie niezerowej, w których obie strony mogą równocześnie wygrać lub przegrać. Uczestnicy gry mogliby ze sobą współpracować, gdyż gra ma sumę inną niż zero, ale struktura wypłat zawarta w macierzy gry składnia ich do ostrej rywalizacji.

• Gry opisujące słabą zgodność hierarchii preferencji dwu stron. Są to gry kooperacyjne o sumie niezerowej, zwane także grami przetargu czy rokowań.

• Gry i pełnej zgodności hierarchii preferencji dwu stron, których uczestnicy są wręcz „skazani” na współpracę i właściwie nie mogą unikać wygrania.

• Gry wieloosobowe, których istotę stanowi tworzenie koalicji politycznych. Stosunek hierarchii preferencji stron może być dowolny. Mogą to być gry o pełnym konflikcie hierarchii preferencji, jak i częściowym konflikcie, a także słabej lub pełnej zgodności hierarchii preferencji wielu stron uczestniczących w konflikcie.

Hierarchie preferencji:

W teorii gier rozwijane są dwa sposoby analizy hierarchii preferencji:

• Subiektywistyczny - badana jest rzeczywista świadomość uczestnika gry,

• Obiektywistyczny - zakłada się, ze gracz posiadający określone cechy musi w końcu przyjąć hierarchię preferencji zalecaną przez teorię gier.

Interesujący przekład formułowania hierarchii preferencji pojedynczego decydenta podał N. Howard, redefiniując problem Pascala, który zastanawiał się, czy warto wierzyć w Boga. Jeżeli będziemy wierzyć, a Bóg istnieje, to czeka nas wieczna nagroda, jeśli nie istnieje, to spędzimy życie pobożnie. Jeśli nie będziemy wierzyć, że Bóg nie istnieje, to czeka nas wieczne potępienie. Natomiast, jeśli nie będziemy wierzyć, a Boga nie ma, to nasze życie będzie po porostu bezbożne.

NATURA

WIERZY

Pascal

NIE WIERZY

Analizę kształtu hierarchii preferencji pojedynczego decydenta przeprowadził L. Coderman. Modyfikując jogo rozważania można przyjąć, że jeśli mamy do czynienia z dwoma graczami, posiadającymi tylko po dwie strategie ( Pi W )to, patrząc perspektywy gracza A wystąpić mogą cztery możliwe wyniki. Są to:

• Nagroda za współprace, jeśli obaj zastosują strategię P.

• Pokusa do odniesienia jednostronnego zwycięstwa jeśli na strategię W gracza A uczestnik B odpowie strategią P.

• Zagrożenie oznacza porażkę i wystąpić, jeśli na strategię P gracza A uczestnika B odpowie agresywną strategią W.

• Kara, jeśli obaj zastosuj strategii W i spowoduj konflikt.

B
P	NAGRODA	ZAGROŻENIE
A
W	POKUSA	KARA

Elementy hierarchii preferencji gracza to współpraca, zwycięstwo, porażka i konflikt. Kolejność tych wartości może być różna. Sześć podstawowych to:

• Harmonia - współpraca, jednostronne zwycięstwo, jednostronna porażka, konflikt ( czyli NPZK - nagroda, pokusa, zagrożenie, kara)

• Jeleń - współpraca, jednostronne zwycięstwo, współpraca, jednostronna porażka ( NPKZ)

• Kurzak - jednostronne zwycięstwo, współpraca, jednostronna porażka, konflikt (PNKZ)

• Więzień - jednostronne zwycięstwo, współpraca, konflikt jednostronna porażka ( PNKZ)

• Pat - jednostronne zwycięstwo, konflikt, współpraca, jednostronna porażka (PKNZ)

• Impas - jednostronne zwycięstwo, konflikt, jednostronna porażka, współpraca (PKZN)

HARMONIA - w grze najwyższą wartość ma Nagroda, niższą Pokusa, jeszcze niższą Zagrożenie, a najniższą Kara. Gra jest symetryczna, więc obaj gracze mają takie same hierarchie preferencje.

B
P		W
P	4.4	2.3
A
W	3.2	1.1

POLOWANIE NA JELENIA - nazwa gry została zaczerpnięta z praktyki myśliwskiej i odzwierciedla dylemat polujących: czy wspólnie mają polować na jelenia a potem go podzielić, czy też każdy sam ma polować na zająca. Zakłada się, że cały zająć jest mniej wartościowy od połowy jelenia. Warunkiem upolowania jelenie jest jednak współpraca stron.

B
P		W
P	4.4	1.3
A
W	3.1	2.2

DYLEMAT KURCZAKÓW - to niekooperacyjna gra o sumie niezerowej. Nazwa tej gry odnosi się do sytuacji, w której dwa samochody pędzą ku sobie z przeciwnych kierunków, a ich kierowcy posiadają po dwie strategie działania: albo mogą wybrać współpracę i skręcić w bok ratując życie i tracą prestiż (P) albo mogą wybrać rywalizację i jechać prosto przed siebie, licząc na załamanie się strony przeciwnej (W). Dwaj rywalizujący ze sobą kierowcy ponoszą oczywiście śmierć w przypadku, gdy obaj wybierają strategię wojenną. „Kurczak”, czyli tchórz w slangu amerykańskich gangów młodzieżowych, zachowywał życie i tracił szacunek kolegów.

B
	P	W
P	-5,-5	-10,10
A
W	10,-10	-50,50

KRYZYS KUBAŃSKI 1962r.

ZSRR
	P	W
P	3.3	2.4
USA
W	4.2	1.1

DYLEMAT WIĘŹNIA - w swojej oryginalnej formie dylemat więźnia następująco: kurator kolejno wzywa do siebie dwóch podopiecznych o wspólne popełnienie poważnego przestępstwa i proponuje im przyjęcie roli świadka koronnego. Jeżeli żaden z nich nie przyzna się do winy to obaj zostaną wskazani na niski wyrok za popełnienie drobnych wykroczeń, które w tej fazie sprawy można im udowodnić. Jeżeli jednak jeden z nich przyzna się do popełnienia poważnego przestępstwa o które są podejrzani to uzyska wolność podczas gdy drugi podejrzany zostanie skazany na karę wieloletniego więzienia. Jeżeli obaj przyznają się do popełnia przestępstwa to zostaną skazani na wyrok średnio terminowy. Najbardziej racjonalnym wyjściem z takiej sytuacji byłoby milczenie obu więźniów to jednak nie zdarza się prawie nigdy. Wielu różnych eksperymentach udowodniono, że obaj gracze dążą wtedy do uzyskania jednostronnych korzyści i powodują sytuacje w której obaj przegrywają.

B
	P	W
P	-1,-1	-10,0
A
W	0,-10	-5,-5

PAT - w grze pat z punktu widzenia racjonalności kooperacyjnej pole strategii WW jest najbardziej wartościowe sześć jednostek preferencji pola PZ i ZP zawierają po 5 jednostek a w polu nagród znajdują się tylko 4 jednostki. Najważniejszą cechą gry jest całkowita dominacja strategii W nad P. Strategia W przyniesie wyniki najlepsze (4 lub 3) natomiast strategia pokojowa na pewno doprowadzi do przegranej (2 lub 1). Cechą gry jest także nieistnienie możliwości wyjścia z pola kar, bowiem gracz który jednostronnie zastosowałby strategie pokojową ukaże siebie, straci dwie jednostki preferencji a nagroda agresywnego przeciwnika który zyska na tym jedną jednostkę. Przejście gry z pola kar do pól PZ lub ZP nie wydaje się więc możliwe. Gracze skazani są tu na bezpardonową konfrontację.

B
	P	W
P	2.2	1.4
A
W	4.1	3.3

IMPAS - jest grą, w której tylko bardzo agresywna postawa przynosi dobre rezultaty. Z punktu widzenia racjonalności kooperacyjnej równie wartościowe jak pole kar są pola PZ i ZP (wszystkie trzy ) zawierają po 6 jednostek preferencji. Współpracą jest mniej opłacalna ( tylko dwie jednostki ). Przejście z pola kar do PZ lub ZP jest prawdopodobne tym nie mniej takie zachowanie byłoby nieracjonalne z każdego punktu widzenia szczególnie z perspektywy racjonalności rywalizacyjnej. Szansa na to że strony podejmują współpracę stosują: strategie pokojowe jest żadna. Uczestnicy gry impas są skazania konfrontację ponieważ strategię W dominują nad P. Wojenne przynoszą wyniki najlepsze a pokojowe najgorsze.

B
	P	W
P	1.1	2.4
A
W	4.2	3.3

BÓG ISTNIEJE	BÓG NIE ISTNIEJE
WIECZNA NAGORDA	POBOŻNE ŻYCIE
WIECZNE POTĘPIENIE	BEZBOŻNE ŻYCIE

---