ZABURZENIA PRACY UKŁADU NERWOWEGO
Choroby układu nerwowego
mogą się rozwijać jako schorzenia pierwotne
mogą być powikłaniem innego schorzenia, którego pierwotne ognisko mieści się poza tym układem.
może być też wciągany przez chorobę ogólnoustrojową, tj. taką, w której zajmowane są różne narządy i układy, w tym układ nerwowy (np. przez miażdżycę).
rozmaite choroby mięśni (np. miastenia czy dystrofie mięśniowe - zaburzenia w zakresie transmisji nerwowo-mięśniowej.
Choroby psychiczne nie są zaliczane do schorzeń neurologicznych, choć ich pierwotne siedlisko znajduje się w korze mózgu.
Są jednak liczne przypadłości traktowane jako "neurologiczne" o podłoży psychicznym.
zespoły otępienne, zwłaszcza choroba Alzheimera
rozmaite encefalopatie: metaboliczne, pourazowe czy niedokrwienne. Uszkodzenia mózgu przez różne czynniki, których skutkiem są zaburzenia psychiczne zwane charakteropatią.
Toksyny, metale ciężkie (ołów, rtęć), alkohol etylowy i wiele innych.
Choroby układu nerwowego są równie pospolite co schorzenia innych narządów i układów.
Jednak mają wyjątkowo dramatyczny przebieg ze względu na zwierzchnią funkcję układu nerwowego nad innymi układami. schorzenia mózgowia (udary, zapalenia mózgu i urazy, zatrucia egzogenne i endogenne)
Szczególnie dotykają ośrodki kontrolujące podstawowe funkcje życiowe (krążenie i oddech) w pniu mózgu.
Ból głowy
Choroba Alzheimera
Choroba Parkinsona
Drgawki
Kleszczowe zapalenie mózgu
Migrena
Neuropatia
Otępienie starcze
Padaczka
Stłuczenie mózgu
Tężec
Udar mózgu
Uszkodzenie nerwów obwodowych
Wstrząs mózgu
Wścieklizna
Zapalenie mózgu
Zapalenie opon mózgowych
EPILEPSJA (PADACZKA)
Epilepsja, potocznie nazywana padaczką, objawia się u chorych różnego rodzaju napadami z drgawkami a nawet utratą przytomności wynikającymi z zaburzeń czynności mózgu. Częstotliwość napadów padaczkowych jest bardzo zróżnicowana, napady pojawiają się z częstotliwością od kilku w ciągu roku do kilku napadów w ciągu jednego dnia.
Duży napad padaczki poprzedzają wieloma zaburzeniami wegetatywnymi czy zmysłowymi. Chorzy odczuwają przykre zapachy, pojawiają się u nich przyspieszone tętno, dzwonienie w uszach, błyski przed oczyma, zaczerwienienie twarzy, stany lękowe czy drętwienie kończyn. Objawy takie trwają bardzo krótko, od kilkunastu sekund do góra kilku minut, bezpośrednio poprzedzając napad padaczkowy.
Przebieg silnego ataku padaczki
toniczne skurcze, którym towarzyszy prężenie ciała, zatrzymanie oddechu i sinica.
drgawki kloniczne, którym towarzyszy toczenie piany z ust i przygryzanie języka a często nawet mimowolne oddanie moczu. Stan ten trwa od kilku do nawet kilkunastu minut
stan pomroczny lub głęboki sen.
Przebieg tzw. małego ataku padaczki
a) Krótkotrwała utrata przytomności oraz napięcia mięśni, co powoduje upadek osoby chorującej na ziemię.
b) Krótkotrwała utrata przytomności, w czasie której chory staje się nieruchomy i traci całkowicie kontakt z
otoczeniem, po chwili jednak odzyskuje świadomość.
c) Kilkusekundowe skurcze mięśni różnych części ciała.
Człowiek, u którego pojawią się objawy przednapadowe (tak zwana aura), powinien usiąść wygodnie w jakimś bezpiecznym miejscu, rozluźnić ubranie, i jeżeli czas mu na to pozwoli, powiadomić kogoś z otoczenia o nadchodzącym ataku. Bardzo ciekawym i pomocnym dla chorego rozwiązaniem jest specjalne trenowanie psów opiekuńczych, które potrafią szybciej niż człowiek wyczuć aurę nadchodzącego ataku i dać o tym znać swojemu właścicielowi.
O co należy zadbać podczas ataku:
wygodne ułożenie chorego
zabezpieczenia go przed urazami
zapobiec pogryzieniu języka poprzez włożenie w usta chorego podłużnego przedmiotu.
Leczenie farmakologiczne przynosi dobre efekty w mniej więcej 70% przypadków.
Profilaktyka
unikanie alkoholu
ograniczenie oglądania telewizji
unikanie kąpieli w zbyt zimnej wodzie oraz nurkowania
unikanie przemęczania fizycznego i zmęczenia psychicznego.
A) Napady padaczkowe o charakterze prostym.
Napady proste nazywane są inaczej padaczką Jaksona. Polegają one na zaburzeniach czucia lub ograniczonych drgawkach w jednej ze stron ciała. Przy częstym występowaniu wielu od razu po sobie następujących napadów padaczkowych, którym towarzyszy utrata świadomości, konieczna jest hospitalizacja.
PRZYCZYNY
czynnik genetyczny- wrodzona podatność, tak zwana gotowość drgawkowa.
Zaburzenia w rozwoju płodu lub w przebiegu ciąży
Wcześniactwo
niedotlenienie mózgu
urazy okołoporodowe i choroby matki
Padaczka pojawiająca się między 20 a 55 rokiem życia jest zwykle skutkiem urazów mechanicznych i guzów mózgu.
U starszych osób przyczyna padaczki mogą stać się również zaburzenie w krążeniu mózgowym, zanik tkanki mózgu a nawet miażdżyca naczyń mózgowych czy alkoholizm.
Padaczkę może wywołać epizod szybko po sobie występujących krótkich dźwięków czy błysków światła. Odnotowuje się przypadki napadów pod wpływem zbyt długiego oglądania telewizji z bliskiej odległości- tak zwana padaczka telewizyjna.
B) Napady padaczkowe o charakterze wieloobjawowym
Objawy:
złudzenia węchowe, złudzenia wzrokowe lub słuchu,
automatyzmy ruchowe (mlaskanie, żucie),
natręctwa psychoruchowe z elementami codziennych czynności,
Napady lęku i natrętne myśli,
zaburzenia naczynioruchowe (nagłe zaczerwienienie albo zblednięcie),
napady podniecenia oraz agresji, które mogą być zagrożeniem dla otoczenia - w bardzo skrajnych przypadkach.
PSYCHOZY
Psychoza (gr. psyche - umysł i osis - szaleństwo) - zaburzenie psychiczne definiowane w psychiatrii jako stan umysłu, w którym doznaje się silnych zakłóceń w percepcji rzeczywistości. Różni się od chorób psychicznych tym, że ma źródło w fizycznym uszkodzeniu narządów układu nerwowego.
zaburzenia świadomości i spostrzegania.
dezorganizacja sposobu myślenia
przekonanie o realności swoich przeżyć
przeświadczenie o normalności funkcjonowania.
brak krytycyzmu wobec własnych nieprawidłowych spostrzeżeń i osądów
PSYCHOZY Z PRAWIDŁOWO ZACHOWANĄ ŚWIADOMOŚCIĄ
Psychozy z zachowaną świadomością polegają na zaburzeniach spostrzegania, bądź myślenia (jego formy i treści).
Zachowana świadomość, ale rozmowa z osobą doznającą tychże zaburzeń dostarczyć może podejrzeń, że świadomość chorego jest zaburzona: odpowiada nielogicznie (bądź nieprawidłowo) na pytania dotyczące jego danych osobowych, obecnego czasu, a szczególnie często na pytanie o aktualne miejsce (orientacja w miejscu).
Występują urojenia i omamy.
Teoria: Urojenia występują u osób z wyższym, zaś omamy u osób z niższym poziomem rozwoju.
psychozy dotyczące zaburzeń myślenia. (1 - formy ; 2 - treści)
Formy - dotyczą zaburzenia toku i struktury myślenia. Nieprawidłowy tok myślenia polega na: spowolnieniu, przyspieszeniu, natłoku, rozwlekłości, czy słowotoku. Zaburzenia treści myślenia polegają na myślach nadinterpretujących rzeczywistość, urojeniach i myślach natrętnych.
psychozy dotyczące zaburzeń spostrzegania
Patologicznych iluzje bądź omamy.
Iluzje polegają na zniekształceniach spostrzeżeń
Np. przekonanie, że marynarka wisząca na krześle jest osobą.
Omamy - spostrzeganie czegoś, czego w ogóle nie ma w danym miejscu.
Wzrok ,Słuch: ,Węch: zapach określany jako "smród", Dotyk: np. "łażące po nim robaki", zwykle w sytuacjach o ograniczonej widoczności.
psychozy o wątpliwej klasyfikacji
Omamy rzekome. - "głos mówiący w głowie", "widok ludzi na Księżycu", "zadanie słyszane od szwagra z Gdyni (podczas gdy pacjent przebywa w Krakowie)" i podobne - doznania zmysłowe (tylko wzrok i słuch) .
Zwykle „głos w głowie” jest myślą chorego, która jest dla niego na tyle nieakceptowalna, że w świadomości jest postrzegana jako „głos”.
PSYCHOZY Z TOWARZYSZĄCYMI ZABURZENIAMI ŚWIADOMOŚCI
Psychozy z zaburzoną świadomością charakteryzują się zwykle znanym czynnikiem etiologicznym (zakaźnym), takim jak zatrucia, wysoka gorączka, czy odstawienie substancji od której jest się uzależnionym.
Przyczyny psychoz:
nierównowaga neuroprzekaźników w mózgu. Nie jest znana odpowiedź na pytanie skąd ta nierównowaga się bierze.
(nieprawidłowa budowa mózgu?)
=> Zjawisko patologii czynnościowej, a nie strukturalnej.
Leczenie
Psychozy leczy się farmakologicznie (różnymi lekami) + pomocniczo metody psychoterapeutyczne.
- leki przeciwpsychotyczne
psychoza <=> psychopatia
psychopatia jest stanem permanentnego zaburzenia osobowości + utrata poczucia norm moralnych i akty niezrozumiałego dla innych okrucieństwa. Zakłócenia w percepcji rzeczywistości z częściową zdolnością do racjonalnego myślenia umożliwiającego mu efektywne działanie.
Osoby w stanie psychozy bywają czasem agresywne, ale nigdy nie są świadomie okrutne, gdyż nie mogą podejmować przemyślanych czynności ze względu na niemożność racjonalnego myślenia.
NERWICE
Zaburzenia nerwicowe zwane potocznie nerwicami albo neurozami - grupa zaburzeń psychicznych o bardzo rozmaitych objawach.
dysfunkcja narządów
zaburzenia emocjonalne
zakłócenia procesów psychicznych
patologiczne formy zachowania
występujące w tym samym czasie i powiązanych ze sobą wzajemnie.
Chory często zdaje sobie sprawę z absurdalności swoich objawów (natręctw, fobii), jednakże zmuszony jest do ich powtarzania.
Krytycyzm wobec swoich objawów różni nerwicę od psychozy.
Błędne koło objawów nerwicowych
Np. lęk wyzwala dodatkowe objawy wegetatywne, które z kolei nasilają lęk, który dodatkowo wzmaga objawy wegetatywne.
zaburzenia wegetatywne - dolegliwości bólowe, zaburzenia snu, zaburzenia łaknienia, zaburzenia seksualne
Przejawy w kontaktach interpersonalnych
Perfekcjonizm - uznawanie działania o cechach doskonałości za jedynie dopuszczalne
Egocentryzm - nadmierna koncentracja uwagi na sobie i nieuzasadnione oczekiwania wobec otoczenia
Uzależnienie - od osób, używek, nawyków itp.
Objawy - nie mają podłoża organicznego.
porażenia narządów ruchu lub pewnych ich części,
brak czucia pewnych obszarów skóry
zaburzenia funkcjonowania organów wewnętrznych,
zaburzenia wzroku, słuchu
trudości z oddychaniem
uczucie ciasnoty w klatce piersiowej,
ból głowy, żołądka, serca, kręgosłupa
zaburzenia seksualne (m. In. zaburzenia tożsamości płciowej)
+
myślenie natrętne,
natręctwa ruchowe,
trudności w koncentracji uwagi
fobie
nieokreślony niepokój
Przyczyny:
WYMAGANIA SPOŁECZNE I ROLA SPOŁECZNA
rodzina
praca
CZYNNIKI BIOLOGICZNE
stan fizyczny
rola neurotransmiterów
dziedziczne i wrodzone
temperament
TRAUMATYCZNE PRZZEŻYCIA
urazy psychiczne
stres przewlekły
Źródłem zaburzeń nerwicowych są nierozwiązane nieuświadomione konflikty wewnętrzne
dążenia jednostki <=> możliwości potrzeby <=> obowiązki pragnienia <=> normy społeczne. wrażliwa i nieodporna na stresy osobowość poddawana jest presji trudnych sytuacji.
Inne przyczyny:
deficyt opieki rodzicielskiej w dzieciństwie
nieodreagowany uraz (trauma).
Skutki
zaniżone poczucie własnej wartości i dążenie do kompensowania go szczególnymi osiągnięciami, czy nadmiernym zaangażowaniem w pracę.
ogólna utrata radości życia
spadek aktywności i wydolności zawodowej
izolacja w domu
samobójstwa
Wyróżnia się wiele różnych rodzajów nerwic.
psychoterapia, która pozwala przerwać mechanizm błędnego koła i rozwiązać konflikty wewnątrzpsychiczne.
farmakoterapia - stosuje się różne leki antylękowe, leki antydepresyjne.
FOBIE
Fobia (z gr. phóbos "strach, lęk") to zaburzenie nerwicowe, którego objawem jest uporczywy lęk przed różnymi określonymi sytuacjami, zjawiskami lub przedmiotami, związany z unikaniem sytuacji wywołujących go i utrudnieniem funkcjonowania w społeczeństwie. Te sytuacje lub obiekty obiektywnie nie są niebezpieczne. Cierpi na nie około 10% ludzkości.
przesadne reakcje zaniepokojenia i trwogi, pomimo świadomości o irracjonalności własnego lęku i zapewnień, że obiekt strachu nie stanowi realnego zagrożenia.
chęć ukrycia fobii i ataki paniki w wyniku możliwości jej odkrycia przez otoczenie
fobie specyficzne
Fobie specyficzne to fobie przed: zwierzętami, obiektami, sytuacjami społecznymi (np. zamknięte pomieszczenia, windy) krwią i zranieniem, chorobami czy śmiercią.
fobia społeczna
Fobia sytuacyjna związana jest z lękiem przed wykonaniem jakiejś zawstydzającej czynności na oczach innych ludzi i nieumiejętności jej kontrolowania/zatrzymania np. potrzeba fizjologiczna oddania kału, moczu itp.
Objawy psychosomatyczne
przyspieszeniem bicia serca
suchością w ustach
szczękościskiem
nadmiernym poceniem się
zawrotami głowy
poczuciem utraty kontroli nad swoim zachowaniem
subiektywnym poczuciem choroby psychicznej
Lęk fobiczny może wywołać:
stan przedzawałowy
omdlenia
arytmię serca.
ustanie bicia serca
drętwienie kończyn
znaczny spadek lub wzrost ciśnienia
bezdech
duszności
zaburzenia spostrzegania i mowy
ucisk na klatkę piersiową, głowę, nos lub brzuch i in.
Leczenie
Fobie są całkowicie uleczalne w procesie psychoterapeutycznym.
ablutofobia |
kąpiel |
agorafobia |
przebywanie samemu w miejscach publicznych |
ailurofobia |
koty |
akrofobia |
wysokość, głębokość, patrzenie w dół z wysoko położonych miejsc |
antropofobia |
inni ludzie |
amatofobia |
pył, kurz |
arachnofobia |
pająki |
astrafobia |
błyskawice |
belonofobia |
ostre rzeczy (np. noże, żyletki) |
cenetofobia |
nowości, innowacyjność, nowe idee |
cyprydofobia |
choroby weneryczne, aktywność seksualna |
dysmorfofobia |
rzekome wady wyglądu, deformacje ciała |
emetofobia |
wymioty |
enisofobia |
krytycyzm |
erotofobia |
seksualność, erotyka |
erytrofobia |
lęk przed zaczerwienienem się lub czerwonymi przedmiotami |
hafefobia |
dotknięcie przez inne osoby |
heksakosjoiheksekontaheksafobia |
liczba 666 |
heliofobia |
słońce, światło słoneczne |
hemofobia |
widok krwi |
hialofobia |
szkło |
homofobia |
homoseksualność, osoby homoseksualne |
hydrofobia, akwafobia |
woda |
jofobia |
otrucie |
katotrofobia |
lustra |
kenofobia |
puste przestrzenie |
klaustrofobia |
zamknięte przestrzenie |
ksenofobia |
obcy ludzie, cudzoziemcy, obce kultury |
kynofobia |
psy |
lalofobia |
mówienie, zacinanie się podczas mówienia, popełnianie pomyłek językowych |
myrmekofobia |
mrówki |
myzofobia |
nieczystość, zanieczyszczenie |
nekrofobia |
śmierć, zwłoki ludzkie |
nyktofobia |
noc, ciemność |
ochlofobia |
zatłoczone miejsca |
odontofobia |
zęby, leczenie zębów u dentysty |
ofidiofobia |
węże |
ombrofobia |
ulewy |
pekatofobia |
popełnienie grzechu |
pirofobia |
ogień |
skopofobia |
bycie oglądanym przez innych |
tafofobia |
groby |
talasofobia |
morze |
teofobia |
Bóg, kara boża za grzechy |
transfobia |
osoby transpłciowe |
triskaidekafobia |
lęk przed liczbą 13 |
zoofobia |
zwierzęta |
NAŁOGI
Nałóg to zakorzeniona dysfunkcja sprawności woli przejawiająca się w chronicznym podejmowaniu szkodliwych dla organizmu decyzji, które są sprzeczne z przesłankami rozeznania intelektualnego.
Przyczyny:
mentalne uzależnienie od bodźca lub grupy bodźców, przejawiające się dezintegracją: intelektu i woli.
W odróżnieniu od uzależnienia, w nałogu chory świadomie łamie imperatywy rozeznania intelektualnego.
Klasycznym przykładem, obrazującym mechanizm nałogu, jest nikotynizm. Nałogowy palacz doskonale wie, że palenie szkodzi. Bagatelizuje jednak dane dostarczane mu przez intelekt.
Wola podejmuje zatem sprzeczną z rozeznaniem intelektualnym decyzję i człowiek uzależniony od nikotyny sięga po papierosa. Następuje konflikt pomiędzy rozeznaniem intelektualnym, które podpowiada, iż palenie jest szkodliwe, a decyzją woli. Jeżeli dezintegracja jest utrwalona, mamy do czynienia z nałogiem.
Dym tytoniowy - pod względem fizyko-chemicznym, heterogenny aerozol, powstający wskutek niecałkowitego spalania tytoniu. Składa się z fazy gazowej i rozproszonych w niej cząsteczek stałych. Z uwagi, że procesowi spalania towarzyszy wytwarzanie ciepła, składniki dymu tytoniowego ulegają pirolizie, a aktywne cząsteczki łączą się ze sobą w procesie pirosyntezy, tak że powstają nowe związki chemiczne. Wśród składników dymu tytoniowego zaobserwowano występowanie ponad 5000 substancji mających działanie na organizm.
Głównymi składnikami dymu tytoniowego (w 85% masy dymu) są: azot, tlen i dwutlenek węgla.
Pozostałe składniki
nikotyna - działanie zarówno pobudzające jak i hamujące w obrębie zwojów nerwowych.
tlenek węgla w ilości 2-6% - powoduje pojawienie się karboksyhemoglobiny, która nie przenosi tlenu (poziom karboksyhemoglobiny u osób niepalących wynosi około 1%, u umiarkowanych palaczy około 5%, do 15% u osób wypalających duże ilości tytoniu, co oznacza że około 1/6 hemoglobiny jest niezdolna do transportu tlenu).
faza cząstek stałych
smoła,
wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne - działanie karcynogenne (mutacja materiału genetycznego)
fenol i krezol - działanie karcynogenne i drażniące drogi oddechowe
β-naftyloamina - działanie karcynogenne
N-nitrozonornikotyna - działanie karcynogenne
benozo-a-piren - działanie karcynogenne
metale śladowe o działaniu karcynogennym
nikiel
arsen
polon 210
indol i karbazol - przyspieszają i zwiększają rozwój nowotworów
katechol będący kokarcynogenem
faza gazowa
substancje o działaniu karcynogennym:
nitrozoaminy
hydrazyna
chlorek winylu
substancje o działaniu drażniącym i toksycznym na nabłonek rzęskowy układu oddechowego
cyjanowodór
aldehyd octowy
akroleina
amoniak
formaldehyd
tlenki azotu
Oddziaływanie czynnego palenia na zdrowie
Wdychanie dymu tytoniowego ma udowodnione znaczenie w powstawaniu następujących nowotworów (zwiększa ryzyko wystąpienia):
rak płuca
rak krtani
rak jamy ustnej
rak przełyku
rak gardła
rak pęcherza moczowego
rak żołądka
rak wargi dolnej
rak trzustki
rak prącia
rak nerki
rak szyjki macicy
Wpływ na inne układy organizmu człowieka
zwiększenie ryzyka chorób układu sercowo-naczyniowego:
miażdżyca
choroba niedokrwienna serca
zawał mięśnia sercowego
naczyniowe choroby ośrodkowego układu nerwowego
przewlekła obturacyjna choroba płuc
choroby przewodu pokarmowego
choroba wrzodowa
dyspepsja
impotencja
wpływ na ciążę i rozwój płodu
utrudnienie zapłodnienia
zwiększenie ryzyka samoistnego poronienia, obumarcia płodu i zgonu dziecka w okresie okołoporodowym
niedorozwój płodu (dzieci matek palących mają średnio mniejszą masę urodzeniową o 170 g)
dym tytoniowy ma również wpływ na późniejszy rozwój fizyczny i intelektualny dziecka
przedwczesne wystąpienie:
starzenie się skóry
zaćmy
zwyrodnienia plamki żółtej oka
zmian w obrębie krążków międzykręgowych o typie dyskopatii
interakcje lekowe
Bierne palenie tytoniu.
Aktualne dowody naukowe wykazują, że bierna ekspozycja na dym tytoniowy może przyczynić się do śmierci i chorób, wśród których są schorzenia przewlekłe prowadzące do inwalidztwa. Ocenia się, że z powodu biernego palenia rocznie umiera:
w Polsce 1000 osób
w Stanach Zjednoczonych 53000.
Efekty długotrwałe
Badania dostarczyły naukowych dowodów, że bierne palenie tytoniu powoduje te same problemy jak palenie bezpośrednie, włączając raka płuc, choroby układu krążenia oraz schorzenia płuc takie jak przewlekła obturacyjna choroba płuc, zapalenie oskrzeli i astma.
Dym tytoniowy jest alergenem i osoby cierpiące na alergię mogą mieć:
zatkany, cieknący nos
załzawione oczy
mogą kichać, kaszleć i mieć uczucie duszności
mieć bóle głowy
czuć nudności
WZROK
Wzrok - narządem wzroku jest oko, a w zasadzie siatkówka, która będąc częścią układu nerwowego odbiera bodźce wzrokowe.
siatkówka z komórkami światłoczułymi oraz soczewka
za przekazanie odebranych bodźców do mózgu odpowiada nerw wzrokowy
W siatkówce znajdują się 2 rodzaje komórek światłoczułych, są to czopki i pręciki.
Pręciki są rozmieszczone na obrzeżach siatkówki i odpowiadają za widzenie czarno-białe w słabym świetle, jest to bardziej rozpoznawanie kształtów.
Czopki skupione są na środkowej powierzchni siatkówki w postaci plamki żółtej i odpowiedzialne są za rozpoznawanie kolorów i szczegółów widzianych obiektów.
W pręcikach znajduje się rodopsyna, która pod wpływem światła rozkłada się na białko opsynę i część barwną - retinen (pochodna witaminy A), w ciemności następuje odbudowa rodopsyny, pod warunkiem wystarczającej ilości witaminy A.
W czopkach znajduje się rodopsyna, zbudowana z retinalu i opsyny.
Te zmiany chemiczne powodują powstawanie impulsów elektrycznych, które przekazywane są dalej nerwem wzrokowym do mózgu (ostatecznie do pierwszorzędowej kory wzrokowej w płacie potylicznym), a który wychodzi z gałki ocznej w miejscu zwanym plamką ślepą, gdyż w tym miejscu brak jest komórek fotoreceptorowych.
Obraz powstający na siatkówce jest w stosunku do rzeczywistości jest pomniejszony, rzeczywisty i odwrócony, a przetwarzany jest on później w mózgu.
Za akomodację oka, czyli ostre widzenie obiektów w różnej odległości, odpowiedzialna jest soczewka i zmiany jej krzywizny, za które odpowiadają mięśnie rzęskowe.
SŁUCH
Na proces porozumiewania się składają się następujące etapy
wytwarzanie dźwięku
transmisja fali dźwiękowej w ośrodku
odbiór fal dźwiękowych w uchu
przetworzenie informacji niesionej przez dźwięk na impulsy neuronowe
Odbiór bodźców dźwiękowych i selekcja zawartych w nich informacji jest możliwy właśnie dzięki zmysłowi słuchu.
- ucho zewnętrzne czyli:
muszla uszna - rozpięty na chrzęstnym szkielecie fałd skórny pomagający w naprowadzaniu fal głosowych do kanału
kanał słuchowy zewnętrzny
- ucho środkowe czyli:
błona bębenkowa
jama bębenkowa - zawiera trzy kosteczki słuchowe
młoteczek
kowadełko
strzemiączko
trąbka słuchowa
- ucho wewnętrzne - trzyczęściowa komora kostna zawierająca błoniaste elementy wypełnione śródchłonką
- przedsionek zawierający:
woreczek
łagiewkę
kanały półkoliste zawierające przewody półkoliste
ślimak
Do funkcji ucha oprócz odbioru fal akustycznych należy także odbiór wrażeń grawitacyjnych i przyspieszeń.
błona bębenkowa i oddzielana przez nią część ucha wewnętrznego to komora rezonansowa.
W komorze tej dochodzi do wzmocnienia dźwięku z zakresu 2-4 kHz. Dźwięki wzmacniane są o około 10 dB.
Wzmocnienie dźwięków o częstotliwości 4-7 kHz ma miejsce już na małżowinie usznej. Wzmocnienie to to około 5-7 dB.
Oprócz tego na całkowite wzmocnienie dźwięku ma wpływ także kształt głowy.
Całkowite wzmocnienie dźwięku to nawet 20 dB.
Pierwszą kosteczką słuchową , która sąsiaduje z błoną bębenkową jest młoteczek. I to właśnie jemu przekazuje drgania błona bębenkowa. Następnie drgania przechodzą z młoteczka na kowadełko, a z kowadełka na strzemiączko. Strzemiączko może wykonywać trzy rodzaje ruchów: wahadłowy, tłokowy i obrotowy.
W uchu środkowym następuje przekształcenie dźwięku na drgania strzemiączka, które powodują ruch cieczy w ślimaku.
Kosteczki słuchowe potęgują drgania błony bębenkowej oraz chronią też ucho przed dźwiękami , które maja zbyt duże natężenie lub małe częstotliwości.
Trąbka Eustachiusza ma za zadanie utrzymywać w uchu wewnętrznym identyczne ciśnienie jak w otoczeniu. Łączy ona jamę bębenkową z gardłem.
Głównym elementem ucha wewnętrznego jest ślimak. Początek tej struktury stanowi okienko owalne. Właśnie do tego okienka dotyka strzemiączko. Drgania, które są przekazywane przez strzemiączko powodują powstanie zaburzenia gęstości cieczy w schodach bębenka i przedsionka. Zaburzenie to jest źródłem fali biegnącej na błonie ślimaka.
Przewodnictwo kostne - proces, w którym fala dźwiękowa dociera do ślimaka za pośrednictwem kości czaszki.
Drgania błony podstawnej następnie muszą być przekształcone na sygnał elektryczny czyli na potencjały czynnościowe włókiem nerwowych. Zamiana sygnału mechanicznego na elektryczny odbywa się w komórkach zmysłowych.
KRÓTKOWZROCZNOŚĆ
Krótkowzroczność (miopia - gr. Myopia - mrużyć) jest jedną z najczęściej spotykanych wad refrakcyjnych wzroku polegającą na tym, że tor optyczny oka nieprawidłowo skupia promienie świetlne. Promienie równoległe, które w nieakomodującym oku miarowym ogniskowane są na siatkówce, w nieakomodującym oku krótkowzrocznym ogniskowane są przed siatkówką.
Obraz na siatkówce w krótkowzroczności jest zamazany, a wrażenie wzrokowe krótkowidza jest nieostre. Żeby dobrze zobaczyć przedmiot krótkowidz przysuwa go bliżej oczu. Krótkowidz patrząc na obiekty odległe nie może pomóc sobie akomodacją, jak to czyni dalekowidz. Jeśli jednak jest wystarczająco jasno to pomaga sobie mrużąc oczy, zmniejszając rozproszenie obrazu na siatkówce poprzez zwiększenie głębi ostrości.
W celu poprawy ostrości widzenia krótkowidza stosuje się okulary korekcyjne lub soczewki kontaktowe. Są to soczewki rozpraszające wklęsło-wypukłe. Ich moc optyczną podaje się w dioptriach dodając znak minus. Możliwy jest również zabieg chirurgiczny (bardzo duża skuteczność, możliwe ciężkie efekty uboczne).
Rodzaje krótkowzroczności:
krótkowzroczność osiowa (zbyt długa oś gałki ocznej). Typ najczęściej spotykany - rozwija się zwykle w okresie dojrzewania płciowego i osiąga ostateczny poziom między 20 a 30 rokiem życia.
krótkowzroczność krzywiznowa (zbyt wypukła krzywizna poszczególnych elementów układu optycznego oka, zwłaszcza rogówki i soczewki).
krótkowzroczność refrakcyjna (zbyt duży współczynnik załamania soczewki, najczęściej na skutek rozwijającej się cukrzycy lub zaćmy jądrowej).
Stopnie krótkowzroczności
Niska krótkowzroczność - do -3,0 dioptrii
Średnia krótkowzroczność - od -3,0 do -7,0 dioptrii
Wysoka krótkowzroczność - powyżej -7,0 dioptrii
Bardzo wysoka krótkowzroczność nie jest jedynie wadą refrakcji, którą w pełni można skorygować optycznie. Przy wydłużonej gałce ocznej na jej tylnym biegunie często występują zanikowe zmiany zwyrodnieniowe naczyniówki, siatkówki i ciała szklistego, zwłaszcza w późniejszym okresie życia. Zwiększa się też ryzyko odwarstwienia siatkówki.
DALEKOWZROCZNOŚĆ
Nadwzroczność (popularnie: dalekowzroczność, łac. hyperopia) - jest drugą obok krótkowzroczności najczęściej spotykaną wadą refrakcyjną wzroku. Jest wynikiem zbyt małych rozmiarów przednio-tylnych oka (zbyt krótką gałką oczną) w stosunku do jego siły łamiącej lub niewystarczającą siłą łamiącą układu optycznego oka (np. zbyt płaską rogówką) w stosunku do jego długości.
Promienie równoległe, które w nieakomodującym oku miarowym ogniskowane są na siatkówce, w nieakomodującym oku nadwzrocznym ogniskowane są za siatkówką. Żeby ostro widzieć przedmiot daleki, dalekowidz musi akomodować. Nieskorygowana nadwzroczność i związane z tym stałe napięcie akomodacji może prowadzić do zaburzeń w całym układzie mięśniowym oka, łącznie z zezem. Zakres ostrego widzenia zależy od wielkości wady i amplitudy akomodacji, która zmniejsza się z wiekiem.
Nadwzroczność utajona
U osób po 40 roku życia siła akomodacji spada do 2,5 - 3,0 dioptrii i można nią najwyżej skompensować do dali nadwzroczność o takiej właśnie liczbie dioptrii, ale wtedy brakuje już dodatkowej mocy optycznej aby ostro widzieć "do bliży". Jednak u dzieci elastyczność soczewek jest tak wielka, że zdolne są do akomodacji powyżej 14 dioptrii. Taką akomodacją można skompensować nadwzroczność rzędu 11 dioptrii, oraz 3 dodatkowe dioptrie, żeby ostro widzieć "do bliży", a więc w całym zakresie.
Nadwzroczność starcza
W miarę starzenia się współczynnik załamania światła przez rogówkę i ciało szkliste zmniejsza się typowo o 1,5 dioptrii w 70 roku życia i o 2,5 dioptrii w 80 roku życia. Jednak krótkowidz akurat na tym zyskuje, a może nawet dojść do naturalnej kompensacji krótkowzroczności (przy wadach - odpowiednio - minus 1,5 i minus 2,5 dioptrii). Nie należy nadwzroczności starczej mylić ze starczowzrocznością.
Do korekcji nadwzroczności stosuje się okulary korekcyjne lub soczewki kontaktowe. Są to soczewki skupiające. Ich moc optyczną podaje się w dioptriach dodając znak plus. Istnieją też metody chirurgiczne.
ASTYGMATYZM
Astygmatyzm - wada wzroku (soczewki lub rogówki oka) cechująca się zaburzoną sferycznością (kulistością) oka. Elementy optyczne zdrowego narządu wzroku zawsze są wycinkiem sfery. Jeżeli oko ma większą szerokość niż wysokość, to soczewka i rogówka zamiast skupiać światło w okrągłym obszarze siatkówki, będzie tworzyć obraz rozmazany w jednym z kierunków. Pacjent z astygmatyzmem będzie np. widział obraz nieostro w pewnych obszarach pola widzenia. Nawet dobre szkła nie są w stanie w pełni skorygować asferyczności i dlatego osoba z astygmatyzmem ma problemy z wykorzystaniem przyrządów optycznych. Jeżeli ktoś ma problemy z ostrością, może sobie np. w mikroskopie wyregulować odpowiednio układ, aby korygował jego wadę. Osoba z astygmatyzmem nigdy nie osiągnie tego efektu, bo soczewki każdego przyrządu optycznego są sferyczne.
Wyróżnia się dwa rodzaje astygmatyzmu:
regularny - oku można przypisać dwie osie optyczne, wadę można skorygować okularami ze szkłami cylindrycznymi, które są wyraźnie droższe od soczewek wykorzystywanych w innych wadach wzroku lub soczewkami kontaktowymi,
nieregularny - rogówka jest uszkodzona na skutek np. wypadku, osi optycznych jest wiele, wadę można skorygować żelami nakładanymi na rogówkę lub soczewkami kontaktowymi.
JASKRA
Jaskra (łac glaucoma) - choroba oczu prowadząca do postępującego i nieodwracalnego uszkodzenia nerwu wzrokowego i komórek zwojowych siatkówki i co za tym idzie pogorszenia lub utraty wzroku. Do uszkodzenia nerwu wzrokowego najczęściej dochodzi w wyniku nadmiernego wzrostu ciśnienia wewnątrz gałki ocznej.
Na jaskrę choruje na świecie ok. 67 mln osób, ponad 7 mln jest z tego powodu całkowicie niewidomych.
Rodzaje jaskry
Jaskra prosta
Jaskra z normalnym ciśnieniem śródgałkowym
Jaskra wtórna
Jaskra z otwartym kątem przesączania
Jaskra z zamkniętym kątem
Jaskra ostra
Jaskra barwnikowa
Jaskra ostra
Dochodzi do nagłego wzrostu ciśnienia śródgałkowego. Chory widzi charakterystyczne tęczowe koła, odczuwa silne bóle oka (oczu) i głowy, nudności, wymiotuje i obficie się poci. Występuje zwolniona akcja serca. W wyniku badania okulistycznego można stwierdzić znaczne obniżenie ostrości wzroku, przekrwienie żylne gałki ocznej, obrzęk rogówki, spłycenie komory przedniej, rozszerzenie i nieruchomość źrenicy, przekrwienie lub zatarcie rysunku tęczówki, a także czasem białawe plamki pod powierzchnią torebki soczewki (plamy Vogta). Z powodu nieprzejrzystości ośrodków optycznych, dno oka jest czasami niewidoczne.
Jaskra podostra - ciśnienie śródgałkowe nie jest tak wysokie jak w przypadku ataku jaskry ostrej. Występują objawy w postaci kół tęczowych i obniżenia ostrości widzenia, jednakże są to objawy okresowe i poza nimi badanie czynności i hydrodynamiki oczu może nie wykazać odchyleń od stanu prawidłowego (wąski kąt przesączania stwierdzić można jedynie gonioskopowo). W przebiegu długotrwałej jaskry podostrej w kącie przesączania wytwarzają się zrosty, które doprowadzają do zmian destrukcyjnych, stałego wzrostu ciśnienia śródgałkowego, zmian w polu widzenia i zwyrodnień w nerwie wzrokowym. Leczenie zachowawcze w ostrym napadzie jaskry ma na celu odblokowanie kąta przesączania W celu zapobiegnięcia jaskrze ostrej, często trzeba wykonać operację przeciwjaskrową.
Leczenie
Farmakologiczne - zachowawcze
Krople do oczu
betablokery
Leki stosowane doustnie (tabletki)
Operacyjne
ZAĆMA
Zaćma (katarakta, łac. cataracta) - choroba oczu prowadząca do zmętnienia soczewki, jest jedną z przyczyn ślepoty, występuje głównie u osób starszych po 60. roku życia.Spis treści [ukryj]
Zaćma wrodzona
Zaćma nabyta
Występują różne rodzaje zaćm wrodzonych i nabytych
Podstawowym objawem zaćmy wrodzonej całkowitej jest biała źrenica (leucocoria). Drugim objawem, charakterystycznym dla niewidzących dzieci jest odruch palcowo-oczny Franceschettiego. Polega on na uciskaniu przez niemowlę oczu (piąstkami lub kciukami obu dłoni).
Zaćma wrodzona częściowa może być rozpoznana dopiero u kilkuletniego dziecka.
Zaćmę nabytą dzielimy ze względu na stopień zaawansowania:
zaćma początkowa - występuje zmętnienie na obwodzie soczewki
zaćma zaawansowana - zamglenie obejmuje całą soczewkę powodując upośledzenie wzroku
zaćma niedojrzała - zamglenie powoduje ślepotę
zaćma dojrzała - występuje całkowite zamglenie soczewki
zaćma pęczniejąca - soczewka chłonie wodę i dlatego pęcznieje
zaćma przejrzała - włókna soczewki ulegają stopniowemu upłynnianiu, powodując przesunięcie się jądra soczewki w dół. Upłynnione masy soczewki mogą jednak spowodować zapalenie tęczówki i ciała rzęskowego lub zapalenie wszystkich tkanek wewnątrz oka, które może spowodować nieodwracalną ślepotę.
Podział ze względu na lokalizację zmian [edytuj]
zaćma korowa
zaćma podtorebkowa tylna - powoduje głównie upośledzenie widzenia do bliży
zaćma jądrowa - może powodować podwójne widzenie jednym okiem
zaćma brunatniejąca
Zaćmy dzieli się też ze względu na przyczynę.
Objawy i przebieg
występuje przymglone widzenie, aż do całkowitej utraty wzroku
zaburzenia w ocenie odległości
pogorszenie ostrości wzroku
zez lub oczopląs (u dzieci)
zaburzenia w poruszaniu lub samoobsłudze (u starszych)
Zaćma może być jedno lub obustronna. Zaćmę jednostronną łatwo przeoczyć lub zbagatelizować.
Leczenie zaćm
Zaćmę możemy leczyć tylko operacyjnie przez wszczepienie nowej soczewki.
Dawniej zabieg polegał na całkowitym usunięciu starej, zmętniałej soczewki i umieszczeniu nowej sztucznej, jednak po zabiegu pacjent miał wysoką nadwzroczność, co klasyfikowało go do korzystania z bardzo grubych szkieł korekcyjnych (8-16 dioptrii).
Dziś usuwa się tylko przednią część soczewki lub rozbija się zmętniałe jej części i w środek wszczepia się nową soczewkę, co nie powoduje już tak wysokiej nadwzroczności.
Pacjent po zabiegu musi uważać na wzrost ciśnienia w gałce ocznej np. unikać wysiłku fizycznego, nie wykonywać gwałtownych skłonów, itp.
CHOROBA ALZHEIMERA
Obecnie wiadomo, że na chorobę Alzheimera cierpi ok. 3% osób, które przekroczyły 60 rok życia, a prawie 20% osób powyżej 80 roku życia.
Początek choroby jest trudny do uchwycenia. Chorym coraz częściej zdarza się zapominać o rzeczach, które mają dla nich istotne znaczenie
Dolegliwości
Istnieją dwie postacie otępienia typu Alzheimera.
Jedna z nich zaczyna się wcześnie, między czterdziestym a sześćdziesiątym piątym rokiem życia, druga powyżej tego wieku. Osoby dotknięte tą chorobą stopniowo tracą pamięć. Nie pamiętają, gdzie pozostawiły przedmioty, powtarzają kilka razy odpowiedzi. Zanika logiczne myślenie, wiedza i umiejętności. Mowa staje się uboga i monotonna. W stadium zaawansowanym tracą zdolność wykonywania codziennych prostych czynności. Nie poznają nawet bliskich. Pod koniec tracą kontrolę nad funkcjami ciała (nie trzymanie moczu, stolca). Natomiast odbieranie wrażeń i uczucia w tej chorobie przez długi czas są zachowane. Dlatego chorzy zdając sobie sprawę ze swego stanu, cierpią z powodu reakcji otoczenia. Często w efekcie rozwija się depresja lub narasta agresywność.
Przyczyny
Badania mózgu osób zmarłych na chorobę Alzheimera wykazały, że patologiczne złogi blokują wzajemne połączenia komórek nerwowych. Komórki te obumierają i tworzą stwardniałe ogniska w tkance mózgowej. Ogniska te blokują transport substancji, Produkcja związków przekaźnikowych maleje, co upośledza przenoszenie informacji z jednego neuronu na drugi. Jednakże choroba Alzheimera nie jest równoznaczna z przyspieszonym, ale poza tym normalnym procesem starzenia, który dotyczy każdego człowieka. Chodzi tu raczej o samodzielną jednostkę chorobową.
Leczenie
Możliwości leczenia choroby Alzheimera są stale jeszcze bardzo ograniczone. Ponieważ nie są znane przyczyny prowadzące do stopniowego, przyspieszonego obumierania komórek nerwowych, nie ma możliwości leczenia przyczynowego. Szczególnie w pierwszym okresie choroby stosuje się leki.