SPIS PYTAŃ EGZAMINACYJNYCH Z PRAWA I ADMINISTRACJI

1. Sposoby definiowania prawa.

1. Pozytywizm prawniczy

Wyraz woli suwerena (pyt 3)

2. Doktryna Emmanuela Kanta:

Prawo to świat powinności. Normy prawne wynikają z norm podstawowych (abstrakcyjnych).

3. Doktryna Leona Petrażyckiego:

Prawo to zjawisko społeczne i psychologiczne. Realne istnienie prawa i norm prawnych zależy od społecznego przyzwolenia, od tego, w jakim stopniu członkowie społeczeństwa sa gotowi przestrzegać je i sankcjonować.

Cechy prawa:

• Obowiązkowość

• Podwójna abstrakcyjność (stanowienie prawa do grupy, a nie do jednostki - adresat abstrakcyjny; oraz do sytuacji, która może się powtarzać)

• Rozciągłość w czasie - istnieje początek i koniec normy prawnej

• Złożoność - normy ważne i mniej ważne

• Zależność między normami - np. najpierw ustawa potem rozporządzenie

• Poznawalność powinno być poznane i zrozumiałe

• Powiązanie prawa z prawodawcą

• Podatność na ocenę - czy dobrze przekazuje normy prawne.

4. Prawo

To zbiór norm społecznych zasadniczych (określających zachowanie w różnych sytuacjach), roszczeniowych (określających powinność i przymus), autorytarnych z autorytetem oficjalnym.

2. Norma prawna - pojęcie elementy składowe.

Norma prawna jest regułą zachowania, która daje odpowiedź na pytanie: kto, w jakich warunkach, jak powinien postąpić (co jest mu nakazane, zakazane lub dozwolone czynić). Sporne jest natomiast, czy określenie: jakie konsekwencje grożą za zachowanie niezgodne z przedstawionym wzorem, jest integralnym składnikiem normy, niekoniecznym dodatkiem do normy, treścią normy odrębnej lub tym podobne.

Mimo wątpliwości wskazuje się najczęściej trzy rodzaje ich części składowych normy prawnej:

• Hipoteza część normy, która określa adresata normy oraz warunki lub okoliczności, w których adresatowi temu jest coś nakazane, zakazane lub dozwolone czynić;

• Dyspozycja część normy prawnej, która określa treść zachowania nakazanego, zakazanego lub dozwolonego, albo treść decyzji, którą należy podjąć w związku z zaistnieniem pewnych faktów;

• Sankcja część normy, która określa rodzaj lub stopień dolegliwości, jaka powinna dotknąć osobę (podmiot prawa), która będąc adresatem normy naruszyła jej dyspozycję w warunkach wskazanych w hipotezie.

3. Pozytywizm prawniczy.

Pozytywizm prawniczy uznaje, że prawem jest zespół norm (wypowiedzi o powinnym zachowaniu) ustanowionych i chronionych (sankcjonowanych) przez państwo posługujące się środkami przymusu. P.p. związany był z dominującym w drugiej połowie XIX wieku prądem myślowym: pozytywizmem filozoficznym. Poszukiwał on takieog prawa, które jest dostępne badaniu empirycznemu, odrzucał wszelką metafizykę. Jego rzecznicy przyjmowali więc, że prawo istnieje tylko w postaci tekstów aktów prawnych, w krajach Europy kontynentalnej dodawano: kodeksów.

Zwolennicy p.p. podkreślają, że normy prawne mają trzy podstawowe cechy:

• Dotyczą tylko zewnętrznego zachowania się ludzi względem siebie;

• Są ustanawiane przez uznany wobec ludzi i zewnętrzny wobec nich autorytet (a nie przez np. indywidualne sumienie);

• Przestrzeganie tego prawa zagwarantowane jest przez przymus, którym może posługiwać się władza publiczna.

Dzięki tym cechom p.p. jako „zbiór przepisów ludzkiego postępowania” różni się od norm religijnych, moralności i obyczajów, które takiego charakteru nie posiadają.

Niektórzy autorzy uwypuklali nie tylko pochodzenie prawa od władcy, suwerena czy państwa, ale też jego przymusowy charakter. Tak więc w ujęciu pozytywistycznym „tylko prawo pozytywne jest prawem”. W początkach XX wieku niektórzy teoretycy dodawali jeszcze: „każde prawo pozytywne jest prawem” (nawet tyrańskie i niesprawiedliwe). Dziś większość autorów stawia jednak prawu choćby minimalne wymogi moralne i twierdzi, na miano prawa nie zasługują, np. normy rażąco niehumanitarne, nawet jeśliby były odpowiednio ustanowione i wsparte przymusem państwa.

4. Prawo w świetle poglądów H. Kelsena.

(Kelsen) podłoże filozoficzne u Kanta. Prawo znajduje się w sferze powinności (Kant wymyślił dwie sfery: bytu i powinności). Prawo wynika z prawa. Wszystkie normy wynikają z normy podstawowej, która jest jednak tak abstrakcyjna, że nie da się jej opisać. Potem następuje norma zasadnicza i z niej wywodzi się reszta norm , które mają charakter hierarchiczny.

Zasługi:

• Udoskonalenie metod rozumowania prawniczego (wyprowadzanie norm jednych z drugich);

5. Norma prawna jako norma społeczna - prawo w świetle poglądów L. Petrażyckiego.

(Petrażycki) prawo jest zjawiskiem psychologicznym. Rodzi się w każdym z nas pod wpływem emocji. Państwo może odkrywać lub wspomagać prawo, jednak go nie tworzy.

Dychotomiczna klasyfikacja norm prawnych:

• normy pomocnicze (reguły odbioru rzeczywistości) reguły zmieniają się w czasie, ustalają się w odrębnych środowiskach, określane są przez filozofów estetyki;

• normy zasadnicze (reguły zachowań) dzielimy je na grupy:

• charakterze bezroszczeniowym - odczuwamy tylko powinność (wykładnikiem są normy moralne i etyka);

• charakterze roszczeniowym - powinność może być wymuszona przez osobę lub instytucję; wyróżniamy tu podział według potrzeb:

• autonomiczne - potrzeby wynikają z własnego sumienia (prawo naturalne)

• autorytatywne - potrzeby są poparte autorytetem:

• nieoficjalne - autorytet wewnętrzny (środowisko uczniowskie, spółdzielnia mieszkaniowa, itp.);

• oficjalne - autorytet zewnętrzny (państwo, Unia Europejska, społeczność międzynarodowa);

6. Generalność i abstrakcyjność normy prawnej.

Norma prawna jest najmniejszym, stanowiącym sensowna całość elementem prawa. Przyjmuje się, że jest ona regułą zachowania noszącą dwie zasadnicze cechy.

Jest to reguła generalna. Oznacza to, że jest ona skierowana do pewnej kategorii adresatów (tj. do tych, kogo zakaz, nakaz lub dozwolenie dotyczy), nie zaś do adresata indywidualnego, wskazanego co do tożsamości. Wskazanie adresatów następuje przez powołanie się na ich cechy rodzajowe (np. obywatele, żołnierze, studenci). Wiele norm (np. prawa karnego materialnego, konstytucyjnego i cywilnego) czyni adresatem nakazu, zakazu lub dozwolenia wszystkich ludzi znajdujących się na obszarze obowiązywania danego (np. polskiego) prawa. Wówczas wskazanie adresata następuje poprzez użycie słowa: „kto”, „ktokolwiek”, „każdy”.

Zdarzyć się też może, że z treści normy wynika wprost, iż w danym czasie i miejscu może istnieć fizycznie tylko jeden podmiot noszący cechy określające adresata (np. Prezydent RP). Nie odbiera to normie charakteru reguły generalnej, bowiem wzór zachowania skierowany jest do osoby pełniącej określona funkcję, a nie osoby wskazanej z imienia i nazwiska. Gdyby między ustanowieniem normy a jej zastosowaniem dokonana została zmiana na stanowisku prezydenta, to norma nadal byłaby dla niego źródłem uprawnień i obowiązków.

Jest to reguła abstrakcyjna. Oznacza to, że wzór zachowań określony jest przez wskazanie rodzajowych, a nie konkretnych cech tego zachowania. Chodzi zatem nie o wskazanie zachowania jednorazowego, które nie może być powtórzone, ale zachowania takiego, które zdarzyć się może w nieokreślonej z góry liczbie przypadków.

Dla zapewnienia wielokrotności spełnienia normy określenie wzoru zachowania nie powinno być nadmiernie szczegółowe, lecz bardziej ogólne, tak aby objąć dużą liczbę przypadków należących do danego typu zachowań.

Nie należy jednak mylić abstrakcyjności i kazuistyczności norm. Wzór zachowania może być kazuistyczny, to znaczy określony w sposób bardzo szczegółowy, wręcz drobiazgowy. Dopóki jednak możliwe jest wielokrotne spełnienie tego wzoru przez adresatów, dopóty norma zachowuje charakter normy abstrakcyjnej. Nowoczesne prawodawstwa unikają kazuistyki i posługują się regułami zachowania możliwie najogólniej sformułowanymi, lecz czasem okoliczności organizacyjne, społeczne, gospodarcze lub inne wymuszają bardzo szczegółową, a więc kazuistyczną regulację. Jednakże wyższą formą techniki legislacyjnej jest normowanie różnorodnych stanów rzeczy przy pomocy wzorców ujmowanych ogólnie, a nie kazuistycznie. Regulacja kazuistyczne stwarza niebezpieczeństwo niezamierzonego pozostawienia poza sferą unormowania niewymienionych w przepisach prawnych stanów rzeczy.

Abstrakcyjność i generalność norm prawnych odróżnia je od postanowień będących aktami stosowania prawa, np. orzeczeń sądowych, decyzji administracyjnych, itp., które mają charakter norm konkretnych i indywidualnych.

Położenie nacisku na abstrakcyjność i generalność norm prawnych nie oznacza, że w tekstach uchwał parlamentu, a nawet ustaw, rozporządzeń i innych aktów normatywnych nie znajdziemy reguł konkretnych lub indywidualnych. Przypadki takie są jednak traktowane jako wyjątkowe, zakłada się bowiem, że normy prawne powinny służyć do „wielorazowego użytku”, że są właściwymi, użytecznymi narzędziami perswazji społecznej, wówczas gdy znajdują zastosowanie wielokrotnie.

Użyteczność regulacji nie jest wszakże jedyną wartością, której ma służyć generalność i abstrakcyjność norm prawnych. Założenie, że obywatel podlega władzy państwowej tylko w takim zakresie, w jakim podlega prawu, a jednocześnie przyjęcie wymogu generalności i abstrakcyjności prawa służy obronie obywatela przed kaprysami władcy (władzy) stronniczego, kierującego się partykularnymi lub prywatnymi interesami i próbującego wykorzystać prawo do oddziaływania jedynie na konkretną jednostkę w konkretnej jedynie sytuacji. Omawiany postulat stanowi więc jeden z nienaruszalnych warunków wolności jednostki, bezpieczeństwa prawnego czy szerzej - rządów prawa.

Z drugiej strony, próba kazuistycznej regulacji, zajmowanie się przez pracodawców konkretami, stanowiłoby pułapkę dla tych samych pracodawców, gdyż uniemożliwiłoby im w praktyce kierowanie procesami społecznymi na wielką skalę.

7. Prawo a moralność.

Między prawem a moralnością występują dwa rodzaje powiązań:

Treściowe

Gdy mówimy o związkach treściowych skupiamy uwagę na przedmiotach i zachowaniach, których dotyczą normy obu rodzajów. Analizujemy, jakie zachowania są regulowane przez prawo, a jakie przez moralność. Spotykamy sferę zachowań, które są poddane tylko regulacji moralnej oraz poddane zarówno regulacji moralnej, jak i prawnej. W przypadku podwójnej regulacji może być ona zbieżna lub rozbieżna. Normy prawne i moralne są zbieżne, gdy pokrywają się w tej części, która dotyczy wzoru zac

Funkcjonalne

8. Prawo pozytywne a prawo naturalne.

9. Norma prawna a przepis prawa.

Między normą prawną a przepisem prawnym istnieje taka zależność jak między treścią (sensem, znaczeniem) a formą. Treść prawa wyrażają normy, przepisy zaś są formą słowną (zdaniową), w która treść ta jest ujęta. Normy prawne są wyprowadzane z przepisów, czemu służy m.in. ich interpretacja (wykładnia). To, co prawnicy otrzymują z rąk prawodawcy, to nie gotowy produkt, lecz materiał, z którego buduje się reguły postępowania. To, jaka reguła postępowania (norma) zostanie zbudowana w wyniku wyprowadzania jej z przepisów, zależy od wielu czynników i nie jest ostatecznie przesądzone w chwili formułowania tych przepisów przez prawodawcę.

NORMA PRAWNA	PRZEPIS PRAWNY
Przekazywane do wiadomości w formie słownej, w postaci zdań ujętych w języku prawnym	Wypowiedź stanowiąca całość gramatyczną, zawarta w tekście aktu normatywnego i wyodrębniona jako paragraf, punkt, itp.
Jest tworem języka prawniczego, a nie prawodawcy	Może zawierać materiał do budowy kilku norm prawnych

10. Rodzaje przepisów prawa.

Przepisy ogólne i szczególne.

Ze względu na treść hipotezy i dyspozycji norm sankcjonowanych bądź sankcjonujących i konsekwencje dla stosowania tych norm w przypadku ich sprzeczności (kolizji)wyodrębnia się przepisy ogólne i przepisy szczegółowe, w których normy te są zawarte:

1. przepisy ogólne (leges generalis) - regulują szeroki zakres spraw, obejmują szeroki katalog adresatów, ustanawiają ogólne (w dyspozycji) reguły zachowania;

2. przepisy szczególne (leges specialis) - ustanawiają wyjątki, odrębne uregulowania w stosunku do lex generali.

Jednak tym, co w istocie różni obydwa rodzaje przepisów, jest zakres lub stopień szczegółowości hipotez norm zrekonstruowanych na podstawie tych przepisów. Hipoteza lex specialis musi określać bardziej szczegółowo warunki, w których wskazane zachowanie powinno nastąpić, od hipotezy ustalonej na podstawie lex generalis.

Odróżnienie przepisów ogólnych od szczególnych może wynikać z systematyki aktu normatywnego, gdyż takie dwie grupy przepisów są czasem wyodrębniane w różnych częściach tego aktu. Omawiana dyferencja ma istotne praktyczne znaczenie, gdyż pozwala posługiwać się regułą kolizyjną, w myśl której przepis szczególny uchyla przepis ogólny.

Przepisy odsyłające i przepisy blankietowe.

Przepisy odsyłające ustanowione są w celu uniknięcia kilkakrotnego powtórzenia w akcie normatywnym tych samych części lub w celu uzupełnienia ich treściami zamieszczonymi w innym miejscu. Zawierają one wskazówkę, gdzie, tzn. w jakim innym przepisie, można znaleźć poszukiwane wzory zachowania się. Są to tzw. odesłania wewnątrzsystemowe. Najczęściej odesłania takie czynione są w obrębie przepisów tej samej rangi, tzn. znajdujących się w aktach normatywnych o identycznej hierarchicznie pozycji w systemie prawa.

Charakter przepisów odsyłających mają także niektóre przepisy zawierające klauzule generalne. W takim przypadku będą to tzw. odesłania pozasystemowe, bowiem wzorów postępowania poszukują w innych niż prawo systemach normatywnych.

Wśród przepisów odsyłających pozasystemowo wyodrębnia się zwykle trzy kategorie:

• odesłania do wyraźnie sformułowanych kodeksów etyki zawodowej, np. etyki lekarskiej;

• odesłania do pewnych szczególnych reguł moralnych, np. zasad sprawiedliwości społecznej;

• odesłania poprzez użycie zwrotów wartościujących do powszechnie uznawanych i dość jednolicie pojmowanych wartości, np. dobro dziecka.

Przepisy blankietowe są również rodzajem przepisów odsyłających. Nie ustanawiają one same żadnej reguły zachowania, lecz wskazują na organ państwa, który reguły takie ma dopiero wprowadzić. Pozwala to uniknąć zbyt szerokiego luzu decyzyjnego pozostawionego organom wykonawczym oraz zapewnić dostateczną elastyczność prawa, umożliwić organom państwa jego szybką korektę.

Przepisy przejściowe (intertemporalne).

Występują z reguły w dwóch postaciach:

1. przepisów o charakterze kolizyjnym, regulujących „nadmiar prawa” (nie zaś jego brak) i odnoszących się do stanu, gdy pewne sytuacje istotne prawnie (np. toczące się postępowanie przed organami sądowymi) powstały pod rządami wcześniej obowiązujących przepisów (obecnie już uchylonych) i trwają pod rządami nowych przepisów, które bezpośrednio zastąpiły przepisy dawne.

2. Przepisów mających charakter regulacji ad hoc. Ze względu na szczególne okoliczności faktyczne lub prawne przepisy te regulują jakiś stan rzeczy tymczasowo, na niedługi, niekiedy z góry określony czas.

Przepisy uchylające (derogacyjne).

Określają, które z dotychczas obowiązujących aktów normatywnych lub przepisów wchodzących w skład tych aktów zostają uchylone wraz z wejściem w życie nowego aktu normatywnego.

Przepisy wprowadzające.

Zawierają postanowienia co do terminu i trybu wejścia w życie nowo ustanowionego aktu normatywnego, w tym przepisy derogacyjne i intertemporalne (podpunkt a). Tą nazwą określany bywa też niekiedy odrębny akt normatywny zawierający przede wszystkim przepisy przejściowe i uchylające, wydany w celu wprowadzenia w życie innego aktu (np. Kodeksu karnego, cywilnego).

Można również spotkać się z określeniem „przepisy końcowe”. Jest to zbiorcza nazwa dla przepisów wprowadzających i uchylających. Określenia takie wynika z faktu, że przepisy te znajdują się zwykle na końcu aktu normatywnego, niekiedy w oddzielnym rozdziale.

11. Rodzaje sankcji normy prawnej i ich skuteczność.

Sankcje stosowane są niezwykle rzadko, więc norma prawna składa się głównie z dyspozycji i hipotezy. Wtedy jest to norma sankcjonowana, czyli hipotetyczna. W wyjątkowych sytuacjach, kiedy norma prawna ma postać: dyspozycja + sankcja, będzie to norma sankcjonująca, czyli kategoryczna.

Sankcja - wyróżniamy 3 rodzaje:

• sankcje restytucyjne dążące do stanu przywrócenia własności. Jednym z podgatunków jest sankcja egzekucyjna, która może jeszcze bardziej wpłynąć na odzyskanie straconego dobra;

• sankcje represyjne według zasady „oko za oko”

• sankcja nieważności

• sankcja pozasystemowa (nieprawna) jest to sankcja moralna lub religijna (prezydenci składający przysięgę w II Rzeczpospolitej)

Starożytni wyróżniali kilka rodzajów prawa, w których stosowano różnego rodzaju sankcje:

• Prawo więcej niż doskonałe (Ius plus quam perfectum) sankcja represyjna i restytucyjna

• Prawo doskonałe (Ius perfectum) sankcja restytucyjna

• Prawo mniej niż doskonałe (Ius minus quam perfectum) sankcja represyjna

• Prawo niedoskonałe (Ius imperfectum) pozbawione sankcji (według pozytywistów prawniczych prawo zaczyna się tam, gdzie jest sankcja, więc prawo niedoskonałe dla nich nie istnieje).

12. Pojęcie i rodzaje źródeł prawa.

13. Zwyczaj i prawo zwyczajowe.

14. Precedens jako źródło prawa.

• Precedens istnieje w momencie, kiedy sprawa nie jest określona żadnymi normami prawnymi i sędzia rozstrzyga ją według słuszności. Jego decyzja staje się wtedy normą prawa precedensowego. Precedens w Polsce służy głównie do interpretacji prawa stanowionego (orzeczenie precedensowe). Podobnie jednak w chwili starcia się prawa stanowionego z prawem precedensowym, decydujące zdanie ma prawo stanowione; inaczej niż w Polsce jest w krajach anglosaskich i w USA, gdzie prawo opiera się głównie na prawie precedensowym, pomimo, że jest pewien demokratyczny nadzór nad nim;

15. Umowa jako źródło prawa.

16. Rola doktryny w tworzeniu i powstawaniu prawa.

17. System prawa stanowionego w Polsce.

18. Prawo jako system.

19. Zasada zupełności, niesprzeczności i hierarchiczności systemu prawa.

20. Zamknięty katalog źródeł prawa w świetle Konstytucji RP.

21. Konstytucja w systemie źródeł prawa RP.

22. Konstytucje sztywne i giętkie współczesnych państw.

23. Kontrola konstytucyjności ustaw w RP.

24. Sposoby konstytucyjności ustaw w różnych państwach.

25. Ustawa w systemie źródeł prawa RP.

26. Materia ustawowa.

27. Umowa międzynarodowa - charakterystyka ogólna.

Jest to zgodne (wspólne) oświadczenie woli państw i innych podmiotów prawa międzynarodowego, z którego dla tychże wynikają skutki prawne w sferze praw i obowiązków. Nie każde więc oświadczenie dwu lub więcej podmiotów jest umową. Umowa obok zwyczaju jest jednym z podstawowych źródeł prawa międzynarodowego.

Umowa może nosić różnorodną nazwę (np. konwencja, porozumienie, konkordat, układ, ugoda, karta, itp.), z którą dawniej łączono zakres przedmiotowy. Obecnie jedynie w odniesieniu do konkordatu, tj. umowy pomiędzy Stolicą Apostolską a Państwem, występuje przyporządkowanie nazwy do treści umowy.

Istnieje wiele kryteriów podziałów umów:

• Z uwagi na czas: terminowe i bezterminowe;

• Z uwagi na możliwość przystąpienia: bezwarunkowo otwarte, warunkowo otwarte i zamknięte;

• Z uwagi na liczbę stron: bilateralne (dwustronne) i multilateralne (wielostronne).

28. Umowa międzynarodowa a prawo wewnętrzne RP.

29. Rozporządzenie w systemie źródeł prawa RP.

30. Prawo miejscowe.

31. Akty normatywne wewnętrznie obowiązujące.

32. Promulgacja aktu normatywnego.

Aby akt prawny wszedł w życie musi być promulgowany, czyli ogłoszony na drodze publicznej. Przekaźnikiem między ustawodawcą a odbiorcą jest Dziennik Promulgacyjny - najbardziej popularny jest Dziennik Ustaw.

Obowiązywanie prawa w czasie i przestrzeni

Promulgacja vacatio

Dz.U. legis (14 dni)

Etapy wchodzenia w życie aktu normatywnego:

• Promulgacja (ogłoszenie w Dzienniku Ustaw)

• Vacatio legis - ustawodawca może sam określić, po jakim czasie ustawa ma wejść w życie. Odgórnie ustalony czas to jest 14 dni od ogłoszenia. Akt normatywny może wejść w życie z dniem promulgacji, jednak jest to utrudnione ze względu na kolportaż Dziennika Ustaw.

33. Zmiana aktu normatywnego.

• Nowelizacja podzielona na dwa rodzaje

• Milcząca - wydaje się nowy przepis, w którym jednak nie jest powiedziane, jaki stary przepis zostaje zmieniony. Prawnik musi sam interpretować, do którego dawnego przepisu nowy się odnosi. Nowy przepis ma jednak moc prawną i wypiera stary.

• Wyraźna - jest w niej wyraźnie powiedziane, który przepis uległ zmianie, więc prawnicy nie rozstrzygają kwestii, do którego starego przepisu nowy się odnosi.

• Kompilacja z kilku ustaw tworzy się jedną

• Kodyfikacja połączenie kompilacji i nowelizacji. W wyniku tego procesu otrzymujemy kodeks, gdzie wyraźnie powiedziane jest jakie ustawy zawiera i jakich zmian dokonano.

34. Utrata mocy obowiązującej aktu normatywnego.

• Derogacja dzieli się na dwa rodzaje:

• wyraźna - w akcie wyższego rzędu wskazuje się ustawy, które straciły swoją moc prawną i zostają one anulowane;

• milcząca - wydaje się nowy przepis, który nie daje się pogodzić z przepisem już istniejącym, więc ten traci swą moc prawną.

• Upływ czasu wraz z upływem czasu wygasa ich moc prawna. Ustawy, które mają wyraźnie określony termin obowiązywania, to tzw. ustawy epizodyczne (np. ustawa budżetowa);

• Ziszczenie się warunku obowiązuje do momentu spełnienia się warunku (np. obowiązki przypadające na ministra, ulegają zmianie w momencie zmiany ministra);

• Metoda odwykowa jeżeli jakaś ustawa jest niewykorzystywana, to czy nadal obowiązuje czy można ją uchylić? Jest to metoda bardzo rzadka i niebezpieczna, bo może prowadzić do nadużyć.

35. Obowiązywanie prawa (omówienie poglądów).

36. Pojęcie stosunku prawnego.

Stosunek prawny stosunek powstający na podstawie obowiązujących norm prawnych między podmiotami prawa. Podmiotem prawa jest ten, kto może posiadać obowiązki lub uprawnienia dzięki zdolności prawnej lub zdolności do czynności prawnych. Podmiotem prawa może być osoba fizyczna lub osoba prawna. W doktrynie prawnej wyodrębnia się stosunki prawne konkretne oraz stosunki prawne abstrakcyjne.

Stosunek prawny konkretny

Powstaje, między co najmniej dwoma podmiotami prawa wówczas, gdy zaistnieje fakt prawny, czyli fakt, z którym obowiązująca norma prawna wiąże konsekwencje prawne dla tych podmiotów, np. powstanie obowiązków. Fakty prawne dzielą się na zdarzenia prawne, czyli fakty prawne nie będące zachowaniem się człowieka (np. zniszczenie ubezpieczonych zbiorów na skutek gradobicia), oraz na działania prawne, które z kolei dzielą się na czynności zmierzające do wywołania skutków prawnych (np. zawarcie umowy kupna - sprzedaży) i czyny (np. kradzież samochodu).

Stosunek prawny abstrakcyjny

To model stosunków konkretnych wyznaczony przez normy prawne, wskazujące rodzaje podmiotów, rodzaje faktów prawnych oraz rodzaje konsekwencji prawnych. Koncepcja s.p. abstrakcyjnego jest krytykowana, ponieważ uważa się, że stosunek taki to nic innego jak norma prawna.

W stosunku prawnym podmioty mają określone obowiązki lub uprawnienia. Podmiot ma obowiązek zachowania się w określony sposób, jeżeli w warunkach przewidzianych w normie prawnej zachowanie to jest mu nakazane lub zakazane. Podmiot ma uprawnienie wówczas, gdy w danym s.p. w zależności o jego decyzji co do wyboru zachowania się, jakiś inny podmiot jest zobowiązany do jakiegoś określonego zachowania się.

Przedmiotem s.p. nazywamy zachowanie się, do którego podmiot będący stroną danego stosunku jest obowiązany (przedmiot obowiązku) lub uprawniony (przedmiot uprawnienia).

37. Elementy stosunku prawnego.

38. Nawiązanie, zmiana i wygaśnięcie stosunku prawnego.

39. Typy stosunków prawnych.

40. Zdolność prawna i zdolność do czynności prawnych.

41. Osoby prawne i osoby fizyczne.

42. Powstanie osoby prawnej.

43. Likwidacja i rozwiązanie osoby prawnej.

44. Rodzaje osób prawnych.

45. Organy osoby prawnej i jej reprezentacja.

46. Pojęcie organu władzy publicznej.

47. Organ władzy publicznej i jego urząd.

48. Istota kompetencji organu władzy publicznej.

49. Przedmiot stosunku prawnego.

50. Treść stosunku prawnego.

51. Przyczyny i zasady podziału prawa na gałęzie.

Podstawami podziału prawa na gałęzie są:

• Charakter stosunków społecznych które prawo reguluje (przedmiot regulacji). Według tego kryterium wyróżnia się grupę gałęzi prawa publicznego (m.in. konstytucyjne, administracyjne, finansowe, karne, materialne i procesowe), grupę prawa prywatnego (m.in. cywilne, handlowe, rodzinne). Niektóre powstałe w XIX i XX wieku gałęzie prawa (np. prawo pracy, prawo bankowe, prawo rolne) sytuują się na rynku prawa publicznego i prywatnego i mają cechy właściwe dla obu tych rodzajów prawa;

• Podmiot regulacji tj. określenie tego, kogo prawo dotyczy. Obecnie podział ten ma charakter szczątkowy, choć niektóre regulacje prawne są wyraźnie adresowane podmiotowo (np. część wojskowa Kodeksu karnego);

• Zakres terytorialny regulacji prawo o zasięgu ogólnopaństwowym, tworzone przez naczelne i centralne organy państwa (parlament, rząd); prawo o zasięgu lokalnym (np. prawo miejscowe); tworzone przez miejscowe organa administracji rządowej i organa samorządu terytorialnego.

Podziały wedle wskazanych tu trzech kryteriów nie są równorzędne. W nauce i praktyce prawa znaczenie podstawowe przypisuje się podziałowi opartemu na kryterium przedmiotu regulacji. Nawiązanie do tego podziału występuje najczęściej. On także jest bazą, na której wyodrębniły się szczegółowe dyscypliny prawoznawstwa.

Podziały oparte na w/w kryteriach krzyżują się. Mogą zatem istnieć miejscowe regulacje prawne o charakterze administracyjnym czy karnym. Jednakże regulacje prawa miejscowego muszą być zgodne z normami zawartymi w przepisach ogólnopaństwowych, a w szczególności z normami rangi konstytucyjnej i ustawowej.

W nauce spotyka się również propozycję, by prawo dzielić wedle kryterium metody regulacji. Wyodrębnia się zatem metodę: prawnocywilną, prawnoadministracyjną i prawnokarną regulacji stosunków społecznych.

52. Prawo materialne i prawo formalne.

53. Prawo publiczne i prawo prywatne.

54. Prawo międzynarodowe publiczne - charakterystyka ogólna.

55. Prawo Unii Europejskiej - charakterystyka ogólna.

56. Rozporządzenie i dyrektywa w prawie europejskim.

57. Organy Unii Europejskiej.

58. Podział współczesnego prawa polskiego na gałęzie.

59. Pojęcie i cele wykładni prawa.

60. Rodzaje wykładni prawa.

61. Reguły wykładni prawa.

62. Moc wiążąca wykładni prawa.

63. Główne etapy procedury ustawodawczej w RP.

64. Organy ustawodawcze w RP.

65. Inicjatywa ustawodawcza w RP.

66. Trybunał Konstytucyjny i Trybunał Stanu.

67. Tryb działania organów kolegialnych.

68. Definicja państwa.

69. Poglądy na genezę państwa.

70. Państwo a naród.

71. Obywatelstwo.

72. Terytorium i granice państwa.

73. Państwo federalne i państwo jednolite.

74. Państwo a samorząd.

75. Organizacja terytorialna w państwie jednolitym.

76. Poglądy w sprawie pojęcia i granic władzy publicznej.

77. Pojęcie władzy zwierzchniej (suwerennej).

78. Naród jako suweren w RP.

79. Instytucje demokracji bezpośredniej w RP.

80. Zasady systemu wyborczego w RP.

81. Monarchie i republiki we współczesnym świecie.

82. System prezydencki.

83. System parlamentarno - gabinetowy.

84. Zasada trójpodziału władz.

85. Samorząd - pojęcie i rodzaje.

86. Zasady organizacji wymiaru sprawiedliwości w RP.

87. Tok instancji w postępowaniu sądowym.

88. Rodzaje organów administracji publicznej w RP.

89. Kierownictwo, nadzór i kontrola w administracji publicznej.

90. Formy działania organów administracji publicznej.

---