Pedagogika specjalna zajmuję się ludźmi w potrzebie, trudnościami, nietypowymi; uważa że każdy człowiek ma prawo do wychowania, edukacji bez względu na stan zdrowia, intelektu.

Jan Amos Kamieński- ojciec dydaktyki, pedagogiki w XVII wieku powiedział:” wszyscy muszą się uczyć wszystkiego, bo wszyscy są ludźmi.”

Pedagogika specjalna nazywa się tak, ponieważ to coś ekstra, coś szczególnego, charakterystycznego.

Czy jest potrzebna pedagogika specjalna? 3 powody:

Tak, ponieważ rośnie liczba osób odchylonych od normy. Oto przyczyny:

- nędza, bieda, niedożywienie, przeludnienie, choroby, złe warunki bytowe, mieszkaniowe, choroby, tzw. slumsy. (Coraz więcej ludzi potrzebuje pomocy)

- brak wiedzy (Niska świadomość ludzi, analfabetyzm)

- rozwój cywilizacji (rośnie liczba osób potrzebujących pomocy, coraz więcej osób jest niepełnosprawnych, poszkodowanych w wyniku wypadków, zanieczyszczenie środowiska).

Medycyna doszła do takiego postępu, że robiąc ludziom gruntowne badania okazałoby się, że nikt z nas nie jest w pełni zdrowy (pojawiają się nowe choroby).

Czym jest Pedagogika Specjalna?

Jest wyspecjalizowanym działem pedagogiki ogólnej (nauka szczegółowa pedagogiki);Można jej szukać w systemie nauk.

Nauki pedagogiczne opierają się na czterech filarach.

Nauki Pedagogiczne

Wszystkie nauki pedagogiczne, w tym pedagogika specjalna czerpią z tych filarów (nauk zasadniczych pedagogiki) rozwijając jednocześnie swoją metodykę)

Geneza Pedagogiki specjalnej

Pedagogika specjalna jest tak stara jak ludzkość, bo od zawsze były osoby chore, niepełnosprawne, niegrzeczne. Podobnie jak praktyka problemu. Jako nauka teoretyczna znana od połowy XIX wieku, (1861 r.) wtedy ukazała się pierwsza praca naukowa z tego zakresu prze dwóch nauczycieli, Georges i Deinhardt- ,,Pedagogika lecznicza. Ze szczegółowym uwzględnieniem idiotyzmu i zakładów dla idiotów.” Zawierała 12 wykładów- odczytów.

Pedagogika lecznicza- pierwotna nazwa pedagogiki specjalnej. Np.: w Niemczech nadal się tak nazywa, ponieważ na początku była bliska medycynie.

Pedagogika Specjalna- (wg. Dykcik W.) jest nauką szczegółową pedagogiki, a jej przedmiotem jest opieka, terapia, kształcenie i wychowanie osób z odchyleniami od normy, najczęściej jednostek mniej sprawnych lub niepełnosprawnych, bez względu na rodzaj, stopień i złożoność objawów oraz przyczyn zaistniałych anomalii, zaburzeń, trudności lub ograniczeń.

Pedagogika Specjalna- (wg Zawiślak) .nauka pedagogiczna zajmująca się szeroko pojętą działalnością wychowawczą wobec dzieci, młodzieży i osób dorosłych posiadających specjalne potrzeby edukacyjne, których zaspokajanie uzasadnione jest równymi prawami tych osób do edukacji i rehabilitacji

Temat: Problemy związane z pedagogiką specjalną.

W pedagogice specjalnej odwołujemy się do pojęcia normy.

Norma- to coś, co jest powszechne, masowo występujące, pospolite, często występujące, ale to co zgodne z normami, wzorami, konwencją postępowania.

Schemat: Zakres pedagogiki specjalnej (wg Dykcik)

Ograniczenie pojęcia normy:

• Jest to pojęcie względne

• Normy są zmienne, zależą od: czasów w jakich żyjemy, kultury tradycji, środowiska, szerokości geograficznej, w której żyjemy

Sękowska wyróżnia pięć grup ludzi, którzy są w zainteresowaniu pedagogiki specjalnej, bez względu na czas:

1. Osoby, które mają trudności w poznawaniu świata i komunikowaniu się z tym światem, w skutek uszkodzeń analizatorów zmysłowych (niewidzący, niedosłyszący itd.)

2. Osoby, u których procesy poznawcze przebiegają nie prawidłowo w skutek czego osoby te mają obraz świata nie adekwatny do rzeczywistości, w skutek tego zdolność rozumowania ograniczoną, mają trudność w przystosowaniu się do życia, pracy itp. ( upośledzeni umysłowo, autyzm, niepełnosprawność intelektualna)

3. Osoby mające z powodu uszkodzenia narządów ruchu lub przewlekłej choroby ograniczoną zdolność do działania, do ekspresji, do aktywności w życiu społecznym ( uszkodzony aparat ruchu, unieruchomieni w szpitalu lub domu itp.)

4. Osoby niedostosowane społecznie, wymagające resocjalizacji, są w konflikcie z normami, obyczajami i prawami (są zdrowe, ale w jakiś sposób nie potrafią współżyć z innymi zgodnie z normami) np.: pasożyt społeczny, prostytutki, narkomani itd.)

5. Osoby znacznie przekraczające poziom normy intelektualnej i zdolności potrzebujące stymulacji i ukierunkowania ( zdolni i utalentowani)

Osoby te potrzebują szczególnego zainteresowania.

Zdolny-ogólnie na wysokim poziomie

Utalentowany-w ramach jednej dziedziny

Przedmiot pedagogiki specjalnej, określa się jako proces rehabilitacji i resocjalizacji osób niepełnosprawnych i niedostosowanych społecznie.

Wg Sękowskiej wyróżniamy pięć zakresów przedmiotu pedagogiki specjalnej

1. Etiologia- przyczyny (choroby, upośledzenia

2. Fenomenologia- czyli objawy (szukanie objawów), czym się dana niepełnosprawność charakteryzuje, jak się objawia

3. Profilaktyka- czyli zapobieganie wtórnemu upośledzeniu się

4. Teoria wychowawcza- wszystkie zabiegi, które stosujemy i są przeciwdziałające niepełnosprawności

5. Przystosowanie do życia oraz integracja społeczna- przywrócić tych ludzi społeczeństwu ( aby mogli włączyć się w życie społeczeństwa)

W przeszłości skupiano się tylko na dwóch pierwszych, obecnie nastawiamy się na trzy pozostałe. Doszliśmy do wniosku, że niewiele można zrobić opisując przyczyny i objawy, staramy się teraz kształcić tych ludzi. Następuje odejście od modeli medyczno- klinicznych na rzecz podejść pedagogiczno- psychologiczno- socjologicznym.

Status nauka społeczna

Teoretyczny nauka humanistyczna

Pedagogiki nauka stosowana

Specjalnej nauka interdyscyplinarna

Dlaczego nauka społeczna?

Bo zajmuje się grupą społeczną osób, ludzi.

Dlaczego nauka humanistyczna?

-najważniejszą kwestią jest zainteresowanie człowieka jako osoby. Docenianie wartości każdego życia

-podmiotowość - uznajemy, że człowiek ma swoją autonomie nie wnikając w nią traktujemy go jako człowieka, który może samo stanowić o sobie

-patrzymy na człowieka jako całość, jako jednostkę rozwijającą się, uznajemy pewien optymizm pedagogiczny (szansa dla każdego)

Dlaczego nauka stosowana?

Stosowana- teoretyczno-praktyczna nie tylko z teorii, ale z konkretnych przykładów gromadzi i uogólnia wiedze i dostarcza dyrektywy praktycznego działania oraz wiedze, czerpie też od praktyków. Są budowane prawa, normy postępowania praktycznego

Dlaczego nauka interdyscyplinarna?

Współpracuje z wieloma naukami np.: medycyną, psychologią, socjologią, naukami prawnymi, techniką.

Temat: rozwój teorii w pedagogice specjalnej

Rozwój tej nauki można podzielić na dwa okresy:

I okres- XIX wiek i pierwsza połowa XX

Rozwój teorii pedagogiki specjalnej (XIX/XX)

NAUKI MEDYCZNE

Pedagogika specjalna wywodzi się z nauk medycznych, początkowo rozwijały się osobne, poszczególne subdyscypliny, uwagi na różne niepełnosprawności. Nauki te rozwijały się nierównomiernie (wysokość słupków). Na początku było ich kilka (4-6). Były to subdyscypliny medyczne nie pedagogiczne.

W związku z kumulacją wiedzy zaczęła się specjalizacja poszczególnych subdyscyplin. Z czasem powstała tendencja do integrowania osób niepełnosprawnych. Ich wspólną cechą jest to, że przeżyli proces przystosowania do niepełnosprawności. Powstały teorie, że należy szukać pomostu między tymi naukami. Między innymi prof. Hulek stworzył na polskim gruncie koncepcje spójnych i wspólnych zagadnień, które łączą te niepełnosprawności. Zaczęła się tworzyć pedagogika specjalna a jednocześnie tworzą się inne subdyscypliny.

Schemat: współczesny rozwój teorii pedagogiki specjalnej.

ZMIANA: mamy zwartą naukę- pedagogikę specjalną. Ta nauka jest potężna, ale współpracuje nie tylko z medycyną, ale też z innymi naukami, jest otwarta na inne nauki, dlatego też się rozwija. Jest najbardziej dynamiczna spośród innych pedagogik.

Niektóre z działów chcą się uniezależnić, usamodzielnić (np.: resocjalizacja, logopedia), z niektórych powstają nowe (z jednej powstają dwie np.; pedagogika upośledzonych umysłowo;- autyzm teraz to nie upośledzenie umysłowe, lecz choroba, gdyż można ją leczyć). Powstają pedagogiki na skraju dwóch innych (pedagogika głuchych i niewidomych=> pedagogika głucho-niewidomych). Pojawiają się nowe lub też znikają.

KORZYŚCI Z ROZWOJU:

1. Ujednolicono język (nomenklaturę)

2. Zintegrowały się te dziedziny (konsolidacja)

3. Wzmocniła się ta pedagogika

4. Unowocześniono usługi, pomoc rehabilitacyjną

5. Jednocześnie nie ograniczono rozwoju tych subdyscyplin

6. Jest nauk otwartą, pojemną, nie jest ograniczona (uważa, że rozwój jest możliwy gdy jest otwarta na inne nauki).

MINUSY ROZWOJU:

1. Stała się mozaikowata

2. Stała się wewnętrznie sprzeczna (złożona)

Metodologia badań w pedagogice specjalnej

Metodologia-nauka o tym jak prowadzić badania

Pedagogika specjalna czerpie wszystkie metody z pedagogiki ogólnej oraz z nauk psychologicznych i socjologicznych.

Ponieważ jest wewnętrznie różnorodna, korzysta z różnych metod badań:

1. Badania jakościowe- obserwacja, rozmowa, wywiad, metoda indywidualnych przypadków, pomiar, eksperyment pedagogiczny, monografia;

2. Badania ilościowe- dane statystyczne; każdy człowiek traktowany jako element (może być powierzchowne)

I etap

W przeszłości głównie badano poprzez badania obserwacyjne (metody jakościowe), a nie pomiarowe (zazwyczaj badano osoby o tym samym upośledzeniu)

II etap

Zaczęto wprowadzać metody ilościowe.

III etap

Zaczęto porównywać różnych niepełnosprawnych przy zastosowaniu pomiarów ilościowych.

IV etap

Zaczęto porównywać niepełnosprawnych ze sprawnymi ludźmi przy użyciu pomiarów ilościowych i jakościowych.

Dlaczego badania w pedagogice specjalnej są trudne?

• Ponieważ bada się specyficznych ludzi (komunikują się inaczej- nie umieją czytać i pisać)

• Są problemy techniczno organizacyjne (niektóre choroby są bardzo rzadkie, aby zebrać 50 osób to trzeba przejechać całą Polskę) bada się małą grupę

• Granice etyczne- problemy zdrowotne niepełnosprawnych są tematami drażliwymi;

• Metodologicznie jest to nauka słabo rozwinięta, tak jak i cała pedagogika.

Temat: Terminologia w pedagogice specjalnej.

1. PEDAGOGIKA SPECJALNA

Nazwa pochodzi z początku XX wieku gdy M. Grzegorzewska zastąpiła nazwą starszą (pierwotną) -pedagogika lecznicza.

2. EDUKACJA SPECJALNA

-z angielskiego special education-w krajach angielskojęzycznych

-Sonderpedagogik - w Niemczech -dotyczy szkół, kształcenia, edukacji z działaniami wychowawczymi

-Heilpedagogik- pedagogika lecznicza w Niemczech- pedagogika mówiąca o niepełnosprawnych i ich położeniu w społeczeństwie

-Defektologia- w Rosji- nauka o defektach, wszelkie zagadnienia związane z ludźmi z defektami

-ortopedagogika - kraje Beneluksu- z greckiego ortos- prosty, prawidłowy- sposób myślenia, że powinniśmy naprawiać, prostować środowisko, w którym są osoby niepełnosprawne; pedagogika naprawcza mająca na celu naprawę środowiska.

Zmienność nazw „osoba niepełnosprawna”

• Upośledzona

• Odchylona od normy

• Z dysfunkcją

• Trwale poszkodowana na zdrowiu

• Inwalida

• Z naruszoną sprawnością

• Sprawny inaczej

• Ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi

• Kaleka

• Nieszczęśliwy

• Z zaburzeniami

• Specjalnej troski niesprawna

• Uszkodzona

• Z indywidualnymi odmiennościami rozwojowymi

• Z zaburzeniami rozwoju

Te określenia przechodzą przemiany, tak aby nie obrażać osoby niepełnosprawne.

Cechy nazw współczesnych:

1. Pozostają pod wpływem współczesnych nurtów

2. Mają coraz dłuższe, opisowe nazwy

3. Zabezpieczają przed wydźwiękiem pejoratywnym (negatywnym), ale czasowo

4. Wpływają na świadomość społeczną.

Przyczyny chaosu terminów

1. Pedagogika specjalna ciągle rozszerza swój zakres, obszar działania

2. Pedagogikę specjalną zaczynają uprawiać różni specjaliści z różnych gałęzi nauki, wnosząc swoje określenia ( psychologowie, Socjologowie)

3. Pedagogiką specjalną interesują się też nie tylko specjaliści: społeczeństwo, dziennikarze, politycy, wolontariusze

4. Niedostatek dotychczasowych nazw (nazwy stają się nieaktualne)

5. Nowe potrzeby społeczne (trendy)

Temat: Podstawowe pojęcia.

1. REHABILITACJA- (łac re- znów, na nowo; habilitas- zręczność, sprawność, zdatność)- po raz pierwszy użyte w 1919r. W sensie medycznym. Od tego momentu zaczęła rodzić się nowa nauka początkowo medyczna.

W Polsce twórcami(polska szkoła rehabilitacji) byli Wiktor Dega i Aleksander Hulek. Słowem rehabilitacja zaczęto określać wszelkie zabiegi odnośnie osób, zazwyczaj definiowany jako kompleks działań wobec osób.

Złożony proces polegający na tym, aby przywracać zdrowie ludziom ( każdego rodzaju zabiegi). Kompleksowe działanie to środki medyczne, psychologiczne, pedagogiczne, społeczne zawodowe, wszelkie dostępne środki pomocy.

Rodzaje rehabilitacji:

1. Medyczna

2. Psychologiczna

3. Społeczna

4. Zawodowa

5. Edukacyjna (pedagogiczna)

Związek rehabilitacji z pedagogiką

-zbliżają się coraz bardziej do siebie

-aspekt pedagogiczny wyuczania, nabywania nowych umiejętności przez osoby rehabilitowane

-rehabilitacja jako nauka widzi pedagogikę jako swoją część, natomiast pedagogika specjalna widzi to odwrotnie.

2. REWALIDACJA-(łac re- znów, na nowo; validus- zdrowy, silny mocny)- proces kompleksowych, skoordynowanych działań specjalistycznych. Działania te mają na celu wspieranie rozwoju, terapię, usprawnianie i edukację dzieci i młodzieży niepełnosprawnej.

J. i W. Doroszewscy uważali, że źle używane jest słowo rehabilitacja (tylko przywrócenie czci ludzią, którzy utracili swój honor). Tylko w Polsce jest używane to słowo.

rehabilitacja	rewalidacja
Stosowane w medycynie i lecznictwie	Stosowane w pedagogice i kształceniu
Kojarzone z osobami dorosłymi	Kojarzone z dziećmi i młodzieżą
Łączone z chorobą: narządu ruchu, układu krążenia, psychicznymi, przewlekłymi	Łączone z upośledzeniem umysłowym, uszkodzonymi zmysłami, chorymi na padaczkę
Używane na całym świecie	Używane w Polsce
Stosowane zamiennie utożsamiane ze sobą. Powolna rezygnacja z terminu rewalidacja na rzecz międzynarodowego terminu rehabilitacja.

Tabela: Stosowanie pojęć rehabilitacja i rewalidacja dawniej a dziś.

3. RESOCJALIZACJA-( jako działanie)- dotyczy osób niedostosowanych społecznie. Etymologia pojęcia resocjalizacja- łac re- znów, na nowo; socialis- społeczny- czyli przywrócenie człowieka społeczeństwu, człowieka, który nie może znaleźć się w społeczeństwie i łamie normy, resocjalizacja jest procesem wychowania jednostek, które mają trudność w dostosowaniu się do różnych norm. Wynika to z pewnych uwarunkowań osób, błędów wychowawczych. Resocjalizacja polega na stosowaniu środków poprawczych, metod wychowawczych (psychotechnika, socjotechnika, kulturo- technika, nauka, edukacja, praca).

Wychowanie resocjalizujące- opieka, psychoterapia, przekształcanie osobowości. Celem jest oduczenie negatywnych zachowań.

Związki resocjalizacji z pedagogiką specjalną:

• jest to odmiana wychowania specjalnego

• służy do osiągania celów pedagogiki specjalnej poprzez resocjalizacją

• jest jednym z elementów pedagogiki specjalnej.

---