Podatek zgodnie z Art. 6 ordynacji podatkowej podatkiem jest publiczno-prawne, nieodpłatne, przymusowe oraz pieniężne świadczenie na rzecz Skarbu Państwa, województwa, powiatu i gminy wynikające z ustawy podatkowej.

Cechy podatku:

- podatek jest publiczno - prawny;

- bezzwrotny;

- nieodpłatny;

- przymusowy;

- charakter pieniężny;

- podatek płacowy na rzecz państwa, województwa, powiatu, gminy;

- musi wynikać z ustawy.

Podatki na rzecz skarbu państwa:

- PIT;

- CIT;

- VAT;

- podatek akcyzowy;

- podatek od gier;

Podatki na rzecz gminy;

- od nieruchomości;

- rolny;

- leśny;

- od środków transportu powyżej 3,5 t.;

- od spadków i darowizn;

- podatek od czynności cywilno - prawnych;

- karta podatkowa;

Podatkiem nazywamy - pobranie dokonywane w drodze przymusu przez władzę publiczną, którego zasadniczym celem jest pokrycie obciążeń publicznych i rozdzielenie ich wg zdolności podatkowej obywateli.

Przez zdolność podatkowa należy rozumieć możliwości finansowe poszczególnych podatników do uiszczenia podatków. Wyrazem zdolności podatkowej do uiszczenia podatków może być :

- przychód;

- dochód;

- majątek;

- konsumpcja.

Podatki możemy rozpatrywać w trzech aspektach :

- prawnym;

- ekonomicznym;

- ustrojowym.

Podatek jest instrumentem przez wykorzystanie, którego władze państwowe ingerują w wolność osobistą podatników.

Podatnicy są stroną bierną stosunku podatkowego, zatem ich rola jest akceptowanie obowiązku podatkowego narzuconego przez państwo.

Granicą swobody państwa w kształtowaniu, obowiązku podatkowego są niektóre zapisy ustawy zasadniczej Konstytucji i tak zgodnie z 217 artykułem nakładanie podatków innych danin publicznych, określenie podmiotów , przedmiotów opodatkowania stawek podatkowych, a także zasad przyznawanie ulg i umorzeń oraz kategorii podmiotów zwolnionych następuje w drodze ustawy.

Zgodnie z tym artykułem:

- władztwo podatkowe należy do parlamentu;

- wszystkie elementy kształtujący obowiązek podatkowy musi wynikać z ustawy;

- ustawa podatkowa może być zmieniona tylko inna ustawą;

- ulgi , umorzenia i zwolnienia zyskują charakter systemowy a nie uznaniowy;

- nikt nie może zostać zmuszony do płacenia podatków niezgodnych z prawem.

Zasady podatkowe sformułowane przez Trybunał Konstytucyjny:

1. Zasada wyłączności ustawy kształtowania obowiązku podatkowego.

2. Zasada zakazu retroaktywności prawa podatkowego (nie działa wstecz).

3. Zasada zaufania do państwa i stanowionego prawa:

- aspekt jasności;

- aspekt jawności;

- aspekt pewności;

- zasada ochrony praw słusznie nabytych.

4. Zasada sprawiedliwości;

5. Zasada zakazu zmian podatków wymierzonych w skali roku w trakcie roku podatkowego.

6. Zasada zakazu zmian prawa podatkowego w trybie przewidzianym dla ustawy budżetowej.

7. Zasada zgodności z prawem.

Ekonomiczne zasady podatkowe

Zasady podatkowe formułowane przez autorów zajmujących się teorią opodatkowania miały być wyznacznikiem dobrego, optymalnego systemu podatkowego. Jednym z pierwszych katalogów obecnie uważaniem za najważniejszy był katalog sformułowanych przez A. Smitha.

1. Zasada równomierności opodatkowania (przez niektórych autorów, zasada sprawiedliwości opodatkowania).

2. Zasada pewności opodatkowania.

3. Zasada dogodności opodatkowania (płac gdy wpływają pieniądze).

4. Zasada sprawiedliwości aparatu skarbowego (zasada tajności opodatkowania).

Uzupełnieniem powyższych zasad była tzw. zwana reguła edemburska stworzona przez kontynuatora Smitha czyli D. Ricardo o treści „Zostaw go w takim stanie w jakim go zastałeś”.

Kolejnym katalogiem zasad podatkowych został sformułowany przez J.B. Saya do jego zasad możemy zaliczyć :

1. Podatki powinny być umiarkowane pod względem ilości.

2. Należy stosować te podatki, które pociągają za sobą jak najmniej ciężarów.

3. Ciężar podatkowy powinien być sprawiedliwie rozłożony.

4. Konstrukcja podatku powinna jak najmniej szkodzić reprodukcji.

5. Podatki powinny raczej sprzyja, a nie sprzeciwiać się moralności.

Kolejnym autorem, który wniósł duży wkład w katalogu zasad podatkowych A. Wagner.

Jego wkładem było sprecyzowanie zasady podatkowej zgodnie z, którą podatek stał się aktywnym instrumentem w polityce gospodarczej państwa.

Wagner jest autorem koncepcji polityki socjalnej zgodnie, z którą system podatkowy miał być instrumentem prowadzonej przez państwo polityki redystrybucji.

Funkcje podatku

Podatek jako instrument w rękach państwa został wprowadzony w celu pozyskiwania dochodów.

Funkcja dochodowa podatku była uważana za najważniejszą. Jednak stosunkowo szybko zaobserwowano, iż oprócz funkcji fiskalnej, podatek realizuje szereg innych. W zależności od przyjętej konstrukcji podatku jego rodzaju, wysokości, skali ulg, zwolnień itp. Możemy wyróżnić następujące funkcje pozafiskalną:

- redystrybucyjna;

- alokacyjna;

- stymulacyjna;

- socjalna;

- społeczna;

- polityczna;

- rewolucyjna;

Klasyfikacja podatku:

Rozwój konstrukcji podatkowych przyczynił się do dużego skomplikowania samych systemów podatkowych. Historia funkcjonowania podatków, różnorodność stosowanych konstrukcji, przyczyniła się do powstania konieczności usystematyzowania funkcjonujących podatków.

W literaturze przedmiotu funkcjonuje bardzo wiele kryteriów według których dokonuje się klasyfikacja podatków są to między innymi:

1.Kryterium przedmiotowe /wg przedmiotu opodatkowania.

(przychodowe, dochodowe, majątkowe, konsumpcyjne (od dochodu))

2.Kryterium podmiotowe wyróżniamy:

- podatki od ludności (osobiste, PIT)

- podatki od przedsiębiorstw (CIT)

3.Ze względu na charakter prowadzenia:

- zwyczajne

- nadzwyczajne

4.Ze względu na czas wprowadzenia:

- czasowe

- stałe

5.Ze względu na sposób opłaty podatku:

- naturalne

- pieniężne

6.Ze względu na rodzaj podmiotu pobierającego podatek:

- państwowe (centralne)

- regionalne (samorządowe)

7.Wg kryterium przerzucalności lub nominalnego źródła podatku:

- pośrednie ( przerzucane)

- bezpośrednie (nieprzerzucalne).

PRAWNA KONSTRUKCJA PODATKU:

Proces konstruowania podatku związany jest z przełożeniem założeń ekonomicznych na język przepisów prawnych. Procedura ta jest zadaniem bardzo trudnym stąd też w rzeczywistości bardzo często występują rozbieżności między celami stawianymi przed systemem podatkowym a skutkami jego funkcjonowania. Problem wspomnianej rozbieżności może wynikać między innymi z:

- precyzyjnego ustalenia stanów faktycznych i prawnych podlegających opodatkowaniu,

- ustaleniu zakresu podmiotowego podatku,

- ustaleniu zasad kształtowania podstawy opodatkowania,

- wyboru stawek i ukształtowania taryfy podatkowej,

- ustaleniu zasad przyznania ulg i umorzeń,

- ustaleniu zasad określenia kategorii podmiotów i przedmiotów zwolnionych z opodatkowania.

Rozwiązaniem powyższych problemów ma być stosowanie właściwej techniki opodatkowania. Jej treścią jest cały pakiet procedur i instrumentów pozwalających ustawodawcy przetłumaczyć fiskalne intencje na język przepisów prawnych.

PODMIOT PODATKU:

W teorii opodatkowania podmiotem podatku jest jednostka, na którą nałożony został ciężar opłacenia podatku. Należy jednak zauważyć, że w stosunku podatkowym wyodrębnia się 2 kategorie podmiotów:

- czynne - do których zaliczamy jednostki uprawnione z mocy prawa do nakładania i pobierania podatków oraz podmioty

- bierne - podatników.

Z punktu widzenia przepisów prawa podatnikami są osoby fizyczne , osoby prawne oraz jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej podlegające na mocy ustaw obowiązkowi podatkowemu (art.7ordynacji podatkowej). Obowiązkiem tym jest natomiast nieskonkretyzowana powinność przymusowego świadczenia pieniężnego w związku z zaistnieniem zdarzenia określonego w ustawach (art. 4 ordynacji podatkowej).

Grupę podmiotów biernych możemy podzielić wg 2 różnych kryteriów:

1. wg kryterium ustawowego możemy wyróżnić:

- podatnika

- płatnika

- inkasenta

	Podatnik	Płatnik	Inkasent
Nalicza	+	+	-
Pobiera	-	+	+
Odprowadza	+	+	+

2. związane jest z ekonomicznym charakterem podatku:

- podmioty formalne obciążone podatkiem

- podmioty ponoszące materialny jego ciężar

Podział ten jest niezmiernie ważny szczególnie w przypadku podatków pośrednich. Okazuje się bowiem, że podmioty wskazane w ustawach jako podatnicy podatków ze względu na stosunki ekonomiczne są w stanie przerzucić nakładane na nich obciążenia podatkowe. Z punktu widzenia ekonomicznego stają się one jedynie pośrednikami, płatnikami tego podatku. Faktycznym podatnikiem - podmiotem ponoszącym materialny ciężar podatku jest finalny konsument, który dany produkt nabywa i konsumuje.

RZEDMIOT OPODATKOWANIA:

Przedmiotem tym jest zdarzenie z zaistnieniem którego ustawodawca wiąże powstanie obowiązku podatkowego. Wybór określonego przedmiotu opodatkowania w większości przypadków automatycznie warunkuje wybór określonej konstrukcji podatkowej co jest szczególnie widoczne w przyjętym nazewnictwie podatku. Konstrukcji podatku obciążenia faktycznie nie podlega sam przedmiot lecz podstawa opodatkowania w ramach której następuje konkretyzacja przedmiotu opodatkowania. Podstawa jest zatem wartościowym bądź ilościowym ujęciem przedmiotu opodatkowania.

Z podstawą opodatkowania związane są 2 elementy:

- minimum podatkowe - kumulacja podatkowa

Minimum podatkowe jest to wielkość podstawy opodatkowania, którą ustawodawca świadomie zwalnia z obciążenia podatkiem. Należy podkreślić, że w tym momencie nie następuje wyłączenie z obowiązku podatkowego lecz zwolnienie.

Minimum podatkowe w teorii opodatkowania określane jest niekiedy minimum egzystencji lub minimum socjalne.

Kumulacja podatkowa jest to sumowanie poszczególnych przedmiotów opodatkowania w celu wyliczenia należnego podatku. Kumulacja może przybrać charakter podmiotowy, przedmiotowy, terytorialny i czasowy.

Kolejnym elementem prawnym konstrukcji podatku jest taryfa podatkowa. Jest ona rozumiana jako zespół reguł określających jakie działania i operacje należy przeprowadzić na wielkość podstawy opodatkowania, aby otrzymać kwotę należnego podatku.

Najważniejszymi elementami taryfy podatkowej są:

- stawki podatkowe

- konstrukcje mające na celu obniżenie bądź podwyższenie należnego podatku (ulgi, zwyżki podatkowe).

Najważniejszym elementem wpływającym na kształt są stawki podatkowe można je zdefiniować jako procentowy stosunek między wielkością obciążenia podatkowego a podstawą opodatkowania. W praktyce funkcjonowania podatku ustawodawca stosuje dwa ujęcia stawek podatkowych tj.

- stawki procentowe - występują wówczas gdy podatek ustala się jako procent podstawy opodatkowania,

- stawki kwotowe - występują wówczas gdy dla danej podstawy opodatkowania przypisana jest określona stawka podatku.

W systemach podatkowych zdecydowanie częściej mają zastosowanie stawki procentowe, są one nierozerwalnie związane z podstawą opodatkowania, która jest ujmowana w sposób wartościowy.

Ogólnie stawki podatkowe możemy podzielić na dwa ich rodzaje tj. :

- stawki stałe; - stawki zmienne;

W celu dokładnego rozróżnienia charakteru poszczególnych stawek pomocne będą dwie kategorie tj.:

- podatek przeciętny (średni); - podatek krańcowy;

Wzór na podatek przeciętny (średni): Ť =

Podatek średni- wielkość ta oznacza, ile średnio przypada podatku na jednostkę podstawy opodatkowania.

Wzór na podatek krańcowy: t =

Podatek krańcowy stanowi relację zmiany wielkości należnego podatku względem zmiany wielkości opodatkowania podstawy lub jest to wielkość zmiany podatku należnego, która wynika ze wzrostu podstawy opodatkowania o 1.

Stawki stałe występują wówczas jeżeli niezależnie od wielkości opodatkowania podatek stanowi cały czas taki sam udział w tej podstawie. Stawki stałe (proporcjonalne) w praktyce określane są mianem tzw. podatku liniowego, Najczęściej znajduje on zastosowanie w systemie opodatkowania przedsiębiorców (CIT).

Drugą grupę stawek stanowią stawki zmienne możemy tu wyróżni stawki progresywne i regresywne.

Stawki progresywne - występują wówczas jeżeli wraz ze wzrostem podstaw opodatkowania wielkość podatku przeciętnego rośnie.

Stawki regresywne - występują natomiast w sytuacji odwrotnej tzn. wraz ze wzrostem opodatkowania stawka podatku przeciętnego maleje.

Degresywna - wraz ze spadkiem podatku przeciętnego wzrasta podstawa opodatkowania.

W przypadku stawek progresywnych uzasadnienie ich stosowania oparte jest na teorii konsumenta według, której każda jednakowa jednostka przynosi konsumentowi mniejszy przyrost użyteczności całkowitej stąd też zwolennicy skali progresywnej postulują ażeby wyższe dochody obciążyć wyższą stawką podatku, ma to na celu wyrównanie ubytków na użyteczność całkowitej podatków uzyskujących różne dochody.

Praktyka stosowania skali progresywnych wykształciła wiele rodzajów ich konstrukcji. W literaturze możemy spotkać kilka podziałów według różnych kryteriów tych skal:

- progresje przyśpieszoną- występuje wówczas gdy tempo wzrostu należnego podatku jest wyższe od tempa wzrostu podstawy opodatkowania;

- progresja liniowa - tempa są równe;

- progresja opóźniona - tempo wzrostu podatku jest mniejsze od podstawy opodatkowania.

Następny podział związany jest z zależnością między podatkiem przeciętnym a krańcowym :

- progresja pośrednia - występuje wówczas, gdy rosnącej stawce podatku przeciętnego towarzyszy stała wielkość podatku krańcowego;

- progresja bezpośrednia - występuje wówczas, gdy podatek krańcowy wzrasta.

Następnym podziałem skal progresywnych jest podział na:

- progresja klasowa; - progresja szczeblowa; - progresja bezpośrednia;

- progresja przez wybór elementu podlegającego opodatkowaniu.

Progresja klasowa występuje wówczas, gdy podstawą opodatkowania podzielono na kilka progów (klas) i przyporządkowano im rosnącą stawkę podatku. Cechą charakterystyczną tej progresji jest fakt, iż poszczególne stawki obowiązują całość wielkości podstawy opodatkowania. Wadą takiej konstrukcji jest zła charakterystyka podatku krańcowego szczególnie na granicach poszczególnych progów. W celu wyeliminowania powyższej wady przyjęto konstrukcję progresji szczeblowej. Ten model różni się od poprzedniego tym, że wyższa stawka podatku obciąża tylko tą cześć wielkości podstawy opodatkowania, która zawarta jest w danym progu podatkowym.

Progresja bezpośrednia polega na takim sformułowaniu progów zgodnie, z którym każdemu wzrostowi podstawy opodatkowania jest przypisany określony wzrost stawki podatku. W zależności od rozdrobnienia tych przedziałów mamy do czynienia ze skalą w przypadku, której zostaje zachowana ciągłość progresji.

Ostatnim modelem progresji jest progresja przez wybór elementu podlegającego opodatkowaniu. Model ten polega na zastosowaniu tej samej stawki podatku do różnych wielkości podstawy opodatkowania, z tym że w niższych progach jest ustalony niższy udział wielkości podstawy opodatkowania, który następnie wzrasta.

Ulga podatkowa, występuje wówczas gdy ustawodawca nie rezygnuje z chęci opodatkowania lecz jedynie uprawnia podatnika do obniżenia płaconego podatku.

Ulgi podatkowe mogą polegać na :

- obniżeniu: podstawy opodatkowania, kwoty należnego podatku, stawki podatku.

Ostatnim elementem taryfy podatkowej są zwyżki podatku. Występują one wówczas jeżeli podatnicy w określonych sytuacjach płacą wyższe podatki, a nie należne, które by wynikały z ogólnych zasad. Podobnie jak w przypadku ulg podatkowych zwyżki mogą polegać na :

- podwyższeniu: podstawy opodatkowania, kwoty należnego podatku, stawki podatku.

POLSKI SYSTEM PODATKOWY:

Podatek dochodowy od osób fizycznych- podatek ten uregulowany jest w ustawie z dn. 26.07.1991 r o podatku dochodowym od osób fizycznych. Ustawa ta przez okres funkcjonowania była wielokrotnie zmieniana. Ponadto nie ma charakteru wyczerpującego- tzn. w swej treści odsyła do wielu innych ustaw.

Podmiotami tego podatku zgodnie z art.1 są osoby fizyczne uzyskujące dochody. Kwestią sporną w tym zakresie mogą być kryteria, wg których przypisywany jest obowiązek podatkowy. Ustawodawca posługuje się w tym zakresie 2 sformułowaniami tj.:

- nieograniczony obowiązek podatkowy, - ograniczony obowiązek podatkowy.

W pierwszym przypadku opodatkowaniu podlegają wszelkie dochody uzyskane przez podatnika niezależnie od miejsca położenia źródeł przychodów. Sytuacja ta dotyczy podatników, którzy mają miejsce zamieszkania na terytorium RP.

W przeciwnym przypadku polski podatek obciąża jedynie te dochody, które zostały uzyskane ze źródeł przychodów położonych na terytorium kraju.

Ustawodawca wyłączył z zakresu podmiotów tejże ustawy:

- przychody z działalności rolniczej

- przychody z działalności leśnej

- przychody podlegające opodatkowaniu podatkiem od spadku i darowizn

- i inne (art. 2 w/w ustawy)

W polskim podatku dochodowym obciążającym dochody ludności ustawodawca zrezygnował z koncepcji opodatkowania gospodarstwa domowego jako całości. Podmiotami tegoż podatku oddzielnie współmałżonkowie. Zastosowano jednak rozwiązanie oparte na tzw. Ilorazie małżeńskim z którego mogą korzystać małżonkowie oraz osoby samotnie wychowujące dzieci- po spełnieniu określonych warunków (art.6).

Przedmiotem opodatkowania zgodnie z art.9 są wszelkiego rodzaju dochody z wyłączeniem tych które ustawodawca zwolnił z podatku (art. 21 - zwolnienia przedmiotowe). Konstrukcje omawianego podatku oparta na zasadzie podatku globalnego tzn. że podatek obciąża sumę dochodów uzyskanych przez podatnika z różnych źródeł przychodów- z ściśle określonymi wyjątkami. Dochodem ze źródła przychodów jest nadwyżka przychodów nad kosztami ich uzyskania. Należy jednak podkreślić, że w celu wyliczenia dochodu bierzemy pod uwagę przychody i koszty z tego samego źródła przychodów.

W przypadku, gdy koszty przewyższają przychody mamy do czynienia ze stratą. Ustawodawca umożliwił podatnikom rozliczanie tej straty przez 5 kolejnych lat podatkowych z tym, że wysokość odpisu w jednym roku nie może przekroczyć 50% kwoty straty.

W przypadku osób fizycznych bardzo ważne jest przypisanie straty do określonego źródła przychodu tzn. że o stratę z danego źródła można pomniejszyć dochód tylko i wyłącznie z tego samego źródła przychodu.

W przypadku jednego źródła przychodów jakim poza rolnicza działalność gospodarcza (art. 10ust. 1 pkt. 3) ustawodawca zawarł możliwość wyboru formy opodatkowania.

Formy opodatkowania działalności gospodarczej w Polsce:

1. CIT

2. PIT:

1. zasady ogólne(opodatkowanie dochodu)

- skala podatkowa

- podatek liniowy

b) formy uproszczone

- ryczałt od dochodów ewidencjonowanych

- karta podatkowa

Przez zasady ogólne w tym przypadku należy rozumieć opodatkowanie dochodu zarówno w przypadku skali podatkowej jak i podatku liniowego ustawodawca posługuje się identycznymi definicjami przychodów, kosztów uzyskania przychodów oraz dochodu.

Biorąc pod uwagę jedynie istotę tego źródła przychodów obie te formy opodatkowania różnią się tylko skalą podatkową.

Podatnicy chcąc opodatkować działalność gospodarczą innymi formami opodatkowania niż skala podatkowa muszą o tym fakcie powiadomić właściwego naczelnika urzędu skarbowego. Dokonują tego przez złożenie w formie pisemnej oświadczenia lub wniosku w terminie do 20 stycznia roku podatkowego natomiast w przypadku gdy działalność rozpoczynają w trakcie roku podatkowego - do dnia rozpoczęcia tej działalności lecz nie później niż do dnia uzyskania pierwszego przychodu.

Oświadczenie dotyczy podatku liniowego i ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych

Wniosek dotyczy karty podatkowej.

W przypadku gdy raz złożyliśmy oświadczenie bądź wniosek i nie utraciliśmy prawa do opodatkowania fakultatywnymi formami przedsiębiorca nie jest zobligowany do ponownego składania tych dokumentów- mają charakter trwały.

Przedsiębiorca, który wybrał inną formę opodatkowania niż skala podatkowa jest zobligowany do kontynuowania tej formy opodatkowania w trakcie roku podatkowego.

Ustawodawca w art. 10 ust.1 sprecyzował źródła przychodów z których podatnicy mogą uzyskiwać dochody tj.:

1. stosunek służbowy, stosunek pracy, praca nakładcza, emerytura lub renta;

2. działalność wykonywana osobiście;

3. pozarolnicza działalność gospodarcza;

4. działy specjalne produkcji rolnej

5. uchylony

6. najem, podnajem, dzierżawa, poddzierżawa lub inne umowy nie związane z działalnością gospodarczą prowadzoną przez podatnika;

7. kapitały pieniężne i prawa majątkowe w tym odpłatne ich zbycie (z wyjątkami)

8. odpłatne zbycie

1. nieruchomości lub ich części oraz udziałów w nieruchomościach

2. praw spółdzielczych

3. prawa użytkowania wiecznego gruntu

4. innych rzeczy - jeżeli odpłatne zbycie nie nastąpiło w drodze wykonywania działalności gospodarczej i zostało dokonane przed upływem 5 lat w przypadku a,b,c;

- 6 miesięcy przypadku d

9. inne źródła.

Ustawodawca w zależności od źródła przychodów dokonał odmiennej definicji pojęcia przychodów,
a w szczególności sprecyzowania momentu ich powstania. Ogólna definicja przychodu zawarta jest w art. 11 zgodnie, z którym przychodami z określonymi zastrzeżeniami są otrzymane lub postawiane do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądza i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.

Moment powstania przychodu tak określonej definicji został przyjęty na podstawie tzw. zasady kasowej to znaczy, że obowiązek podatkowy u podatnika, który uzyskuje tak sprecyzowane przychody powstaje w momencie fizycznego otrzymania tych środków.

W przypadku niektórych źródeł przychodów (między innymi z pozarolniczej działalności gospodarczej z działów specjalnych produkcji rolnej, z odpłatnego zbycia, czy też z kapitałów pieniężnych i innych) ustawodawca przyjął inną zasadę określenia momentu powstania przychodów i tak np. zgodnie z art. 14 ust.1 za przychody z pozarolniczej działalności gospodarczej uważa się kwoty należne choćby nie zostały faktycznie otrzymane po wyłączeniu wartości zwróconych towarów udzielonych bonifikat i skont.

Zakres przedmiotowy.

Przychodami zgodnie z art. 11 z pewnymi zastrzeżeniami są otrzymane lub pozostawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartości otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.

Powyższa definicja została skonstruowana przez zastosowanie metody kasowej w zakresie definiowania momentu powstania przychodu. Definicja ta jest ogólną w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych przyjętą przez ustawodawcę. Jednak w celu zapewnienia stałości wpływów podatkowych występują odstępstwa od tej zasady w przypadku niektórych źródeł przychodów. I tak zgodnie z art. 14 za przychody z pozarolniczej działalności gospodarczej uważa się kwoty należne choćby nie zostały faktycznie otrzymane po wyłączeniu wartości zwróconych towarów, udzielonych bonifikat i skont.

W tej definicji zastosowano metodę memoriału w zakresie definiowania momentu powstania przychodu. Za moment ten uznaje się dzień wydania towaru lub zaświadczenia usługi, moment ten jest doprecyzowany w art. 14 ustęp 1c.

Drugim elementem zdefiniowanie, którego jest niezbędne do wyliczenia dochodu jest pojęcie kosztu uzyskania przychodu i tak zgodnie z art., 22 ust.1 są nimi koszty poniesione w celu uzyskania przychodu lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodu z wyjątkiem pozycji w art. 23.

Pojęcie kosztów w systemie podatku dochodowego ma fundamentalne znaczenie, ustawodawca może bowiem w sposób pośredni wpływać na kierunki oraz wielkość wydatkowanych sum przez podatników.

W ustawodawstwie spotyka się 3 metody precyzowania kosztów:

1) przyjęcie ogólnej definicji, które mają realizować wydatki uznawane za koszty uzyskania przychodów

2) przyjęcie ryczałtowo określonej wielkości kosztów (kwotowo lub procentowo)

3) przyjęcie założenia braku możliwości potrącania kosztów w takim przypadku opodatkowaniu podlega przychód.

Pojęcie kosztów jest wykorzystywane przez ustawodawcę do kształtowania wielkości obciążenia podatkowego.

Wyraźnie należy odróżnić 2 grupy kosztów w tym zakresie:

- koszty potrącalne (podatkowe)

- koszty rzeczywiste (ekonomiczne)

Koszty rzeczywiste ponoszone są przez podatników w ramach prowadzonej przez nich działalności. Są one niezbędne do funkcjonowania podatnika jako podmiotu określone zarobkowo czynności.

Ustawodawca ze względu na przyjęte cele opodatkowania w świadomy sposób tworzy katalog kosztów potrącalnych wyłączając pewne pozycje wydatków, których poniesienie nie będzie powodować korzyści fiskalnych.

Odrębne regulacje ustawodawca poświęcił pewnej pozycji kosztów, jaką jest amortyzacja. W przypadku przedsiębiorców ważny jest moment księgowania kosztów. Ustawodawca w tym zakresie uzależnił to od rodzaju ewidencji prowadzonej przez przedsiębiorcę, i tak w przypadku podatników prowadzących księgę przychodów i rozchodów dniem powstania kosztu podatkowego jest dzień wydatkowania środków. W takim przypadku podatnik dokona ewidencji podatkowej w dniu poniesienia kosztów ewentualnie w dniu otrzymania dokumentu potwierdzającego ich poniesienie. Inaczej rzecz ujmując koszty potrącane w roku ich poniesienia.

W przypadku podatników prowadzących księgi rachunkowe, koszty uzyskania przychodów są potrącane w roku uzyskania przychodu, bezpośrednio związanego z tym kosztami. Katalog wydatków nie zaliczanych przez ustawodawcę do kosztów potrącalnych zawarty jest w art.23.

W przypadku niektórych źródeł przychodu ustawodawca doprecyzował pojęcie dochodu art.24 dotyczy to:

- pozarolniczej działalności gospodarczej

- likwidacji takiej działalności

- działów specjalnej produkcji rolnej

- udziałów w zyskach osób prawnych

- oraz odpłatnego zbycia rzeczy.

Szczególnie ważne w tym artykule jest odmienne zdefiniowanie dochodu dla przedsiębiorcy w zależności od prowadzonej ewidencji: i tak u podatników, którzy zgodnie z obowiązującymi ich zasadami rachunkowości sporządzają sprawozdania finansowe za dochód z działalności gospodarczej uważa się dochód wykazany na podstawie prawidłowo prowadzonych ksiąg zmniejszone o dochody wolne od podatku i zwiększone o wydatki o wydatki niestanowiących kosztów uzyskanych kosztów uprzednio zaliczone w ciężar kosztów.

Natomiast u podatników prowadzących działalność gospodarczą dokonujących ewidencji w podatkowej księdze przychodów i rozchodów, dochodem z działalności jest różnica pomiędzy przychodami w rozumieniu art.14 a kosztami ich uzyskania powiększona o różnicę pomiędzy wartością remanentu początkowego i końcowego. Ustawodawca zezwolił podatnikom prowadzącym podatkową księgę przychodów i rozchodów ewidencjonować koszty w sposób właściwy dla ksiąg rachunkowych.

W celu wykazania dochodu uzyskanego przez przedsiębiorcę ustawodawca obliguje go do prowadzenia określonej ewidencji podatkowej, możliwość wyboru formy ewidencji uzależniona jest od:

- formy prawno- organizacyjnej przedsiębiorcy( z podatkowej księgi przychodów i rozchodów mogą korzystać jedynie osoby fizyczne, spółki cywilne osób fizycznych, sp. jawne osób fizycznych i spółki partnerskie)

- od wielkości przychodów osiągniętych w poprzednim roku podatkowym (od 1 mil 200 euro)

Wybór formy ewidencji dotyczy wyboru pomiędzy podatkową księgą przychodów i rozchodów oraz księgami rachunkowymi.

W przypadku braku takiej ewidencji lub prowadzenia w sposób nierzetelny, ustawodawca zawarł regulacje w zakresie możliwości szacownia dochodu. W tym przypadku dochód określany jest przez pryzmat wskaźnika dochodowości (udziału dochodu w przychodach) w zależności od rodzaju prowadzonej działalności.

Organy podatkowe mogą szacować dochody w przypadku istnienia związku gospodarczego 3 metodami:

- porównywalnej ceny kontrolowanej - ceny odsprzedaży - rozsądnej marży („koszt +”).

Ekonomika podatkowa /2009/2010/

---