1.Główne założenia anarchizmu (anarchos-pozbawiony władzy,chaos,bezrząd,władza bezpaństwowa).Anarchizm rozwinął się w XIX wieku i nawiązywał do starożytnych cyników.To kierunek odrzucający wszelki autorytet,prawodawstwo i władzę państwową.Wystarczy jeśli ludzie będą zrzeszać się swobodnie w celu wytwarzania niezbędnych im produktów.Główne założenia:1.ulepszenie świata przez likwidację nędzy i ucisku.2.źródłem wyzysku społecznego jest istnienie państwa,to ono jest odpowiedzialne za całe zło.3.Wyzwolenie jednostki wiedzie przez zniesienie państwa oraz ustanowienie ustroju bezpaństwowegowolnego od przymusu, opartego na związkach producentów i konsumentów.4.zarzuca państwu sztuczność,przymusowość,hierarchiczność,wrogo odnosi się do partii politycznych,polityków i prawa,kościół i religię traktuje z nieufnością bo utożsamiane są z władzą i hierarchicznością.5.Wyznają zasadę bezwzględnej wolności jednostki,wolność absolutna,kreatywne działanie jednostek,człowiek panem swego losu,odpowiedzialny za swoje czynny.6.wierzyli w dobroć ludzkiej natury,woluntaryzm (tendencja do traktowania woli ludzkiej jako motoru wszelkich poczynań człowieka).7.występuje przeciwko historii bo ona podtrzymuje pamięć o państwach, rządach i innych przejawach władzy.

2.Anarchizm współczesny-lat'60 XXw.okres powojenny (lata 50-te to ingerencja państwa we wszystkie dziedziny życia,dlatego protestowano przeciw temu) nawiązuje do XIXw zasad,jest bardziej praktyczny,krytykuje partie i państwa komunistyczne,siłą napędową postępu są ruchu narodowo wyzwoleńcze krajów trzeciego świata i młodzi intelektualiści dążący do absolutnej wolności;wolność i równość to wartości komplementarne istota życia społecznego,to ciągła walka między rządzonymi a rządzącymi,sprawne funkcjonowanie organizacji nie musi się wspierać na władzy autorytetu,dopuszcza istnienie szczególnych grup biurokratycznych zajmujących się organizowaniem pracy ludzi, mogą istnieć organizacje dobrowolne,funkcjonalne,małe,elastyczne w czasie i przestrzeni.Prawo własności zależy od uzasadnionych potrzeb,rola polityczna robotników,wolność absolutna jednostki,żywiołowości przemocy (rewolucja nie kierowana przez siły polityczne,ogólnoeuropejska,walka jako terror zbiorowy) głosi antyetatyzm-dobrowolność ustróju socjalistycznego z dominacją społecznej własności środków produkcji, przeciwieństwo industrializacji (powrót do ekonomii agrarnej rozwoju rzemiosła,ekologii, ochrona środowiska)

3.Zasady anarchizmu indywidualnego-występuje przeciwko państwu i prawu oraz instytucji związanym z państwem;własność społeczna powinna być własnością dominującą lecz nie odrzucają całkowicie małej własności prywatnej,odrzuca gwałtowna rewolucję i postuluje rewolucję moralną i obyczajową; nie tworzyli żadnych ruchów społecznych;gminy miały być oparte na systemie mutualistycznym ponieważ pieniądz to zło,więc gminy powinny sobie nawzajem wymieniać towary i usługi.

4.Zasady teoretyczne Proudhona-współczesne stosunki własnościowe nie dają pogodzić się z zasadami sprawiedliwości i wolności;kapitalistyczna własność to władza którą przypisuje sobie właściciel w stosunku do rzeczy;taka własność to kradzież,źródło wyzysku a to rodzi ubóstwo bezpośrednich wytwórców-robotników;należy usunąć własność i zmienić system wielkokapitalistycznego na system mutualistyczny (przewidujący świadczenie wzajemnych usług na podstawie wolnej umowy autonomicznych jednostek);naprawa kapitalizmu przez stopniowe reformy których rezultatem będzie dominacja drobnej własności prywatnej (zniesienie pieniądza,podział dóbr);pieniądz narzędzie wyzysku pracy;postulat tworzenia banku wymiany: przyjmowanie towarów,ich wycena wartości i wydawanie bonów wymiany, będących podstawą do wydania potrzebnych towarów;towar zastąpiłby pieniądz;drugi cel banku to udzielanie robotnikom bezo% kredytu w środkach produkcji i przedmiotach powszechnego użytku; reformy stopniowe,na drodze pokojowej bo walka proletariatu nie ma sensu gdyż wolność i sprawiedliwość będę przywrócone kiedy przymus państwowy ustąpi miejsca stosunkom umownym w społeczeństwie równych obywateli; społeczeństwo zrzeszone będzie w wolne gminy,tworzące federacje

5.Poglądy Bakunina-anarchizm kolektywistyczny-odrzucił on tezę Proudhona o potrzebie utrzymania własności prywatnej przeciwstawiając jej postulat kolektywizmu tzn. uspołecznienia środków produkcji;jego ideałem było połączenie jednostek grupy wytwórcze a tych z kolei w większe grupy terytorialne które wspólnie prowadziłyby produkcję; żądał zniesienia praw dziedziczenia własności bo od tego należy rozpocząć proces rewolucji socjalnej;w ten sposób można osiągnąć ekonomiczne zrównanie wszystkich klas;oparciem dla tego programu była naiwna wiara w naturalny instynkt społeczny ludzi;ostatecznym rozwiązaniem kwestii społecznych byłoby dopiero zniesienie państwa; żadne państwo nie jest w stanie zapewnić swojemu ludowi tego co jest mu potrzebne,zapewnić mu możliwości swobodnego organizowania się od dołu ku górze w imię własnych interesów;każde państwo kieruje masami ludu odgórnie;utożsamiał państwo z aparatem przemocy;wykluczone aby aparat ten mógł faktycznie reprezentować interesy mas;odrzucał ideę stopniowania przemian;opowiadał się za natychmiastowym zniesieniem państwa;wierzył w możliwość żywiołowego rozwoju rewolucji po wybuchu wywołanym przez tajną organizację spiskową;ewolucję utożsamiał z terrorem

6.Pomoc wzajemna oraz ideał społeczny w poglądach Kropotkina-marzył on o ustroju społecznym dobrobytu materialnego,doskonałości moralnej w którym ludzie kierowaliby się jedynie „nawyknieniami towarzyskimi i społecznymi-wynikiem odczuwanej przez każdego potrzeby szukania pomocy,współdziałania i sympatii”;nie dostrzegał potrzeb istnienia nie tylko państwa, ecz również stanowionych przez nie praw,wymuszanych kosztem wolności jednostki ludzkiej;za główny czynnik rozwoju społecznego uznawał pomoc wzajemną a nie walkę o byt; krytykując z tego punktu marksistowską teorię walki społecznej uważał że jego koncepcja komunizmu przyjaznego stoi wyżej od koncepcji wojowniczego komunizmu marksistowskiego; współzawodnictwai walka są zawsze szkodliwe dla gatunku ludzkiego zaś pomoc wzajemna jest gwarancją jego bezpieczeństwa i postępu;pomoc wzajemna jest zakodowana w człowieku;twierdził iż zginęły już te gatunki które sobie nie pomagały;własność prywatna powoduje że ludzie przestają sobie pomagać i przyczynia się to do upadku ludzkości dlatego dążył do unicestwienia własności prywatnej; postulował prace zespołową-każdy robi to co potrafi;podstawową formą pracy jest praca fizyczna natomiast praca intelektualna to hobby

7.Myśl polityczna anarchosyndykalistów (SOREL) doktryna ta rozwinęła się na przełomie XIX/XXw i jest efektem przenoszonej idei anarchizmu na grunt związków zawodowych;podstawowym założeniem a.s. jest pogląd że w społeczeństwie socjalistycznym własność środków produkcji oraz kontrola nad produkcją i podziałem dóbr zostaje przekazana w ręce związków zawodowych;każda gałąź przemysłu miała być kontrolowana przez robotników zatrudnionych w tej gałęzi;zakładano utworzenie specjalnych rad reprezentujących stanowisko robotników danego syndykatu którego zadaniem było regulowanie wzajemnych stosunków między syndykatami,rady te miały być jednak pozbawione prawa do samodzielnego decydowania. Głównym ideolog Sorel twierdził że wielkie ruchy dziejowe były inspirowane mitami społecznymi które ogarniały umysły ludzkie tworząc jednocześnie siłę tych ruchów; mitem ruchu syndykalistycznego miała być idea strajku powszechnego;reformy społeczno-ekonomiczne opóźniają rozwój procesu społecznego i zaostrzają konflikt klas między burżuazją a proletariatem; mit strajku generalnego miał sprzyjać moralności i psychice robotników, kształtować w nich etos walki, wyzwalać heroizm i ofiarność.Sorel postulował istnienie w społeczeństwie aktywnej,twórczej,walecznej i bohaterskiej postawy duchowej;w społeczeństwie socjalistycznym postawę tą miał kształtować kult pracy i produkcji oraz dział produkcji, traktowany jako wartość nadrzędna;szkołą formowania tych postaw miał być syndykat robotniczy grupujący wyłącznie świat pracy;w świecie toczy się zacięta walka klasowa;współczesne społeczeństwo składa się z dwóch przeciwstawnych grup których interesy są nie do pogodzenia.Sorel nisko cenił wartości moralne burżuazji i-uważał że jest ona tchórzliwa i skłonna do ustępstw

9.Cywilizacja represywna Marcuse-krytyka współczesnego społeczeństwa. W twórczości Marcusego widać wpływ pism Marksa; interesował go problemu alienacji wg Marksa rozumianej jako wyobcowanie prawdziwej istoty człowieka; zastanawia się nad istotą człowieka i jego człowieczeństwem i dochodzi do wniosku że być człowiekiem znaczy być wolnym;ten punkt wyjścia służy mu do krytyki społeczeństwa zniewalającego,tłumiącego prawdziwe marzenia i dążenia człowiecze,krytyka ta obraca się głównie wokół cywilizacji społeczeństwa przemysłowego; uważa że czyni ona z ludzi automaty,konsumentów i producentów niezdolnych do wyrażania a nawet do uświadamiania sobie własnych ludzkich potrzeb; takie społeczeństwo jest społeczeństwem totalitarnym;krytyka Marcusa dotyczy zarówno państwa komunistycznego co państwa dobrobytu;wzywał do rewolucji która zniesie system zniewolenia dając jednostkom egzystencję uspokojoną;rewolucją powinna przeprowadzić nie klasa robotnicza (skorumpowana) lecz nowa lewica,młodzież i elity intelektualne które pociągną za sobą proletariat.

10.Główne wartości i założenia Nowej Lewicy-to ruch ideologiczny i społeczno-polityczny którego bazą społeczną była przede wszystkim młodzież studencka i część intelektualistów akademickich,rozwinęła się w latach 60-tych w USA i krajach Europy Zachodniej; odrzucaja styl myślenia,założenia programowe i formy działania starej lewicy utożsamianej z ideologią socjalistycznej-demokracji i marksizmu-leninizmu;określenie nowej lewicy sformułowana przez grupę studentów skupionych wokół czasopisma New Life Review;założenia ideologiczno-programowe N.L. stanowiły zbiór koncepcji i poglądów zapożyczonych z różnych kierunków filozoficznych doktryn społeczno-ekonomicznych,religijnych i moralnych;naczelnym hasłem ideowym ruchu było 3xM: Marks,Mao,Marcuse których uznawano za głównych ideologów N.L.; w programie N.L. zaznaczył się wyraźny wpływ egzystencjalizmu,anarchizmu,trockizmu,liberalizmu oraz religii chrześcijańskiej,buddyjskiej;ruch N.L objął swoją działalnością także różne dziedziny życia intelektualnego,kult i obyczajowości społeczeństwa zachodu w postaci kontrkultury;głównym przedmiotem krytyki były zasady i organizacja życia politycznego i społeczno liberalnych demokracji Zachodniej;potrzeba radykalnego zreformowania systemu politycznego w kierunku jego decentralizacji,odejścia od sformułowanych i biurokratycznych procedur podejmowania decyzji politycznych oraz daleko idącego zbliżenia instytucji publicznych do rzeczywistych potrzeb i interesów przeciętnego obywatela;nurt umiarkowany-struktury systemu politycznego uległy skostnieniu,nastąpił zanik konkurencji między partiami politycznymi zaś sama władza przeszła w ręce wąskiej elity i technokratów;swoje znaczenie straciły wartości tj demokracja,wolność,pluralizm;proponowany program zmian politycznych był odbiciem związków ideowych danych organizacji N.L.z określonymi doktrynami politycznymi;zakładano przywrócenie autentyczności życia publicznego na drodze demokracji uczestniczącej zapewniając każdemu obywatelowi bezpośredni udział w podejmowaniu decyzji politycznych;istnieje potrzeba rozwijania samodzielnej inicjatywy;nurt radykalny nawoływał do totalnej rewolucji,likwidacji instytucji państwowych,stosowanie terroru jako metodę walki politycznej;program społeczny oparty na idei autentycznego „JA”,wspólnoty równości i wolności;dążyli do zbudowania podstaw nowego indywidualizmu opartego na wolności poszukiwania,identyfikacji i praktykowania własnego „JA”;przejawami N.L. były zarówno wewnętrzne przeżycia psychiczne i myślenie człowieka jak i zewnętrzne zachowanie manifestujące jego style życia;pełną swobodę samorealizacji jednostki wiązano ze wspólnotą (komuna) która miała sprzyjać utrwaleniu prawdziwych więzi międzyludzkich,stwarzać warunki do zniesienia poczucia samotności,alienacji,anonimowości

11.Rewolucja i jej główne siły Marcuse-jego poglądy społeczno-polityczne były przetworzonym zbiorem myśli Hegla,Freuda i Marksaczłowiek jest natury dobry, potrzebuje wolności,miłości;wpływ na jego poglądy miały wartości konformizmu i konserwatyzmu a także marksizm;klasa robotnicza i jej partie utraciła swój dawny potencjał rewolucyjny,zniewolone nieustającą pogonią za wyższym poziomem konsumpcji.;jedynie na drodze rewolucji można odrzucić represyjność cywilizacji przemysłowej zmusić go do konieczności pracy ponad siły,zjednoczyć z drugim człowiekiem w miłości,pojednać z przyrodą i bogiem;siły rewolucyjne upatrywano w studentach,radykalnej inteligencji,uciskanych mniejszościach rasowych i etnicznych oraz narodach trzeciego świata;wyobrażał sobie ustrój pełen wolności,graniczący z erotycznym hedonizmem,atrakcyjny nie tylko dla zbuntowanej młodzieży ale również dla innych radykalnych ruchów politycznych

12.Wyjaśnij skrót eksponowany przez Nową Lewicę:Mao-Marks-Mercuse-krytycyzm społeczny NL wobec rzeczywistości osiągnął kulminację w ruchach końca lat 60;demonstracje studenckie w Paryżu 1968,protesty przeciwko dyskryminacji rasowej w wojnie Wietnamskiej i system edukacji doprowadziło do krytyki sytuacji człowieka w cywilizacji przemysłowej;źródła kryzysu NL upatrywała w tradycji oświecenia i postoświecenia: racjonalizmi,pozytywizmie i technokratyzmie;naczelne hasła ideowe ruchu to trzy razy M (Marks, Mao, Marcuse) Marcuse:dążył do rozbudowania podstaw nowego indywidualizmu opartego na wolności poszukiwania identyfikacji i praktykowania własnego, autentycznego ja,pełną swobodę samorealizacji wiązał ze wspólnotą (komuną) która miała sprzyjać utrwaleniu autentycznych więzi międzyludzkich.Maoizm:absolutyzacja przemocy jako metody działań politycznych nad ich sferami życia politycznego,teoria rewolucji i wojny domowej,podstawową sprawą władzy jest przemoc i przymus

13.Idee socjalistów utopijnych-H.Saint Simon krytykował ustrój kapitalistycznego;jednym ze źródeł współczesnego zła był brak oświecenia ludu; nauka i technika to droga do uporządkowania spraw społecznych,gardził filozofami i prawnikami ponieważ nie posiadają oni wiedzy pozytywnej która jest niezbędna do stworzenia nowego porządku;przyszłość społeczeństwa ukształtują ci którzy tworzą realia społeczne: uczeni-technicy,przemysłowcy; prawo trzech stadiów rozwoju umysłu ludzkiego (technologicznego,materialistycznego,pozytywnego); w produkcji przemysłowej upatrywał podstawę ekonomiczną współczesnego mu społeczeństwa a w rozwoju przemysłu i nauki główne źródła postępu społecznego;chciał wprowadzić racjonalną organizację produkcji i stworzyć społeczeństwo industrialne;industrializm będzie ustrojem w którym nastąpi likwidacja przywilejów feudalnych;praca stanie się podstawą bytu jednostkowego i społecznego;naczelną nauką społeczeństwa industrialnego stanie się ekonomia polityczna;społeczeństwo zostanie zorganizowane na wzór warsztatu przemysłowego.;wpływ na sprawy polityki będą mieli tylko przedstawiciele industrii;odrzucał zasadę równości jako hamującą postęp społeczny i postulował oparcie industrialnego społeczeństwa na zasadzie hierarchii pracy,zdolności i wiedzy;przeciwnik koncepcji rewolucyjnych przeobrażeń społecznych Fourier-przyczyną zła jest rozdrobnienie własności i pasożytnictwo w handlu;przed ujemnymi skutkami anarchii ustroju kapitalistycznego może uchronić społeczeństwo tylko wprowadzenie ustroju opartego na uspołecznieniu środków produkcji;istniejącej rzeczywistości przeciwstawiał Fourier swą koncepcję idealnego ustroju pozbawionego wszelkiego przymusu;podstawową komórką tego ustroju,opartego na zrzeszaniu się miała być falanga;każda falanga miała zrzeszać ok. 1600 osób;miał to być rodzaj zrzeszenia wytwórców i organizacja konsumentów; istotne jest wychowanie dzieci i prawa kobiet;wyzwolenie kobiety jest miarą wyzwolenia powszechnego;każdy członek falangi miałby prawo do pracy a zarazem wolność wyboru pracy;nie był zwolennikiem rewolucji,zalecał natomiast propagandę i perswazję.R.Owen-reprezentował ideologię socjalizmu utopijnego;społeczeństwo kapitalistyczne jest równie niedoskonałe jak ustrój stanowy i podobnie jak feudalizm jest przejściowym etapem rozwoju ludzkości;społeczne władanie środkami produkcji zapewni najlepszą organizację społeczeństwa; społeczeństwa w którym zapanuje wolność i sprawiedliwość;pragnął scentralizować ogólne zarządzanie produkcją,podziałem i zatrudnieniem;sprawa wychowania i kształcenia powinna się znaleźć w rękach państwa'podstawową formą społeczną miały być organizacje handlowo-bankowe które kontynuowałyby działalność robotniczych spółdzielni w sferze produkcji;właśnie te spółdzielnie,ujęte w organizacyjną sieć ogólnokrajową miały stanowić podstawę przyszłego ustroju;proces przeobrażenia stosunków społecznych nie może być dokonywany drogą przemocy,środkiem do tego celu powinna być siła przekonywania i dobry przykład

14.Główne idee socjaldemokracji-wyraźne rozgraniczenie idei socjalizmu od komunizmu,oskarżano międzynarodowych. komunistów że dążą do zaostrzania sprzeczności klasowych w celu ustanowienia dyktatury jednej partii;socjalizm to ruch wszystkich którzy chcieli położyć kres wyzyskowi człowieka przez człowieka i dążą aby całe społeczeństwo miało prawo stanowienia o życiu gospodarczym;ruch socjalistów miał zmierzać do ustroju sprawiedliwości dobrobytu,wolności i pokoju;nie ma socjalizmu bez wolności którą może zapewnić jedynie demokracja,prawa i wolności:wolność osobista,w. prasy,równość wobec prawa;demokracja miała być rządami większości przy poszanowaniu praw mniejszości,domagano się prawa autonomii kulturalnej dla mniejszości językowych,ma obowiązek bronienia się przed tymi którzy jej nadużywają w celu jej zniszczenia. Cele socjalizmu dotyczące demokracji gospodarczej:1.Pełne zatrudnienie 2.Wzrost produkcji.3.Zabezpieczenie społeczne 4.Sprawiedliwy podział dochodów i majątków 5.Stałe podnoszenie dobrobytu.Gospodarka planowana nie wymaga uspołecznienia wszystkich środków produkcji ani skupienia wszystkich decyzji gospodarczych w rękach rządu;upaństwowienie miało występować w celu kontroli nad przemysłami kluczowymi i niedopuszczenia do wyzysku mas ludowych przez kapitalistyczne monopole i kartele;robotnikom miano zagwarantować demokratyczny udział w kierownictwie przemysłów a parlamentom-kontrolę nad całością gospodarki;wielość praw socjalnych:prawo do pracy,do pomocy lekarskiej i do ochrony macierzyństwa,do wypoczynku,do zabezpieczania na starość,na wypadek bezrobocia lub niezdolności do pracy,młodzieży do wykształcenia odpowiadającego indywidualnym zdolnościom,do mieszkania; w skali światowej głosili:1.Konieczność likwidacji nędzy w skali światowej 2.Wspomaganie równomiernego rozwoju gospodarczego wszystkich narodów;partie socjaldemokratyczne miały być nie tylko robotniczymi ale grupującymi wszystkich niezadowolonych z systemu gospodarki wolnorynkowej (co daje możliwość współpracy z partiami chrześcijańskimi czy chłopskimi),partie te przestawały nalegać na kierowanie gospodarką (nastawianie się na wyrównywanie niedomagań kapitalizmu wolnorynkowego);obrona demokracji czyniła z partii socjaldemokratycznych partnera politycznego dla partii liberalno-demokratycznych

15.Fabianizm-został rozwinięty przez fabianistów-członków i zwolenników programu Stowarzyszenia Fabian założonego w 1884 r. w Londynie przez grupę intelektualistów;początkowo przyjmowany był przez drobnomieszczaństwo i wąskie kręgi robotnicze potem urósł do ideologii wywierającej duży wpływ na brytyjską partię pracy;nawiązywali do empiryzmu krzewiącego wśród Anglików „ducha pozytywistycznego”; wprowadzili reformy w zakresie:oświaty,służby zdrowia i gospodarki komunalnej;odwoływał się do 4 źródeł ideowych:1. brytyjskiego empiryzmu,2. radykalnego liberalizmu,3. religii chrześcijańskich,4. idealizmu estetycznego i etycznego;stworzył oryginalną formę reform społecznych,powolnego działania zwaną gradualizmem-to istota socjalizmu fabiańskiego (gradualizm odwołuje się do idei stopniowości,ciągłości i jednolitości rozwoju procesów społecznej którą winni uwzględniać reformatorzy dokonujący zmian społecznych);jego sukcesy są wynikiem redukowania abstrakcyjnych problemów do faktów z cierpliwego reformowania życia społecznego bez uprzedzeń i urazów klasowych;nie dążyli do tworzenia wielkiej partii masowej,byli nieliczni ale oddziaływali na miliony

16.Podstawowe idee „Socjalizmu z Katedry”-socjalizm z katedry powstał pod wpływem lassalizmu;rozwijali go intelektualiści powierzając państwu reformatorskie zadanie przeprowadzenia korzystnych dla robotników reform socjalnych;doktryna ta znalazła w ujęciu L.J. Brentanca;doszedł do wniosku że stopniowa poprawa warunków tamtejszego proletariatu jest w stanie zahamować napięcia w jego stosunkach z kapitalistami,uogólniające te obserwacje przeniósł ją na grunt niemiecki jako dyrektywę dla programu ruchu robotniczego,należało domagać się podwyżek płac robotników i reform socjalnych przeprowadzonych przez państwo zamiast rewolucji;wg Engelsa socjalizm z katedry był nurtem myśli zgodnej z interesami burżuazji o charakterze reformistycznym i rewizjonistycznym

18. E.Bernstein-ideolog i przywódca Socjaldemokratycznej Partii Niemiec, autor pracy Zasady socjalizmu i zadania socjalnej demokracji,był ojciec socjalizmu rewizjonistycznego:1.odrzucił filozofię Marksa jako teoretyczną podstawę ideologii socjalizmu;negował marksizm oparty na filozofii Hegla;opowiadał się za neokantyznmem. 2.negował wierzenia Marksa w to że rewolucja jest rozwiązaniem wszystkich problemów społecznych, odrzucał marksistowską prognozę zmian społecznych (przechodzenia od kapitalizmu do socjalizmu) przy pomocy rewolucji,socjalizm może jedynie zwyciężyć poprzez stopniowe,wieloletnie reformy socjalistyczne w ramach kapitalizmu,będą one wymuszone przez naciski robotników którzy zdobędą swoje przedstawicielstwo w parlamencie.3.wskazywał że kapitalistyczna ekonomika gwarantuje ciągły wzrost stopy życiowej całego społeczeństwa w szczególności proletariatu osiągającego coraz wyższe płace;w pewnym momencie będzie tak że płaca robotnicza będzie równa całej wytwarzanej przez robotnika wartości;w ten sposób jeszcze w ramach kapitalizmu dojdzie do stopniowego ograniczenia wyzysku robotnika aż do jego zupełnego zaniku;to główna rewizja samego trzonu ekonomicznej teorii Marksa: klasa społeczne będzie oparta nie na kryterium stosunku do własności środków produkcji ale na kryterium wielkości osiągniętego faktycznie dochodu i zarobku;pozycje ekonomiczną i socjalną jednostki w społeczeństwie wyznacza osiągnięty dochód a nie stosunek do środków produkcji;wraz z rozwojem masowej produkcji kapitalistycznej,wzrośnie standard życia mas robotniczych i nastąpi rozrost tzw.klasy średniej.4.dostrzegał proces demokratyzacji w kapitalistycznych mechanizmach sprawowania władzy państwowej 5.wpływy polityczne burżuazji maleją na rzecz wpływów klasy robotniczej (wiec konflikt burżuja-klasa robotnicza łagodnieje co wskazuje na zbędność rewolucji) 6.można w panującym ustroju kapitalistycznym dostrzec pierwiastki które będą podwaliną dla przyszłego ustroju socjalistycznego,są to:związki zawodowe,spółdzielczość handlowa i samorząd terytorialny;trzeba je rozwijać na drodze reform aby w ogóle można było myśleć o ustroju socjalistycznym;ponadto pierwiastki te klasa robotnicza powinna nieustannie umacniać poprzez walkę polityczną z burżuazją o jak najwięcej miejsc w parlamencie i mandatów w samorządzie terytorialnym

20.Współczesny socjalizm demokratyczny-po II w.ś. zaznaczyła się wyraźnie ewolucja socjaldemokratyzmu w kierunku prawicowym;główne cechy:1.jest to reformistyczny nurt myśli politycznej liderów klasy robotniczej krajów zachodnich;2.nie ma on jednolitych podstaw filozoficznych,opiera się na elektrycznym połączeniu różnych ideologii burżuazyjnych obcych marksizmowi-leninizmowi;3.odcina się od marksizmu-leninizmu jako doktryny bądź „przestarzałej” bądź „nieadekwatnej” do warunków współczesnego kapitalizmu4.w ślad za tym idzie krytyka marksizmu-leninizmu,zwłaszcza w zakresie teorii rewolucji,walki i dyktatury proletariatu,głosząc tezy o ponad klasowej istocie państwa kapitalistycznego i o możliwości przejścia do socjalizmu na drodze reform;5.cechuje go pragmatyzm wynikający z jego kompromisowego stosunku do doktryn burżuazyjnych;występują w polityce zagranicznej dopuszcza współpracę partii socjaldemokratycznych z partiami komunistycznymi.

21.Główni teoretycy rewolucjonizmu-komunizmu (K. Marks, F. Engels) zgodnie z Marksizmem rewolucja społeczna odbierana jest jako głęboki przewrót,raczej krwawy niż pokojowy;rewolucja jest w ekonomicznym,politycznym i ideologicznym życiu społeczeństwa,najważniejszym przejawem konieczności rozwoju dziejowego;pochód rewolucji w dziejach miał zakończyć rewolucję socjalistyczną dokonaną przez klasę robotniczą w imieniu wszystkich klas,w interesie całego społeczeństwa.Marks i Engels marzyli o „rewolucji nieustającej”;władza państwowa nie znalazłaby się w rękach proletariatu na całym świecie,dostrzegali szansę na zwycięstwo w rewolucji socjalistycznej jedynie w wysoko rozwiniętych gospodarczo,kapitalistycznych krajach europejskich i USA;polegając na sile mas proletariackich nie lekceważyli przy tym roli wybitnych ideologów i polityków;komunizm marksistowski jest przejawem rzeczywistej,naturalnej i koniecznej tendencji rozwojowej w dziejach społeczeństw;rozwój ten zamyka się w ramach triady od komunizmu społeczeństw pierwotnych poprzez społeczeństwa klasowe do komunizmu społeczeństw przyszłości;komunizm dla Marksa i Engelsa jest ruchem rzeczywistym który znosi stan obecny;do realizacji tego ruchu zdolny jest jedynie proletariat ale w perspektywie celów komunistycznych czyni to w imieniu całej ludzkości

23.Teoria rewolucji społecznej-zdanem marksizmu rewolucja społeczna jest najwyższym przejawem walki klasowej;to głęboki przewrót w ekonomicznym,politycznym i ideologicznym życiu społeczeństwa;w jej wyniku następuje przejście od jednej,przestarzałej formacji społeczno-ekonomicznej do drugiej,nowej,bardziej postępowej.Marksizm rewolucyjny uznaje za niezbędny element rozwoju procesu dziejowego,rewolucja to konieczność historyczna,początkiem rewolucji jest konflikt między nowymi siłami wytwórczymi a starymi stosunkami produkcji;walka na płaszczyźnie ekonomicznej łączy się z walką o władzę polityczną;zgodność stosunków produkcji z charakterem sił wytwórczych wymaga przejścia władzy państwowej z rąk klasy zachowawczej lub reakcyjnej do rąk klasy postępowej; głównym problemem każdej rewolucji jest zagadnienie władzy państwowej;żadna klasa panująca nie rezygnuje ze swej władzy dobrowolnie dlatego klasa może zmieniać stosunki społeczne dopiero gdy przemocą obali panowanie starej klasy;istotnym problemem teorii rewolucji społecznej jest geograficzny zasięg rewolucji;Marks i Engels sformułowali ideę „rewolucji nieustającej”,miała trwać dopóki proletariat nie zdobędzie władzy państwowej w całym świecie kapitalistycznym;twórcy materializmu historycznego uważali że rewolucja socjalistyczna może się rozwinąć jeśli obejmie swym zasięgiem jednocześnie wszystkie lub najpotężniejsze państwa kapitalistyczne; zwycięstwo socjalizmu w jednym kraju umożliwia ekspansję w innych krajach rozwiniętych:Anglii,USA,Holandii; wg Lenina rewolucja. socjalistyczna urzeczywistni się najpierw w tym państwie które jest najsłabsze kapitalistyczne-Rosji.Marks i Engels opierając się na tezie że siłą określającą rozwój społeczeństwa jest sposób produkcji dóbr materialnych, dowiedli że lud jako wytwórca tych dóbr jest twórcą historii,lud był dla nich siłą społeczną opowiadającą się za postępowymi procesami rozwoju społecznego,zaliczali do niego masy pracujące jako wytwórców dóbr materialnych oraz wartości duchowych;wg marksizmu to lud przygotowywał wszelkie przewroty techniczne,udoskonalając narzędzia pracy i siły wytwórcze,odgrywał ogromną rolę w walkach politycznych w całej historii

25.Eurokomunizm-wyraz ewolucji zachodnioeuropejskiego ruchu komunistycznego;doktryną która miała umożliwić komunistom zachodnim wejście na scenę polityczną nie tylko w charakterze partii opozycyjnych ale i przyjęcie władzy;twórcami byli: G Marchais,E Berlinguer,S Carillo;podstawowym założeniem było odrzucenie idei dyktatury proletariatu i zaakceptowanie zasad demokracji;komuniści głosili w swoich programach nienaruszanie zasad demokracji politycznej,utrzymanie rządów parlamentarnych,gwarantowali zachowanie partii opozycyjnych i poszanowanie konstytucyjnych praw i wolności obywatelskich,propagował solidarność wszystkich klas,rezygnując z hasła walki klas;odstąpili od wymogu jedności światopoglądowej;członkom patii komunistycznych zarzucano propagowanie ateistycznego światopoglądu;zakładał utrzymanie państwa świeckiego,rozdział kościoła od państwa oraz swobodę praktyk religijnych,odrzucał oficjalnie leninizm a marksizm uznano za teorię która winna być twórczo rozwijana;nie zamierzają wprowadzić całkowicie upaństwowionej i centralnie sterowanej gospodarki

26.Państwo w myśli politycznej marksizmu-państwo i prawo to zjawiska historyczne;są one rezultatem określonej fazy rozwoju społecznego i stanowią instrument panowania jednej klasy nad innymi klasami;cechą państwa opartego na wyzysku jest istnienie publicznej władzy która jest oddzielona od mas ludowych i którą sprawują specjalne siły, tj wojsko,grupa specjalistów,politycy,aparat biurokracji,policja;państwo jest machiną kierowniczą dysponującą własnym,wydzielonym od ogółu społeczeństwa aparatem przymusu;nawet państwo maksymalnie autorytarne o aspiracjach do ponadklasowości nigdy nie przestaje być organizacją służącą lepiej lub gorzej klasie panującej;państwo działające w obronie istniejącego ustroju ekonomicznego który wyraża interesy klasy panującej tworzy również prawo,określony system norm odzwierciedlających wolę tej klasy mających wartość przymusu i zabezpieczonych sankcją władzy;będąc odbiciem określonych stosunków ekonomicznych, produkcji i własności prawo utrwala je i sprzyja ich dalszemu rozwojowi;prawo jest więc wolą klasy panującej,podniesioną do rangi ustawy;państwo i prawo stanowią najważniejszy element nadbudowy społeczeństw klasowych a mianowicie jej część polityczną;marksizm stworzył teorię typów i form państwa która zwłaszcza po II wojnie światowej będzie intensywnie wcielana do praktyki politycznej i nauk społecznych,dowodził że historycznie następujące po sobie typy państw:niewolnicze, feudalne, kapitalistyczne są wyrazem panowania historycznie następujących po sobie klas wyzyskiwaczy: właścicieli,niewolników,feudałów oraz burżuazji;w ramach każdego typu państwa istnieją różne formy państwa,typ państwa zależy od historycznie określonego,ekonomicznego ustroju społeczeństwa,od tego jaka klasa znajduje się u władzy a formy państw zależą od konkretnych warunków historycznych,rozwoju danego kraju,od tego na jakim szczeblu rozwoju danej formacji znajduje się społeczeństwo,od stopnia pogłębienia się i zaostrzenia sprzeczności klasowych,od istniejącego układu sił klasowych;krytyka ustroju burżuazyjnego Marksa i Engelsa była nacechowana realizmem,nie była krytyką totalną. krytykującą słabości liberalnej,parlamentarnej republiki;Marks zauważył w niej pozytywne cechy: jest ona szkołą politycznego myślenia dla klas pracujących i podstawą podnoszenia rewolucyjnej świadomości proletariatu;marksizm starał się stworzyć podstawy racjonalnej teorii budowy państwa socjalistycznego;Marks dostrzegał początek organizacji państwa nowego typu w ustroju Komuny Paryskiej;centralną częścią marksowskiej refleksji o państwie była ideologia rewolucji; „odkryli” oni prawo rewolucji społecznej jako ważnego elementu procesu dziejowego i dali uzasadnienie historycznej konieczności rewolucji proletariackiej;wg Marksa stale zaostrzająca się walka klasowa doprowadzi do walki politycznej;istotnym warunkiem realizacji prawa koniecznej zgodności stosunków produkcji z charakterem sił wytwórczych jest przejście władzy państwowej z rąk klasy reakcyjnej w ręce klasy przodującej;więc podstawowym zagadnieniem każdej rewolucji jest władza państwowa,żadna klasa panująca nie zrezygnuje z niej dobrowolnie czyli nowa klasa i nowe stosunki produkcji mogą triumfować tylko wtedy gdy stara władza zostanie obalona przemocą;rewolucje społeczne są koniecznością rządzącą rozwojem społeczeństw; wysunęli też koncepcję rewolucji nieustającej trwającej aż do chwili gdy proletariat nie zdobędzie władzy państwowej, warunkiem powodzenia walki klasy robotniczej było zespolenie rewolucji proletariackiej wywołanie tzw. drugiego wydania wojny chłopskiej

28.Założenia ideologiczne i polityczne faszyzmu-ideologia ta nie stanowiła jednolitego systemu światopoglądowego lecz była połączeniem różnych elementów z filozofii irracjonalistycznych XIXw.,nacjonalistycznych doktryn solidaryzmu społecznego i antydemokratycznych teorii socjologicznych które miały teoretycznie uzasadniać idee etnocentryzmu,elitaryzmu i rasizmu;łącząc te elementy powstał całkowicie nierealny pogląd na świat,oparty na micie "misji dziejowej",wyższości własnego narodu nad wrogiem,sprawcą wszelkiego zła społecznego,wróg ten w każdym kraju jawił się inaczej: dla faszyzmu włoskiego był to "zgniły liberalizm",dla faszyzmu niemieckiego "twór żydowski";owa misja dziejowa własnego narodu miała uzasadniać pełną instytucjonalizację życia społecznego i całkowite podporządkowanie jednostki interesowi państwa,mit wroga stanowił uzasadnienie ciągłego terroru;w tych warunkach uzasadniony stawał się faszystowski kodeks moralny głoszący zasadę bezwzględnej wierności i posłuszeństwa wodzowi którego wola wyznaczała granice obowiązujących norm etycznych;na tej podstawie rozwijały się idee państwa totalitarnego prowadzące do utożsamiania narodu z państwem,państwa z rządem,rządu z jego szefem a szefa z wodzem faszystowskim;metodę oddziaływania propagandowo-ideologicznego faszyzmu stanowiła demagogia społeczna w najszerszym rozumieniu,podsycając rozczarowanie rządami demokratyczno-parlamentarnymi,niezadowolenie mas ukierunkowano na antysemityzm i antykomunizmn odwracając je od prawdziwych przyczyn nędzy i upadku społeczeństwa;faszyści dochodzili do władzy różnymi drogami, zależnie od warunków wewnętrznych poszczególnych krajów, albo siłą (Hiszpania) albo na drodze legalnego ustanowienia dyktatury (Włochy, Niemcy);partie faszystowskie zdobywały silne wpływy jeszcze przed zdobyciem władzy,z chwilą jej przejęcia podporządkowywały sobie aparat państwowy a ich bojówki tworzyły trzon nowych organów terroru i ucisku;ustanowienie dyktatury faszystowskiej w miejsce systemu wielopartyjnego wprowadzało system monopartyjny,władza wykonawcza i ustawodawcza przechodziła w ręce wodza partii którego gabinet stawał się jedynym ośrodkiem dyspozycyjnym,wszystkie stanowiska obsadzano faszystami a organa władzy państwowej podporządkowywano odpowiednim ogniwom aparatu partyjnego poddając jego kontroli;nad całym życiem publicznym i prywatnym panowała policja polityczna która eliminowała faktycznych i potencjalnych przeciwników reżimu,system bezpieczeństwa oparty był na kilku rodzajach policji mundurowej i tajnej;dla przyspieszenia masowej izolacji i wyeliminowania przeciwników politycznych faszyzm stworzył sieć obozów koncentracyjnych,metodami terroru i donosicielstwa wytwarzano atmosferę strachu zarówno wśród przeciwników jak i zwolenników faszyzmu;szczególną uwagę przywiązywały władze faszystowskie do wychowania młodzieży tworząc w tym celu specjalne organizacje;głosząc pogardę i nienawiść do innych narodów faszyści od początku swego powstania świadomie przygotowywał się do wojny,niebezpieczeństwo agresji ze strony państw faszystowskich wzrosło w 1933 po objęciu rządów przez A. Hitlera gdzie do potrzeb wojennych przystosowywano całą gospodarkę kraju;mimo terroru w państwach faszystowskich działały, choć w ograniczonym zakresie nielegalne partie i organizacje antyfaszystowskie które w obliczu narastania groźby wojny łączyły siły w antyfaszystowskich frontach ludowych

29.Zasadnicze idee liberalizmu-doktryna związana z burżuazją bogatym mieszczaństwem;to także postawa społeczno-polityczna cechująca się otwartością,wytrzymałością i tolerancyjnym stosunkiem wobec postaw,czynów i poglądów innych ludzi,odrzucający autorytaryzm;liberalizm to także ruch społeczno-polityczny oraz jeden z głównych nurtów w myśli społeczno-politycznej powstały w XVIII wieku którego trzonem jest indywidualistyczna koncepcja człowieka,preferowanie praw wolnościowych,własność prywatna,atomistyczna teoria społeczeństwa,postulat ograniczonych funkcji państwa;wyróżnia się następujące nurty:1.arystokratyczny od XVII do połowy XIX wieku; 2.demokratyczny do końca I wojny światowej (demo liberalizm);3.socjalny który trwa do dziś;podstawy liberalizmu:absolutna wolność jednostki to najwyższe prawo,wyklucza się stosowanie nacisku ze strony osób,instytucji i autorytetów,jednostka winna się kierować maksymalizacją zysku i unikaniem strat materialnych;prawo do własności prywatnej to dzięki niej człowiek najbardziej się rozwija,ten który ją posiada ale i ten który wykonuje najemną pracę;wolność związana z indywidualizmem,gospodarka rynkowa,wolny rynek ekonomiczny,polityczny,wolna konkurencja; władza państwowa winna stać na straży bezpieczeństwa wewnętrznego i zewnętrznego,państwo nie może jednak ingerować w wolność jednostki;podział władzy,racjonalizacja prawa;główni teoretycy liberalizmu: Grocjusz,Spinoza,Hobbes,Locke,Mill,Constant,Bentham

30.Doktryna państwa dobrobytu-ekonomiczna koncepcja państwa i społeczeństwa wywodzi się z powstałego w okresie międzywojennym nurtu poglądów ekonomicznych zwanego ekonomią dobrobytu;akceptując zasady gospodarki rynkowej i demokracji teoria państwa dobrobytu postuluje szeroki zakres ingerencji państwa w życie gospodarcze w celu zapobiegania negatywnym skutkom działania mechanizmu rynkowego zwłaszcza bezrobociu oraz zapewnienia wszystkim obywatelom odpowiednio wysokiego poziomu dobrobytu dzięki rozwiniętemu systemowi świadczeń i usług socjalnych finansowanych przez budżet państwa czerpiącego środki z wysokiego opodatkowania dochodów podmiotów gospodarczych; koncepcja ta bierze swój początek w reformach socjalnych końca XIX wieku i pierwszej połowy XXw.;do najbardziej istotnych należą: a) reformy społeczne Bismarcka w Niemczech (miały na celu objęcie możliwie szerokich rzesz ludności obowiązkowymi ubezpieczeniami) b) reformy społeczne w Anglii w latach 1906- 1914 (powszechne szkolnictwo,legalność działania związków zawodowych,rozwój służby zdrowia;wprowadzono ubezpieczenia społeczne,zapewniono minimalne wynagrodzenie) c) polityka „New Deal” prezydenta Roosevelta w USA (rekonstrukcji systemu finansowej w celu zachęcenia do aktywizacji kapitału zwiększając siłę nabywczą ludności skutkującej stałym ożywieniem rynku;reformy zmierzały do rozwoju powszechnych ubezpieczeń społecznych w zakresie służby zdrowia, nacjonalizacji niektórych gałęzi produkcji) d) rząd Partii Pracy w Anglii w latach 1945-1950

(stworzył dojrzałą postać „państwa dobrobytu” w Wielkiej Brytanii, stającej się „modelem” praktycznego urzeczywistnienia teoretycznych założeń tej doktryny)

31.Doktryna kapitalizmu ludowego-teoria głosząca przeobrażenie stosunków własnościowych w gospodarce,postęp techniczny oraz związany z tym proces wyłaniania się nowych elit władzy co doprowadzić ma do ukształtowania się nowego systemu społeczno-gospodarczego odmiennego od tradycyjnego kapitalizmu;zasadniczą cechą jest rozproszenie kapitału,pozbawienie właścicieli władzy ekonomicznej a tym samym zanik podstawowego konfliktu między kapitałem a pracą; Berle to znanych ideolog idei kapitalizmu ludowego;wizja kapitalizmu kolektywnego jest i liberalno reformistyczną koncepcją ideologiczną i hasłem politycznym,wg niego należy stworzyć taki ustrój w którym istnieje własność rozproszona i gdzie nie ma podziału na właścicieli kapitału i klasę pracującą gdyż każdy kto zechce może zostać kapitalistą poprzez nabycie pewnej ilości akcji kapitałowych stając się współwłaścicielem danego przedsiębiorstwa lub firmy

32. Libertarianizm i ordoliberalizm-libertarianie postulowali zmniejszanie wpływu władzy państwa na życie jednostki aż do zupełnego jego zniesienia,doprowadzenie do całkowitej prywatyzacji;państwo objawia się w zminimalizowanej regulacji prawnej ograniczonej do stanowienia norm zakazujących jednostce działań przeciwko innym jednostkom (zabójstw,kradzieży),nie zakazujących w imię obrony wolności indywidualnej jakichkolwiek działań przeciwko sobie (samobójstw,eutanazji,narkotyzowania się,alkoholizmu,prostytucji);wg libertarianizmu ład międzynarodowy wyzbyty dążeń agresywnych miałby się opierać na swobodnej wymianie rynkowej jednostek z różnych krajów,niehamowanej granicami państwowymi;Rothbard głosił radykalny libertarianizm-z równego prawa naturalnego do wolności i własności wynika że każdy powinien decydować samodzielnie o własnym losie aż po samounicestwienie,ten racjonalny i naturalny porządek zakłóca istnienie państwa które jest złem absolutnym,państwo to największa mafia wszechczasów,utrzymywana z kradzieży jaką są podatki uzasadnianą przez płatnych ideologów jakimi są intelektualiści,bronioną przez żołnierzy-niewolników przymuszanych do obowiązkowej służby wojskowej;dostrzegł on możliwość całkowitego zniesienia państwa i zastąpienie go niczym nieskrępowanym systemem wolnorynkowym na którym konkurowałyby ze sobą różnorodne przedsiębiorstwa prywatne oferujące nie tylko tradycyjne usługi lecz również w zakresie policyjnym,wymiaru sprawiedliwości,obronności kraju;zarówno w stosunkach wewnętrznych jak i międzynarodowych należałoby wykluczyć jakikolwiek przymus i pozwolić ludziom żyć w warunkach wolności na zasadach dobrowolnej współpracy.Nozick-głosił liberterianizm umiarkowany;dążąc do zminimalizowania funkcji państwa ogranicza je do ochrony interesu prywatnego;funkcje państwa są możliwe do moralnego usprawiedliwienia pozostając w granicach wolności negatywnej-zabezpieczenia naturalnych wrodzonych praw jednostki i nie powinny pretendować do wolności pozytywnej,jakichkolwiek koncepcji sprawiedliwości dystrybutywnej zawsze polegających na arbitralności i przymusie. Ordoliberalizm-wraz z porażką faszyzmu i nazizmu pojawiły się sprzyjające warunki dla rozwoju liberalizmu niemieckiego;stało się to dzięki osiągnięciom tzw. szkoły freiburskiej;założycielem tej szkoły był W Eucken który analizował pięć idealnych form rynkowych:monopol,częściowy monopol,oligopol,częściowy oligopol i konkurencję jednostek zajmujących się przedsiębiorczością;Ropke-założenia swojego ordoliberalizmu usytuował na skrzyżowaniu liberalizmu socjalnego postulującego deproletaryzacje jednostek poprzez upowszechnienie własności prywatnej z katolicką nauką społeczną mającą powściągać wybujały indywidualizm w celu przywracania równowagi między jednostką a wspólnotą;M Armacka-sprzeciwiał się doktrynie dobrobytu i ideom socjaldemokratycznym obierając za cel „połączenie zasady wolności rynkowej z zasadą społecznej równości” proponował jego osiągniecie nie przez oddziaływanie państwa lecz dobrowolny konsensus kształtujący się między wolnymi jednostkami a pragnieniem powszechnego dobral;za podstawę społecznej gospodarki rynkowej przyjmował: ochronę i rozszerzenie własności środków produkcji,stworzenie i utrzymywanie elastyczności mechanizmu cenowego,stabilizację siły nabywczej pieniądza,swobodny dostęp do rynków innych krajów,wolność zawierania transakcji i umów oraz odpowiedzialność materialną autorów decyzji gospodarczych;ordoliberalizm niemiecki wyróżnia się od innych nurtów dwoma cechami: chrześcijańskim charakterem i przyznawaniem państwu większej roli

33.Rola jednostki i wolność w idei liberalizmu-podstawą ustroju liberalnego stanowi zasada tolerancji;aby liberalizm miał rację bytu w społeczeństwie potrzebny jest szereg ustępstw ze strony jednostek na rzecz ogółu;społecznym uzasadnieniem liberalizmu jest zasada równości,każdy dorosły obywatel ma takie samo prawo do wolności i niezależności,wolno robić wszystko to czego prawo nie zabroni robić,wolnośź to najwyższa wartość,to prawo czynienia wszystkiego tego na co ustawy pozwalają;poszanowanie prawa jest gwarancją wolności;polityka stanowienia prawa powinna być umiarkowana, powściągliwa w zakresie regulacji prawnych życia społecznego'wolność polityczna najlepiej rozwija się pod rządami umiarkowanymi, ich działanie ma polegać na systemie hamulców i sił równoważących,zapobiegających nadużywania władzy;wolność związana jest z indywidualizmem;absolutna wolność jednostki to najważniejsze prawo które nie może istnieć pod naciskiem autorytetów,osób i instytucji;jednostka powinna się kierować maksymalizacją zysku i unikaniem strat materialnych

34. Leon XII i Pius XI-Leon XIII (1878-1903) jako pierwszy spośród Ojców Kościoła katolickiego zaakceptował zasady ustrojowe kapitalizmu; Leon XIII był nieprzychylny dwóm dominującym doktrynom epoki:burżuazyjnemu liberalizmowi i socjalizmowi;zerwał jednak z polityką ostrej opozycji wobec ideałów liberalizmu i socjalizmu,zrozumiał że burżuazja pokonała ostatecznie feudałów a szybki wzrost liczbowy proletariatu rodzi szereg nowych problemów społecznych wobec których Kościół był bezradny,w tej sytuacji należało pogodzić się z rzeczywistością i unowocześnić doktrynę Kościoła;ta zgoda na rzeczywistość była jednak niechętna i wymuszona sytuacją polityczną;encyklika Rerum novarum-uznawała socjalistyczną tezę o istnieniu wielkiego zróżnicowania społeczeństwa w kapitalizmie i przyjmowała też za słuszną zasadę ograniczonej interwencji państwa w sprawy kapitału prywatnego;w encyklice tej skrytykowano marksistowskiej teorii socjalizmu;treść tej encykliki dobrze oddaje jej tytuł ogólny:rozwiązanie fałszywe-socjalizm i podtytuły: własność wspólna jest szkodliwa dla robotnika;własność wspólna zagraża rodzinie;wprowadzenie własności wspólnej grozi rozstrojem społecznym;przyznaje robotnikom „prawo” do własnych organizacji zawodowych opartych na średniowiecznych wzorach korporacyjnych-cechów i gildii,prawo to będące wyrazem idei solidaryzmu społecznego zwracało się przeciwko marksistowskim hasłom walki klasowej;encyklika dopuszcza interwencję państwa w dziedzinie socjalnej tylko wrazie obrony zagrożonej własności prywatnej,ochrony materialnych warunków pracy robotników (zwłaszcza kobiet i dzieci) oraz współdecydowanie o wysokości ich płacy;Leon XIII sformułował nową zasadę „sprawiedliwej płacy rodzinnej”„wystarczającej na utrzymanie własne,żony i dzieci oraz na oszczędzanie które pracownikowi najemnemu pozwoli z czasem dojść do skromnego mienia”;utożsamiał społeczny podział pracy z klasowym zróżnicowaniem społeczeństwa,głosił ideę marności życia ziemskiego i rozbudzając nadzieje wiecznego szczęścia w życiu pozaziemskim;opowiadając się za solidaryzmem społecznym zyskał popularność wśród partii reformistycznych a jego doktryna uzyskała znaczne wpływy w środowiskach mieszczańskich oraz wśród prawicy partii socjalistycznych.Papież Pius XI(1922-1939) był otwartym wrogiem komunizmu i socjalizmu, akcentował zasadę nierozerwalności małżeństwa;w encyklice Quadragessimo Anno (1931) głosił akceptację kapitalizmu i jego zasady własności prywatnej,rozdzielanej jednak „w miarę możliwości sprawiedliwie” między burżuazję i proletariat;zmierzały do przekształcenia walki klasowej w „szlachetny spór oparty na dążeniu do sprawiedliwości społecznej”,w sporze tym rolę mediatora miało spełniać zależne od burżuazji państwo kapitalistycznie,wspomagane przez związki zawodowe

35.Idea aggiornamento-papież Jan XXIII (1958-1963) zwany Dobrym Papieżem Janem rozpoczął zakrojony na szeroką skalę proces który nazwał aggiornamento czyli uwspółcześniania doktryny społecznej katolicyzmu;zwołał sobór powszechny znany jako Vaticanum II przed którym postawił zadanie sformułowania programu reform w Kościele chrześcijańskim'proces odnowy programów Kościoła katolickiego zapoczątkowane przez Jana XXIII i kontynuowane przez jego następców określane są mianem ruchu na rzecz realizacji idei aggiornamento (dojścia do stanu zgodnego z wymogami dnia dzisiejszego) lub działaniem w imię accomodata renovatio (przystosowującej odnowy);głównymi przyczynami aggiornamento są:świadomość niedoskonałości dotychczasowych form przekazu treści wiary,wzrastająca wrażliwość Kościoła na sprawy szybko przeobrażającego się obecnie świata,uwzględnianie potrzeby przechodzenia od biernej etyki dobroczynności do aktywnej etyki uczestniczenia,od pasywnego paternalizmu do aktywnego służenia ludzkości od partykularyzmu do uniwersalizmu; celem tej idei są:zaznaczenie „obecności Kościoła w świecie” drążonym „złem”,laicyzacji,sekularyzacji,materialnego stosunku do życia oraz różnego rodzaju egoizmu;włączenie się Kościoła katolickiego do walki o pokój i swobodny rozwój narodów; szukanie porozumienia z innymi religiami;w ruchu aggiornamento chodzi o zmianę form działania,pewne modyfikacje prawa kanonicznego i struktury Kościoła w celu nadania mu „misyjnego impulsu”

37.Założenia ideowe konserwatyzmu-1.ukazuje naturę ludzką jako mieszaninę dobra i zła w sensie etycznym,jeśli człowiek jest istotą dobrą to zasługuje na wolność,jeśli jest zły to potrzebuje skrępowań ze strony autorytetów,władzyreligii i wartości tradycji;hierarchiczne społeczeństwo spełniać może ważną rolę w zakresie powściągania złych skłonności natury ludzkiej.2.wyraża dwojaką postawę wobec zbyt dużej aktywności silnej władzy państwowej:z jednej strony, nie opowiadając się za konkretnym ustrojem społeczeństwa jako centralną wartość przyjmuje kategorię autorytetu politycznego a z drugiej zaś przenosi ograniczone zaufanie do natury ludzkiej na posiadaczy władzy państwowej.3. stanowi idee oporu wobec poważniejszych zmian społecznych,uważa że bezpieczniej jest zachować utrwalone układy polityczne niż poszukiwać nowych,zmiana społeczna w imię samej zmiany jest bezmyślna 4.jest doktryną antyradykalną w sensie odrzucania postulatów radykalizmu lewicowego;nie przyjmując środków radykalizmu prawicowego np. faszyzmu.5. żywi szacunek dla szeroko rozumianej tradycji,miałaby ona wyrażać naturę rzeczy rozumnego działania wielu pokoleń,utrzymujących więzi kulturowe w celu stawiania czoła naporowi zmian.6.stoi na gruncie antyegalitaryzmu,istnieje respekt dla arystokratyzmu-cech osobowych wynikających z wysokiego urodzenia,starannego wychowania i odziedziczonych talentów;ci którzy mają więcej zalet powinni zajmować wyższe pozycje w społeczeństwie

38.Rola tradycji i moralności w idei konserwatyzmu-istotna jest tradycja,przeciwstawianej temu co nowe i chronione przez elity społeczne;ona wyraża środek rozumnego działania wielu pokoleń,utrzymujących więzi kulturowe w celu stawiania czoła zmianom;postulowano z różną ostrością własność prywatną,wolność jednostki,rodzinę,arystokrację,religię i Kościół;to co nowe od wieków uchodzi za coś godnego pogardyl;zawsze obdarzano szacunkiem rzeczy stare:w Średniowieczu-„stare dobre prawa zwyczajowe”, a w czasach współczesnych np. tzw. starocie.

39.Konserwatyzm technokratyczny i rewolucyjny-po przegranej I św.konserwatyzm niemiecki nadal czerpał z agresywnych form ideologii imperialistyczno-nacjonalistycznych:romantyzmu politycznego,szkoły historycznej i prawicy heglowskiej;skutki przegranej wojny dotknęły warstwy średnie społeczeństwa niemieckiego które szukały oparcia w konserwatyzmie rewolucyjnym;jego ideolodzy przeczuwali zagrożenie dla klas średnich wynikające z jakościowego przeobrażenia się kapitalizmu wolnokonkurencyjnego w kapitalizm monopolistyczny,opowiadali się za szybkim rozstrzygnięciem konfliktów społecznych na drodze kontrrewolucyjnej ingerencji w procesy historyczne,zmierzali do zupełnego rozbicia demokracji burżuazyjnej i związanego z nią parlamentaryzmu aby zastąpić ją państwem autorytarnym;do czołowych przedstawicieli należą:O Spengler,Carl Schmitt,E Jünger;w najnowszych wersjach niemieckiej myśli konserwatywnej nie znajdujemy już powoływania się na autorytety metafizyczne lub odwieczne wartości (Boga, historię, naturę);opór wobec ruchów emancypacyjnych uzasadniany jest w niej często negatywnymi społecznie skutkami rozwoju przemysłowo-technicznego;przedstawiciele konserwatyzmu technokratycznego to R.Altman,A.Mohler, J. von Merkatz

43.Źródła myśli futurologicznej-obejmuje dużą różnorodność prognoz i projekcji naukowych,wiele odmian literackich,głównie typu science fiction i cały zakres rozważań ideologicznych w rodzaju doktryn konwergencji,koncepcji społeczeństwa przemysłowego bądź postprzemysłowego;niezależnie od swoich postaw-naukowych,literackich czy ideologicznych-jest to zawsze myśl o przeszłości społecznej;sensu stricte to nauka o prognozowaniu i projektowaniu społecznym;obejmuje teorie programowania i planowania oraz filozofię przyszłości;nie jest to nauka jednolita lecz połączenie elementów różnych dyscyplin naukowych odnoszonych do przyszłości;za główny cel przyjmuje rozpoznawanie tendencji rozwojowych aby oddziaływać na procesy społeczne zgodnie z wybraną drogą rozwoju,ważnym składnikiem myśli futurologicznej opartym na założeniach literackich są utopie współczesne;prognozy zawarte w utopiach współczesnych jako nierealnych z punktu widzenia obecnych możliwości wyobrażeń przyszłości są mało skonkretyzowane;posiadają wymowę optymistyczną (utopie pozytywne) lub pesymistyczną (utopie negatywne),związały się z literaturą fantastyczno-naukową przeżywającą współcześnie okres swojego kolejnego rozkwitu;do ideologicznych uzasadnień odwołują się przede wszystkim teorie technokratyczne,doktryny konwergencji oraz koncepcje społeczeństwa przemysłowego i postprzemysłowego;myśl futurologiczna wyrasta przede wszystkim z opozycji do marksizmu,pozostając na płaszczyźnie obrony interesów grup uprzywilejowanych odznacza się dzięki atrakcyjnej formie i obiecującej treści dużymi walorami propagandowymi;do głównych przyczyn rozwoju tej myśli należy utrzymujące się współzawodnictwo systemów społecznych i występowanie sprzeczności wewnętrznych zarówno w kapitalizmie jak i socjalizmie przy tym znaczną rolę odgrywają stałe dążenia grup uprzywilejowanych do utrwalenia swoich przywilejów i różnorodne determinanty rewolucji naukowo-technicznej;wg H.Kahna i A.Wienera:kultury stają się coraz bardziej sensualne,rozwijają się różnorakie elity demokratyczne,nacjonalistyczne,biurokratyczne.postępuje gromadzenie wiedzy naukowej i technicznej;instytucjonalizacja przemian biegnie głównie po linii: rozwój-wdrożenie-rozpowszechnianie i rozwija się w skali światowej;wzrasta dobrobyt i ilość czasu wolnego,następuje wzrost liczby ludności świata,obniża się społeczne znaczenie podstawowych zawodów,urbanizacja prowadzi do powstawania gigantycznych miast,wzrasta ranga instytucji nauczania i wychowania oraz potęga środków masowej zagłady i rozwój problemów dotyczących zagadnień rozwoju społecznego.Innowacje to nowe źródła energii,zmniejszenie liczby wad dziedzicznych i wrodzonych człowieka,skuteczne metody odchudzające,hibernacja w terapii lekarskiej;możliwość ratunku dla ludzkości zaistnieje po wyborze jednej z dwóch dróg ale to od samej już ludzkości zależy którą drogą będzie ona kroczyć:drogą niekontrolowanego rozwoju prowadzącą do katastrofy czy też drogą wiodącą do uratowania ludzkości zagrożonej nadmiernym wzrostem.

44. Przyszłość w ideologii futurologów i utopistów-A.Tofler w swojej pracy „Szok przyszłości” zmierza do określenia granic adaptacyjnych dla człowieka którego zmysły atakowane są nadmierną ilością bodźców a umysł zbyt wielką masą informacji;przeciążony w ten sposób człowiek pada ofiarą szoku zdarzeń przyszłości gdy znajdzie się w sytuacji konieczności podejmowania decyzji z reguły reaguje irracjonalnie;jego zdaniem irracjonalna reakcja ludzi na zespół zjawisk wynika z fizjologicznie ograniczonej ich zdolności adaptacyjnej które popychają człowieka współczesnego w kierunku lepiej na ogół znanej mu przeszłości;sprawiają że ledwie dostrzega on problemy teraźniejszości a niemal zupełnie umykają z jego świadomości rozważania na temat zdarzeń przyszłych dlatego też narażony jest na szok przyszłości i aby się temu przeciwstawić człowiek nie może opierać swoich badań ani na ślepej akceptacji ani na ślepym sprzeciwie natomiast powinien czerpać z całego zbioru twórczych środków niezbędnych dla kształtowania,przyśpieszania lub zwalniania tempa przeobrażeń społecznych;jednostka musi posiąść nowe zasady,przydatne selektywnie do planowania życia i nadawania mu odpowiedniego do jej zdolności tempa;potrzebny jest jej nowy rodzaj oświaty,nowe instytucje i formy organizacyjne,specjalne instytucje ktore stopniowo przystosowują ludzi do nowych sytuacji;inne instytucje to enklawy przeszłości (technika symulacji doświadczeń adaptujących jednostkę do oczekujących ją dopiero problemów) i imprezy masowe (środki wprowadzające pewne regularności społeczne);aby stworzyć idealny system oświaty należałoby gromadzić alternatywne obrazy przyszłości, dotyczące pożądanych rodzajów pracy,form współżycia międzyludzkiego oraz społecznych struktur organizacyjnych;zdaniem Toflera przyszłe społeczeństwo superindustrialne odrzuci organizację biurokratyczną na rzecz nowego systemu organizacji społeczeństwa (ad-hocracji) opartego na zasadzie tymczasowości;likwidacji ulegnie technokracja. Utopiści negatywni ostrzegając przed niepomyślnym jutrem, „nie chcą aby nastąpiła przyszłość”;technika to źródło sceptycyzmu,niepokojów,strachu i przerażenia;ich zdaniem przeszłe ustroje społeczne tworzą to:państwa policyjne bez reszty decydujące o całokształcie myśli i działań człowieka;państwa dyktatorów reklamy i przemysłu,potężne cesarstwa gangsterów,prymitywne rządy kultur plemiennych,rządy zautomatyzowanych maszyn i rozległe imperia globalne; w rewolucji naukowo-technicznej jest niebezpieczeństwo gwałtownej zagłady ludzkości,zatracenia człowieczeństwa i unicestwienia tych stron życia społecznego które były dotychczas pożądane;A.L.Huxley reprezentuje pogląd utopii pesymistycznych dotyczących przyszłości społeczno-politycznej;obrazuje on świat gdzie ludzie rodzą się w wylęgarniach zorganizowanych na skalę przemysłową,żyworództwo wyeliminowano zupełnie,wychowanie opiera się na nauczaniu podczas snu;obowiązuje zasada:„ludzie szczęśliwi mają,co chcą,nigdy nie chcą czego mieć nie mogą”;w nowym świecie uczucia są sztuczne,brak jest trwałych związków opartych na miłości gdyż dozwolone są tylko erotyczne przygody,ludzie zachowują młodość aż do chwili śmierci po której spłoną w krematoriach;korzystając z pomocy nadzwyczajnych medykamentów potrafią dowolnie redukować swój wiek;naukę kontroluje państwo czuwające aby ludzie nie przekraczali określonego poziomu wiedzy bowiem jej nadmiar prowadzi zwykle do zła społecznego;ludzkości grozi przeludnienie,spadek standardu życiowego,likwidacja wolności jednostkowej,zmianą ludzi w automaty i różnymi formami manipulacji ich wolą.

45.Technikratyzm-J.Burnham-na mapie współczesnego świata rysuje się obraz jednolitego „społeczeństwa menedżerów” w którym władzę przejęli technokraci a konflikty klasowe należą już do przeszłości;ujawnia się trzecia,rządząca,klasa menedżerów która sprawuje władzę także w państwach socjalistycznych;zalicza on do niej dyrektorów nadzorców,inżynierów,techników i administratorów w przedsiębiorstwach kapitalistycznych;w społeczeństwie tym jedna ma być klasa rządząca,jednolita forma własności i jednolita ideologia osiągnięta przez jednorodność socjalną klasy menedżerów,dla menedżerów najwyższą wartość jest prestiż społeczny wynikający z zawodowego sukcesu;rozwój współczesnych społeczeństw zmierza w kierunku jednolitego wzorca ustrojowego wyznaczanego przez rozwój techniki i władzę menedżerów,wyraża ona bezgraniczną wiarę w możliwość postępu technicznego i związaną z nim organizację produkcji

46.Doktryna konwergencji to pogląd głoszący że rozwój techniczny,ekonomiczny,społeczny i cywilizacja kulturowa prowadzi do kształtowania się podobnych cech,funkcji i struktury organizacji życia społeczno-politycznego,gospodarczego i kulturalnego;to doktryna głosząca tezę o stopniowym zbliżaniu się,upodobnianiu społeczeństw czego rezultatem miało być kształtowanie się trzeciej pośredniej formacji stanowiącej syntezę obu systemów;podstawą procesów zbliżania miało być postępujące upodobnianie się poziomu rozwoju gospodarczego,warunków życia,identyczności rozwiązań naukowo-technicznych i organizacyjnych;decydujący wpływ na kierunek rozwoju społeczeństw wywierają techniki produkcji i zarządzania nie zaś formy własności,instytucje polityczne, czy ideologie; wg. Rostowa nasycony konsumpcją suwerenny nabywca dóbr to istota pokojowa,szukająca osobistych satysfakcji poza sferą walki i konfliktu a społeczeństwo suwerennych konsumentów charakteryzuje niewielka ilość siły roboczej w rolnictwie,pojawienie się zawodu menedżerów i przemęczenie industrializacją;usiłował zakwestionować marksistowską teorię formacji społeczno-ekonomicznej

48.Rewolucja i społeczeństwo menadżerów- najlepiej zobrazował ją J.Burnham w pracy „Rewolucja menedżerów” gdzie wysunął tezę że na mapie współczesnego świata rysuje się obraz jednolitego „społeczeństwa menedżerów” w których władzę jakoby przejęli technokraci a konflikty klasowe należą już do przeszłości;zatarciu ulec miałaby różnica między kapitalizmem a socjalizmem;dostrzega w kapitalizmie trzecią rządzącą klasę menedżerów która mogłaby sprawować władzę również w państwach socjalistycznych;w kapitalizmie „młodym” właściciel skupiał w swoim ręku władzę właściciel i władzę menedżera natomiast w „dojrzałym”te dwie władze zostały rozdzielone-władzę właściciela właściciel zachował dla siebie a władzę wykonawczą przekazał specjalistom od zarządzania;przyczyną takiego podziału władzy miała być niemożliwość pogodzenia konieczności fachowego zarządzania ekonomiką z brakiem daleko posuniętej specjalizacji zawodowej kapitalisty;menedżerowie przesądzają o kierunkach rozwoju innych spraw państwowych; menadżerowie rządzącą ponieważ:1) zdobyli oni klasowe pozycje w zarządzaniu środkami produkcji i aparatem państwowym 2) zajęli uprzywilejowane miejsca w procesie podziału dochodu narodowego 3) mają możliwość kontrolowania przebiegu procesów ekonomicznych i politycznych;w społeczeństwie menedżerów miałaby panować jednolita ideologia;wszystkie odmiany technokratyzmu zdradzają wspólne słabości:1) charakteryzuje je skrajny determinizm technologiczny 2) w sposób uproszczony ujmują społeczno-polityczne konsekwencje postępu technicznego 3) bezzasadnie przenoszą obserwacje dotyczące tendencji rozwojowych ustroju kapitalistycznego na ustrój socjalistyczny

---