BIOGEOGRAFIA

WYKŁAD 1

BIOGEOGRAFIA:

• ogólna- ustala jakie prawa rządzą rozsiedleniem organizmów

• regionalna (analityczna)- wyodrębnienie krain biogeograficznych i ich biologiczna charakterystyka

• ekologiczna- bada zależności rozsiedlenia od warunków środowiska

• historyczna (dynamiczna)- rozsiedlanie organizmów w przeszłości geologicznej zgodnie z panującymi ówczesnymi warunkami

Fitogeografia

Zoografia

Opiera się na florystyce i faunistyce.

Florystyka- dział botaniki zajmujący się ustaleniem dla danych obszarów spisów gatunków występujących ( z podaniem stanowisk), inwentaryzacja

Faunistyka- tj. wyżej dot. zwierząt

Dziedziny oparte o badania naukowe, terenowe

- określają częstość i rzadkość występowania danego gatunku na danym obszarze

- ujęte w liczbach

Związek biogeografii z innymi naukami:

• geografia

• klimatologia

• gleboznawstwo

• ekologia

• systematyka

• geologia

• paleontologia

Zajmuje się badaniem zmienności geog. rozmieszczenia gatunków (też ewolucjonizm)

BIOSFERA:

• austriacki geolog Ziss przy badaniu Alp

• ta część kuli Ziemskiej, gdzie są organizmy żywe

• energię czerpie ze Słońca

• producentem materii żywej są rośliny

• woda na ogół w fazie ciekłej

• powierzchnie graniczne pomiędzy 3stanami skupienia

• życie najbujniej rozwija się na powierzchni litosfery

• hydrosfera zasiedlana wszędzie

• atmosfera ma zbyt małą gęstość, by mogła być zamieszkana na stałe

• grubość biosfery ok. 20km

• miejsc abiotycznych jest niewiele

• granica życia 6-7 km

• na powierzchni lodowców- glony przynoszone przez wiatr

• sięga za koło podbiegunowe

• bakterie żyją w ekstremalnych warunkach

• fitosfera zajmuje mniejszą powierzchnie niż zoosfera

• roślinność nadaje charakter obszarowi

• zwierzęta występują efemerycznie

• prawdopodobnie jest więcej zwierząt ( 300tys. roślin i 1,5 mln. zwierząt)

• przyczynia się do przekształcenia powierzchni Ziemi

GATUNEK

- podstawowa jednostka klasyfikacji biologicznej

- zbiór wszystkich osobników podobnych morfologicznie potencjalnie krzyżujących się ze sobą i dających płodne potomstwo

POPULACJA

- grupa osobników tego samego gatunku ograniczona w czasie i przestrzeni

- niższa niż gatunek

Każdy gatunek dąży do zasiedlania obszarów, które dają mu min. warunków, zajmuje swój areał, żaden gatunek nie zasiedli wszystkich obszarów, bo napotka na bariery dyspersji

Bariery:

1. geograficzne:

• fizyczne

• duży zbiornik wodny

• wysokie góry

• wysoki, gęsty las

• lawiny, burze śnieżne

• pożary, trzęsienia ziemi, odległość

• czas

biologiczne

- interakcje z innymi organizmami

Zasięgi gatunków są zmienne w czasie i przestrzeni

Środowisko na ogół stawia opór nowym kolonistom

Zasięg danego gatunku zależy od związków, warunków danego obszaru

Warunki środowiska:

- klimatyczne

- edaficzne (pokarm)

Prawo minimum LIEBIEGA

Czynnikiem ograniczającym rozwój rośliny w danym miejscu jest ten składnik pokarmowy, który występuje w minimum.

Dotyczy to również zwierząt oraz wszelkich czynników środowiska.

Każdy z czynników środowiska może ograniczać rozwój populacji, jeżeli będą one bliski min. wymaganego przez dany organizm.

Działanie czynników limitujących zmienia się w stadium życia danego organizmu, każde stadium ma inne życiowe minimum, najmniejsza zdolność- wczesny rozwój, są one najbardziej wrażliwe.

Prawo Hesse

Stałe występowanie zwierzęcia w danym środowisku zależy od tego stadium rozwojowego, które ma najmniejszą zdolność przystosowawczą

Czynniki środowiska:

1. rekwizyty

- materiałowe- ich obecność w środowisku i możliwość pobrania decyduje o istnieniu i rozwoju organizmów w danym miejscu

-woda, surowiec energetyczny

2. warunkujące

-pierwiastki stanowiące znikomy %

- czynniki nieprzyswajalne

- decydują o przebiegu reakcji

- ciśnienie, T

Oddziaływanie czynników- zależy od ich natężenia. Przy pewnych natężeniach z dużą intensywnością, przy innych z mniejszą, mogą przebiegać tylko w danym zakresie

optimum

reakcje
org.

-10° 10° 25°

natężenie czynnika

Zasięg tolerancji ekol. określają nam te 2 punkty- reguła SHELFORD'a

Tolerancja może się zmieniać w czasie i przestrzeni

Tolerancja jest różna w różnych strefach życiowych (rozród), zależna jest od płci i wieku.

Warunki tolerancji są charakterystyczne dla danej populacji

Pojedyncze gatunki mogą mieć inne granice.

Tolerancje trzeba badać niezależnie

Krzywa ta nie zawsze jest symetryczna, np., jeżeli badamy rozmieszczenie organizmów morskich, zależność zasolenia wody- różne gatunki mają różne tolerancje wobec danego czynnika

Stenobionty- wysoka granica tolerancji, wąski zakres tolerancji (np. rafy koralowe)

Eurybionty- szeroka granica tolerancji, lepiej przystosowany organizm (np.wróbel)

Tolerancja może ulegać zmianie w zależności od tego, jakie jest nasileni innych czynników

Tolerancja jest wyrazem przystosowania gatunków do środowiska i określa ekologiczne możliwości jego bytowania.

Znajomość tolerancji stanowi klucz do zrozumienia zasięgu geograficznego danego gatunku.

DYSPERSJA ( wewnętrzna i zasięgowa) jest motorem przemieszczania się w przestrzeni- stymuluje zasiedlanie środowiska macierzystego

DYSPERSJA:

1. okresowa- wędrówki zwierząt

2. kolonizacyjna- poszukiwanie nowych miejsc do życia, zwiększenie areału gatunku, przenikanie poza granice)

Może być aktywna albo bierna

Aktywna:

• zwierzęta obdarzone dużą możliwości ruchu (bieganie, latanie)

• u roślin (rozłogi u poziomki)

• zachodzi u roślin na stosunkowo niewielką skalę

Bierna:

• Anemochoria- rozsiewanie przez wiatr

• Hydrochoria- przez wodę

• Pająki- zjawisko babiego lata- przenoszenie jajeczek

• Na pływających tratwach roślinnych

• Kry lodowe- niedźwiedź polarny

• Migrujące stada ptactwa

• Przenoszenie 1 org. Przez 2

• Wewnątrz układu pokarmowego- drozdy jedzą nasiona jemioły

• Przenoszenie przez człowieka

WYKŁAD 2

CHRONOLOGIA- bada strukturę flory, fauny; areały gatunkowe; rozpoznanie przyczyn rozmieszczenia gatunków na kuli ziemskiej; wyodrębnia jednostki regionalne poszczególnej rangi; bada pionowe rozmieszczenie organizmów;

Każdy gatunek, taksom posiada swój zasięg, badaniem zasięgu zajmuje się areografia.

Organizmy mają skłonność do zmiany areału, powiększania. Większość ma swoje stałe areały.

Zasięg geog. roślin- tam, gdzie ona rośnie

U zwierząt występują różnego typu przemieszczenia (dobowe, sezonowe)

Zasięg gatunkowy zwierząt- obszar, gdzie się rozmnażają- areał rozrodczy.

Obszary zasiedlane okresowo, ale uczęszczane stale można zaliczyć do areału rozrodczego.

Podstawą są badania terenowe, nanosimy dane na mapie:

• Łączenie punktów najbardziej wysuniętych

• Kartowanie pojedynczych dobrze zbadanych obszarów

• Dane musza być najnowsze

Na zasięg ma wpływ:

• Klimat

• Rozmieszczenie kontynentów

• Ukształtowanie terenu

Zasięgi:

1. ciągłe

Jeżeli poszczególne punkty występowania gatunków leżą tak blisko siebie, ze możliwie jest bezpośrednie przemieszczanie się osobników gatunków z jednego stanowiska na drugie, nie ma przerw

Zasięg ciągły zwarty

Pojedyncze wsypy

2. nieciągłe, rozerwane

Występują częściej, części pomiędzy, którymi rozprzestrzenianie jest niemożliwe

przyczyny są historyczne, kiedyś zasięg był ciągły, później rozerwanie, pokonanie pozornej bariery

Wzorce rozsiedlania powtarzają się:

• kosmopolityczny- cały glob

• antropikalny- tylko tropikalny, gorący klimat

• cyrkumpolarny- wokół bieguna

• amfiatlantycki- oba brzegi Atlantyku

• borealno- alpejski

RELIKTY:

- znaczenie filogenetyczne- przeżytek, taksonomiczne gatunki, które nadal żyjąca ziemie, podczas gdy inni członkowie wymarli w dawnych epokach geologicznych

- biogeograficzny- gatunek o małym zasięgu biogeograficznym, który powstał przez skurczenie

RELIKTY:

1. czasowe

związane z określonymi okresami geologicznymi np. skrzelopływka bagienna (pod kołem biegunowym i w Tatrach), są to relikty glacjalne

2. ostojowe

kiedyś zajmował duży areał i skurczył się do niewielkiego fragmentu

RELIKTY:

1. harmoniczne

gatunki żyjące w zgodzie z innymi gatunkami danego obszaru

2. dysharmoniczne

gatunki występują w nietypowym dla siebie środowisku

Przyczyny powstawiania reliktów:

1. zmiany klimatyczne

2. zmiany topografii

3. zmiany edaficzne

4. konkurencja, współzawodnictwo

5. działalność człowieka

ENDEMITY:

Gatunki charakterystyczne dla danej okolicy i nigdzie poza nią nie występujące, albo gatunek powstał w danym miejscu i nigdy nie zmienił areału, albo kiedyś areał był duży i się skurczył tylko do danego obszaru

1. autochtoniczny- został na terenie, w którym powstał

2. alochtoniczny- teren występowania nie pokrywa się z terenem powstania

1. neoendemity- np. Jastrzębce w Sudetach, powstał bardzo niedawno

2. paleoendemity- powstały dawno, uległy skurczeniu

Warunkiem powstania endemitów jest izolacja:

- wyspy oceaniczne

- obszary górskie

- jaskinie

- głębokie, stare jeziora

Charakteryzując obszar używamy endemitów

Wikaryzm- na 2 obszarach Ziemi występują bardzo do siebie podobne gatunki morfologicznie, które zastępują się geograficznie, np. chrząszcz na Kaukazie

Wikariaty- blisko spokrewnione gatunki zastępujące się geograficznie.

Badamy zasięgi wyższych taksomów (rodzaju)

Zasięg rodzaju- suma gatunków wszystkich rodzajów

Takie badania przydają się przy ustalaniu miejsca powstania rodzaju

Im bliżej równika, gorących okolic, tym dany taksom ma więcej przedstawicieli.

Są też wyjątki- np. drzewa iglaste są bardziej zróżnicowane w klimatach chłodnych.

1. ewolucja zachodzi szybciej w obszarach ciepłych

2. w obszarach umiarkowanych było więcej katastrof

3. liczba osobników wszystkich gatunków lądowych jest ograniczona od ilości dostępnej energii

Istotny wpływ ma zakres adaptacji fizjologicznych gatunku.

Gatunki okolic chłodnych muszą mieć zakres zmian adaptacyjnych większy.

Im ten zakres większy, tym gatunki zabuja znaczny obszar.

Badania zasięgów potrzebne są w pracach analitycznych, regionalizacji.

Przy wyodrębniani jednostek stosujemy szereg kryteriów:

1. podobieństwo składu gatunkowego

- wskaźniki (mówią o podobieństwie)

- granicę wyznacza się tam, gdzie wskaźnik jest , 50%

2. pokrewieństwo

- zniwelowanie różnic wynikających z różnic organizmów żyjących na danym obszarze

3. kryterium różnicowe

- historycznie najstarsze

- obecność gatunków charakterystycznych (endemitów)

4. kryterium taksomów zastępczych

- względna obecność wikariatów

- granica między wikariatami może być granicą regionu

5. nakładanie się granic zasięgów

6. kryterium obszarów centralnych

- wynika z badania taksonomów wyższych

7. bariery ekologiczne

- granice zasięgów pokrywają się z granicami biomów

8. kryterium historyczne

- uwzględnia pochodzenie flory i fauny danego rodzaju

Regionalizacje mogą być odmienne, najlepsze sa oparte na rozmieszczeniu roślin kwiatowych i zwierząt kręgowych

WYKŁAD 3

ZMIENNOŚĆ GATUNKÓW

Gatunek składa się z populacji

Często osobniki różnią się od siebie.

Nie ma 2 identycznych osobników przy rozmnażaniu płciowym.

ZMIENNOŚĆ:

• Wewnątrzpopulacyjna

(indywidualna, osobnicza)

Odnosi się do różnic między osobnikami jednej populacji.

Przyczyny:

• dymorfizm płciowy (ptaszki, rybki, pajączki)

• różnice mogą wynikać z wieku np. siewka sosny i dojrzałe drzewo szczególnie widać to u zwierząt, które przechodzą różne stadia rozwojowe.

• Sezonowa zmiana wyglądu (ptaki a sezon godowy mają inne upierzenie)

• Zmiana w zależności od pór roku np. u mszyc

• Podział u owadów ze względu na kasty np. termity

• Wynikające z warunków ekologicznych np. ostrygi

• U pasożytów wygląd może zależeć od rodzaju żywiciela

• Szybka zmiana barwy u bardzo wielu zwierząt np. ryby, kameleon

* Różnice w obrębie populacji mogą być niewielkie zmienność ciągła.

Rozkład częstości cechy - większość osobników ma cechę średnią np. wzrost.

* Zmienność nieciągła (skokowa, polimorficzna). Występuje w tej samej populacji kilku różnych grup np. grupy krwi; muszle ślimaków.

• Międzypopulacyjna

Występowanie różnic pomiędzy przestrzennie odgraniczonymi populacjami zmienność geograficzna

Nawet populacje sąsiadujące ze sobą RÓZNIA SIĘ podłoże genetyczne konsekwencja rozmnażania płciowego.

Populacje żyją w innych warunkach środowiska = wymuszenie maksymalnego dostosowania się.

Różnice mogą być niewielkie lub b. duże.

GRUPY CZYNNIKÓW:

• Klimatyczne

Zwykle zmienność jest powolna, ciągła

• Siedliskowe

Zmienność o charakterze mozaiki, nieregularna.

Zmienności może podlegać każda cecha

• fizjologiczna

• morfologiczna

• behawioralna

Każda zmienność ma charakter PRZYSTTOSOWAWCZY do lokalnych warunków środowiskowych, co może potwierdzać ochronne ubarwienie zwierząt. Np. na pustyni NAMIB bardzo wiele zwierząt ma żółto - czerwone ubarwienie (jak gleby).

Reguły klimatyczne (ekogeograficzne):

Opisują równoległość zmian morfologicznych z fizycznymi parametrami środowiska.

1. reguła Bergmana

dot. Stałocieplnych kręgowców (ssaków i ptaków).

Kręgowce stałocieplna zimnego klimatu są na ogół większe niż przedstawiciele gatunków blisko spokrewnionych, żyjących w cieplejszym klimacie.

Reguła ta potwierdza się u bardzo wielu ssaków np. dziki hiszpańskie i syberyjskie.

Dotyczy osobników blisko spokrewnionych gatunków lub tego samego gatunku.

od Reguły Bergmana są wyjątki - ale wtedy potrafimy wskazać inny czynnik, który jest sprzeczny z regułą - np. zwierzęta pod powierzchnią ziemi.

2. reguła Allena

szczególny przypadek reguły Bergmana - dotyczy tych samych zwierząt.

U zwierząt żyjących w zimnym klimacie są mniejsze wyrastające części siała niż u zwierząt żyjących w klimacie cieplejszym.

3. Reguła Glogera

Potwierdzamy w badaniach laboratoryjnych

Dotyczy wszystkich zwierząt

Mówi, ze zwierzęta żyjące w wilgotnych okolicach są intensywniej (ciemniej) ubarwione niż te same z okolic suchych. Na intensywność ubarwienia ma wpływ temperatura.

• im jest zimniej - tym kręgowce są jaśniejsze, a bezkręgowce ciemniejsze.

4. Reguła Jordana

Dotyczy ryb

Ryby żyjące w chłodniejszych wodach wykazują tendencję do posiadania większej liczby kręgów kręgosłupa niż te same formy z wód cieplejszych.

Większość zwierząt rośnie do osiągnięcia dojrzałości płciowej. W wodach ciepłych zwierzęta osiągają dojrzałość płciowa wcześniej(mniej czasu na rośnięcie) = inna lepkość wody ciepłej (zmiana, by zwierzę lepiej pływało).

5. Reguła NO-NAME

Dot. Roślin

Częstość występowania poliploidów u roślin wzrasta z większą szerokością geograficzną.

• zmienność geograficzna najczęściej jest ciągła => klinalna - klina odnosi się do gradientu cechy

• niektóre gatunki na całym obszarze występowania wykazują niewielką zmienność => monotypowe

• u innych różnią się => politypowe (dzielą się na podgatunki, razy)

np. Mewa Srebrzysta (ubarwiona srebrzyście - szaro)

Mewa Żółtonoga (większa od srebrzystej, pokrywa piór czarna)

NADGATUNEK - krąg ras geograficznych

Zasada Gausego = Zasada konkurencyjnego Wyparcia

Dwa gatunki nie mogą dłuższy czas występować na tym samym terenie jeżeli mają identyczne wymagania środowiskowe, bo jeden gatunek wyprze drugi.

Czasami tylko gatunki występują sympatrycznie => różnice morfologiczne.

wspólne występowanie powiększa różnice morfologiczne np. Perkoz dwuczuby; Perkoz rdzawoszyjny

Gatunki bliźniacze

Takie, które nie różnią się od siebie na pierwszy rzut oka.

Trzeba dłuższych badań, by odkryć różnice.

WYKŁAD 4

Regionalizacja- wyróżnienie jednostek terytorialnych o w miarę jednolitej faunie i florze

Krainy zoograficzne- 6

NEARKTYKA+ PALEARKTYKA= HOLARKTYKA

NEARKTYKA+ PALEARKTYKA + ETIOPSKA+ORIENT= królestwo ARKTOGEA

PALEARKTYKA

Największa, klimat chłodny i umiarkowany

Europa+ Azja po Himalaje, po rzeki Jangcy Hung-ho + Płn. Afryka. Zubożała fauna tropikalna. Niektóre gatunki przeszły z tropików. Mało endemitów- ślepiec, selewinka, skoczek egipski

Z ptaków endemiczny gatunek- płochacz

Bardzo daleka geograficznie W---E

Inne gatunki na W i na E

Sarna---sarna syberyjska

Żbik---kot amurski

Kuna--- kuna syberyjska

Jeleń---maral

Góry: koziorożec alpejski, muflon

Tu żyje większość salamander świata, np. plamista, olbrzymia

Pogranicze palearktyki i orientu: panda wielka i mała

Dzielnice palearktyki:

• europejsko- obska

• wschodniosyberyjska

• mandżursko- chińska

• centralnoazjatycka

• śródziemnomorska

W Polsce występują głównie gatunki przechodnie.

Endemity: traszka karpacka, darniówka tatrzańska, warzucha polska, goroń tatrzański;

Można wyróżnić różne gatunki faunistyczne:

&&& Elementy borealne: łoś, zając bielak, dzięcioł trójpalczasty, orzechówka

&&& Elementy atlantyckie: słowik rdzawy, sieja

&&& Elementy alpejskie: kozice, świstak

&&& Elementy śródziemnomorskie: suseł perełkowaty, żołna, modliszka

NEARKTYKA

Ameryka Północna po Środkowy Meksyk

Zbliżona fauna, te same rodzaje, ale inne gatunki

P N

Żubr-----------------bizon

Bóbr-----------------bóbr kanadyjski

Szakal---------------kojot

Borsuk--------------borsuk amerykański

Znacznie więcej endemitów:

Piżmowół, kozioł śnieżny, skunks, widłoróg

Gryzonie: sewel, goffer, gwiazdonos, urson, dydelf płn.

Ptaki: indyki, lasówka modra, kondor kalifornijski

Gady: grzechotnik zielony, heloderma (jadowita jaszczurka)

ETIOPSKA/ AFROTROPIKALNA

Afryka bez Sahary

Najbardziej podobna do Orientu, ciepły klimat

Naczelne: malago karłowaty, koczkodan, goryl, kanczyl, hiena cętkowana, pawian, mandryl, szympans, pangolin olbrzymi

Endemity: golec, równik, ostrzałka, okapi

Sawanny: bawół kafryjski, antylopy

Ptaki: struś, sekretarz, marabut, turako, miodowód duży, trzewikodziób, waruga, wdówki rajskie, nektarnik

Owady: goliat

Gady: bekon, kameleon(endemit), węże (mamba)

Ryby: latimeria, prapłetwiec

ORIENT

Indie, Indochiny, W. Indonezji, Płd. Cz. Chin

Naczelne: wiewiórecznik, wyrak upiór, lori wysmukły

Człekokształtne małpy wąskonose: gibbon, hulman

Endemity: tapir malajski, kolugo, gołyszek (największy jeż na świecie bez kolców), kalong (największy nietoperz na świecie, rozpiętość skrzydeł 1,70), taguan (latająca wiewiórka);

Jeleniowate: mundżak, takin, anoa

Ptaki: turkuśnik indyjski, dzioborożec wielki

Kurak: argus

Gady: kobra okularnik, żółw wielkogłowy, malajska żaba latająca, waran, pyton, gawial, smok latający;

Ryby: pangaz

NEOTROPIKALNA

Am. Środkowa i Płd.

Królestwo: NEOGEN

Rozwijała się w całkowitej izolacji, bardzo zróżnicowane zwierzęta kopytne, wymarły wszystkie

Torbacze: drapieżniki: nieliczne gatunki, teraz: dydelf S, japok, zbójnik

Owadożerne- szczerbaki: leniwce, mrówkojady, pancerniki

Poszły na N: szop pracz, pekari, jaguar, puma, ocelot; charakterystyczne, ale nie endemity

Endemity: pies leśny, wilk grzywiasty, hirava

Jeleniowate: mazama, pudu, lama: guankako

Małpy szerokonose: wyjec, tamaryna, pigmejka, sajmiri, kapucynka

Gryzonie: kapibara, amra, aguti, koendu

Nietoperze: wampiry

W Amazonce: inia- słodkowodne delfiny

Ptaki: landu- nielot, haocyn, tukan, kondor;

Kolibry, tyranka cynobrowa, tłuszczak

Papugi: ary

Gady: boa dusiciel, anakonda

Płazy: drzewołazy

Ryby: piranie, czworobok, węgorz elektryczny, arapaima

Owady: herkules

AUSTRALIJSKA

Królestwo: NOTOGEA

Australia, Nowa Gwinee, W. Tasmańskie

Niezwykle odrębna do dziś

Uboga fauna, brak ssaków łożyskowych, oprócz psa dingo

Archaiczne grupy ssaków: dziobak (jadowity ssak), kolczatka

Torbacze: kangury, koala, diabeł tasmański, opos;

Ptaki: emu, kazuar, lirogon, kakadu, kukabura, altannik, nogal, kiwi, koroniec, papuga falista, rajskie ptaki

Gady: hatteria

Płazy: rzekotka, liopelma

WYKŁAD 5

Czynniki decydujące o bioróżnorodności wyspy:

• położenie (strefa klimatyczna)

• wielkość (zróżnicowanie środowiska) 10* większa powierzchnia=> 2* więcej gatunków

• kształt

• układ wiatrów i prądów morskich

• wiek wyspy (i wyspa jest starsza, tym jej świat żywy jest bogatszy)

• odległość od kontynentu

• zróżnicowanie gatunkowe „źródła”

• sąsiedztwo innych wysp

IZOLACJA - ekosystemy wysp są wyniszczone przez zmiany klimatyczne, a nowi imigranci przybywają wolno

EWOLUCJA WYSPIARSKA - gatunek przybyły na wyspę często daje początek całej nowej grupie gatunków

EFEKT ZAŁOZYCIELA - gatunki na wyspie są dziełem przypadku (zależy od tego co tam przybędzie), inne proporcje gatunków iż na kontynentach.

DRYFT GENETYCZNY - całe potomstwo ma taką pule genetyczną, jakie geny przynieśli założyciele (może być mniejsza zmienność).

ENDEMIZM - bardzo wysoki

Teoria równowagi dynamicznej wysp - Mc Arthur & Wilson (lata 60')

Liczba gatunków zamieszkujących wyspę jest wypadkową między nowymi przybyszami, a gatunkami będącymi tam od dawna.

Zależy od wielkości wyspy.

WYSPY dzielimy na:

1) kontynentalne

- lezą w pobliżu lądu

- stanowią część kontynentu

Powstanie:

- Poziom wód opadł i wynurzyły się z wody puste wyspy, a dziś zasiedla je fauna imigracyjna

- mogły być połączone z lądem -> fauna reliktowa (która utraciła łączność z kontynentem)

Przykłady:

• Wielka Brytania

• Irlandia

7 tys. Lat temu utraciły łączność z kontynentem europejskim

• fauna jest uboga

• endemitów nie ma

• brak ssaków, dla których siedlisko wydaje się by c odpowiednie np. chomiki, lemingi, wilki, bobry, niedźwiedzie, renifery

ponieważ „nie zdążyły” na czas zasiedlić Wysp Brytyjskich lub zostały w międzyczasie wyniszczone przez człowieka

• mało płazów i gadów

• Malaje

Fauna reliktowa

Niegdyś połączone z kontynentem azjatyckim

• po izolacji niektóre gatunki wymarły np. słonie zostały dziś już tylko na Sumatrze

• najuboższa gatunkowo jest Jawa (najmniejsza)

Przykłady zwierząt z Malajów:

• orangutan (Borneo, Sumatra)

• tapir malajski (Sumatra)

• nosorożec sumatrzański

• nosacz (małpa) - endemit (Borneo)

• niedźwiedź malajski

2)oceaniczne

- leżą na głębiach wodnych poza szelfem , z dala od lądu

Pochodzenie:

• wulkaniczne (podmorskie)

• koralowe

• pęknięcia płyty kontynentalnej tak dawno, ze dziś te wyspy uważane są za oceaniczne, choć genetycznie są to wyspy kontynentalne

Wyspy wynurzają się z morza puste - gatunki je zamieszkujące są potomkami migrantów, którzy tam dotarli

Przykłady:

• W. Św. Heleny (20*14 km)

Odległa zarówno od wybrzeży Afryki, jak i Ameryki Południowej

Gatunki:

Kręgowce - SIEWKA (ptak) Jedyny!

Ślimaki endemiczne

Owady (głównie RYJKOWCE) 160 gatunków endemicznych chrząszczy

Skorka (szczypawka) - wielkości dłoni

Nie ma tam drzew - „drzewa” są z roślin zielnych np. stokrotka wielkości baobabu

• Hawaje

Archipelag pośrodku oceanu Spokojnego

Fauna:

Głównie pochodzenia amerykańskiego (północny prąd równikowy)

• 800 gatunków muszki owocówki

• b. Liczne ślimaki endemiczne - kilka tysięcy gatunków

• nielotne ptaki np. IBIS, kaczka roślinożerna

• sierpodzioby (HAWAJKI) - jeden przybyły gatunek dał początek 214 gatunkom na Hawajach

Polinezyjczycy wpierdalali sierpodzioby

Flora:

• bardzo oryginalne rośliny, niemal wszystkie to endemity

• b. znana akacja

• srebrne miecze (zakwita raz w życiu)

• gigantyczne lobelie

Dziwne przystosowania:

• ślepe świerszcze

• larwy ważek, które żyją na lądzie

• Galapagos (na równiku)

Brzegi wysp są bardzo skaliste i niegościnne, pokryte zakrzepami lawy, na których rosną tylko opuncje i kaktusy

Wewnątrz wyspy bardzo duże zróżnicowanie gatunków roślin = ok. 700 (połowa z nich to endemity)

Fauna:

• żółw słoniowy

• legwany wodne i lądowe (endemiczne)

• foka uchatka

• pingwin równikowy

• głuptak (niebieskie nóżki)

• fregata (ptak, który jest pasożytem)

• zięby darwina (darwinki)

b. dużo ptaków

• Krakatau (pomiędzy Jawą, a Sumatrą)

Natura na tej wyspie sama dokonała „eksperymentu”.

Były tam kiedyś 3 czynne wulkany

W sierpniu 1883 r. wyspa „wyleciała w powietrze” za sprawa erupcji wulkanicznej. Z dawnej powierzchni zostało 1/3 i wszystko, co na niej wcześniej żyło uległo zagładzie.

Wydarzenie to pozwoliło zaobserwować w jakim tempie następuje imigracja organizmów na wyspę.

Już 50 lat po wybuchy wyspa była porośnięta przez las tropikalny.

• Madagaskar

Oddalony o ok. 400 km od stałego lądu

Wyspa stara - żyje tu bardzo wiele endemitów m.in.:

• 9 gatunków baobabów (w całej Afryce jest tylko 1)

• pielgrzan

• sagowiec (bardzo archaiczna grupa roślin)

• storczyki

• dzbaneczniki (owadożerne)

Fauna:

• WSZYTSKIE LEMURY ŚWIATA

• INDRI

• PLACZAK

• Drapieżniki: FOSSA

• Tenreki madagaskarskie (owadożerne) - kretojeże

• Kiedyś żyły też olbrzymie nielotne ptaki (do 3 m wysokości) - EMPIOMIS; DRONT DODO

• Dzisiejsze ptaki: roatelo, kuja błękitna, wangi

• B./ wiele kameleonów o różnej wielkości

• Nowa Zelandia

Bardzo uboga florystycznie i faunistycznie. 7 razy mniej kręgowców lądowych niż w Polsce (kiedyś żyły tu osły osiągające 4 m długości), mało płazów (np. LIOPELMA) i gadów(np. TUATARA). Więcej ptaków np.

• KIWI

• WEKA

• TAKAHE

• Papugi

Kiedyż żyły tu ptaki MOA.

Dużo robali (WETY).

Dużo drzewiastych paproci i sukulentów - m. in. FUKSJA

B. dużo nietoperzy - m i. Gatunek NIETOPERZY WĄSONOSYCH.

Historia wyspy ma bardzo duży wpływ na świat żywych gatunków, które się tam znajdują.

Ewolucyjne przystosowania wyspiarskie:

• rośliny jednopienne ( tzn. na tym samym osobniku występują kwiaty męskie i żeńskie lub dwupłciowe)

• brak drzew (zwłaszcza na wyspach oceanicznych) jedynymi drzewami są palmy kokosowe, bo ich owoce są b. Odporne i mogą długo dryfować; formy drzewiaste rozwijają rośliny, które zwykle są b. małe (np. Stokrotka)

• u zwierząt: utrata zdolności latania np. wtórnie bezskrzydłe owady, niektóre nielotne ptaki, co z jednej strony może być korzystne, a z drugiej utrudnia zasiedlanie innych pobliskich wysp

• brak słodkowodnych ryb (niektóre są wtórnie słodkowodne) i płazów, bo słona woda jest dla nich zabójcza

• brak nie latających ssaków (często tylko nietoperze)

• brak drapieżników

• karłowatość „dużych” i gigantyzm „małych” zwierząt wydaje się, ze wpływ na to ma brak drapieżników

Te wszystkie przystosowania dot. gł. wysp oceanicznych.

9

---