PRAWO DYPLOMATYCZNE I KONSULARNE
Pojęcie dyplomacji - oficjalna działalność organów państwowych o kompetencjach w sferze stosunków międzynarodowych, realizujących cele i zadania polityki zagranicznej państwa (resort MSZ i misje dyplomatyczne i urzędy konsularne oraz zespół ludzi czyli służba zagraniczna - ustawa o służbie zagranicznej z 27.07.2001 art. 2 osoby będące i niebędące członkami korpusu służby cywilnej, zatrudnione w MSZ oraz pełnomocni przedstawiciele Polski w innych państwach lub organizacjach międzynarodowych; art. 7 zadania służby dypl wykonują personel dyplom-konsul, który stanowią członkowie służby zagranicznej posiadający stopień dyplomatyczny, personel pomocniczy i personel obsługi) oraz zespół metod i środków oraz sztuka osiągania celów polityki zagranicznej państwa, prowadzenia i utrzymywania stosunków między państwami, prowadzenie rokowań i zawieranie traktatów
Polityka zagraniczna to plan, zadania w sferze stosunków międzynarodowych; dyplomacja to realizacja, urzeczywistnienie zewnętrznych funkcji państwa, ochrona jego interesów, kreowana jest przez parlament, prezydenta, premiera i rząd
Prawo dyplomatyczne - prawo przyjmowania i wysuwania przedstawicieli dyplomatycznych, przysługuje podmiotom prawa międzynarodowego, czyli państwu (konwencja z Monte Video
- w skład państwa muszą wchodzić trzy elementy: terytorium, ludność, zorganizowana władza polityczna; musi być też uznanie międzynarodowe i suwerenne).określa status, organizację, położenie prawne stałych misji dyplomatycznych i ich członków, misji specjalnych, przedstawicieli, delegatów w organizacjach międzynarodowych, reguluje zakres ich funkcji, przywilejów i immunitetów, klasy, rangi, zasady mianowania i odwoływania
- stosunki dyplomatyczne - to oficjalne, polityczne, państwowe stosunki między uznającymi się nawzajem suwerennymi państwami lub innymi podmiotami prawa
Uznanie międzynarodowe dla państwa, stanowi podstawę do ustanowienia stosunków dyplom i do reprezentowania go przez jego przedstawicieli w stosunkach międzynarodowych i korzystania z przywilejów i immunitetów dyplomatycznych:
uznania de iure czyli pełnoprawne, bezwarunkowe w formie oficjalnej noty lub oświadczenia np uznanie Ukrainy przez Polskę jako pierwsze państwo na świecie
uznanie de facto czyli uznanie nie wprost, nieoficjalne, ponieważ skłaniają nas do tego okoliczności międzynarodowe, działamy tak jakby państwo istniało, ale w rzeczywistości nie możemy go uznać np stosunki polska - RFN
uznanie przedwczesne In statu nascendi np. po rozpadzie Jugosławii, na konferencji w Hadze senior Bush stwierdził, że nie można uznawać pojedynczych państw, co najwyżej kolektywnie, czyli wszystkie - a Niemcy wcześniej uznały jedno z państw, co doprowadziło do perturbacji na półwyspie
- uznanie państwa następuje w formie aktu stwierdzającego explicite fakt uznania, lub w sposób dorozumiany przez nawiązanie stosunków dyplom czy konsularnych
- prawo legacji - prawo do utrzymania stosunków międzynarodowych, zwłaszcza do reprezentacji politycznej
- wyjątkowo prawo legacji może być przekazane innemu podmiotowi prawa międzynarodowego np. prawo w imieniu Monako - Francji = pełnienie za zgodą państwa przyjmującego, pewnych funkcji głównie o charakterze administracyjno - technicznym i ewentualnie konsularnym
- uznanie rządu ma znaczenie gdy nowy rząd dochodzi do władzy w drodze pozakonstytucyjnej w wyniku przewrotu lub rewolucji, nawiązanie stosunków dyplom jest równoznaczne z uznaniem tego rządu za jedyny organ reprezentujący to państwo
- państwo pod okupację ma prawo legacji, czyli wysyłania przedstawicieli dyplomatycznych; jeśli okupacja nastąpi na skutek agresji i jest przestępstwem międzynarodowym, to państwo to ma swoich przedstawicieli dyplomatycznych
- kazus hrabiego Bernadotte'a z 1946, wszystkie organizacje o charakterze międzynarodowym mają podmiotowość, mają prawo legacji, obywatel szwedzki wyjechał jako funkcjonariusz ONZ do Palestyny i został zabity, stąd prawo, że organizacje o charakterze międzynarodowym mogą przyjmować i wysyłać przedstawicieli dyplomatycznych od tego momentu, mają więc one podmiotowość i prawo legacji
jak dochodzi do nawiązania stosunków dyplomatycznych
-od woli państwa zależy czy chcą nawiązać stosunki dyplomatyczne czy też nie, oficjalna nota; na jakim poziomie chcą nawiązać, np. na szczeblu ambasad czy też tylko wysyłania posłów
- stosunki dyplomatyczne mogą być realizowane m In za pośrednictwem stałej misji dyplomatycznej państwa trzeciego, akredytowanej w państwie przyjmującym
- państwo wysyłające może ustanowić misję dyplomatyczną kierowaną przez chargé d'affaires ad interim, podlegającą szefowi misji mającej siedzibę w innym państwie
- muszą być organy wewnętrzne:
głowa państwa - ma prawo całkowitej, najwyższej reprezentacji, wystawia listy uwierzytelniające, przyjmuje i akredytuje przedstawicieli obcych państw, podpisuje umowy międzynarodowe, obowiązki ceremonialne; oświadczenie głowy państwa w sprawach międzynarodowych jest równoznaczne z oświadczeniem woli państwa i powoduje powstanie skutków prawnych; w systemie prezydenckim władza wykonawcza i decydujący głos w polityce zagranicznej ma prezydent; w systemie kanclerskim głowa państwa ma funkcje reprezentacyjne oraz formalnie powołuje i odwołuje przedstawicieli dyplomatycznych, przyjmuje listy uwierzytelniające i odwołujące; w systemie mieszanym , realizacja polityki zagranicznej zależy od współdziałania głowy państwa, rządu i parlamentu
parlament - wytycza główną linię polityki zagranicznej, ratyfikuje umowy międzynarodowe; uchwala budżet resoru spraw zagranicznych; sprawuje kontrolę nad rządem przez interpelacjeuczestniczy w powoływaniu głowy państwa, szefa rządu, członków rządu w tym ministra spraw zagranicznych, w USA nominacja szefów misji dyplomatycznych wymaga zgody parlamentu; parlamenty lub ich przewodniczący występują z własnymi orędziami dotyczącymi aktualnych wydarzeń międzynarodowych; decyduje o wojnie w razie napadu na Polskę ; komisja spraw zagranicznych przesłuchuje kandydatów na ambasadorów ma charakter doradczy i nie musi wpłynąc na decyzję prezydenta; sekcje unii parlamentarnej
model amerykański - wysyłają swoich eksprezydentów
europejsko-azjatycki - rozmowy o charakterze nieoficjalnym, prowadzą jedynie parlamentarzyści z sekcjami innych krajów
premier - odpowiada za politykę zagraniczną;premier jest upoważniony do przeprowadzenia bezpośrednio rozmów z przedstawicielami, w tym dyplomatycznymi, obcych państw;mianuje delegatów do podpisania umów rządowych i wystawia im pełnomocnictwa; mianuje delegatów na konferencje międzynarodowe oraz do najważniejszych organów organizacji międzynarodowych; bierze udział w spotkaniach „na szczycie”; ma faktyczne prawo wyrażania lub niewyrażania zody na mianowanie lub odwoływanie ambasadorów stałych przedstawicieli przy organizacjach dyplomatycznych w państwach o systemie kanclerskim premier odpowiada za kreowanie i realizację polityki zagranicznej;
struktura ministerstwa
departamenty polityczno - terytorialne - podzielono świat na grupy państw, np. departament integracji europejskiej, Ameryki Północnej, Ameryki Południowej, Australii, widać jak prowadzona jest polityka zagraniczna, prowadzą analizę informacji, które otrzymają z placówek
departamenty funkcjonalne - realizacja zadań w dziedzinie kultury, spraw ekonomicznych, handlowych; dep. prawno-traktatowy bada jakie umowy obowiązują Polskę, śledzenie rokowań, które mają doprowadzić do umowy; departament protokołu dyplomatycznego pilnuje przestrzegania immunitetów dla polskich przedstawicieli dyplomatycznych; przygotowuje wizyty dyplomatów, program, przebieg; dep. konsularny Polonii (wydział do spraw spadku, wydział wizowy, wydział do spraw opieki konsularnej, wydział współpracy sądowej i obsługi prawnej, wydział polonijny)
departamenty administracyjne - zapewnia właściwe funkcjonowanie placówek za granicą, mają charakter służb technicznych, pomocniczych
minister spraw zagranicznych koordynuje wyspecjalizowane komórki w innych ministerstwach; umacnia międzynarodową pozycje państwa, broni jego interesów, koordynuje działalność traktatową państwa, zapewnia informacje na temat bieżącj sytuacji na świecie; upoważniony do rokowań i zawierania umów bez konieczności posiadania pełnomocnictw, utrzymuje kontakty z przedstawicielami dyplomatycznymi, kieruje służbą dyplomatyczno - konsularną; reprezentuje państwo na konferencjach i w organizacjach międzynarodowych; jego oświadczenia są wiążące dla państwa (kazus Ihlena MTS w 1933 uznał ustną deklarację Min Spa Zag Norwegii z lipca 1919 w sprawie suwerenności Danii nad całą Grenlandią, złożoną w imieniu rządu, za wiążącą) minister towarzyszy głowie państwa lub szefowi rządu w spotkaniach zagranicznych; uczestniczy przy składaniu listów uwierzytelniających; kontrasygnuje listy komisyjne konsulom swoim i udziela exequatur obcym; uczestniczy lub mianuje urzędników dyplomat - konsular
inne centralne organy
- ministerstwo gospodarki, pracy i polityki społecznej - rozwija współpracę gospodarczą z zagranicą, zawiera umowy gospodarcze, kontroluje obrót z zagranicą towarami i technologiami: departament inwestycji zagranicznych i promocji eksportu, departament unii europejskiej
- komitet europejski rady ministrów - w jego ramach jest ustalana polska polityka europejska
- ministerstwo obrony narodowej - organizuje i koordynuje udział oddziałów WP w pokojowych misjach pod egidą ONZ i NATO; ma swoich przedstawicieli w przedstawicielstwach dyplomatycznych - attache wojskowych, morskich, lotniczych
- organy zewnętrzne:
przedstawicielstwa dyplomatyczne (ambasada, nuncjatury, poselstwo, internuncjatury), do 1945, czyli Karty Narodów ZJednoczonych tylko wielkie mocarstwa miały przedstawicielstwa dyplomatyczne w randze ambasad; Karta Narodów Zjednoczonych wprowadziła suwerenność i równość wszystkich państw, Polska ma tylko cztery poselstwa, bo reszta to ambasady; dziekanem korpusu dyplomatycznego zostaje osoba o najdłuższym stażu dyplomatycznym w danym państwie, czuwa on i składa oświadczenia o naruszeniu przywilejów dyplomatycznych, informuje o stanowisku korpusu dyplomatycznego; organ zewnętrzny państwa wysyłającego dla reprezentowania go i pełnienia innych funkcji dyplomatycznych w państwie przyjmującym; odpowiedzialność za jego działalność ponosi państwo wysyłające; komórki organizacyjne to szef misji i jego sekretariat, wydział polityczny, ataszat wojskowy , wydział ekonomiczny, konsularny, prasowy…; misje stanowią podstawowy instrument w komunikowaniu się między rządami, misjami, organizacjami; szef misji dypl ma specjalne pełnomocnictwa - występuje i składa oświadczenia w imieniu swego państwa, ale bez pełnomocnictwa może jedynie wyrazić zgodę na przyjęcie tekstu umowy i to tylko w stosunkach z państwem, którym rezyduje; jest koordynatorem interesów i działań swego państwa w państwie urzędowania, prowadzi dialog z władzami, koordynuje, inicjuje i śledzi rozwój współpracy dwustronnej
organy quasi - dyplomatyczne i quasi - konsularne - specjalne organy pelniące funkcje misji dyplomatycznych, będące przedstawicielstwami o charakterze politycznym; ma miejsce w przypadku nieuregulowania spraw związanych z zakończoną wojną lub brakiem uznania; od 1979 Libia tworzy tzw Biura Ludowe - wg władz nie mają one charakteru dyplomatyczneg; misje o quasi - dyplomatycznym charakterze były ustanowione między ChRL a USA, nosiły nazwy biur łącznikowych, ambasady powstały po przywróceniu stosunków dyplomatycznych, co jedna wiązało się z powstaniem „instytutów” amerykańskich na Tajwanie po 1978, bo żadne państwo nie może utrzymywać stosunków dyplomatycznych z dwoma chińskimi rządami
urzędy konsularne: kategoria zawodowa czyli kieruje nim obywatel państwa wysyłającego i pobiera on normalne wynagrodzenie pracownika ministerstwa, organ o charakterze publiczno - prawnym; konsulaty honorowe - miejscowy człowiek kieruje konsulatem i jest to tylko tytuł;
dzielimy konsulaty na konsulaty generalne, konsulaty, wicekonsulaty i agencje konsularne; to były misje stałe
6. stałe przedstawicielstwa przy organizacjach międzynarodowych - tzw dyplomacja wielostronna lub dyplomacja konferencyjna nie są rzadkością, państwa urzeczywistniają swój udział w konferencjach i organizacjach międzynarodowych za pośrednictwem stałych przedstawicielstw przy organizacjach; nierzadko są to szefowie misji akredytowani w danym państwie
7 misje ad hoc - do załatwienia konkretnych spraw, misje czasowe; zawarcie umowy, udział w uroczystościach, spotkana „ na szczycie”, służą do załatwienia spraw między państwami nieutrzymującymi stosunków dyplomatycznych lub nieposiadających swych stałych misji dyplomatycznych
8 biuro radcy handlowego czyli przedstawicielstwa handlowe
9 misje wojskowe, również te stacjonujące zagranicą; wysyłane na podstawie porozumień między krajami w celach nadzoru realizacji umów międzynarodowych, inspekcyjnych, obserwacyjnych; mogą mieć charakter stały lub tymczasowy; np. misje wojskowe działały w Korei nadzorując układy rozejmowe z 1953
10instytuty kultury i stacje naukowe - służą kształtowaniu pozytywnego obrazu swego kraju za granicą, przez propagowanie osiągnięć kulturowych, naukowych, technicznych; podlegają MSZ i MK, często podlegają nadzorowi szefa misji dyplom, ale w skład struktury misji nie wchodzą; instytuty polskie we Francji i francuskie w Polsce mają przyznane pewne przywileje i immunitety na podstawie porozumienia z 1979
11. oddziały wojskowe - jeśli znajdą się na terytorium państwa w sposób legalny tzn na podstawie uprzednio wyraźnie i suwerennie wyrażonej zgody tego państwa - korzystają z przywilejów i immunitetów; ich status jest uchwalany każdorazowo na podstawie umowy międzynarodowej; na podstawie rozporządzenia Tymczasowej Władzy Koalicyjnej z 2003, wojska w Iraku korzystają z immunitetu sądowego
12. okręty wojenne i inne rządowe jednostki pływające używane do celów niehandlowych - należa do sił zbrojnych państwa wysyłającego , korzystają więc z immunitetu jurysdykcyjnego na morzu otwartym, jak i na obcych wodach terytorialnych; w czasie przepływu przez morze terytorialne okręt wojenny zobowiązany jest do przestrzegania przepisów państwa nadbrzeżnego, ni może podejmować działań przeciw suwerenności, terytorialnej integralności i politycznej niezawisłości państwa
komisje międzynarodowe i misje obserwatorów - tworzone pod auspicjami ONZ, UE, wysyłane w rejony objęte konfliktami np. obszar byłej Jugosławii; korzystają z immunitetów i przywilejów, są mianowani i odwoływani przez państwo wysyłające, ale podlegają przełożonm wyznaczonym przez ONZ
13. Doraźne siły zbrojne ONZpowoływane na mocy decyzji Rady Bezpieczeństwa; wysyłane do pełnienia misji o charakterze pokojowym; siły takie działają na Cyprze; służą pod komendą dowódcy wyznaczonego przez ONZ w sensie operacyjnym, dowódcom narodowym podlegają w dziedzinach - dyscypliny, uposażeń i awansowania; podlegają wyłącznie sądownictwu swoich państw; muszą zachować tajemnicę wojskową nawet po zakończeniu służby; chroni ich konwencja z 1994 Zgromadznia Ogólnego ONZ o karaniu i ściaganiu osób, które dopuściły się zamachów na członków personelu zaangażowanego przez ONZ
14. osoby uczestniczące w operacjach NATO poza obszarem tego sojuszu - odbywa się na podstawie porozumień z państwami ONZ np. udział oddziałów NATO w Siłach Stabilizacyjnych (SFOR) na obszarze byłej Jugosławii
- pseudodyplomacja lub paradyplomacja, polegająca na powierzaniu pełnienia funkcji dyplomatycznych osobom spoza oficjalnej służby dyplomatycznej lub konsularnej, instytucjom półoficjalnym lub prywatnym, zwłaszcza przy braki stosunków dyplomatycznych między państwami; formą paradyplomacji są tzw Biura Łącznikowe lub Biura Interesów stosowane w czasie przywracania normalnych stosunków dyplomatycznych z Afganistanem w 2001; szefowie takich misji załatwiają bieżące sprawy o charakterze dyplomatyczno - konsularnym z zakresu stosunków dwustronnych
Wykład 17 X 2004
Źródła prawa dyplomatycznego.
- zwyczaj międzynarodowy, nawet, jeśli nie jest spisany to jest przestrzegany reguły kurtuazyjne opierające się na wzajemnym szacunku i mające oparcie w normach współczesnego prawa dyplom i praktyce
- tabela rang i stanowisk w służbie dyplomatycznej spisany na kongresie wiedeńskim w 1815, ten system utrzymał się do dziś:
a) ambasador lub nuncjusz
b) poseł lub internuncjusz
c) charge d'affaire (akredytowany przy ministrze spraw zagranicznych)
- Karta Narodów Zjednoczonych rozpowszechniła język angielski w dyplomacji, przedtem obowiązywał język francuski, obecnie jest przewaga angielskiego
- Pomiędzy posłem a charge d'affaire może się jeszcze pojawić poseł rezydent
- umowy wielostronne i dwustronne regulujące status prawny oraz przywileje i immunitety organizacji międzynarodowych i ich funkcjonariuszy oraz przedstawicieli państw i delegacji w XIX wieku nie spisywano norm prawa dyplomatycznego, na początku XX wieku ośrodkiem kodyfikacji było Cambridge i Uniwersytet Harvarda; w okresie międzywojennym - Organizacja Państw Amerykańskich doprowadziła do podpisania konwencji z Monte Video, później 1928 rok - ratyfikacja konwencji hawajskich o dyplomatach i urzędnikach konsularnych; w Europie - orzeczenie w sprawie mozy wiążącej oświadczeń państw - kazus Lena
- wielostronne umowy międzynarodowe po 1945 roku ONZ chciało uporządkować to, powołano szefów poszczególnych komisji, Szwed Syndrom (Zandrom) został szefem komisji prawa dyplomatycznego; w 1961 rok, Wiedeń, konwencja o misjach dyplomatycznych, podpisało 160 państw; tam gdzie jakaś sprawa jest nieuregulowana, to normę stanowi zwyczaj międzynarodowy; kwestie sporne wynikające z konwencji państwa będą rozstrzygać między sobą lub przez sądy międzynarodowe (kolejne źródło)
- źródłem jest także prawo wewnętrzne państw, gdyż w kodeksie cywilnym, karnym itd są odniesienia do prawa dyplomatycznego kodeksy, ustawy - dekret prezydenta Ukrainy z 10.06.1993 dotyczący funkcjonowania przedstawicielstw dyplomatycznych i urzędów konsularnych państw obcych na Ukrainie; w Polsce ustawa o służbie zagranicznej z 27.07.2001
* akt 1701 angielski Anny Stuart, akt o immunitecie dyplomatycznym, spowodowany przez kazus Matwiejewa
- umowy dwustronne np. układ z 1520 zawarty miedzy Anglią a Hiszpanią o ustanowieniu między nimi ambasad; układy pokojowe
- praktyka sądowa i dyplomatyczna - decyzje i opinie sądownictwa międzynarodowego i krajowego, sądy dokonują bowiem interpretacji prawa
- doktryna prawa dyplomatycznego
Jak wybrać kandydata na ambasadora i jakie warunki musi on spełnić?
- kandydata zgłasza się ministrowi spraw zagranicznych, jeśli on zaakceptuje, kandydat zostaje zgłoszony do premiera, potem do komisji spraw zagranicznych, która przesłuchuje kandydata, ale jej decyzja nie jest wiążąca, ale liczą się z nią; zanim prezydent wyda listy uwierzytelniające, trzeba zapytać państwo przyjmujące (oficjalną notą), czy dyplomata uzyska zgodę (agrement; agrimenum?? to zgoda), agrement państwo przyjmujące wcale nie musi tej zgody wydać i w razie odmowy nie musi się tłumaczyć; jeżeli jest zgoda, to oficjalną notą odwołuje się dotychczasowego dyplomatę, ale pomiędzy wyjazdem pierwszego a przyjazdem drugiego, musi być przerwa od 1 do 3 miesięcy
- gdy nie ma ambasadora to jego obowiązki pełni charge d'affaire ad intern (at interim??) tymczasowy zastępca ambasadora, musi mieć notyfikację (sprawa Hanny Suchockiej w Watykanie)
- po udzieleniu agrement prezydent wydaje listy uwierzytelniające
- ambasador przedstawia te listy i uzyskuje akredytację, potem rozpoczyna się okres mierzenia czasu stażu potrzebny by objąć funkcje dziekana korpusu dyplomatycznego, jest to nuncjusz lub ambasador najdłużej urzędujący w danym państwie
- dziekan korpusu dyplomatycznego reprezentuje cały korpus dyplomatyczny, składa oświadczenia, dba o przestrzeganie przepisów i immunitetów w państwie przyjmującym, ma ułatwiony dostęp do ministra spraw zagranicznych
Przepisy dyplomatyczne.
- trzeba zabezpieczyć zarówno państwo przyjmujące jak i tych którzy wykonują funkcje dyplomatyczne
- dyplomaci mają:
przestrzegać przepisy państwa przyjmującego
nie wolno się mieszać w sprawy wewnętrzne państwa
persona non grata czyli osoba niepożądana
karą może być:
ustne zwrócenie uwagi przez starszego dyplmatę (za szybką jazdę samochodem)
oficjalna nota protestacyjna do szefa misji w przypadku nadużywania przywilejów (alkohol, benzyna, papierosy) + zakłócenie porzadku publicznego;
przy persona n.g. nie ma odwołań, określa się czas okres (zwykle 1 tydzień) kiedy dyplomata ma opuścić terytorium państwa przyjmującego; jeśli tego nie zrobi będzie traktowana jak każdy obywatel i cudzoziemiec, czyli będzie podlegać pełnej jurysdykcji
państwo wysyłające przeważnie dąży do rewanżu i także określa dyplomatę państwa przyjmującego jako persona non grata w ciągu kilku miesięcy - zasada wzajemności
może nastąpić też obniżenie rangi stosunków dyplomatycznych lub zawieszenie st. dypl. lub zerwanie st. dypl., ale to nie oznacza zerwania stosunków
konsularnych
dyplomata może obsługiwać równocześnie kilka państw, ale za zgodą państwa przyjmującego np. ambasador Albanii w Polsce obsługuje również Kijów, Mińsk i Wilno
ambasador może wykonywać też misje dyplomatyczne dla innych krajów w przypadku zerwania stosunków dyplomatycznych pomiędzy nimi np. w czasie zerwania st. dypl. pomiędzy Polską a Izraelem, nasze misje dyplomatyczne wykonywał ambasador Niderlandów
- dyplomaci państw wysyłających są chronieni poprzez:
teoria reprezentacji ( bo reprezentują głowę państwa "nie ma jurysdykcji zwierzchniej między równymi", jest to konwencja z 1961 roku
teoria eksterytorialności, zakrajowości (pomieszczenia misji i osoby są wyjęci spod prawa państwa przyjmującego, teoria ta nie obowiązuje)
teoria funkcjonalności przywilejów (przywileje są przyznane tylko po to, by realizować funkcje dyplomatyczne)
- zakres osobowy (brutalny nacisk daje efekt) dyplomaci i ich rodziny przebywający pod jednym dachem i prowadzący wspólne gospodarstwo mają przywileje i immunitety; personel administracyjno - technicznym (tylko do pełnionych czynności)
personel służby ma przywileje podatkowe i zwolnienie od świadczeń socjalnych, jeśli jest to personel państwa wysyłającego (może to być personel miejscowy lub personel państwa wysyłającego)
- czasokres przywilejów liczy się od momentu akredytacji do momentu notyfikacji o wyjeżdzie; przywileje i immunitety przysługują także w tranzycie, niekoniecznie najkrótszą drogą
- mówimy immunitet w sprawach prawnych; gdzie są uprawnienie to przywilej; zarówno immunitety jak i przywileje dzielimy na
- przywileje i immunitety dzielą się na rzeczowe (pomieszczenia szefa misji, rezydencja dyplomatyczna, poczta dyplomatyczna) oraz osobowe (nienaruszalność osoby dyplomaty)
- immunitet nietykalności - pomieszczenia mają bezwzględny; do pomieszczeń dyplomatycznych mogą wkroczyć służby państwa przyjmującego, ale tylko na wyraźną prośbę i zgodę dyplomaty (powódź, pożar); bezwzględnie chronione jest archiwum
- nietykalność osobista - osoby z immunitetem nie mogą być pozbawione wolności w jakikolwiek sposób (aresztowanie, zatrzymanie, przetrzymywanie), tak samo kurierzy dyplomatyczni
- immunitety jurysdykcyjne (karne, cywilne, administracyjne, egzekucyjne),
karne - nie można wszcząć postępowania karnego, a wszczęte już postępowanie umarza się, sam zainteresowany nie może się zrzec immunitetu, może to zrobić tylko państwo; syn ambasadora Argentyny zabił w Brukseli zażeczonego siostry
cywilne (w sprawach służbowych są to sprawy dotyczące placówek dyplomatycznych, jest bezwzględny immunitet, kiedy dotyczy spraw prywatnych dyplomaty, jest on n spadkobiercą lub chce zakupić dzaiłkę można wtedy zawiesić immunitet)
administracyjne ( jeśli dotyczy spraw prywatnych dyplomaty to immunitetu nie ma, potrzebna jest wyraźna zgoda)
egzekucyjny - (immunitet jurysdykcyjny ma wymiar formalny, ale po wyroku ma wymiar egzekucyjny, zrzeczenie się immunitetu od juysdykcji nie oznacza zrzeczenia sie immunitetu egzekucyjnego)
cywilne - korzystają z niego członkowie personelu dyplomatycznego misji i ich rodziny żyjący we wspólnocie domowej; personel misji mający obywatelstwo państwa przyjmującego lub nie mający obywatelstwa ma immunitet tylko w odniesieniu do aktów urzędowych dokonywanych w toku pełnienia swych funkcji; personel techniczny i administracyjny jedynie do czynności w ramach pełnionych przez siebie funkcji (w sprawach służbowych są to sprawy dotyczące placówek dyplomatycznych, jest bezwzględny immunitet), wyjątki: kiedy powództwo dotyczy prywatnego mienia ruchomego - osoba taka nie może wybudować na swoim gruncie budynków bez zgody władz, wycinać lasów; kiedy dyplomata jest spadkobiercą, w charakterze osoby prywatnej; kiedy powództwo dotyczy działalności zawodowej lub handlowej, poza ramami jej funkcji urzędowych, rodzina personelu dyplomatycznego nie może podejmować pracy zarobkowej w państwie przyjmującym, jednak Polska podpisała umowy dwustronne z USA i Kanadą, dzięki którym mogą oni pracować jednocześnie zrzekając się immunitetu od jurysdykcji cywilnej i administracyjnej; mogą oni również za zgodą państwa wysyłającego i przyjmującego pracować charytatywnie, nie otrzymując wynagrodzenia, nadal zachowują swoje immunitety; gdy misja instaluje swe pomieszczenia w nieruchomości należącej do osoby prywatnej, sprawy o tytuł własności lub inne prawa rzeczowe w związku z tą nieruchomością mogą być rozpatrywane przez sądy państwa przyjmującego, jednak nie może zostać wydany nakaz opróżnienia tych pomieszczeń, bo misja korzysta z immunitetu nietykalności
administracyjne - korzystają z niego członkowie personelu dyplomatycznego misji i ich rodziny żyjący we wspólnocie domowej; personel misji mający obywatelstwo państwa przyjmującego lub nie mający obywatelstwa ma immunitet tylko w odniesieniu do aktów urzędowych dokonywanych w toku pełnienia swych funkcji, personel techniczny i administracyjny jedynie do czynności w ramach pełnionych przez siebie funkcji ( jeśli dotyczy spraw prywatnych dyplomaty to immunitetu nie ma, potrzebna jest wyraźna zgoda); niepodleganie jurysdykcji policyjnej - nie można wręczać mandatu, odbierać prawa jazdy
- przywilej celny - dyplomaci i ich rodziny, personel administracyjno - techniczny(mienie), polega na zwolnieniu z cła i z rewizji, chyba że jest wyraźny powód, ale musi być dokonane w obecności osób z przedstawicielstwa dyplomatycznego
- przywilej podatkowy- zwolnienie od wszystkich podatków bezpośrednich a w przypadku podatków pośrednich, państwa ustalają między sobą, czy zwolnić czy też nie, przeważnie się zwalnia; w państwach UE vat jest zwracany z każdej tranzakcji powyżej 100 Ł
- naruszenie przywilejów i immunitetu przez państwo przyjmujące oraz jego nadużywanie przez dyplomatów
Funkcje dyplomatyczne; art 3 konwencji z 1961 (art 5 mówi o 13 przykładach funkcji konsularnych)
- dyplomata powinien popierać dobre st. między państwem wysyłającym a przyjmującym
- polegają na zbieraniu informacji politycznych, społecznych, gospodarczych, kulturalnych o państwie przyjmującym, ale legalnie (czytanie gazet, spotkania z urzędnikami, sprawozdania debat parlamentarnych)
- prowadzenie rokowań
rokowania prawne - prowadzenie rokowań z państwem przyjmującym; z departamentu prawno - traktatoweo dostaje się zlecenie np co do zawarcia umowy, rokuje się zakres tematyczny, co by interesowało drugą stronę np. sprawy alimentacyjne
handlowe - część kompetencji podlega pod UE, wiec pozostało niewiele kompetencji dla dyplomatów państw członkowskich
polityczne - najlepiej prowadzi się w państwach przewidywalnych, bo w państwach niestabilnych np. jest ustalona wizyta, ale rząd upada, wiec wizyta nie dojdzie do skutku
rokowania w ramach państw członkowskich UE, grupa Wyszehradzka (wspólne stanowisko)
rokowania w ramach organizacji i z innymi organizacjami (NATO, UE)
- ochrona interesów państwa wysyłającego w państwie przyjmującym w ramach prawa międzynarodowego; czy nie zachodzi dyskryminacja instytucji lub nieuzasadnionego i nierównego traktowania obywateli polskich (protest jest ostatecznym instrumentem), najlepiej prowadzić działania w formie rokowań najbardziej skutkują represaria
- ochrona obywateli polskich - (o charakterze indywidualnym należy do konsula) o charakterze generalnym do ambasadora
- reprezentacja wobec organów państwa przyjmującego i wobec korpusu dyplomatycznego, szef misji musi uczestniczyć w wizycie głowy państwa (np. szef misji rosyjskiej w Polsce, musi uczestniczyć w wizycie prezydenta Rosji w Polsce) asystuje od prezydenta do ministra włącznie
Źródła prawa konsularnego.
- przepisy o handlu; wiek XIX zwyczaj odgrywał ważną rolę; 1928 konwencja hawańska
- konwencje konsularne dwustronne
- skodyfikowanie prawa konsularnego na poziomie wielostronnym po II wojnie światowej
- szefem komisji został Jaromir Zurek, projekt konwencji o stosunkach konsularnych w Wiedniu, 150 państw podpisało; fakt że państwo przystąpiło do konwencji wielostronnej nie oznacza, że nie może tworzyć konwencji dwustronnej
- konwencje dwustronne są ważne w stosunkach z państwami ościennymi (z rosją mamy 5 konwencję dwustronna)
- prawo konsularne opiera się o prawo wewnętrzne np. kodeks rodzinny i opiekuńczy 1964); niektóre państwa starają się mieć jeden akt normatywny regulujący wszystkie te sprawy i kwestie - ustawa z 1984 o funkcjach konsularnych lub wyroki i orzeczenia sądów krajowych, orzeczenia sądów międzynarodowych, zwyczaj
- sprawa konsularna trafiła do MTS - sprawa Lagranda - dostęp konsula do swego obywatela, gdy jest on uwięziony, Legrand niemiec zabił ludzi, zoastał skazany, konsul niemiecki stwierdził, że Legrand nie zrzekł się obywatelstwa; Niemcy pozwali USA przed MTS i wygrali
Rodzaje konsulatów.
- konsulaty zawodowe - na ich czele stoi konsul będący urzędnikiem i obywatelem państwa wysyłającego, ma pełnię funkcji konsularnych, konsularnych państwem wysyłającym łączy do węzeł publiczno - prawny; pełni wszystkie funkcje
- konsulaty honorowe - na ich czele stoi konsul, który jest obywatelem państwa przyjmującego, promuje kulturę, gospodarkę, z państwem wysyłającym łączy go węzeł prywatno-prawny
- konsulaty zarówno zawodowe jak i honorowe dzielimy na:
konsulaty generalne
konsulaty
wicekonsulaty
agencje konsularne
Jak wybrać i jakie warunki musi spełniać kandydat na konsula?
- kandydata szuka szef departamentu, przedstawia ministrowi, następuje procedura dokształcania, bo musi znać przepisy polskie i kraju do którego się udaje;kandydat na konsula musi obligatoryjnie zdać egzamin, jeśli zda, to znowu musi być zgoda państwa przyjmującego, nieformalnie się o nią prosi, daje mu prezydent listy komisyjne, minister sprawiedliwości i inni ministrowie przekazują mu część uprawnień, przedstawia te listy w ministerstwie spraw zagranicznych państwa przyjmującego, które udziela mu egzequatu (wyrażenie zgody na pełnienie funkcji konsularnych), w listach tych ustala się okręg konsularny w którym działa (zależy od wielkości państwa, w którym działa), nie ma przerwy pomiędzy starym a nowym konsulem, jest tzw. zakładka czyli przez pewien okres jest dwóch konsulów (1 - 2 tygodnie), bo stary konsul musi przekazać stan spraw nowemu konsulowi; konsul chroni tylko własnych obywateli, nie może działać jeśli osoba winna ma również obywatestwo państwa przyjmującego
Funkcje konsularne:
Konwencje o stosunkach konsularnych wymienia 13 funkcji. Są to funkcje z zakresu opieki konsularnej i praw władczych konsula.
Konsul jest przedłużeniem władzy rządowej zagranicą, egzekwatur, czyli pozwolenie na sprawowanie urzędu od państwa przyjmującego.
Uprawnienia władcze:
Dwa organy paszportowe (jeden w Polsce i jeden zagranicą, czyli w konsulacie), przepisy paszportowe każde państwo ustala w swoich przepisach wewnętrznych, ale każdy obywatel ma prawo do paszportu
- obywatelstwo jest to węzeł prawny, który wiąże jednostkę fizyczną z danym państwem, o związaniu się bądź wygaśnięciu obywatelstwa decyduje państwo
- jak się nabywa obywatelstwo?
Ius sanguinis - prawo krwi, dziecko urodzone z rodziców Polaków automatycznie nabywa obywatelstwo polskie
Ius soli - prawo ziemi, bez względu na obywatelstwo rodziców, dziecko nabywa obywatelstwo państwa, na terenie, którego się urodziło
Wyjątek: prawo brytyjskie, podmiot (subject) prawa brytyjskiego, ale obywatel np. Australii, poddany królowej
- ustawa o obywatelstwie polskim z 1962 roku,
Na terenie Polski urodzone i rodzice są Polakami, to posiada się obywatelstwo polskie
jeżeli jedno z rodziców ma obywatelstwo polskie i dziecko urodziło się w Polsce to ma obywatelstwo polskie,
natomiast dziecko urodzone zagranicą i jedno z rodziców ma obywatelstwo polskie, to otrzymuje ono obywatelstwo jednego z rodziców, a po ukończeniu 18 roku życia decyduje jakie obywatelstwo chce mieć - prawo opcji
natomiast dziecko urodzone z rodziców bezpaństwowców, urodzone na terenie Polski, otrzymuje obywatelstwo polskie
sposób wtórny, przez naturalizację - nadane na wniosek, stały okres pobywu w Polsce przez 5 lat
- zwolnienie z obywatelstwa polskiego
zainteresowany składa wniosek do konsula, który wysyła go poczta kurierską do Warszawy, do kancelarii sejmu, decyzja zapada w ciągu 2 lat, sprawdza się czy osoba nie popełniła przestępstwa lub czy nie toczy się w jego sprawie postępowanie karne, czy nie ma jakichś zobowiązań wobec państwa, czy nie zalega z kredytami, pożyczkami, czy nie ma zobowiązań alimentacyjnych; Prezydent zwalnia z obywatelstwa
- nadanie obywatelstwa
5 lat pobytu, (casus Nottchebon'a, był Niemcem, mieszkał w Urugwaju, nabył obywatelstwo Liechtenstein'u, MTS orzekł, że w przypadku wielorakiego obywatelstwa, liczy się związek danej osoby z krajem, jest to tzw. obywatelstwo efektywne, wymagany jest dłuższy stały pobyt)
- paszporty zwykłe, tymczasowe, dyplomatyczne i służbowe MSZ
NIE MA PASZPORTÓW KONSULARNYCH!
(w czasach PRL istniał paszport z prawem wielorakiego przekraczania granicy dla osób na stałe przebywających zagranicą; zlikwidowan 01.01.1990)
jeśli paszport zginie, to należy zgłosić to na najbliższym posterunku policji, potrzebne jest zaświadczenie o stracie paszportu (chodzi o odpowiedzialność, jeśli ktoś popełni przestępstwo i będzie się legitymował naszym paszportem)
jeśli osoba znajoma z polskim paszportem, potwierdzi naszą tożsamość, to otrzymujemy paszport tymczasowy, można też go wydać na podstawie innych dokumentów lub weryfikacji danych, który trwa 2-3 dni
paszport blankietowy - zdjęcie, dane, pieczęć konsulatu, ważny jest 1 miesiąc, z prawem jednokrotnego przekroczenia granicy; zastąpiono go paszportem tymczasowym
nowe przepisy z Schengen - państwa UE należą do tzw. obszaru Schengen, wspólna polityka wizowa. Paszportowa, azyl, kontrola granicy; wszystkie państwa muszą wybrać jedno miejsce, gdzie będą drukowane paszporty (w Polsce jest to Warszawa), wydłużony okres wydawania paszportów tymczasowych (ważne 1 rok), zlikwidowano paszporty blankietowe,
od roku 2002 konsul nie wydaje paszportów fizycznie, zbiera się wnioski i wysyła poczta kurierską do MSZ do Warszawy, stamtąd do organu drukującego paszporty, potem wracają one do MSZ, a potem wysyła się je do konsulatu, cały proces może trwać około 3-4 miesięcy i dlatego wydaje się paszporty tymczasowe od ręki, bezpłatne, tylko że w tym momencie traci wizę z prawem do pracy, a urzędnik nie ma gdzie tej wizy wbić, bo to jest paszport tymczasowy
obecnie paszporty maja kolor bordowy, ale ważny jest też granatowy, a w najbliższym czasie będą jeszcze nowe paszporty unijne z gwiazdkami
paszport dyplomatyczny mają osoby, które pełnią funkcje dyplomatyczne, ale także szefowie resortów, podsekretarz stanu, posłowie, senatorowie
obywatelstwo europejskie posiada się wtedy, gdy jest się obywatelem kraju członkowskiego Unii, obywatelstwo europejskie jest obywatelstwem pochodnym
Tylko konsul ma prawo do wydawania wiz.
- administrowanie zasobami ludzkimi
- rodzaje wiz:
Pobytowe (od 3-6 miesięcy)
Tranzytowe (od 48 godzin do 1 tygodnia)
Wizy z prawem do pracy (do 1 roku, wyjątkiem są państwa anglosaskie, bo tam wydają na taki czas, jaki jest określony we wniosku pracodawcy)
Potrzebny jest wniosek pracodawcy, że dana osobę zatrudnił, zaświadczenie z Powiatowego Urzędu Pracy, że taka firma istnieje, wtedy wydaje się wizę na 1 rok minus jeden
Przy wydawaniu wiz stosuje się zasadę terytorialności, wizę można dostać tylko w okręgu konsularnym miejsca stałego zameldowania
- strony z Schengen zniosły granicę wewnętrzną, została tylko granica zewnętrzna, mając wizę jednego kraju można jechać do wszystkich; do obszaru Schenegen nie należy Wielka Brytania i Irlandia; Polska ma status obserwatora
Legalizacja, potwierdzenie autentyczności, legalności dokumentu w jednym kraju, żeby mógł on wejść w obieg w innym kraju; np. dyplom
- pełna całkowita legalizacja, z dokumentem idziemy do MSZ polswkiego, tam przybijają pieczęć, że dokument ten spełnia wszystkie wymogi kraju wystawiającego, potem idziemy do konsulatu państwa, do którego chcemy wyjechać, tam dają nam pieczęć o dokonaniu legalizacji tego dokumentu i wtedy można go przedstawić zagranicą, może ale nie musi być przetłumaczony na język obcy, tylko dokument w pełni zalegalizowany daje nam do prawo do roszczeń (samo tłumaczenie nie)
Funkcje opieki konsularnej:
1. Konsul ma dbać o dobro obywateli nieletnich poza granicami, obowiązek alimentacyjny, art. 36 konwencji wiedeńskiej z roku 1963, sprawa Lagranda, na wyraźne zainteresowanie tego, przeciwko któremu toczy się postępowanie karne lub zapadł wyrok o poinformowaniu konsula i udzielenie pomocy, ale musi spełniać pewne warunki:
obywatel państwa wysyłającego
nie może to być osoba mająca obywatelstwo państwa przyjmującego
dobrowolność (osoba zainteresowana musi zwrócić się z prośbą o udzielenie pomocy konsularnej)
- na procesie karnym konsul zapewnia tłumacza, dlatego konsul powinien żyć w zgodzie z tłumaczami, zwłaszcza gdy musi śledzić przebieg kilku procesów
2. Pomoc w sprawach prawnych - udzielenie pełnomocnictw np. do poczty poleconej,
udzielenie ślubów, potwierdzenie autentyczności podpisu, pomoc dla polskich sądów przy doręczaniu pism procesowych ale tylko tam gdzie nie ma umowy między państwami, polecenie przesłuchania w sprawach spadkowych, cywilnych, prawa rzeczowego, sprawy związane z ustalaniem kurateli i adopcji, sprawdzanie warunków adopcyjnych
3.Funkcje związane z czynnościami morskimi (książeczki morskie i żeglarskie), konsul może być mediatorem między kapitanem i załogą. Prawo do nadawania bandery, do rejestracji statków, wydawania certyfikatów o dobrym stanie technicznym statku, konsul może to przedłużyć tylko pod warunkiem, że będzie to podróż macierzystego portu znajdującego się w tym okręgu konsularnym do portu macierzystego, konsul pośredniczy przy kupnie-sprzedaży statku, który będzie pływał pod polską banderą, załatwia częstotliwość radiową, konsul występuje w sądach morskich
4. Przeprowadzenie rejestracji nowo narodzonych Polaków w okręgu konsularnym, udzielenie ślubów pomiędzy obywatelami polskimi (zaświadczenia o zdolności małżeńskiej, metryka aktu urodzenia, para musi odczekać 1 miesiąc); ostatnia posługa (transport zwłok, pełna dokumentacja i pieczęć wielokrotna.)