• Wydawca - osoba lub instytucja zwana wydawnictwem, która finansuje i odpowiada za przygotowanie, opracowanie, a następnie drukowanie książki, czasopisma, ewentualnie komercyjnego portalu internetowego. Wydawca realizuje politykę wydawniczą, działa na określonym segmencie rynku wydawniczego, realizuje wybraną skalę przedsięwzięć
  i określoną tematykę publikacji. Praca wydawnicza wyodrębniła się historycznie z działań drukarsko - księgarskich w XVIII w. i uznaje się, że jest to praca związana
  z opracowaniem redaktorskim tekstów i przygotowaniem ich do druku, choć może ograniczać się do spraw finansowo - prawnych.

Wydawnictwa mają określoną strukturę, która jest regulowana przez 2 podstawowe czynniki:

• rodzaj produkcji wydawniczej,

• jej wielkość i charakter społeczny.

Tradycyjnie dzielimy wydawnictwa na:

• książkowe

• prasowe.

W każdym wydawnictwie powinny istnieć 3 piony wydawnicze:

1. redakcyjny

2. techniczno - produkcyjny

3. administracyjno - finansowy.

Zadania wydawnictwa:

• sporządzanie planów wydawniczych

• pozyskiwanie autorów tekstów

• ocena tych tekstów

• obrót prawami wydawniczymi

• zawieranie umów z drukarzami i opracowaniami harmonogramów produkcji

• nadzór finansowy nad całością przedsięwzięcia

• nadzór nad pracą drukarni

• odbiór nakładów i przekazanie jej do dystrybucji

• redakcja merytoryczna u techniczna tekstów i ilustracji.

Szeregiem tych czynności wydawca nie musi zajmować się osobiście. Może je zlecić podwykonawcom. Najczęściej zleca się tzw. firmom zewnętrznym:

• rozpoznanie rynku

• nadzór redaktorski, merytoryczny, techniczny nad powstawaniem publikacji

• reklama i promocja własnych produktów (w tym reklama samych autorów)

Termin wydawnictwo jest rozumiane jako publikacje wydane przez wydawnictwo lub nakładem własnym autora, a także wydawnictwo samoistne lub tytuł.

Typy publikacji:

• wydawnictwa zwarte - publikacje o przewidzianym zakończeniu,

• wydawnictwa ciągłe - wydawnictwa periodyczne,

• wydawnictwa seryjne - seria wydawnicza o zindywidualizowanej tematyce
  i tytułach, mających wspólną np. szatę graficzną (BN),

• wydawnictwa muzyczne,

• wydawnictwa w odniesieniu do publikacji piśmienniczych,

• wydawnictwa bibliofilskie - wysoki poziom edytorski,

• wydawnictwa wysokonakładowe,

• wydawnictwa debetowe.

• Oficyna - termin od XV w., tradycyjna nazwa przedsiębiorstwa zajmującego się przygotowaniem tekstu do drukarni, np. oficyna nakładowa, księgarska, wydawniczo - drukarska.

• Wydanie, edycja - przekaz tekstu lub zespołu tekstów, zrealizowanych w określonym miejscu, czasie, formie.

W zależności od przygotowania tekstu do wydania, dobór jego zawartości, wydania dzielimy na:

• krytyczne

• naukowe

• naukowo - dydaktyczne

• popularne

Rejestracją tych wydań zajmuje się taka dziedzina jak bibliografia.

• Księgarnia - przedsiębiorstwo handlowe, zajmujące się detaliczną lub hurtową sprzedażą książek. Wyróżniamy:

• księgarnie asortymentowe - bieżąca produkcja wydawnicza

• księgarnie specjalistyczne - określony rodzaj lub tematyka.

Księgarnie dzielimy ze względu na:

• rodzaj asortymentu - np. muzyczne, naukowe, antykwariaty

• tematykę asortymentu - np. medyczne, techniczne, prawno - ekonomiczne

• formy sprzedaży - np. wysyłkowe, kolporterskie, internetowe.

• Księgarstwo - (działalność) rozpowszechnianie książek dzięki sieci księgarń; termin ten oznacza czynności mające na celu gromadzenie określonego asortymentu dokumentów (mapy, nuty, książki itp.) i oferowanie go klientom. Ich praca jest oparta
  o rachunek ekonomiczny, ale wkracza w sferę działalności kulturalnej.

• księgarnie nakładowe - księgarnie zajmujące się wprowadzaniem na rynek książek wydanych własnym nakładem

• księgarnie asortymentowe - sprzedaż dokumentów wielu wydawców

Współcześnie prawie każda księgarnia jest asortymentowa.

Formy pracy:

• komis

• księgarstwo antykwaryczne

• kolportaż - sprzedaż bezpośrednia

• księgarnie „taniej książki”

• bookiniści - antykwariusze uliczni (w Polsce od lat 80' i 90')

Pojęcia związane ze sprzedażą książki:

• antykwariat - firma zajmująca się handlem starymi przedmiotami, które mają wartość historyczną lub estetyczną bądź materialną (obrazy, książki)

• „Biały kruk”

• cymeria - druki, rękopisy szczególnie cenne

• bibliologia - nauka, której przedmiotem jest książka jako nośnik materialny, społeczne narzędzie kultury; zajmuje się zarówno książką dawną jak i współczesną oraz instytucjami związanymi z książką (wydawnictwa, drukarnie, księgarnie, biblioteki)

• morfologia książki - jeden z działów wiedzy o książce, zajmuje się m.in. klasyfikacją rodzajów wydawniczych, budowy książki, budowy zawartości książki.

• sztuka książki - określenie dziedzin sztuki i rzemiosła artystycznego, związanych
  z tworzeniem zewnętrznego kształtu książki. Sztuka książki może łączyć zagadnienia z:

• grafiki (liternictwo, grafika)

• introligatorstwa artystycznego

• typografii

• papiernictwa

• malarstwa

• druk - wielokrotne odbicie obrazu z formy drukowej na podłoże drukowe (najczęściej papier). Potocznie drukiem nazywamy każdą kopię. Wyróżniamy kilka rodzajów druku:

• druk wklęsły - rotograwiura

• druk płaski - offset, światłodruk

• druk wypukły - typografie

• sitodruk

• druk cyfrowy

• poligrafia - dziedzina przemysłu związana z opracowaniem tzw. form drukowych na potrzeby masowego odbiorcy. Poligrafię dzielimy ze względu na używane technologie, ale też na cechy wyrobów i ich powiązanie z innymi dziedzinami gospodarki.

• DTP - Desk Top Publishing; oznacza ogół czynności związanych
  z przygotowaniem na komputerze materiałów, które następnie powiela się metodami poligraficznymi. Obejmuje tzw. fazę projektową, czyli przygotowanie publikacji przy użyciu odpowiedniego programu (In desine, Quark, Page maker).

DTP to także komputerowe sterowanie urządzeniami wykonawczymi w tym procesie, a także zarządzanie pracą grupową, związaną z komputerowym przygotowaniem do druku.

DTP odnosi się również do publikacji w postaci elektronicznej.

Techniki druku cyfrowego to rewolucja w poligrafii. Umożliwiają one bowiem drukowanie tzw. ruchomej strony, tzn. każda strona wydrukowanego tekstu może być inna.

PRAWA AUTORSKIE I PRAWA POKREWNE

• Prawo autorskie - zajmuje się zagadnieniami związanymi z utworami i ich ochroną, uprawnieniami przysługującymi twórcy oraz zasadami udzielania licencji.
  Z powstaniem praw autorskich wiążą się przywileje drukarskie. Pierwsze akty, chroniące prawa autorskie w dzisiejszym rozumieniu, pojawiły się na końcu XVIII w., a tzw. ochrona praw osobistych - pod koniec XIX w.

Przedmiotem ochrony prawa autorskiego są dobra niematerialne, czyli przejawy działalności twórczej o indywidualnym charakterze, niezależnie od ich wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia. Z punktu widzenia praw autorskich nie ma znaczenia wartość utworu, jego poziom artystyczny lub naukowy, przeznaczenie.

Żeby mówić o powstaniu praw autorskich muszą zaistnieć:

• przejaw działalności twórczej (mającej charakter indywidualny, osobisty, oryginalny; temat utworu nie jest przedmiotem ochrony praw autorskich, ale jego skonkretyzowanie - tak; ochrona obejmuje także dzieła istniejące
  w postaci nieukończonej)

• ustalenie utworu w jakiejkolwiek postaci (zapoznanie z utworem choć jednego odbiorcy poza twórcą) - konieczne jest jego uzewnętrznienie, także w postaci nieutrwalonej (np. muzyka) - nie jest konieczne zapisanie utworu na materialnym nośniku i nie wymaga spełnienia formalności.

Przedmiotem prawa autorskiego są:

• utwory wyrażone słowem, symbolami matematycznymi, znakami graficznymi (teksty literackie, publicystyczne, naukowe, kartograficzne, programy komputerowe)

• utwory plastyczne, fotograficzne, lutnicze, wzornictwa przemysłowego, architektoniczne, architektoniczno - urbanistyczne, urbanistyczne, muzyczne, słowno - muzyczne, choreograficzne, pantomimiczne, audio - wizualne

• opracowania cudzego utworu - tłumaczenie, przeróbka, adaptacja, streszczenie, aranżacja, inscenizacja, antologia, edycja krytyczna

Prawu autorskiemu nie powinny podlegać:

• akty normatywne lub urzędowe projekty

• urzędowe dokumenty, materiały, znaki, symbole

• opublikowane opisy patentowe

• proste informacje prasowe

• odkrycia, idee, pomysły, procedury, metody działalności, koncepcje matematyczne

Za opracowanie cudzego utworu nie uznaje się opracowania redakcyjnego, ale jest nim dokończenie cudzego, nieskończonego utworu (nie jest potrzebna zgoda twórcy oryginału).

Aby korzystać z ochrony praw autorskich nie ma znaczenia:

• wiek

• poczytalność autora

• zamiar stworzenia utworu

• przeznaczenie, sposób wyrażania utworu

• estetyczna lub użytkowa wartość utworu

• sprawowanie pełnej kontroli nad procesem powstania utworu

• sprzeczność powstania utworu z prawem (pornografia)

• ukończenie utworu

Zgodnie z ustawą prawo autorskie przysługuje twórcy. Przyjmuje się, że twórcą jest osoba, której nazwisko jest w tym charakterze uwidocznione na egzemplarzu utworu lub zostało przekazane do publicznej wiadomości.

Jeśli dzieło stworzyło kilka osób, prawo autorskie przysługuje im wspólnie. Za współtwórcę dzieła uważa się osoby, które decydowały o ostatecznym kształcie dzieła, ale tylko te, które wniosły twórczy wkład.

Podział dzieł współautorskich:

• współautorskie dzieła rozłączne

• współautorskie dzieła nierozłączne

Szczególnym przykładem jest tzw. dzieło zbiorowe i według ustawy to publikacja periodyczna i encyklopedia, ale także słownik, rocznik, kalendarz, telegazeta, księga pamiątkowa, dzieło multimedialne.

Za dzieła zbiorowe odpowiada wydawca, który opracowuje koncepcję, program, konstrukcję, a wypełnienie treścią powierza konkretnym autorom.

Czas trwania autorskich praw majątkowych do dzieł zbiorowych jest liczony od jego pierwszej publikacji, a w odniesieniu do poszczególnych utworów od śmierci ich autorów.

Ustawa o prawie autorskich i prawach pokrewnych z 4 lutego 1994 r.
(Dziennik ustaw)

• Grupy praw:

• autorskie prawa osobiste - nigdy nie wygasają i nie mogą być przenoszone na inne osoby

• autorskie prawa majątkowe - są zbywalne i dziedziczone, ale wygasają z upływem określonego czasu - 70 lat

• Autorskie prawa osobiste - nieograniczone w czasie i niepodlegające zrzeczeniu ani zbyciu więź twórcy z dziełem i wedle ustawy istnieje kilka rodzajów prawa, przysługujących autorowi dla realizacji ochrony dóbr osobistych i są to prawa do:

• autorstwa utworu

• oznaczenia utworu swoim nazwiskiem lub pseudonimem

• integralność utworu - nienaruszalność jego treści i formy oraz rzetelnego wykorzystania go

• decydowanie o pierwszym udostępnieniu publiczności

• prawo do nadzoru nad sposobem udostępnienia utworu

Prawo do autorstwa = prawo do ojcostwa - zapewnia twórcy ochronę przed przypisywaniem sobie autorstwa przez nieuprawnionego. Prawo do autorstwa obejmuje również utwory współautorskie i dzieła zbiorowe.

• integralność - zakaz zmian w utworze bez uprzedniej zgody twórcy. Ten obowiązek istnieje niezależnie od:

• umowy wydawniczej

• działania w ramach dozwolonego użytku publicznego

• wygaśnięcia praw majątkowych

W kontekście filmowania lub inscenizacji dopuszczalne są zmiany, które trzeba zasygnalizować - przeróbka sceniczna, ekranizacja, wolny przekład.

• prawo do decydowania o pierwszym wydaniu - należy do kompetencji autora; decyduje on, kiedy jest ukończone, kiedy nadaje się do publicznej prezentacji. Udostępnienie dzieła wydawcy nie jest równoznaczne z jego udostępnieniem do druku.

Naruszeniem prawa autorskiego jest wydanie dzieła baz zgody spadkobierców.

• prawo do nadzoru - korekta autorska, wykonywana przez twórcę
  w ramach określonego wynagrodzenia autorskiego.

Ochrona autorskich praw osobistych:

• dokonanie publicznego oświadczenia i żądanie sprostowania

• zadośćuczynienie pieniężne

• za najcięższe przewinienie (przywłaszczenie cudzej własności) sprawca podlega karze ograniczenia wolności do 2 lat, ew. musi zapłacić grzywnę.

• Autorskie prawa majątkowe - z treści przepisu, który wyznacza zakres autorskich praw majątkowych wynika, że twórcy przysługuje wyłączne prawo do wykorzystania utworu na wszystkich polach eksploatacji (utrwalenie, zwielokrotnienie utworu określoną techniką, wprowadzenie do obrotu, wyświetlenie, użyczenie, nadanie obrazu, wizji i fonii - TV, radio; najem, udostępnienie z wyborem miejsca i czasu - upublicznienie)

• droit de suite - polega na możności partycypacji autora i jego spadkobierców w dochodach z odsprzedanego utworu.

Ostatnio ogromnym problemem jest zjawisko powszechnej reprografii. Usankcjonowano więc kopiowanie, zakładając, że przynosi dochód uprawnionym (pobieranie opłat od punktów KSERO i dystrybucja ich między autorów
i wydawców). W Polsce zasada ta obowiązuje od 2004 r.

Istnieje również inne rozwiązanie, a mianowicie jednorazowe opłaty od sprzętu
i nośników (DVD, skanery itp.). Wytwórcy są zobowiązani do wnoszenia opłat na rzecz twórców, w wysokości nie wyższej niż 3% kwoty z tytułu sprzedaży.

Jeżeli chodzi o dzieła muzyczne i filmowe, to organizacjom radiowym i telewizyjnym wolno nadawać opublikowane utwory nie będące filmami fabularnymi z zachowaniem prawa do wynagrodzenia utworów na podstawie umowy za pośrednictwem odpowiedniej organizacji zarządzającej prawami autorskimi.

Utwory dzieli się na:

• wielkich praw

• małych praw (skecz)

Utwory z kategorii wielkich praw można nadawać w TVP jedynie po każdorazowej zgodzie ZaiKSu. Bez takiej konieczności nadaje się utwory małych praw.

Ochrona praw majątkowych:

• wkroczenie w zakres cudzego prawa autorskiego

• trwają całe życie twórcy oraz pewien okres po jego śmierci (zwykle 50 lat,
  w niektórych krajach, m.in. Szwecja, Polska - 70 lat)

• dzieła współautorskie - okres ochrony liczony od śmierci współtwórcy, który przeżył pozostałych.

Jeżeli nie jest znany - 70 lat od pierwszej publikacji.

Jeżeli nie opublikowano - od momentu ustalenia.

• jeśli prawa majątkowe dotyczą innych osób niż twórca - okres 70 lat od pierwszej publikacji

• istnieją przepisy upoważniające do korzystania z utworu odpłatnie i nie odpłatnie, bez zgody uprawnionego. Są one wprowadzone do ustaw autorskich ze względu na interesy publiczne, jak i osobiste i regulacje te mówią
  o dozwolonym użytku:

• publicznym

• prywatnym - każda osoba publiczna może nagrywać, kopiować (piosenki, filmy na VIDEO) jeśli są one przeznaczone do użytku osobistego. Kopiowanie książek na własny użytek uznaje się za dopuszczalne; przepis nie mówi o wielkości kserowanego tekstu.

Ustawa wprowadza ograniczenia łamiące monopol autorski
w odniesieniu do publikacji oświatowych, informacyjnych, naukowych lub kulturalnych i umożliwia korzystanie z nim bez zgody autora.

Prasa, TV - ustawa zezwala na rozpowszechnianie opublikowanych sprawozdań, artykułów religijnych, politycznych, gospodarczych, przeglądy publikacji, zdjęcia reporterskie.

Instytucje naukowe i oświatowe - mogą korzystać
z opublikowanych utworów i sporządzać pojedyncze kopie. Dot. to też bibliotek publicznych, archiwów, szkół, ośrodków informacji, dokumentalnych i naukowo - technicznych.

Pewną swobodę dopuszcza się także, kiedy utwór ma być wykorzystany dla dobra niepełnosprawnych, dla dobra publicznego lub dla publicznej reklamy.

Posiadacze urządzeń do odbioru dźwięku i obrazu mogą z nich korzystać w miejscach publicznych, jeżeli nie jest to związane
z zamiarem zarobku (np. imprezy religijne).

Przechodzenie autorskich praw majątkowych:

• mogą być przenoszone na inne osoby. Wymaga to jednak podpisania umowy pisemnej, w której określa się sposoby wykorzystania utworu;

• do przejścia praw majątkowych z autora na wydawcę konieczna jest umowa wydawnicza, choć w stosunkach autor - wydawca stosuje się też umowę licencyjną;

• umowa wydawnicza - dot. przeniesienia przez autora na wydawcę prawa wydania dzieła. Wydawca zobowiązuje się do wydania dzieła i zapłacenia autorowi.

• umowa licencyjna - daje wydawcy prawo do wykorzystania utworu
  w określonym miejscu i czasie

• Złożenie utworu - twórca jest zobowiązany dostarczyć utwór w terminie określonym umową. Autor dostarcza dzieło w stanie odpowiednim do wydania (maszynopis A4, pisany jednostronnie z interlinią, marginesem 3,5 cm z lewej i prawej, wersja elektroniczna), a poza tzw. tekstem właściwym - ilustracje, spis treści, indeksy, bibliografie, wykazy skrótów. W relacjach autor - wydawca używa się:

• arkusz autorski

• arkusz wydawniczy

Są one podstawą rozliczeń finansowych.

Arkusz- 40 tys. znaków.

Wydawnictwo potwierdza złożenie dzieła przez autora, a potem jego przyjęcie oparte na ocenie przez wydawcę, czy utwór spełnia warunki określone w umowie. Kolejnym etapem jest opracowanie redakcyjne tekstu. Wydawca ma prawo przygotować utwór do wydania. Najczęściej stosowany zakres ingerencji redakcyjnej:

• błędy rachunkowe

• błędy w datach

• błędy w cytowaniu

• błędy językowe

Żadnych zmian nie dokonuje się w poezji.

• Korekta autorska - jest formą nadzoru autorskiego. Dzięki niej autor zaznajamia się z ostatecznym kształtem dzieła. Akceptuje albo nie zmiany wprowadzone przez redakcję.

• Międzynarodowe prawo autorskie

Istnieją 3 modele konstrukcji treści praw autorskich:

1. dualistyczny (Francja, Polska, Włochy, Hiszpania) - wyróżnienie 2 samodzielnych praw

2. monistyczny (Niemcy) - prawa majątkowe i osobiste są traktowane jednolicie

3. anglosaski = copyright (USA, Australia) - traktuje prawo autorskie jako zespół uprawnień majątkowych

Istnieje też kilka międzynarodowych konwencji dot. praw autorskich:

• Konwencja Berneńska - 1886 r.- pierwszy akt dot. ochrony prawa autorskiego. Organizacją związku jest Światowa Organizacja Własności Intelektualnej WIPO. Polska należy od 1919 r. Do konwencji należy ponad 100 państw, ale nie jest jedynym stowarzyszeniem międzynarodowym. Konwencja obowiązuje, gdy autor jest obywatelem państwa należącego do WIPO lub ma prawo stałego pobytu, albo kiedy utwór opublikowano na terenie państwa należącego do WIPO.

• Konwencja Genewska - 1952 r., Genewa - jako konwencja powszechna miała łączyć system europejski i amerykański. Z tą konwencją łączy się pojęcie copyright - nota copyright' owa zawiera ©, imię i nazwisko lub nazwa podmiotu praw autorskich i rok publikacji. Ta konwencja koncentruje się na ochronie praw majątkowych.

• Konwencja Rzymska - 1961 r. - obejmuje 3 postaci praw pokrewnych:

1. artystów wykonawców

2. producentów fonogramu

3. prawa do nagrań

• Porozumienie TRiPS - porozumienie handlowych aspektów praw własności intelektualnej. Polska przystąpiła w 1996 r. (przystąpienie do Światowej Organizacji Handlu).

Obejmuje prawa autorskie, patenty, znaki towarowe.

Skupia się głównie na prawach majątkowych.

• Traktaty WIPO - w związku z rozwojem technologii informacyjnej znowelizowano cały szereg aktów dot. prawa autorskiego. Nazywa się je WIPO. Genewa - 1996 r.

Dot. głównie eksploatacji utworów w sieciach komputerowych.

• Prawo autorskie w UE - w UE nie ma wspólnego prawa autorskiego, ale traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską ma znaczenie dla interpretacji narodowych praw autorskich. Do tej pory wydano ponad 7 dyrektyw dot. praw autorskich i dot.:

• ochrony programów komputerowych

• czasu ochrony

• ujednolicenia prawa w odniesieniu do Internetu

• Prawa autorskie w Polsce - obejmuje normy wchodzące w zakres różnych gałęzi prawa. Źródłami prawa autorskiego w Polsce są:

• Konstytucja

• Kodeks Cywilny

• Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych

• ratyfikowane konwencje

• dyrektywy wspólnot europejskich

• orzecznictwo Sądu Najwyższego

• rozporządzenia

Aktualnie obowiązująca w Polsce ustawa jest trzecią Polską ustawą:

pierwsza - 1926 r.

druga - 1952 r.

trzecia - 1994 r.

Była ona kilkakrotnie nowelizowana ze względu na dostosowanie prawa polskiego do prawa UE.

W oparciu o ustawę o prawach autorskich powstały 3 instytucje:

1. Fundusz Promocji Twórczości - powołany do zarządzania pieniędzmi z funduszu tzw. martwej ręki, czyli wpłatami od produkcji
   z tytułu korzystania z utworów, których ochrona majątkowa już wygasła.

2. Komisja Prawa Autorskiego - zatwierdzanie przedstawianych przez Organizację Zbiorowego Zarządzania Prawami Autorskimi
   i Prawami Pokrewnymi tabel wynagrodzeń za korzystanie z utworów

3. Organizacja Zbiorowego Zarządzania Prawami Autorskimi i Prawami Pokrewnymi - stowarzyszenie zrzeszające twórców lub artystów wykonawców, których startowym zadaniem jest ochrona praw autorskich własnych członków - ZAiKS.

• Piractwo i prawa autorskie

Piractwo - wytwarzanie lub rozpowszechnianie produktów z naruszeniem praw własności intelektualnej (praw autorskich, praw pokrewnych, prawa patentu i znaku towarowego). Za piractwo uważa się również bezprawne przechwytywanie nagrań radiowych i TV, a także innych usług świadczonych w społeczeństwie informacyjnym.

Na świecie walczy się z tym w oparciu o porozumienie TRiPS i konwencje WIPO.

W UE opracowano specjalną dyrektywę dot. praw autorskich i praw pokrewnych.

Polska ustawa o prawach autorskich reguluje również odpowiedzialność karną za tego rodzaju przestępstwa. Stanowią one przestępstwa umyślne o charakterze powszechnym. Sprawcą przestępstwa jest nie tylko ten, kto dopuszcza się tego czynu, ale też kieruje jego wykonaniem.

• Ustawa chroni prawo do autorstwa, do integralności dzieła i artystycznego wykonania.

Karalne jest również rozpowszechnianie, utrwalanie utworu bez odpowiednich uprawnień.

• Ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji

• Przepisy w sprawie ochrony dóbr osobistych

• Prawo autorskie w Internecie

Problemy:

• funkcjonowanie sieci i zawieranie umów przez sieć

• oznaczanie jurysdykcji i prawa właściwego

• trudności dotyczące ochrony autorsko - prawnej w sieciach

• rozpowszechnianie umów i utworów w sieciach komputerowych

• wykorzystywanie techniki informacyjnej w zakresie zarządzania prawem autorskim.

Internet umożliwia szersze i niekontrolowane korzystanie z dokumentów (np. MP3, avi itp.):

• handel elektroniczny wypiera tradycyjny handel egzemplarzami (możesz wydać płytę i nie zapisać jej, np. iStore). Dąży się do zapewnienia ochrony prawnej przed usuwaniem zabezpieczeń eliminujących ograniczony dostęp do dzieła.

• postulaty z ograniczaniem granic dozwolonego użytku osobistego w sieciach

• publikacja elektroniczna ma charakter czasowy.

Eksploatacja w Internecie wymaga digitalizacji. Sama digitalizacja nie ma wpływu na autorsko - prawną ochronę, ale też jej rezultat nie jest traktowany jako opracowanie utworu.

• Utwory multimedialne - łączą elementy słowne, obrazowe itp. sprowadzone do jednorodnego zapisu. Mają one interaktywny charakter
  i uznawane są za utwory, czyli są przedmiotem ochrony autorsko - prawnej.

• Programy komputerowe - włączone w system autorsko - prawny.

• Elektroniczne bazy danych, strony www - mają ochronę autorsko - prawną, ale nie podlegają jej linki i hipertekst.

• Korzystanie z sieci - jest to relacja między użytkownikiem a dostawcą lub dysponentem danego zbioru danych.

• Prawo przedruku - dotyczy instytucji naukowych, bibliotek, szkół, archiwów, ośrodków informacji dokumentów naukowo -technicznych.

• Dozwolone jest wprowadzenie zdigitalizowanych dokumentów do zamkniętej sieci w granicach licencji.

Sporna jest kwestia odpowiedzialności za naruszanie praw autorskich
w Internecie. Przyjmuje się, że jeśli ktoś udostępnia przez sieć komputerową własne treści - ponosi za nie odpowiedzialność. Nie dot. usługodawców - przechowują dane na własnym serwerze.

W 2004 roku wprowadzono obowiązkowe ograniczenie praw autorskich ze względu na czasowe kopiowanie utworów (z wyłączenie programów komputerowych).

• Prawo prasowe

Prawo prasowe tworzą przepisy należące do różnych gałęzi prawa. W Polsce:

• 21 listopada 1938 - dekret Prezydenta RP

• 5 lipca 1946 - uzupełnienie zwane ustawą o cenzurze, powołujące Główny Urząd Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk (GUKPPiW)

• 26 stycznia 1984 - ustawa ta zastąpiła wcześniejszą. Dot. ona prawa prasowego. Później była ona wielokrotnie nowelizowana. Definiuje ona pojęcie prasy, kim jest redaktor, kto jest dziennikarzem itp.

Prasa - publikacje periodyczne, które ukazują się nie rzadziej niż raz do roku, mają stałą nazwę i zalicza się do nich:

• dzienniki

• czasopisma

• serwisy agencyjne

• programy radiowe i telewizyjne

• kroniki filmowe

Zgodnie z Konstytucją RP prasa korzysta z wolności słowa, jawności życia publicznego (prawo do informacji).

• To organy państwowe mają stworzyć instytucjom prasowym warunki rozwoju.

• Zobowiązanie pracowników poligrafii i kolportażu do neutralności (muszą np. sprzedawać czasopisma pornograficzne).

• Dostęp do informacji - obywatel zgodnie z wolnością słowa i prawem do krytyki może wypowiedzieć się w prasie.

• Obowiązek nieutrudniania zbierania materiałów.

• Wydawca - może nim być osoba prawna lub fizyczna, np. organ państwowy, organizacja polityczna, społeczna, kościół itd.

Dziennikarze:

• działanie zgodnie z etyką zawodową i normami społecznymi w granicach prawa,

• realizuje linię programową danego pisma,

• musi zachować rzetelność przy zbieraniu i wykazywaniu informacji: sprawdzić ich wiarygodność i podawać ich źródła,

• ochrania dobra osobiste i interesy informatorów,

• dba o poprawność języka i nieużywanie wulgaryzmów,

• nie może prowadzić ukrytej działalności reklamowej,

• nie może wypowiadać w prasie opinii co do rozstrzygnięcia
  w postępowaniu sądowym przed ogłoszeniem wyroku,

• nie może publikować w prasie danych osobowych i wizerunku osób, przeciw którym toczy się postępowanie sądowe i osób poszkodowanych,

• nie można odmówić informatorowi autoryzacji wypowiedzi,

• nie można opublikować informacji, jeżeli informator zastrzegł ją ze względu na tajemnicę zawierające opublikowane dane na temat życia prywatnego: informacje, których ujawnienie mogłoby naruszyć interesy osób trzecich, chyba, że:

• sprawa dotyczy przestępstwa.

• dziennikarz zobowiąże się do nie udzielania informacji, pozwalających na identyfikację autora materiału, jeśli ten tego zażąda.

• Instytucje:

• Rada Prasowa - działa przy premierze, który powołuje na 3 lata jej członków. Opiniuje i wnioskuje w sprawach prasy. Dotyczy środowiska dziennikarskiego.

• Powołanie pisma

• Rejestracja w Sądzie Wojewódzkim; należy wypełnić wniosek,
  w którym podaje się:

• tytuł dziennika,

• siedzibę redakcji,

• dane osobowe redaktora naczelnego,

• wydawcę (siedziba, adres),

• częstotliwość wydawania.

Redakcją pisma kieruje redaktor naczelny - osoba, która ma pełną zdolność do czynności prawnych, obywatelstwo polskie (sąd może odstąpić), a także ma prawo publiczne.

Redaktor naczelny odpowiada za:

• treść przygotowanego przez redakcję materiału prasowego,

• sprawy redakcyjne i finansowe,

• dba o poprawność języka materiałów prasowych.

Redaktora powołuje i odwołuje wydawca.

Przy redakcji może działać rada naukowa lub programowa jako organ doradczy redaktora naczelnego.

Na każdym egzemplarzu druków prasowych należy w widocznym miejscu zamieścić:

• nazwę i adres wydawcy,

• adres redakcji,

• imię i nazwisko redaktora naczelnego,

• miejsce i datę wydania,

• nazwę zakładu wykonującego druk prasowy,

• bieżącą numerację.

• Kwestie sporne:

• sprostowania i odpowiedzi na łamach gazety:

• na wniosek zainteresowanej osoby, redaktor naczelny jest zobowiązany opublikować bezpłatnie rzeczowe sprostowanie informacji nieścisłej, lub jeśli było to stwierdzenie zagrażające dobrom osobistym.

• sprostowanie należy opublikować w dzienniku w ciągu 7 dni od otrzymania sprostowania; w czasopiśmie - w najbliższym lub drugim następnym po nim numerów; w przekazach za pomocą dźwięku lub obrazu w najbliższym analogicznym numerze.

• redaktor naczelny musi publikować nieodpłatnie komunikaty pochodzące od naczelnych, centralnych organów państwowych, które zostały przysłane przez rzeczników ze wskazaniem na publikację obowiązkową; taka sama sytuacja w przypadku listów gończych.

• redaktor może zamieszać ogłoszenia i reklamy (odpłatnie lub nie), ale nie mogą one być sprzeczne z prawem i zasadami współżycia społecznego.

• Odpowiedzialność prawna opublikowanych materiałów prasowych - pociągani są autor, redaktor lub inna osoba, która spowodowała wydanie, nawet wydawca.

Odpowiedzialność majątkowa i cywilna tych osób jest solidarna.

W ramach przestępstw sąd określony jest według siedziby redakcji lub wydawnictwa, chyba, że są zagranicą.

• Jak wydać książkę?

1. poszukiwania wydawcy - zwykle wybiera się wydawnictwo duże (możliwości dystrybucyjne); poszukiwania na stronach internetowych - wydawca powinien by odpowiedni pod względem profilu:

• wydawnictwa wymagają maszynopisu (uwzględniającego wymagania wydawnictwa),

• tekst dobry pod względem merytorycznym i językowym,

• maszynopisowi towarzyszy pismo przewodnie + CV i streszczenie nadsyłanej pozycji,

• odpowiedź otrzymuje się zwykle po miesiącu lub można się skontaktować z wydawnictwem z pytaniem o decyzję.

1. Podpisywanie umowy - negocjacja warunków:

• kwestie praw majątkowych - czas, na jaki przenosi się prawa majątkowe (termin obowiązywania umowy) - rozsądny czas przeniesienia autorskich praw majątkowych to 5-8 lat;

• termin wydania książki - często wydawnictwa nie wprowadzają go; jeśli umowa go nie określa, to według praw autorskich wydawca ma na publikację 2 lata. Najkrótszy termin to rok, częściej - 1,5 roku;

• wynagrodzenie, termin odpłatności - przyjęło się, że autorzy otrzymują wynagrodzenie procentowe (4-17% od ceny zbytu),
  a tłumacze - ryczałtowe (200-600 zł. za arkusz wydawniczy) .

Średni nakład w Polsce - 5,5 tys. egz.

Termin odpłatności - zaliczka + reszta po wydaniu.

1. Termin dostarczenia tekstu do wydawnictwa - ustalony w umowie; jeśli nie zostanie dotrzymany, wydawca może odstąpić od umowy.

2. Egzemplarze autorskie - dla autora i tłumacza; ich liczbę określa umowa (2-10 egz.).

3. Przyjęcie lub odrzucenie utworu - wydawca ma 6 miesięcy na przyjęcie, ale wydawnictwa wpisują krótsze terminy.

4. Przy problemach autor może współfinansować książę albo zorganizować własne wydawnictwo.

5. Wydawca nie musi mieć osobowości prawnej, np. autor.

6. Jeśli ktoś chce sprzedawać wydane przez siebie książki, musi mieć otwartą działalność gospodarczą.

7. Uzyskanie ISBN - w Polsce w Bibliotece Narodowej. ISBN-y są bezpłatne, może je mieć firma i osoba prywatna. Wniosek należy kierować do Biura ISBN. Wystarczy zgłosić chęć wydania. BN nadaje pulę numerów, a my sami nadajemy je książkom. Po wydaniu należy przesłać informację o nadaniu ISBNu. Nadawaniu ISBNu w Polsce nie jest obowiązkowe. Jeśli książka jest przeznaczona do sprzedaży, powinna mieć kod kreskowy, a żeby go mieć, trzeba się zarejestrować do GS1, bazy wydawców, prowadzony przez Instytut Magazynowania w Poznaniu.

8. Redakcja - sprawdzenie tekstu od strony językowej i merytorycznej. Redaktor może proponować lepsze rozwiązania, dokonuje poprawek błędów rzeczowych, a jeśli tekst jest oryginalny - zmiany w treści. Muszą być zaakceptowane przez autora (nadzór autorski). Decyzja autora jest ostateczna.

9. Skład i łamanie - po korekcie tekst trafia do łamania, czyli zmianę
   w odpowiednim programie składu tekstu, aby uzyskać postać, jaką będzie miał w gotowej książce. Można je zlecić firmie, drukarni albo indywidualnym łamaczom. Do łamania przekazuje się tekst właściwy
   i informacje uzupełniające.

Na stronie redakcyjnej należy zamieścić:

• tytuł oryginalny,

• noty copyrightowe,

• osoby pracujące przy książce,

• dane kontaktowe wydawnictwa,

• ISBN,

• numer wydania,

• nazwa drukarni.

1. Korekta - po łamaniu; polega na sprawdzeniu literówek i innych drobnych błędów.

2. Przygotowanie okładki, strony przedtytułowej, tytułowej.

3. Druk - wybór formy druku - cyfrowy lub offsetowy (granica 300 egz.)

4. Drukarnie offsetowe - kosztorys.

• pliki udostępniają drukarni w pdf lub programie wykonanym do składu

• egzemplarze obowiązkowe - każdy wydawca je przekazuje bibliotekom. Placówki, liczbę egzemplarzy określa rozporządzenie Ministra Kultury i Sztuki.

20

---