DRAMA-METODA EDUKACJI, Pedagogika


Powiedz mi, a zapomnę,
Pokaż a zapamiętam
Pozwól wziąć udział a zrozumiem.
Konfucjusz

Drama jako metoda nauczania,integracji i terapii

Istota dramy

Termin „drama”pochodzi od greckiego słowa „drao” -czyli działam,usiłuję.

Krystyna Pankowska-teoretyk dramy w pracy Drama-zabawa-myślenie pisze:”podstawą dramy jest fikcyjna,wyobrażeniowa sytuacja,która powstaje,gdy kilka osób we wspólnej przestrzeni przedstawia coś,co nie jest w danym czasie obecne,używając jako środków wyrazu swoich ciał i głosów” Drama jest więc metodą, która polega na nauczaniu przez działanie. Metoda ta wykorzystuje spontaniczną,właściwą naturze człowieka,ekspresję aktorską oraz skłonność do naśladownictwa i zabawy. Wyjątkowość tej formy pracy polega na ożywianiu dyspozycji poznawczych człowieka, a zarazem wywoływaniu natychmiastowej reakcji bezpośredniej.

Drama uczy samodzielności myślenia i działania, aktywności i otwartości, rozwija emocje i fantazję, plastykę ciała Uczestnicy dramy i myślą, i czują jednocześnie. Jej zespołowy charakter pracy kształtuje dyscyplinę, uczy zgodnego współżycia i współdziałania.

Jako metoda pedagogiczna posiada szerokie zastosowanie zarówno o charakterze edukacyjnym, jak i wychowawczym. Służy rozumieniu i interpretacji tekstów literackich, wydarzeń historycznych, sytuacji wychowawczych. Uczy negocjowania, podejmowania decyzji,komunikowania się.

K. Pankowska pisze ,że „drama edukacyjna to metoda dydaktyczno - wychowawcza angażująca w działanie ucznia całą jego wiedzę o świecie, tworzącą nowe jej jakości w z wykorzystywaniem wyobraźni, emocji, zmysłów, intuicji. Podstawą dramy jest rozgrywanie w różnych możliwych rolach nowych, nieznanych wcześniej, nieraz bardzo trudnych sytuacji, w celu ich zrozumienia, uwewnętrznienia, zdobycia bądź pogłębienia wiedzy o świecie, o sobie, o innych ludziach.”

Drama wkracza na pole, w którym konflikt stanowi punkt wyjścia do analizowania problemów i kształtowania postaw człowieka. Uczestnicy dramy czynią to poprzez wejście w role i improwizację w roli

Rodowód dramy

Początki dramy edukacyjnej sięgają przełomu XIX i XX wieku, gdy pojawiają się ruchy reformatorskie „nowej szkoły”. Drama  koresponduje z ideą Nowego Wychowania, mającą swoje źródło w  myśli pedagogicznej Jana Jakuba Rousseau i Johanna Heinricha Pestalozziego. Ruch Nowego Wychowania został zapoczątkowany przez Johna Deweya a jego istotą było uzależnienie zasad,treści i metod kształcenia od właściwości psychicznych dziecka,od jego potrzeby działania zabawy i ekspresji twórczej.

Drama ma swój rodowód w Anglii. Sformułowanie podstawowej idei, według której ekspresja dramowa jest uważana za efektywną metodę nauczania, współczesna dydaktyka zawdzięcza Caldwellowi Cookowi,który przed pierwsza wojna światową w Pers School w Cambridge wprowadził „gry sceniczne” W tym samym czasie dramę w nauczaniu języków obcych zaczęli stosować John Merill i William Wirt w Stanach Zjednoczonych oraz Leon Chancerel we Francji.

W latach czterdziestych do szkół wprowadził dramę Peter Slade, który uważał ją za swoistą formę artystyczną i domagał się, Żeby stała się odrębnym przedmiotem. Kontynuatorem jego poczynań był Brian Way, który oparł swoją koncepcję na wykorzystaniu pięciu zmysłów człowieka:dotyku, słuchu, smaku, węchu, wzroku. Ćwiczenia, w których są one wykorzystywane, stanowią podstawę umiejętności koncentracji u dziecka, a w późniejszym efekcie samodyscypliny w świadomym działaniu. B. Way włączył dramę do swojego Centrum Teatralnego w Londynie, wiążąc w ten sposób profesjonalistów teatru z postępowym ruchem edukacyjnym.

W Polsce,na początku lat trzydziestych XX w. Janusz Korczak z powodzeniem wykorzystywał w codziennej praktyce wychowawczej elementy sztuki w różnych jej przejawach; wprowadzał improwizowane sądy, rytuał, obrzęd i symbolikę w celu rozwijania wrażliwości, wyobraźni, doświadczeń i kreatywności dziecka; stwarzał sytuacje, w których dziecko uczy się dokonywać samodzielnych wyborów i podejmować decyzje; kształtował w dziecku postawę otwartą; przygotowywał do życia w świecie trudnym, chociaż ciekawym.

O dramie i jej technikach

W dramie stosuje się wiele technik. Wybór ich zależy od cech indywidualnych grupy i tematu, który chcemy realizować. Głównym sposobem pracy w dramie jest „bycie w roli”. Słowo „rola” kojarzy się ze sztuką teatralną. I rzeczywiście drama ma coś z teatru. Różnice jednak są zasadnicze:

- w teatrze mamy najczęściej do czynienia z podziałem na widzów i aktorów,

- w dramie nie ma takiego podziału, zaangażowani powinni być wszyscy uczniowie;

- w teatrze aktor odgrywa rolę, aby wzbudzić uczucia i refleksję w widzach,

- w dramie zadaniem ucznia nie jest granie dla innych, ale wczucie się w jakąś postać albo osobiste przeżycie określonej sytuacji;uczestnicy improwizują tzn. pracują bez scenariusza

-w spektaklu aktor spełnia funkcję medium,wyzwala uczucia widzów działając zgodnie z opracowanym szczegółowo na próbach gotowym scenariuszem a sytuacje i zachowania w zasadzie nie zmieniają się podczas kolejnych spotkań z widownią

- w dramie ściśle określona jest tylko sytuacja wyjściowa - dalej jest sporo miejsca na improwizację;

- aktor musi posiadać umiejętność posługiwania się różnymi środkami wyrazu (gesty, modulacja głosu, kostium, dykcja itd.),

- w dramie koncentrujemy się na samej sytuacji, a nie na wyrazie zewnętrznym - uczestnik musi zachowywać się naturalnie, aby dana „rola” nie stała się groteskowa,koncentruje się i angażuje w pełni na określonej sytuacji;

- w przedstawieniu uwaga aktora jest podzielona między uczucia postaci którą odgrywa a świadomością obecności widza dla którego tę postać przedstawia artystycznie bazując na wyuczonych technikach aktorskich

W dramie najważniejsze są przeżycia uczniów, a nie forma wypowiedzi. Uczestnicy dramy nie muszą posiadać zdolności aktorskich. Ważne jest zaangażowanie i wczucie się w określoną sytuację, wejście w rolę, być i działać, a nie „grać”. Zadaniem nie jest pokaz, ale wyobrażenie sobie, jak by został rozwiązany postawiony problem, gdybym był w tej sytuacji.

Wejście w rolę może przybierać dwie formy: albo uczeń pozostaje sobą w nowej sytuacji, albo stara się być w sytuacji postaci, którą nie jest - np. rodziców. Zadaniem nauczyciela jest wprowadzenie w problem, który ma być rozwiązany poprzez przybliżenie sytuacji wyjściowej. Natomiast zadaniem uczniów jest go rozwiązać poprzez zaangażowanie się w role. Ważne są efekty uzyskiwane na każdym etapie dokonującego się procesu. Wymaga to umiejętności otwarcia się i mówienia oraz słuchania, gdy mówią inni, by podjąć dyskusję. Chociaż na lekcji z dramą nie można przewidzieć rozwiązań problemów, ani odpowiedzi uczniów, to ma ona określoną strukturę, mianowicie:

wprowadzenie przez nauczyciela;

przygotowanie się uczniów do wejścia w role w formie różnych technik;

odegranie ról przez uczniów;

omówienie pracy uczniów.

Punktem wyjścia pracy metodami dramowymi jest zawsze określona sytuacja. Jest w niej zawarte jakieś napięcie, jakiś problem. Może to być sytuacja wzięta z życia, zaczerpnięta z tekstów literackich lub wymyślona. Ta sytuacja wyjściowa staje się w pewien sposób „obecna” poprzez to, że uczestnicy zajęć wchodzą w role bohaterów tejże sytuacji. Istotnym elementem działania jest pokazanie swojego sposobu przeżywania danej sytuacji poprzez ciało, mimikę, gest, głos. Uczestnik, który wchodzi w rolę staje przed problemem, przed którym stanęli wcześniej inni ludzie. Poprzez „grę” próbuje ten problem rozwiązać. Nie jest to rzeczywiste działanie, mimo to stanowi jakąś formę doświadczenia, jest czymś w rodzaju próby generalnej przed działaniem w rzeczywistej sytuacji. Jest to uczenie się przez działanie. Nie chodzi bowiem o pokazywanie innych ludzi - ale jak ja bym rozwiązał dany problem.

Sytuacja wyjściowa w dramie ma zawsze charakter otwarty. Nie ma gotowego scenariusza dalszego rozwoju sytuacji, który trzeba odegrać. To grupa lub uczeń tworzą scenariusz, własną wersję dalszego biegu wydarzeń. I tę własną wersję rozwoju wydarzeń przedstawiają na forum ogólnym wykorzystując różne techniki dramowe. Uczniowie mają w ten sposób możliwość podjęcia działań według własnego pomysłu. Stają się bardzo wyraźnie sprawcami działań.

Po prezentacji efektów pracy poszczególnych grup konieczne jest pogłębienie rozumienia przedstawionych sytuacji. Poprzez właściwie prowadzoną rozmowę można pobudzić refleksję uczestników nad przedstawionymi sytuacjami, sprowokować ich do odkrywania prawdy o życiu.

Nauczyciel, podejmujący pracę metodą dramy musi jasno określić:

- cel jaki chce osiągnąć;

- zaplanować wydarzenie wyjściowe;

- miejsce rozgrywania się akcji fikcyjnej;

- przewidzieć role dla uczniów i siebie;

- zastanowić się do jakich refleksji i postaw pragnie doprowadzić.

Nauczyciel stosujący technikę dramy powinien pamiętać:

- o tym, że sprawy, którymi uczniowie będą się zajmować powinny być im bliskie;

- o zachowaniu taktu pedagogicznego i życzliwości przejawiającej się w nie wypowiadaniu ocen wartościujących wypowiedzi poszczególnych uczniów;

- o pozwoleniu uczniom na rozwój umiejętności obserwacji, rozmowy, logicznego myślenia, wyciągania wniosków, wartościowania, argumentowania;

- o kształtowaniu umiejętności i ukazaniu wartości wspólnego dochodzenia do wiedzy, kształtowanych postaw;

- o poszanowaniu sposobów pobudzania do refleksji, a nie sugerowania odpowiedzi;

- o tym, że w trakcie trwania dramy ważne jest myślenie i logiczne wynikanie. Stąd nie należy natychmiast korygować błędów językowych w sposób niweczący pracę - wychwycone mogą być skorygowane przy innej okazji.

Halina Machulska na łamach poradnika "Drama" przedstawiła klasyfikację dramy według Gavina Boltona, który wyróżnia cztery zasadnicze grupy zajęć z młodzieżą:
1. proste doświadczenia (wprawki dramatyczne, ćwiczenia dramowe, gry, inne formy artystyczne);
2. gry dramowe;
3. teatr;
4.drama właściwa.
Ad 1)Proste doświadczenia - szczególnie przydatne na poziomie nauczania przedszkolnego i w pierwszych latach nauczania początkowego - są ćwiczeniami rozwijającymi wrażliwość zmysłów: słuchu, wzroku, dotyku, węchu. Są to:
a) Ćwiczenia rozwijające wrażliwość słuchową:
- słuchanie dźwięków dochodzących z zewnątrz, np. z ulicy, korytarza, podwórka. Uczniowie rozpoznają usłyszane dźwięki, mogą również wybierać określone dźwięki i łączyć je z osobami lub rzeczami, np. usłyszane za oknem odgłosy kroków mogą kojarzyć z określoną osobą, bądź zastanawiać się na tym, czy owe odgłosy kroków należą do mężczyzny czy do kobiety. Ćwiczenie tak rozbudowane służy rozwijaniu wyobraźni dziecka;
- słuchanie dźwięków muzycznych, np. z użyciem instrumentów perkusyjnych. Uczniowie zapamiętują dźwięki, a potem powtarzają je w usłyszanej kolejności (ćwiczenia na koncentrację);
- zapamiętywanie i powtarzanie usłyszanych nazw: czasowników, rzeczowników, przymiotników.
b)Ćwiczenia rozwijające wrażliwość wzrokową - patrzenie:
- obserwacja przedmiotów ułożonych na stole. Nauczyciel układa różnorodne przedmioty, polecając uczniom obserwowanie ich przez około 20-30 sekund. Następnie poleca zamknięcie oczu, po czym chowa niektóre, mniej rzucające się w oczy przedmioty. Zadaniem uczniów jest określenie, które przedmioty zniknęły ze stołu;
- obserwacja zdjęcia. Nauczyciel podaje dziecku zdjęcie, prosząc, aby starało się zapamiętać jak najwięcej szczegółów twarzy, ubrania. Dziecko ma obserwować w taki sposób, aby na podstawie dokonanego przezeń opisu można było stworzyć portret pamięciowy widocznej na zdjęciu osoby. Rolę zdjęcia może pełnić również dziecko ustawione na wzór fotografii, np. pozując do zdjęcia;
- obserwacja ćwiczeń ruchowych. Jedno dziecko wykonuje zestaw ruchów - z użyciem tylko rąk lub całego ciała, a drugie próbuje odtworzyć kolejność ćwiczeń (praca w parach).
c) Ćwiczenia rozwijające wrażliwość dotykową:
- dotykanie różnych powierzchni, np. szkła, papieru ściernego, tkanin (wełnianej, jedwabnej), metalu. Uczniowie wymieniają informację na temat doznań dotykowych (faktura, ciepłota, itp.).
- zanurzenie rąk w wodzie o różnej temperaturze - wymiana doświadczeń.
d) Ćwiczenia rozwijające wrażliwość smakową i węchową:
- rozpoznawanie po zapachu pokarmów ukrytych w różnych miejscach klasy;
- rozpoznawanie pokarmów za pomocą smakowania.
Wprawki dramatyczne polegają na odwoływaniu się do przypominania wrażeń: wzrokowych, słuchowych, smakowych, węchowych, itp. W odróżnieniu od prostych doświadczeń, nie ma tu już bezpośredniego oddziaływania bodźców na analizatory. W tej grupie ćwiczeń można wyróżnić:
- ćwiczenia intonacyjne (językowe), np.: Powiedz coś, jak człowiek przerażony;
- ćwiczenia ruchowe, np.: chodzimy jak koty, przeskakujemy kałuże, itp.;
- ćwiczenia mimiczne, np. przedstawianie różnych stanów uczuciowych.
Ćwiczenia dramowe znajdują szerokie zastosowanie w nauczaniu początkowym, a szczególnie w procesie edukacji polonistycznej dziecka. Do częściej stosowanych należą tu:
- dokończ opowiadanie;
- zmień zakończenie opowiadania;
- scenki i sytuacje improwizowane, np. odtworzenie zajścia na szkolnym podwórku lub ukazanie właściwych stosunków panujących w domu;
- inscenizacje improwizowane, które nie wymagają scenariusza. Uczniowie po zapoznaniu się z tekstem wchodzą w role i wypowiadają się własnymi słowami, starając się zachować w ogólnych zarysach zgodność z treścią utworu.
Gry. Do tej grupy ćwiczeń zaliczane są wszelkiego rodzaju gry i zabawy sprzyjające integracji i aktywności dzieci. W edukacji wczesnoszkolnej mają one szczególne zastosowanie, jako że dzieci w młodszym wieku szkolnym dopiero uczą się współżycia i współdziałania w grupie klasowej i rówieśniczej. Należą do nich:
- gry z wyobrażonymi przedmiotami;
- gry w wyobrażonych sytuacjach;
- gry w wyobrażonej przestrzeni;
- powstawanie czegoś z niczego.
Inne formy artystyczne:
- układanie opowiadań,
- tworzenie melodii do tekstów;
- tworzenie tekstów do melodii;
- ilustrowanie zwrotek wiersza wytworami plastycznymi, itp.
ad 2)Gry dramowe są najbliższe dramie właściwej. Mają swoje miejsce akcji, sytuację wyjściową. Uczestnicy akcji wchodzą w role. Całość ma charakter dramowy, np. na lotnisku oczekują rodziny osób lecących samolotem, który zaginął (jakie są zachowania ludzi, w jaki sposób rozmawiają, itd.).

ad3)Teatr . Zajęcia na poziomie C służą wyłącznie rozwojowi dyspozycji teatralnych i

estetycznych uczestników, są zorientowane na robienie pokazu, spektaklu, formy służącej

rozwojowi aktorskiemu, scenograficznemu, tanecznemu.. Uczą wiedzy o teatrze. Występuje

podział na aktora i widza. Teatr służy dramie (drama wykorzystuje techniki teatralne), ale

równie drama służy teatrowi (odświeża środki, wnosi elementy autentyzmu, ukazuje nowe

perspektywy).
ad 4)Drama właściwa. najwyższyszy stopień skuteczności, olbrzymia rola nauczyciela-specjalisty,

do jego zadań należy:

a) zaplanowanie tematu, celów, strategii, technik i sytuacji wyjściowej, ustalenie miejsca

zdarzeń, ról dla uczniów i nauczyciela (w porozumieniu pośrednim lub bezpośrednim

z uczestnikami),

b) przeprowadzenie zajec umożliwiających odkrywanie ukrytych znaczeń w

improwizowanych przez uczniów sytuacjach i konfliktach,

c) doprowadzenie do realizacji celów - odkrywanie pogłębionego zrozumienia

poznawanej rzeczywistości społecznej lub praw nauki.


Aby zajęcia z wykorzystaniem dramy były przeprowadzone w sposób prawidłowy, niezbędne jest odpowiednie przygotowanie się nauczyciela. Do jego podstawowych zadań należy więc:
- ustalenie celów dramy uwarunkowanych: programem nauczania, formą dramy, możliwościami uczniów, dla których przygotowuje się dramę,
- ustalenie miejsca zdarzenia,
- ustalenie sytuacji wyjściowej, ukazującej fikcję dramatyczną,
- określenie ról dla nauczyciela i uczniów,
- przygotowanie materiałów do rozpoczęcia dramy.
Ponieważ w pracy z małymi dziećmi najlepszą jest sytuacja, gdy nauczyciel również wchodzi w określone role, H. Machulska wyodrębniła pięć zasadniczych postaw nauczyciela występującego w roli. Są to takie postawy: eksperta, wszechwiedzącego, przywódcy, występującego w różnych rolach, nic niewiedzącego.

Oto najważniejsze techniki dramowe

Rola i improwizacja w roli

Choć drama używa wiele technik, gdyż rzadko zdarza się, aby podczas zajęć dramowych wykorzystywana była jedna forma pracy, to jednak, jak już wielokrotnie podkreślano, jej podstawą jest rola. Wszystkie opisane formy pracy są jej podporządkowane, są bądź to rolami „naturalnymi” (pełnymi, z dialogiem lub monologiem), bądź jej odmianami (role nieme, zatrzymane w stop-klatce itp.). Odgrywane fakty podczas wchodzenia w role posiadają trzy płaszczyzny znaczeniowe, na których podstawie określa się cele poznawcze i wychowawcze dramy:

Dzięki zastosowaniu improwizacji w dramie, nauczyciel i uczeń, „wchodząc w rolę”, tworzą wymyślone sytuacje, zawierające problem, konflikt, i starają się stopniowo go rozwiązywać. Podczas improwizacji można dostrzec złe i dobre strony danej sytuacji, wypróbować skutki niewłaściwego wyboru bez żadnych konsekwencji. Działania dramowe można zatrzymać w dowolnym czasie i rozwinąć ten sam problem inaczej.

- Rozmowa - jest to najprostszy sposób bycia w roli. Jej zaletą jest to, że można ją przeprowadzić w każdych warunkach, łatwo zaangażować wszystkich uczniów, doskonale rozwija wyobraźnię, myślenie, bardzo angażuje emocjonalnie;
- Wywiad -istotą tej metody jest prowadzenie improwizowanej rozmowy w konwencji wywiadu. Może to być forma konferencji prasowej lub sondy ulicznej. Role mogą przyjmować zarówno ci, którzy przeprowadzają wywiad jak i ci, którzy wywiadu udzielają;

może on być dwuosobowy, a także z grupą osób, np. jeden uczeń występuje w roli dziennikarza przeprowadzającego wywiad z uczestnikami wyprawy polarnej (przy okazji omawiania lektury A. i Cz.Centkiewiczów "Zaczarowana zagroda");
- ćwiczenia pantomimiczne - technika ta polega na przedstawieniu ciałem, gestem
i miną określonego problemu .Uczy oszczędnej ekspresji oraz operowania przez dziecko symbolem. Jest to swobodna, a jednocześnie wymagająca precyzji forma, bardzo lubiana przez dzieci.

sprzyjają rozwijaniu plastyki ciała, koncentracji, fantazji itp. Są np. zmaganie z wiatrem, taniec na lodzie;
- improwizacje - oparte są często na osnowie opowiadania nauczyciela lub na podstawie utworu literackiego. Uczniowie działają w grupach, bez nastawiania się na efekty artystyczne;
- inscenizacje - w odróżnieniu od inscenizacji improwizowanej - opiera się na wyraźnym podziale na widzów i aktorów. uczniowie-aktorzy uczą się tekstów na podstawie scenariusza, a następnie działają pod kierunkiem reżysera;
- żywe obrazy - myślą przewodnią tej techniki jest wyrażanie pewnych tematów i eliminacja słów. Są to obrazy utworzone
z ludzi, mogą nimi być zjawiska abstrakcyjne, na przykład: radość, smutek, konflikty w szkole, rodzinie, grupie rówieśniczej.

Najważniejsze zdarzenie zostaje uchwycone w najbardziej dramatycznym momencie i zatrzymane w bezruchu (stop-klatka); mogą nimi być zjawiska abstrakcyjne, takie jak radość, smutek, samotność, a także konflikty w rodzinie, w szkole;
- rysunek - może być realistyczny, fantastyczny, odnosi się głównie do utworów literackich - może być uwarunkowany nastrojem, postaciami, elementami charakterystycznymi.
- ćwiczenia głosowe - ich celem jest rozwijanie barwy głosu, intonacji, korygowanie wad wymowy, mają na celu poprawienie oddechu, emisji i dykcji, mają więc nauczyć dzieci poprawnej wymowy; są to zabawy w naśladowaniu głosów zwierząt, odgłosów różnych przedmiotów, itp.;
- list - istotą tej metody jest napisanie przez uczestników listu „w imieniu” określonej postaci w związku z konkretnym wydarzeniem. Np.odczytanie listu bohatera literackiego może stanowić punkt wyjścia do poznania utworu oraz zrozumienia motywów postępowania postaci literackich;
- dziennik lub pamiętnik - może być odczytany jako świadectwo minionej epoki.
-artykuł prasowy - istotą tej metody jest przedstawienie wydarzeń opisanych w tekście w konwencji artykułu prasowego. Potrzebne są wtedy powielone pierwsze strony gazet z pustymi polami do zapisania;

-scenka improwizowana - istotą tej metody jest scenka przedstawiająca dalszy rozwój sytuacji wyjściowej według scenariusza przygotowanego przez grupy uczniów. Sytuacja ta musi być problematyczna i zawierać napięcie umożliwiające postawienie pytania: jak te wydarzenia mogły potoczyć się dalej?

rzeźba - wyraża przeżycia i postawy danej osoby w związku z konkretnym wydarzeniem. Środkiem wyrazu jest ciało, gest, mimika „zastygła” w nieruchomej rzeźbie. Materiałem do utworzenia rzeźby są sami uczestnicy. Rzeźba może być indywidualna lub grupowa. Najłatwiej stosować ją w parach. Wówczas jeden jest rzeźbiarzem, a drugi materiałem plastycznym. Rzeźbiarz poprzez wydawanie poleceń, bądź dotykiem ustawia odpowiednio partnera.

Stop-klatka - zatrzymany obraz ,najważniejsze zdarzenia uchwycone w najbardziej dramatycznym momencie i zatrzymane w bezruchu .Stop-klatka jest bardzo prostą i popularną techniką dramową, natomiast najczęstszym sposobem omawiania tego ćwiczenia jest rozmowa o tym, co się dzieje w obrazie, jakie zdarzenie zostało uchwycone i jaką czynność każda z postaci wykonuje. Dla lepszego wglądu w sytuację problemową, przedstawioną w stop-klatce, stosuje się strategię „pięciu poziomów świadomości”, której autorką jest Dorothy Heathcote. Polega ona na postawieniu uczestnikom dramy pytań, które mają zadanie ukazać poziom zrozumienia świadomości ich działań zatrzymanych w stop-klatce.

Działające od kilku lat w Polsce stowarzyszenie Stop-klatka używa np. takich technik:

płaszcz eksperta - polega na powierzeniu grupie zadania zgodnego z kompetencjami ekspertów, w roli, których pozostają uczestnicy; służy wprowadzeniu treści edukacyjnych.

W dramie stosuje się strategie (sposoby dramy za pomocą których specjalista dramy osiąga cel zajęć). W skład strategii wchodzą różne środki(i techniki wyżej wymienione).

Oto jedna z najważniejszch -pięć poziomów świadomości w stop-klatce ćwiczenie Dorothy Heathcote