KARMIENIE PIERSIĄ
Karmienie niemowlęcia mlekiem matki, ssanie jej piersi, jest jedynym przewidzianym przez naturę sposobem jego odżywiania. Ssanie piersi, oprócz regularnego ich opróżniania, jest najsilniejszym bodźcem do podtrzymywania wydzielania mleka (laktacji). Mleko kobiety zawiera zmienną ilość wody i soli mineralnych, białek, węglowodanów, tłuszczy oraz witamin i pierwiastków śladowych. Skład aminokwasowy białek mleka kobiecego jest najkorzystniejszy dla budowy mózgu dziecka. Przy tym ich postać i ilość jest dostosowana do potrzeb prawidłowego rozwoju dziecka, Karmienie piersią służy więzi uczuci (owej pomiędzy matką i dzieckiem oraz jego prawidłowemu rozwojowi psychofizycznemu. Mleko jest: zawsze obecne w piersi matki, gotowe do użycia, czyste i ciepłe (temperatura 3 PC) wydzielanie w odpowiedniej ilości uruchamia się "na żądanie" Wraz z mlekiem matki dziecko otrzymuje przeciwciała odpornościowe przeciw chorobom, na które: chorowała matka,
a także przeciw bakteriom chorobotwórczym obecnym w środowisku życia ich obojga.
Mleko matki od samego początku dostosowane jest do potrzeb niemowlaka. Jest to substancja żywa i zmienna, która dopasowuje swój skład do warunków zewnętrznych :i potrzeb dziecka.
W pierwszych dniach po porodzie gruczoł piersiowy wytwarza gęstą, żółtawą ciecz zwaną siarą. Jej skład i ilość jest idealnie dopasowany do potrzeb kilkudniowego maleństwa. Przeciwciała i komórki odpornościowe w niej zawarte dają dziecku idealną ochronę. Największe. stężenie przeciwciał jest w pierwszej i drugiej dobie. dlatego tak ważne jest najszybsze karmienie po porodzie.
Późniejszy okres karmienia przynosi kolejne zmiany w składzie pokarmu, zwiększa się jego ilość, kaloryczność i zawartość laktozy oraz tłuszczu, a obniża zawartość białka i :przeciwciał . Około 3 tygodni po porodzie pojawia się mleko dojrzałe. Walio pamiętać, że pokarm zmienia się w trakcie jednego kal1nienia. Na początku pojawia się ~111eko bardziej wodniste, po kilku minutach pojawia .się mleko tzw. drugiej fazy różnią się od pierwszego mleka tym, że jest bardziej tłustsze, i zawiera więcej białka.
Dlatego należy pamiętać o tym, by w trakcie ssania przez dziecko jednej piersi otrzymywało ono również "tłustszy pokarm", po którym dziecko będzie przybierać na 'wadze. Skład mleka zmienia się również \v ciągu doby, Dziecko karmione mlekiem matki w ciągu dnia otrzymuje .więcej laktozy i białka, natomiast mleko "nocne" zawiera więcej tłuszczu (prawie 3 razy więcej), dlatego tak ważne jest również nocne karmienie, często niedoceniane przez kobiety które karmią piersią.
Karmienie piersią nie tylko zwiększa odporność dziecka na choroby cywilizacyjne,. ale zmniejsza częstotliwość chorób cywilizacyjnych w wieku dojrzałym. Karmienie piersią powoduje szybsze zwijanie się macicy po porodzie i przez to mniejsze straty krwi, ułatwia uniknięcie nadmiernej masy ciała. U kobiet, które karmiły piersią.
DIETA MATKI Karmiącej
Nie ma specjalnej diety, którą matka karmiąca powinna stosować: w czasie karmienia piersią. Jedyne matki które cierpią, lub w rodzinie mają osoby dotknięte alergią muszą przywiązywać większą wagę do diety i profilaktycznie eliminować produkty, szczególnie mleko. i przetwory mleczne. Matka karmiąca powinna odżywiać się przede wszystkim zdrowo i racjonalnie. Produkty powinny być świeże, bez konserwantów i sz1ucznych barwników. :~'Zależy równie~~ ograniczyć sól i cukier, warto pamiętać aby w diecie było jak najwięcej owoców i warzyw.
W jadłospisie mamy nie powinno zabraknąć produktów takich jak wszelkiego rodzaju kasze, ryż, makaron, ciemne pieczywo, rośliny strączkowe, zbóż, ryb, nabiału jaj. \1ięs.o warto spożywać raczej chude, nie smażone, najlepiej gotowane lub pieczone.
Jeśli chodzi o spożycie napojów, warto pamiętać, że pijemy częściej, w małych ilościach przede wszystkim zaspakajając pragnienie mamy. Można pić lekkie herbatki, kom;:}.)ty, soki (najlepiej rozcieńczane wodą - gdyż nie które z nich mogą zawiera duże ilo~ki ł~u.kr1.l dodawanc~ w czasie procesu przetwarzania).
NIEDOBÓR WZROSTU I WAGI
I NIEDOBÓR WZROSTU
Najczęstszymi przyczynami znacznego niedoboru wzrostu określanego jako karłowatość są dysplazje kostne. Wśród nich najczęstszą jest achondroplazja. Znaczny niedobór wzrostu powodują również inne schorzenia takie jak: hipochondroplazja, pseudoachondroplazja i inne dysplazje, zespół Turnera, krzywica hipofosfatemiczna i inne. Mniejsze niedobory wzrostu bez istnienia jakiejkolwiek chorobowej przyczyny tego stanu określa się mianem niskiego wzrostu pochodzenia konstytucjonalnego. Do niedawna jedyną możliwością leczenia niektórych z tych stanów była kosztowna i mało efektywna terapia hormonem wzrostu. Metoda Ilizarowa stworzyła nowe możliwości leczenia tych chorych i pozwoliła na zwiększenie ich wzrostu nawet o kilkadziesiąt centymetrów. Leczenie to jest jednak bardzo długotrwałe i obciążające, dlatego wymaga bardzo dokładnej oceny przedoperacyjnej i ostrożnej kwalifikacji chorego.
Karłowatość to niedobór wzrostu (wzrost poniżej 3 centyla odpowiednio dla wieku i płci) spowodowana np. zbyt małą ilością hormonu wzrostu w okresie wzrostu lub brakiem receptora dla tego hormonu w wątrobie.
Przyczyny karłowatości mogą być również:
a) Hormonalne
Niedobory hormonalne:
-cukrzyca insulinozależna
Nadmiar hormonów katabolicznych:
Inne:
b) Wrodzone:
Wrodzone defekty kości:
Związane z przebiegiem ciąży
- zakażenia wirusowe
- naświetlanie promieniami Roentgena
c) Niedobory
- niedobory energetyczne
- niedobory składników budulcowych
Związane z chorobami przewlekłymi
Nerkopochodna, zaburzenia wchłaniania, marskość wątroby, przewlekłe zapalenie wątroby, wady serca przewlekła niedokrwistość, krzywica witamino-D-oporna, choroby spichrzeniowe inne defekty metaboliczne
II NIEDOBÓR WAGI (ANEMIA)
Organizm dziecka, które ma anemie nie produkuje wystarczającej ilości czerwonych krwinek we krwi i hemoglobiny (barwnik przenoszący tlen). Zwykle przyczyną anemii u dziecka jest niedobór żelaza. Żelazo znajdujące się w organizmie uczestniczy w produkowaniu hemoglobiny, dzięki niemu również pozbywamy się dwutlenku węgla. Przez pierwszy rok życia dziecko ma zwiększone zapotrzebowanie na żelazo, gdyż w tym czasie bardzo szybko rośnie i przybiera na wadze.
Malec mający anemię zazwyczaj:
- jest blady - nie ma apetytu - często choruje - jest apatyczny
Anemia jest dość powszechnie spotykana u niemowląt, żeby dowiedzieć się czy dziecko ma anemię należy wykonać badania krwi. Po takim badaniu lekarz stwierdza, czy dziecku powinno się przepisać preparaty żelaza czy tylko wystarczy wzbogacić dietę w ten pierwiastek. Żelazo można podawać dziecku tylko po konsultacji z lekarzem, gdyż jego nadmiar może być dla niemowląt szkodliwy.
Jak starać się nie dopuścić do anemii u dziecka?
Gdy dziecko karmione jest mlekiem modyfikowanym, to mleko takie powinno byc wzbogacone w żelazo. Dziecko karmione naturalnie pobiera żelazo z organizmu mamy, dlatego dobrze jest, aby dieta mamy była bogata w ten pierwiastek.
Produkty, w których można znaleźć żelazo:
mięso- cielęcina, wieprzowina, wołowina, drób, wątróbka cielęca żółtko jaja kurzego ryby zielona pietruszka
suszone morele warzywa- sałata, szczypiorek, buraki, fasola, szpinak orzechy kasza płatki owsiane.
Dzieci karmione naturalnie przyswajają więcej żelaza pobieranego z mleka mamy, niż dzieci karmione mlekiem modyfikowanym.
Kwas foliowy
Kwas foliowy (nazywany także folanem, folacyną) to organiczny związek .
chemiczny, posiadający formalnie ponad 150 izomerów. Jest witaminą rozpuszczalną w wodzie. Występuje w naturze w postaci folianów. Nasz organizm nie potrafi go
wytworzyć (jak np. witaminy 03) i musi on być dostarczony z pożywienia bądź preparatów farmakologicznych. Kwas foliowy bierze udział w syntezie kwasów nukleinowych-materiału genetycznego komórek i dlatego jest niezbędny w procesie wzrostu i rozmnażania. Jego obecność jest konieczna do powstawania w szpiku czerwonych krwinek, rozwoju i prawidłowego funkcjonowania układu nerwowego i mózgu. Usprawnia pracę układu pokarmowego. Zapobiega uszkodzeniom tzw. cewy nerwowej u płodu, ma pozytywny wpływ na wagę i rozwój noworodków. Uczestniczy w tworzeniu soku żołądkowego, zapewnia sprawne działanie wątroby, żołądka i jelit. Jest czynnikiem antyanemicznym. Pobudza procesy krwiotwórcze, czyli powstawanie czerwonych krwinek. Chroni organizm przed nowotworami, szczególnie przed rakiem macicy. Kwas foliowy bierze udział w powstawaniu "hormonów szczęścia"serotoniny i adrenaliny. Serotonina uspokaja, relaksuje, pomaga spokojnie zasnąć, a adrenalina napędza do działania, aktywizuje organizm. Pomaga zachować równowagę psychiczną i zapobiegać depresji.
Bezpieczna dawka 0,4 mg dziennie jest zalecana każdemu, także mężczyznom.
Produkty bogate w kwas foliowy :
. drożdże piwne,
· zielone liściaste warzywa, zwłaszcza szpinak, sałata, kapusta, brokuły,
brukselka,
. szparagi, kalafiory,
. pomidory,
. groch, fasola, soczewica, soja, buraki,
. wątroba,
. jajka..
. pszenica,
. orzeszki ziemne,
. sery.
Skutki niedoboru.
Zahamowanie wzrostu i odbudowy komórek w organizmie, mała ilość czerwonych ciałek we krwi tzw. anemia makrocytowa, uczucie przemęczenia i kłopoty z koncentracją, stany niepokoju, lęku, depresja, nadmierna drażliwość, bezsenność, roztargnienie, problemy z pamięcią, zaburzenia w trawieniu i we wchłanianiu składników odżywczych, niedożywienie, biegunka, zmniejszony apetyt, obniżona masa ciała, stany zapalne języka oraz błony śluzowej warg, bóle głowy, kołatanie serca, przedwczesna siwizna, zahamowanie wzrostu u dzieci i młodzieży.\
Na niedobór kwasu foliowego są narażone osoby palące papierosy, stosujące doustną antykoncepcję hormonalną oraz często opalające się także na solarium.
Prawidłowa podaż kwasu foliowego jest niezwykle istotna u kobiet w ciąży. W celu profilaktyki wad cewy nerwowej u płodu, zaleca się przyjmowanie 0,4 mg kwasu foliowego dziennie, przez okres począwszy od 3 miesięcy przed planowaną ciążą, aż do jej ukończenia. W praktyce, ze względu na duży odsetek ciąż nieplanowanych, zaleca się aby wszystkie kobiety w wieku rozrodczym, przyjmowały stale doustną suplementację kwasu foliowego w dawce 0,4 mg. U kobiet, które urodziły już jedno dziecko z wadą cewy nerwowej, zaleca się profilaktykę dawką 4 mg kwasu foliowego na dobę.
Skutki nadmiaru.
Kwas foliowy nie jest toksyczny dla ludzi, ale jego zwiększone dawki mogą powodować bezsenność, rozdrażnienie.
o kwasie foliowym zwykło się mówić w kontekście planowania ciąży. To błąd gdyż ta witamina pomaga zapobiegać m.in.:
. niedokrwistości,
. miażdżycy,
. zawałowi serca,
· innym chorobom układu krążenia,
. niektórym nowotworom.
Antagoniści kwasu foliowego - grupa leków wykorzystujących właściwości kwasu foliowego jako jednego z najważniejszych koenzymów w syntezie kwasów nukleinowych: DNA i RNA.
Kwas foliowy łączy się podczas tych przemian z katalizatorem ( dehydrogenaza tetrahydrofolianowa ). Leki z tej grupy wypierają kwas foliowy z tego wiązania lub uniemożliwiają syntezą kwasu foliowego, uniemożliwiając tym zachodzenie syntezy RNA i DNA, co prowadzi do zaburzeń wzrostu komórek i w rezultacie do ich śmierci. Najsilniej będą oczywiście działać na komórki o dużej produkcji kwasów
nukleinowych, czyli szybko namnażające się.
FUNKCJE I HIGIENA SNU
SEN JEST BARDZO RÓŻNORODNYMI ZMIENNYM ZJAWISKIEM FIZJOLOGICZNYM. JEGO PRZEBIEG POLEGA NA REGULARNYM POGŁĘBIANIU I SPŁYCANIU SNU W CYKLACH TRWAJĄCYCH OKOŁO 90 MINUT . W KAŻDYM Z TYCH CYKLI MOŻNA WYODRĘBNIĆ DWA, W ZASADZIE ZUPEŁNIE RÓŻNE ZJAWISKA FIZJOLOGICZNE. PIERWSZYM Z NICH JEST SEN SPOKOJNY, GŁĘBOKI, W CZASIE, KTÓREGO DOCHODZI DO STOPNIOWEGO SPADKU AKTYWNOŚCI MÓZGU I CIAŁA. DRUGIM JEST SEN PARADOKSALNY ZWANY SNEM REM, W KTÓRYM CIAŁO ŚPI, NATOMIAST MÓZG ZACZYNA BYĆ AKTYWNY, JAK PODCZAS CZUWANIA.
FUNKCJE SNU
- NAJWAŻNIEJSZY CZYNNIK PROZDROWOTNY, WPŁYWA NA DŁUGOŚĆ I JAKOŚĆ ŻYCIA
- PRZECIWDZIAŁA APATII I PRZYGNĘBIENIU
- WZMAGA POCZUCIE ZADOWOLENIA
- HARMONIZUJE STANY EMOCJONALNE
- ZMNIEJSZA NAPIĘCIE PSYCHICZNE
- POMAGA W ODREAGOWANIU STRESU
HIGIENA SNU
- KŁAŚĆ SIĘ CODZIENNIE O TEJ SAMEJ PORZE
- POKÓJ, W KTÓRYM SPIMY MUSI BYĆ TYLKO DO SNU I ODPOCZYNKU( CISZA I SPOKÓJ)
- SPRZYJAJĄCA RELAKSOWI ATMOSFERA
- POKÓJ WYWIETRZONY
Witamina A
(nazwa chemiczna: retinol, A TC: A 11 CA Ol) - organiczny zwiazek chemiczny. alkohol. pochodna ~-karotenu. zaliczana do grupy kartenoidów. pełniąca w organizmie rolę witaminy.
Funkcje witaminy:
. współtworzenie rodopsyny (purpury wzrokowej)
. zapewnienie normalnego wzrostu kości i zębów przez regulację aktYwności komórek
tkanki kostnej
. reguluje wzrost i funkcjonowanie tkanki nabłonkowej
. oka
. dróg oddechowych . dróg pokarmowych . rogówki
Niedobór prowadzi do tzw. kurzei ślepoty - kseroftalmii.
Nadmiar
Zapas witaminy A przechowywany jest w watrobie i wystarcza na okres ok. 2 lat. Organizm metabolizuje karoten według potrzeby, dlatego też wysoki poziom karotenu nie jest szkodliwy w porównaniu z formą estrową (zwierzęca forma prowitaminy A). Nadmiar witaminy A spowodowany jest jej nadmiernym spożyciem, głównie w postaci leków, znacznie rzadziej dietą.
Pochodne witaminy A mają działanie teratogenne (uszkadzające płód).
Zatrucie ostre
Wątroby niektórych zwierząt, szczególnie polarnych, często zawierają witaminę A w ilościach toksyczńych dla ludzi. Pierwsza udokumentowana śmierć (Xavier Mertz, naukowiec szwajcarski) spowodowana hiperwitaminozą A nastąpiła w styczniu 1913 podczas wyprawy na Antarktyde. Mertz, po stracie zapasów żywności, został zmuszony zjeść psy pociągowe. Wątroba niedźwiedzia polarnego zawiera śmiertelną dla człowieka ilość witaminy A (w 500g 9,000,000 lU vit. A)Ul
Objawy ostrego zatrucia powodują prawdopodobnie wskutek wzrostu ciśnienia śródczaszkowego:
. wymioty . nudności
. bóle głowy
. zaburzenia koordynacji mięśniowej
Zatrucie przewlekłe
. wady wrodzone u dzieci matek z hiperwitaminoza w czasie ciąży . zaburzenia wątroby
. zmniejszone uwapnienie kości mogące doprowadzić do osteoporozy . bóle stawów
Witamina D, (A TC: A 11 CC 05) - grupa organicznych zwiazków chemicznych o strukturze wywodzącej się z kalcyferolu.
Jest zaliczana do witamin nierozpuszczalnych w wodzie. Decyduje o zdolności organizmu do przyswajania wapnia i fosforu.
Witamina D będąca steroidowvm prohormonem. powstaje w skórze pod wpływem światła, głównie ultrafioletu (DVB). Prohormon ten przekształca się w watrobie i nerkach w hormon zwany kalcvtriolem. którego zadaniem jest pobudzanie transportu wapnia ze światła przewodu pokarmowego do krwi. Nazwa "witamina D" obejmuje w sumie trzy związki: Dl (kalcyferol), D2 (ergokalcyferol) oraz D3 (cholekalcyferol).
Występuje w formie prowitamin, różniących się łańcuchem alifatycznym:
. ergosterol (roślinny) (mała wartość dla człowieka); . cholekalcyferol (zwierzęcy);
Rola w organizmie - umożliwia wchłanianie wapnia i fosforu. wpływa na kształtowanie się kości i zębów, działa korzystnie na system nerwowy i mięśniowy, łagodzi stany zapalne skóry, reguluje wydzielanie insuliny. wspomaga komórki szpiku kostnego spełniające funkcje obronne, zapobiega tworzeniu się komórek nowotworowych, ma wpływ na działanie komórek przytarczyc, jajników, komórek mózgu, mięśnia sercowego, sutka.
Skutki niedoboru (awitaminozy) - krzywica u dzieci i młodzieży, rozmiękczenie kości (osteomalacia) i osteoporoza u dorosłych, złamania, skrzywienia i zwyrodnienia układu
kostnego, zniekształcenie sylwetki, złe funkcjonowanie układu nerwowego i mięśniowego, zapalenie spojówek, stany zapalne skóry, osłabienie organizmu i zmniejszenie odporności, pogorszenie słuchu, osłabienie i wypadanie zębów, zwiększenie się ryzyka powstawania komórek nowotworowych.
Skutki nadmiaru (hiperwitaminozy) - nadmiar wapnia w organizmie. biegunka. łatwe męczenie się, wzmożone oddawanie moczu, ból oczu, świąd skóry, bóle głowy, nudności, brak apetytu, zakłócenia w funkcjonowaniu nerek. tętnic, serca, płuc, uszu, niekorzystne zmiany w tych organach, opóźnienia w rozwoju dziecka, powstanie ryzyka zawału. miażdżyca, kamica nerkowa.
Źródła występowania - tran i oleje rybne, ryby (łosoś. tuńczyk. śledź. makrela. sardynki), watroba, białko jaj, mleko i przetwory mleczne: ser, masło. śmietana.
Witamina E ( C29Hso02, nazwa chemiczna: lokojerol, A TC: A 11 HA 03) - organiczny zwiazek chemiczny, złożony fenol heterocykliczny.
Związek ten zaliczany jest do witamin nierozpuszczalnych w wodzie, jest głównym przeciwutleniaczem występującym w komórkach.
Rola w organizmie - tokoferol jest głównym antyoksydantem który chroni komórki przed utleniaczami. Bierze udział w dostarczaniu składników odżywczych do komórek. Wzmacnia ścianę naczYń krwionośnych oraz chroni czerwone krwinki przed przedwczesnym rozpadem. Wykorzystywana jest też do leczenia męskiej bezpłodności. zaburzeń mięśniowych, miażdżycy oraz chorób serca. Dym tytoniowy sprzyja degradacji witaminy E, która jest jednorazowa i nie może się w organizmie regenerować (wg nielicznych doniesień jednak może).
Skutki niedoboru - witamina E występuje powszechnie, praktycznie nie spotykamy się z jej niedoborem. Jednakże awitaminoza może powodować: rozdrażnienie, osłabienie zdolności koncentracji, zaburzenia funkcjonowania i osłabienie mięśni szkieletowych, rogowacenie i wczesne starzenie się skóry, gorsze gojenie się ran, pogorszenie wzroku, niedokrwistość, bezpłodność, zwiększone ryzyko chorób sercowo-naczyniowych.
Syntetyczne
Otrzymuje się również szereg pochodnych syntetycznych (rozpuszczalne łatwiej w tłuszczach lub rozpuszczalne w wodzie) np:
. witamina K3 (menadion)
Funkcja biochemiczna
Główne znaczenie witamin K polega na udziale w procesach posttranslacyjnej y-karboksylacii białek PIVKA. a konkretniej reszt kwasu glutaminowego w tych białkach w pozycji y. Witamina K uczestniczy w tej reakcji jako kofaktor y-karboksylazy. Warunkuje to:
. utrzymanie prawidłowego stężenia czynników krzepniecia: II, VII, IX, X, a także:
osteokalcvny. osteopontyny. osteonektvna.
. syntezę i utrzymanie prawidłowego stężenia naturalnych czynników krzepniecial'J. a
także białek wiążących wapń w nerce. łożysku. płucach
Oprócz tego witaminy te biorą udział w procesach glikozvlacii.
Działanie na organizm
Funkcje witamin K w organizmie
Witaminy K zapewniają:
. krzepliwość krwi.
. regulują wytwarzanie protrombiny.
. powodują zatrzymanie krwawienia,
. zmniejszają nadmierne krwawienia miesiaczkowe.
. odgrywają rolę w gospodarce wapniowej i mineralizacji tkanek.
. prawdopodobnie hamują rozwój nowotworów piersi. iainików. okrężnicy, żoładka.
pecherzyka żółciowego. watroby i nerek.
Skutki niedoboru
Niedobór witamin K powoduje:
. słabą krzepliwość krwi.
. łatwość powstawania krwotoków wewnętrŻnych i zewnętrznych,
. problemy z gojeniem się ran,
. trudności w mineralizacji kości.
. zwiększone ryzyko rozwoju nowotworów. zapalenie jelita. biegunki.
Skutki nadmiaru
Nadmiar witamin K może powodować:
. rozpad krwinek czerwonych.
. niedokrwistość,
. nadmierne wydzielanie potu.
. uczucie gorąca,
. u niemowląt - żóhaczke i uszkodzenia tkanki mózeowei.
Produkty zawierające witaminy K
Witaminy K mogą być wytwarzane przez organizm i jednocześnie występują w pożywieniu, w ciemnozielonych i liściastych warzywach, takich jak brokuły. ~ szpinak. sałata. kapusta. lucerna. morszczyn. a także w owocach awokado. brzoskwiniach. również w ziemniakach. iaikach. joeurcie. serze. wątrobie, oleiu soiowvm i szafranowym. tranie z wątroby ryby.
Grupa witamin B (tiamina, czyli witamina Bl, ryboflawina, czyli witamina B1, niacyna, czyli kwas nikotynowy zwany też nikotynamidem, czyli witamina B3., kwas pantotenowy, czyli pantenol zwany też pantotenianem wapnia lub witaminą Bs, biotyna, czyli koenzym R zwany także witaminą H, cholina, inozytol, pirydoksyna, czyli witamina B6, kwas foliowy zwany folacyną, czyli witamina Be określana również jako witamina M, kobalamina, czyli witamina Bl2, kwas orotowy, czyli witamina B\3, kwas pangamowy, czyli witamina BIS, letril, czyli witamina B 17, kwas para-aminobenzoesowy, czyli PABA) oraz witamina C. WITAMINY z grupy 8
Wszystkie witaminy z grupy B (odkryte przez Kazimierza Funka) mają wiele cech wspólnych i z tego względu są często określane jako witamina B-kompleks. Przeważnie występują w tych samych produktach spożywczych (wątroba, ziarno pełne, drożdże piwne), działają też zgodnie - jak duża rodzina czy załoga fabryki. Poza tym są rozpuszczalne w wodzie. Oznacza to, że są szybko wydalane z krwią i moczem, a więc stale trzeba uzupełniać ich zapas. Dokładnie naślinione podczas gryzienia pokarmu, zostają wyjątkowo szybko przyswojone. Witamina B nigdy nie występuje w produktach naturalnych w postaci wyizolowanej, lecz zawsze jako kompleks
witamin B, w skład którego wchodzi:
tiamina (witamina BI}'
ryboflawina (witamina B,},
niacyna (kwas nikotynowy. nikotynamid. witamina Bl' witamina PP).
kwas pantotenowy (pantenol, pantotenian wapnia, witamina Bs),
biotyna (koenzym R,.witamina H),
cholina,
inozytol,
pirvdoksvna (adermina. witamina B6},
'<was foliowy (folacyna, witamina Be, witamina M),
kobalamina (cyjanokobalamina, witamina BI2),
kwas orotowy (witamina BI3),
kwas pangamowy (witamina BIS),
'etril (witamina B 17),
kwas para-aminobenzoesowy (PABA).
WITAMINA B1 tiamina, aneuryna
Cl2H170N4SCI . HCI- w stanie czystym bezbarwne kryształy rozpuszczalne w wodzie, trudno rozpuszczalne w alkoholu, na gorąco rozkłada się. Brak witaminy BI powoduje zaburzenia przemiany węglowodanowej, porażenia nerwów obwodowych, niedowłady i chorobę beri-beri.
Występuje m.in. w: otrębach, drożdżach, nasionach roślin strączkowych.
Otrzymywana również syntetycznie. W dużych dawkach (znacznie przekraczających potrzeby organizmu)
jako lek przeciwko zapaleniu nerwów.
WITAMINA B2, ryboflawina, laktoflawina
Żółte iglaste kryształki o temperaturze topnienia 2920 C, rozpuszczalne w wodzie, odporna na działanie
temperatury. Brak witaminy B2 powoduje zachamowanie wzrostu.
Występuje obficie m.in. w: wątrobie wołowej i wieprzowej, w mięsie, jajach, mleku, szpinaku, pomidorach.
Otrzymywana m.in. syntetycznie.
WITAMINA PP, niacyna, nikotynamid
Amid kwasu nikotynowego - polska nazwa witaminy B3, czyli niacyny (kwasu nikotynowego, nikotynamidu). Bezbarwne kryształy o temperaturze topnienia 126-1280 C, rozpuszczalne w wodzie, odporne na
działanie temperatury i tlenu. Brak witaminy PP powoduje osłabienie, bóle głowy, apatię i schorzenia skórne pelagrę lub rumień lombardzki. Występuje m.in. w: wątrobie, mięsie, mące pszennej, ryżu. ziemniakach. Brak jej w mące kukurydzianej, stąd częste schorzenia u ludności krajów, w których kukurydza jest podstawą odżywiania. Otrzymywana również syntetycznie.
WITAMINA B 6, adermina, pirydoksyna
Bezbarwne kryształy o temperaturze topnienia 1600 C, rozpuszczalna w wodzie. alkoholu i acetonie, odporna na działanie temperatury. Brak witaminy B6 powoduje niedokrwistość i zmiany chorobowe skóry.
Występuje m.in. w drożdżach, wątrobie, ikrze dorsza. Zawsze związana z białkiem. Otrzymywana również syntetycznie.
Witamina B5 jest nazywana najczęściej kwasem pantotenowym, bardzo rozpowszechnionym w świecie roślinnym i zwierzęcym (cząstka "pan" oznacza "wszystko", "wszech-", a "pantotenowy" to inaczej "wszechobecny"). Jest on niezbędny dla każdej żywej komórki, ale w stanie wolnym rzadko występuje w przyrodzie. W rzeczywistości termin "witamina B5" odnosi się do następujących substancji:
. kwasu pantotenowego,
- pantenolu (należącego do grupy alkoholi, nie występującego w przyrodzie, ale aktywnego biologicznie w stosunku do ludzi i zwierząt),
- panteiny (pochodnej kwasu pantotenowego),
- koenzymu A (aktywnej biologicznie formy kwasu pantotenowego
CZY WIESZ ŻE
Pomaga nam uporać się z sytuacjami stresowymi, łagodzi stany zapalne w organizmie.
· Zapewnia świeżość i siłę, więc jej niedobór często występuje u osób wykonujących pracę fizyczną, a
także u sportowców, którzy po wyczerpujących zawodach popadają w nastrój graniczący z załamaniem nerwowym i nie potrafią sobie poradzić z konfliktami oraz ze stresami.
· W ciągu 24 godzin witamina B5 potrafi całkowicie odświeżyć mózg i usunąć stany roztargnienia,
zwątpienia, osłabienie pamięci, niezdolność do koncentracji i nauki oraz lekkie stany depresji.
Kwas foliowy zwany fola cyną, czyli witamina Bc określana również jako witamina M
Działanie kwasu foliowego
bierze udział w tworzeniu DNA i RNA (podział komórkoawy) ;
. uczestniczy w syntezie puryn, pirymidyn i niektórych aminokwasów;
· współuczestniczy z witaminąBI2 w regulacji tworzenia i dojrzewania czerwonych krwinek
(erytrocytów);
· zapobiega uszkodzeniom tzw. cewy nerwowej u płodu (tzn. kanał kręgowy kręgosłupa nie zamyka się w sposób prawidłowy)
Kwas pangamowy - witamina B15
Bierze udział w przemianie lipidów, w procesach utleniania komórkowego, działa odtruwająco.
Jego niedobór sprzyja miażdżycy, chorobom wątroby i spadkowi odporności.
Znajduje się w drożdżach, owo
Witamina B17 - letril, zwana też amygdaliną
Niedobór letrilu może doprowadzić do spadku odporności na nowotwory.
Jego niewielkie ilości znajdują się w pestkach moreli, jabłek, czereśni, brzoskwiń, nektaryn i śliwek. Jest to jedyny związek, zaliczany do witamina z grupy B, który nie występuje w drożdżach.
Dobowe zapotrzebowanie wynosi 0,25-1 mg. cach (morele, brzoskwinie), pełnym ziarnie zbóż, nasionach dyni, ziarnie sezamu.
PABA, pabacyd, kwas para-aminobenzoesowy - witamina 810
To składnik kwasu foliowego, który bierze udział w tworzeniu czerwonych krwinek i wspomaga produkcję samego kwasu foliowego.
Niedobór prowadzi do szybkiego siwienia i egzemy.
Niedobór (brak) kwasu foliowego powoduje:
u kobiet w ciązy moze powodować występowanie wad wrodzonych u ich dzieci;
· anemie megaloblastyczną (anemia złośliwa z obecnością duzej liczby megaloblastów ej niedojrzałych
prekursorów erytrocytów) i trombocytopenii;
· u wszystkich moze powodować zaburzenia zołądkowe;
· zahamowanie wzrostu tkanek i organizmu;
· powoduje równiez wypadanie włosów i powstawanie ognisk martwicy w mięśniach;
Nadmiar kwas foliowego powoduje (nie jest toksyczna dla ludzi, ale jej zwiększone dawki mogą powodować) :
· zaburzenia układu nerwowego i pokarmowego;
· mogą równiez wystąpić alergiczne odczyny skórne;
Kwas foliowy wysępuje w:
· wątroba wołowa, wątroba drobiowa - kurczak, soja, zarodki pszenne, otręby pszenne, drozdze
piekarskie, szp!nak;, pietruszka - natka, fasola biała, groch, pełnoziarniste pieczywo;, brokuły; buraki;
Karmienie dzieci w przedszkolu
Wiele artykułów i lektur można znaleźć o żywieniu niemowląt, są one dostępne bez problemu, ale czym karmić przedszkolaka, żeby był zdrowy, nie przekarmiony, najedzony i zadowolony?
Organizm człowieka został zaopatrzony w szereg systemów obronnych ważne jest jednak wspomaganie naszej odporności poprzez prawidłowe odżywianie. A niestety częściej i chętniej sięgamy po preparaty farmakologiczne niż naturalne produkty.
Aby zapewnić prawidłowe funkcjonowanie organizmu należy pamiętać o regularnych 4-5 posiłkach dziennie.
Rozpoczynamy od śniadania, które dziecko powinno bezwarunkowo zjeść przed wyjściem z domu. Śniadanie przedszkolaka powinno być białkowo-węglowodanowe, gdyż wzrost insuliny po spożyciu węglowodanów przyspiesza wbudowywanie się aminokwasów w struktury białkowe, co jest bardzo ważne dla rosnącego malucha. Śniadanie zmniejsza także wrażliwość na przechłodzenie organizmu i daje dziecku energię do życia.
Przerwy pomiędzy posiłkami nie powinny być dłuższe niż 3-4 godziny, gdyż zapobiega to gwałtownym spadkom glukozy. Nie powinny być też krótsze niż 2-3 godziny, gdyż zaburzają pracę żołądka, którego pozbawia się odpoczynku.
Okres przedszkolny obejmuje lata 3-6. Dla dzieci w tym wieku zalecana jest dieta bogata w składniki budulcowe takie jak wapno i żelazo. Jest to okres kształtowania się nawyków żywieniowych u dziecka i należy pamiętać o następujących zasadach:
codzienne wyżywienie należy rozłożyć na 4-5 posiłków i podawać regularnie, potrawy podawać w małych porcjach, aby nie przyzwyczajać dziecka do pozostawiania resztek na talerzu,
jadłospis i posiłki urozmaicać podając różnorodne potrawy,
nie podawać słodyczy między posiłkami, aby nie zmniejszyć apetytu i łaknienia,
nie karcić dziecka za zbyt powolne jedzenie lub niejedzenie,
dbać o estetyczny wygląd stołu i podanych posiłków (estetycznie podana potrawa może wzbudzić nieco apetyt dziecka).
Dzieci w okresie przedszkolnym charakteryzują się różnym stopniem aktywności
fizycznej, dlatego też jedne potrzebują więcej węglowodanów (pieczywa, makaronu), inne natomiast potrzebują ich znacznie mniej.
Jeśli maluch uczęszcza do przedszkola, to jego jadłospis jest tak zaplanowany, by pokrywał około 70 % dziennej normy zapotrzebowania na energię i składniki odżywcze.
Należy pamiętać, że drugie śniadanie to podstawa w karmieniu!
W prawidłowym żywieniu przedszkolaka bardzo ważne jest więc drugie śniadanie. Posiłek należy urozmaicać, bo codzienne spożywanie tego samego produktu jest nudne. Dlatego do pełnoziarnistego chleba lub bułki należydodać chudy ser biały, szynkę drobiową i warzywa takie jak: sałata, ogórek, pomidor. Najważniejsze żeby
śniadanie było lubiane przez dziecko i dostarczało składniki potrzebne do prawidłowego rozwoju.
Drugie śniadanie nie jest porą na podawanie chipsów, słodyczy. Zamiast słodyczy winno się podać mieszankę suszonych 'owoców, orzechów lub rodzynek. Nie zapominaj o świeżych owocach, które są źródłem wielu witamin, a zwłaszcza witaminy C, niezbędnej do prawidłowego, szybkiego gojenia się ran oraz podwyższenia odporności organizmu.
Dzieci uwielbiają jadać hamburgery i frytki. Nie trzeba z nich zrezygnować, ale należy przyrządzić je samodzielnie. Domowe hamburgery z mięsa drobiowego to smaczne i zdrowe danie.
Najodpowiedniejsze napoje dla dzieci wieku przedszkolnym to soki owocowo warzywne, herbatki owocowe słodzone miodem lub glukozą. Dzieci lubią też napoje mleczne - może to być napój w postaci kakao lub koktajl mleczny z owocami. Kupując w sklepie soki wybieraj te z najmniejszą zawartością cukru.
Przygotowując obiad dla dziecka zrezygnuje się z ciężkich , zabielanych zup i zawiesistych sosów. Proponuje się natomiast, np.: zupę jarzynową, a na drugie danie potrawkę z kurczaka lub gałkę mięsną w sosie, kompot z jabłek lub, jeśli jest sezon letni, z truskawek i wiśni. Są to napoje bardzo zdrowe i przede wszystkim naturalne, nie zawierające konserwantów i sztucznych barwników.
W żywieniu dzieci należy pamiętać ,że:
białko - jest najważniejszym i podstawowym składnikiem budulcowym mięśni, kości, skóry i tkanek. Źródłem białka są mleko, mięso, ryby. Roślinnym źródłem białka są soja i ryż,
tłuszcze - są odpowiedzialne za odporność organizmu, produkcję i prawidłowe funkcjonowanie hormonów, ułatwiają wchłanianie witamin A, D, E i K. Źródłem tłuszczy są oleje roślinne, oliwa z oliwek, orzechy, nasiona,
węglowodany - dostarczają energii potrzebnej dziecku do życia i rozwoju. Źródłem węglowodanów są produkty zbożowe: pieczywo, płatki owsiane i pszenne, makaron oraz owoce,
witaminy - są niezbędne do prawidłowego rozwoju młodego organizmu, zapobiegają wadom wzroku, krzywicy, uodparniają organizm przed różnymi infekcjami,
błonnik - jest to składnik niezbędny do prawidłowego trawienia pokarmu. Zapewnia prawidłową przemianę materii. Źródłem błonnika są owoce, szczególnie suszone takie jak morele i śliwki, warzywa oraz pieczywo pełnoziarniste,
składniki mineralne - są materiałem budulcowym kości, tkanek, mięśni. Odpowiadają za prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego i pracy serca oraz regulują gospodarkę wodną organizmu. Składniki mineralne znajdują się w owocach, warzywach, produktach zbożowych, w podrobach i mleku,
woda - jest niezbędna do życia i odpowiedzialna za prawidłowe funkcjonowanie organizmu. Może być podawana w formie różnych herbatek, soków lub w czystej postaci.
Obok planowania żywienia, a więc ustalania odpowiedniej racji pokarmowej i układania jadłospisu, ważnym elementem jest także prawidłowe przygotowanie potraw. Może się na przykład tak zdarzyć, że mimo prawidłowo zaplanowanego jadłospisu i użycia surowców o wysokiej jakości, wartość odżywcza i smakowa potraw będzie obniżona na skutek niewłaściwego ich sporządzania. Większość produktów żywnościowych przed ich spożyciem poddaje się obróbce
kulinarnej, aby polepszyć strawność i przyswajalność zawartych w nich składników odżywczych. Smaczne przygotowanie potraw wymaga prawie zawsze łączenia ze sobą różnych produktów oraz stosowania odpowiednich surowców jako dodatków, na przykład doprawianie zup i sosów żółtkiem jaja, śmietaną, doprawianie sałatek olejem, majonezem, sokiem z cytryny, dodanie mleka do ciast itp. Wszystko to wpływa korzystnie nie tylko na smak, estetyczny wygląd potraw, ale również podnosi ich wartość odżywczą.
Układając jadłospis należy pamiętać o tym żeby: posiłki były smaczne i prawidłowo zestawione, zawierały wszystkie niezbędne składniki pokarmowe, dostarczały na dobę ok. 90 kalorii na kilogram masy ciała, były pełnowartościowe zawierające białko, węglowodany, tłuszcz, składniki mineralne i witaminy, przerwy między posiłkami wynosiły 3-4 godziny, posiłki były podane estetycznie i regularnie.
Dzień przedszkolaka należy zakończyć kolacją, najpóźniej o godzinie 19, aby na noc nie obciążać układu trawiennego i krwionośnego. Ten ostatni posiłek powinien być lekkostrawny, węglowodanowy, tak jak drugie śniadanie. Kolacja powinna być więc spożywana w godzinach między 18.00 - 19.00, tak by dziecko nie szło spać" z pełnym brzuchem".
Żywienie dzieci w wieku przedszkolnym.
Dzieci w wieku 3-7 lat mają wysokie zapotrzebowanie na składniki budulcowe. Trzeba więc zwrócić uwagę na uwzględnienie w ich posiłkach odpowiedniej ilości mleka, białych serów, jaj i chudego Q)i~sa oraz łatwiej strawnych warzyw i owoców. Należy jednak uwzględnić w ich żywieniu \\/szerszym zakresie potrawy, które spożywają dorośli.
Takie dzieci powinny już właściwie jeść wszystkie potrawy z wyjątkiem trudniej strawnych, a więc smażonych, które są nasączone tłuszczem, także zbyt tłustych ciast i tłustych mięs, zbyt ostrych przypraw.
Słodycze można podawać w niewielkiej ilości po spożyciu posiłku podstawowego. Korzystniej jednak podawać dziecku zamiast cukierków lekko słodzony deser owocowy lub mleczno-owocowy. Zawiera on witaminy i inne cenne składniki. Natomiast cukierki zawierają tylko węglowodany. Przejadanie się słodyczami i słodkimi ciastkami może być przyczyną u jednych braku apetytu, u innych powstawania nadwagi.
Dość znaczny procent dzieci w tym wieku a nawet młodszych objęta jest opieką w przedszkolach. Część posiłków dziecko spożywa w domu a część poza domem. Z punktu widzenia zapewnienia dziecku racjonalnego wyżywienia problem ten jest bardzo istotny. Matka w zasadzie powinna orientować się, co dziecko je w przedszkolu, a więc znać
jadłospis, aby uzupełnić jego żywienie w domu. dziecko powinno zjeść pierwsze śniadanie w domu. W przedszkolu spożywa śniadanie drugie, obiad i podwieczorek. Po przyjściu do domu dostaje kolację.
warto tu jeszcze dodać, że żywienie w przedszkolu powinno być tak planowane, aby pokrywało około 70% dziennego zapotrzebowania dziecka w tym wieku na energię oraz na wszystkie składniki odżywcze.
Racjonalnie żywione dzieci maja prawidłową wagę ciała. Ostatnio coraz częściej występuje problem nadwagi, a nawet otyłości nie tylko u dorosłych ale także i u dzieci.
CELE SZCZEPIEŃ - WSKAZANIA I PRZCIWSKAZANIA
Szczepionka - preparat pochodzenia biologicznego, zawierający żywe, o osłabionej zjadliwości (atenuowane) lub zabite drobnoustroje chorobotwórcze lub fragmenty ich struktury, czy metabolity; stosowany w celu wywołania odpowiedzi immunologicznej (odporności poszczepiennej - sztucznej czynnej).
1. Wykorzystanie szczepionek
W lecznictwie, szczepionki stosuje się w celach profilaktycznych (zapobieganie, przeciwdziałanie chorobom, np. odra, gruźlica) oraz leczniczych (zwalczanie chorób, np. wścieklizna, pryszczyca).
Szczepionki dzielimy na:
* szczepionki swoiste - zapobiegające konkretnym jednostkom chorobowym (np.bruceloza, wścieklizna, ospa)
* szczepionki nieswoiste - zwiększające poziom ogólnej odporności (np. preparat Panodina lub Wetastymina)
2.Pochodzenie szczepionek
Drobnoustroje używane do produkcji szczepionki pochodzą z izolowanych szczepów o ustalonych właściwościach - o zmniejszonej zjadliwości - atenuowane (np. na drodze wielokrotnych pasaży), zabite lub niechorobotwórcze dla gatunku biorcy, np. człowieka (szczepionka BCG przeciw gruźlicy, wytworzona jest ze szczepu prątków atakujących bydło). W celu uśmiercania zarazków wykorzystywanych w szczepionkach używa się zazwyczaj wysokiej temperatury, środków chemicznych (fenol, alkohol) lub promieniowania jonizującego. Szczepienia wykonuje się jednorazowo lub z powtórzeniem w celu uzyskania większego miana przeciwciał w surowicy (tzw. booster effect - dosł. efekt wzmacniacza).
3.Typy szczepionek:
* Klasyczne żywe o pełnej wirulencji. Jedyna do dziś stosowana (pierwsza w historii) to szczepionka Edwarda Jennera przeciw ospie prawdziwej. Zawiera ona wirusa krowianki. -żywe atenuowane - w 1881 wprowadzone przez Ludwika Pasteura. Obecnie przykładem są: BCG, szczepionka Sabina, l\I1MR. Ryzyko stanowi możliwość przejścia atenuowanych szczepów w formę w pełni wirulentną.
-zabite - wywołują odporność krótkotrwałą, zwykle poprzez odpowiedź humoralną. Przykłady: Szczepionka na krztusiec (per z Di-Per- Te)
-anatoksyny - toksyny pozbawione zjadliwości, lecz o zachowanych właściwościach antygenowych. Przykłady: szczepionka przeciw błonicy i tężcowi z Di-Per-Te.
* Szczepionki nowej generacji:
-żywe atenuowane patogeny zmodyfikowane genetycznie (najczęściej; ą~t~ja)
-podjednostkowe - antygen danego patogenu na większym nośniku. Przy,k~4;. ąntygen
Haemophilus influenzae na cząsteczce difosforybozylofosforanu (PRPP)' . .
-z czystego DNA "wbijana" w komórki szczepionego - słaba odpowiedź limfocytów T€
-w roślinach zakażonych genetycznie modyfikowanymi bakteriami produkującymi antygen, patogenu - brak kontroli dawki antygenu, niestabilność bakterii (możliwe mutacje). .c" .
CELE SZCZEPIEŃ - WSKAZANIA I PRZCIWSKAZANIA
Szczepionki poliwalentne
Aktualnie coraz częściej stosuje się szczepionki, które uodparniają przed kilkoma chorobami są to tzw. szczepionki skojarzeniowe (poliwalentne). Przykładem takiej szczepionki jest DiPer- Te przeciw błonicy, tężca i krztuśca. Ponadto takie szczepionki dają wyższą odpornośćniż antygeny podane osobno.
4. Odporność poszczepienna
Qdporność poszczepienna jest odpornością czynną, tzn. po immunizacji antygenem w organizmie biorcy powstają przeciwciała; inaczej, niż w przypadku podania gotowych przeciwciał w postaci surowicy (odporność bierna).
Odporność poszczepienna utrzymuje się od kilku tygodni do kilku lat, w zależności od: * rodzaju szczepionki (atenuowana, żywa, zabita),
* ilości przebytych szczepień (rewakcynacja),
* stanu ogólnego biorcy w chwili szczepienia (zarobaczenie, infekcje, kondycja, itp.)
S.Drogi podania szczepionek
Większość szczepionek podawana jest w postaci zastrzyku, lecz są także takie, które aplikuje się doustnie (przeciw poliomyelitis). Można szczepić drogą wziewną - rozpylając szczepionkę do nosa (przeciw grypie). Przeciwko ospie prawdziwej szczepiono (do 1980 roku, aktualnie nie są prowadzone powszechne szczepienia) przy pomocy skaryfikatora, czyli przyrządu do zadraśnięcia naskórka (skaryfikacji) lub cienkiej igły, którą uciskano wielokrotnie powierzchnię skóry.
6.Powikłania szczepionek
Zdarza się, że po zaszczepieniu pojawiają się tzw. odczyny poszczepienne.
7.Program obowiązkowych szczepień ochronnych
W Polsce szczepień obowiązkowych dokonuje się do 18. roku życia i u osób szczególnie narażonych (studentów nauk medycznych, pracowników służby zdrowia i weterynaryjnej, przed niektórymi zabiegami medycznymi, przed wyjazdem do niektórych krajów tropikalnych, etc.). Osoba poddawana szczepieniu właściwie powinna być zdrowa.
Główny Inspektorat Sanitarny ([ID ma obowiązek wprowadzania tzw. Programu Szczepień Ochronnych (program obowiązkowych szczepień ochronnych) na każdy rok. Lista ta zawiera spis szczepień obowiązkowych i zalecanych.
9.Cud szczepionki
Działanie szczepionki
Po wstrzyknięciu szczepionki, np. przeciw grypie, odrze czy kokluszowi, wzrasta w organizmie liczba przeciwciał chroniących nas przed drobnoustrojami. To broń ną..prawdę skuteczna. Już w dwa tygodnie po zastrzyku nasze przeciwciała potrafią unieszkodliwić wIrusa.
Szczepionki zalecane przez lekarzy
Trzeba wprawdzie za nie zapłacić, pamiętajmy jednak, że mogą uratować nie tylko zdrowie, ale i życie. Jest jeszcze inny powód; sporo zaoszczędzimy na lekach. Tym bardziej, gdy nasz lekarz namawia nas do nich. Kto powinien się im poddać przede wszystkim?
Grypa: przewlekle chorzy, osoby starsze, dzieci, ci, którzy przebywają w dużych skupiskach ludzi, na przykład nauczyciele.
Można kupić szczepionki stworzone z 3 typów wirusa (nie ma jeszcze szczepionki przeciw ptasiej grypie). Preparat zawiera wyłącznie fragmenty zabitych drobnoustrojów, nie może więc (jak obawiają się niektórzy) spowodować zachorowania.
WZW typu B: osoby oczekujące na operację, dzieci, które nie były szczepione, ludzie starsi. WZW typu A: dzieci, które nie chorowały na WZW typu A, ludzie podróżujący do krajów wysokiego ryzyka, osoby zatrudnione w zakładach spożywczych, restauracjach.
Odra, świnka, różyczka: dzieci niezaszczepione przeciw tym chorobom, młode kobiety pracujące z dziećmi.
Kleszczowe zapalenie mózgu: wszyscy, zwłaszcza dzieci i młodzież oraz osoby mieszkające na terenach, na których występują kleszcze (np. Suwalszczyzna).
Hib: dzieci od drugiego miesiąca do piątego roku życia.
Bakteria Hib (zakażenia pneumokokami), wywołuje ciężkie powikłania; zwłaszcza zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych (groźne u małych dzieci).
Wietrzna ospa: ludzie, którzy dotąd nie chorowali.
Żółta febra: osoby wyjeżdżające do krajów wysokiego ryzyka.
Oprócz szczepionek, które chronią nas w okresie jesienno-zimowym, warto także pamiętać o tych obowiązkowych, które chronią dzieci przed innymi chorobami zakaźnymi i ich powikłaniami.
Nie wszyscy decydują się na zaszczepienie dziecka, nawet jeśli preparat jest refundowany. Krąży nawet pogląd o szkodliwości tej metody. Przytaczane są przykłady zachorowania na autyzm po przyjęciu skojarzonej szczepionki przeciw odrze, różyczce i śwince. Eksperci dementują te pogłoski; nie udowodniono związku pomiędzy tymi faktami.
Wiadomo natomiast, że im więcej szczepień, tym mniej zażywanych antybiotyków i mniej groźnych, niekiedy śmiertelnych powikłań, np. po grypie. A liczba zakażeń wciąż rośnie; napływ imigrantów (zwłaszcza z Ukrainy i Białorusi) zwiększa ryzyko. W 2006 r. nastąpił np. niepokojący wzrost zachorowań na odrę, zakażenia pneumokokowe oraz wywołane bakterią Hib. Powikłania tych i innych chorób (w tym zwykłej grypy) są szczególnie groźne dla małych dzieci. Dlatego nie wahajmy się i skrupulatnie
przestrzegajmy obowiązkowych szczepień.
Oprócz dzieci i młodzieży z bezpłatnych szczepień mogą skorzystać ludzie szczególnie narażeni na zakażenie, np. WZW-pracownicy szpitali i przychodni, chorzy dializowani; przeciw Hib-dzieci z rodzin wielodzietnych i domów dziecka; przeciw wściekliźniepodejrzani o zakażenie tą chorobą.
Natomiast, jeśli mówimy o przeciwskazaniach na pierwszym miejscu należy postaV'ić stan zdrowia pacjenta. Przed podaniem pacjentowi którejkolwiek ze szczepionek, należy upewnić się czy biorca nie jest chory, mając na uwadze nie tylko daną chorobe czy bakterie na którą środek ma zadziałać lecz ogólny stan pacjenta. Przy objawach chorobowych, w organiźmie szczepionka nie tylko może nie zadziałać ale także zaszkodzić, wywołując efekty niepożądane(m.in. wzmożone dolegliwościitp. )
10. Wskazania do szczepienia
Układ odpornościowy człowieka rozwija się wraz z wiekiem. Każdy noworodek po urodzeniu posiada tzw. odporność wrodzoną - są to m.in. naturalne przeciwciała, które zostały przekazane dziecku w okresie życia płodowego oraz w czasie karmienia piersią. Jednak przeciwciała te w sposób naturalny giną ok. 3-6 miesiąca i wówczas układ immunologiczny małego dziecka jest zbyt słaby, aby bronić się przed wirusami i bakteriami. Stąd też pojawiła się konieczność wspierania naturalnej odporności poprzez szczepienia.
WSKAZANIA DO SZCZEPIEŃ PRZECIW GRYPIE
o Choroby układu oddechowego
o Stany obniżonej odporności
o Choroby serca pochodzenia reumatycznego o Gruźlica
o Astma
o Rozstrzenie oskrzeli
o Choroby nerek
o Cukrzyca insulinozależna
o Choroby nerwowo-mięśniowe
o Niedokrwistość sierpowata
o Ciąża
Ze wskazań epidemiologicznych należy szczepić:
o pracowników służby zdrowia, szkolnictwa, handlu, transportu,
budownictwa,
o osoby narażone na kontakty z dużą liczbą ludzi lub pracujące na
otwartej przestrzeni.
Wirus grypy typu A zmienia w każdym roku budowę antygenową. Wymaga to doszczepiania przeciw szczepom zawierającym nowe warianty antygenowe. Ponieważ epidemie grypy występują pod koniec grudnia lub w środku zimy, zaleca się dokonanie szczepień jesienią. Zaszczepiony powinien być każdy, kto chce uniknąć zakażenia. Szczególnie zalecane są szczepienia osób zaliczanych do grupy ryzyka wystąpienia powikłań
pog rypowych .
11. Orzekanie o przeciwskazaniu do szczepienia powinno być podejmowane z dużą ostrożnością, gdyż zbyt częste orzekanie o przeciwskazaniach do szczepień jest przyczyną ich opóźnienia, wykonywania zbyt rzadko i w konsekwencji może być przyczyną pogorszenia sytuacji epidemiologicznej.
Stany chorobowe, które mogą byc uznawane za przeciwskazania do szczepień to:
. Nadwrażliwość na składniki szczepionki (na antygeny jaja kurzego, nadwrażliwość na czynniki konserwujące, nadwrażliwość na pewne elementy
drobnoustroju, jego produkty lub składniki podłoża do namnażania)
. Nadmierna reakcja na poprzednią dawkę szczepionki.
. Schorzenia przewlekłe (niedobory immunologiczne, osłabienie układu
odpornościowego przez różne czynniki, choroby nowotworowe). U dzieci przewlekle chorujących na różne choroby układowe lub narządowe, wskazane jest przeprowadzenie konsultacji.
Przeciwskazania względne:
ostra choroba z gorączką,
. okres inkubacji choroby zakaźnej.
Dziecko powinno być zaszczepione jak najszybciej po wyzdrowieniu.
KARMIENIE PIERSIĄ
Kann ienie niemowlęcia mlekiem matki, ssanie jej piersi, jest jedynym przewidzianym :9rzez naturę sposobem jego odżywiania. Ssanie piersi, oprócz regularnego ich opróżn:..ania, jesl najsilniejszym bodźcem do podtrzymywania wydzielania mleka (laktacji). Mleko kobiety zawiera zmi,~nną ilo~;ć wody i soli mineralnych, białek, węglowodanów, tłuszczy oraz vvitamin i pierwiastków śladowych. Skład aminokwasowy białek mleka kobiecego jest ::ląjkorzystnkjszy dla budowy mózgu dziecka. Przy tym ich postać i ilość jest dostosowana do potrzeb prawidłowe:go rozwoju dziecka, Karmienie piersią służy więzi uczuci (owej :?omiędzy matką i dzieckiem oraz jego prawidłowemu rozwojowi psychofizycznemu. Ml.eko jest: zawsze obecne w piersi matki, gotowe do użycia, czyste i ciepłe (temperatura 3 PC), .3.j{:go \\ydzidanie w odpowiedniej ilości uruchamia się "na żądanie". V/raz z mlddem matki r:1z:l';~cko otrzymuje przeciwciała odpornościowe przeciw chorobom, na które: chorct'.\iała :::natka,
a także przeciw bakteriom chorobotwórczym obecnym w środowisku życi,! :ich obojga.
)..lleko matki od samego początku dostosowane jest do potrzeb niemowlaka. Je:;:t to substancja żywa i zmienna, która dopasowllje swój skład do warunków zewnętr:myc:h :i potrzeb dziecka.
\V pielwsZ)7ch dIl:lach po porodzie gruczoł piersiowy wytwarza gęstą, żÓłtawą ciecz z'rvaną siarą. Jej skład i ilość jest id{:alnie dopa~owal1Y do potrzeb kilkudniowego male:ńSl:\.va. Prz,eciwciała i komórki odpornośc:iowe w niej zawarte dają dziecku idealną ochronę. :~ajwiększe. stężenie przeciwciał jest '~'v; pielwsz~. i drugiej dobie. dlatego tak ważne jest jak naj szybsze karrni'~nie 90 porodzie.
Pó:~nj~jszy okres karmienia przynosi kolejne zmiany w składzie pokarmu, zwil~:ksza :;ię jego iloś(:, kalory<;zność i zawartość laktozy oraz tłuszezu, a obniża zawartość bi,Jka i :~rzeciweiał . Około 3 tygodni po porpd~ie pojawia się mleko dojrzałe. Walio pamię~:ać, że pokarm zmienia się w trakcie jednego kal1nienia. Na początku pojawia się ~111eko bardziej wodniste, po kilku minutach pojawia .się mleko tzw. drugiej fazy różnią<:e się od pierwszego .mlęka tym, że jest bro'dziej tłustsze, i zaVviera więcej białka.
Dlatego należy pamiętać o tym, by w trakcie ssania przez dziecko jednej piersi (Jtrzymywalo onplównie.~ "tłustszy pokarm", po którym dziecko będzie przybierać na 'wadze. Skład mleka zmienia się również \v ciągu doby, Dziecko karmione mlekiem matki w r::i.ągu dnia otrzynllue .więcej laktozy i białka, natomiast mleko "nocne" zawiera więcej tłuszczu (prawie 3 razy więcej), dlatego tak ważne jest również nocne karmienie, często niedoce:l:iane :tJrzez kobiety które karmią piersią.
Kannienie piersią nie tylko zwiększa odporność dzie<;ka na choroby cywilizacyjne,. ale :z:mniejsza częstotliwość chorób cywilizacyjnych w wieku dojrzałym. Karmieme piersią :90woduje szybsze zwijanie się macicy po porodzie i przez to mni~isze straty krwi, ułalwia uniknięcie mldmiernej masy ciała. U kobiet, . które karnliły piersią. inaeznie rzadziej :~ozwijąjąsię nowotwory piersi i jajników.