FIZJOLOGIA

Fizjologia - nauka o czynnościach życiowych organizmu. Jest to nauka zajmująca się badaniem procesów życiowych organizmu, jego narządów, tkanek i komórek.

Funkcje układu nerwowego:

1. odbieranie bodźca ze środowiska zewnętrznego i wewnętrznego (wszystkie zmiany dzięki sieciom połączeń nerwowych).

2. uczestniczy w rejestrowaniu, przekazywaniu i analizie pobudzeń napływających z zakończeń nerwowych.

3. przetwarzanie odebranych bodźców w potencjał czynnościowy (prąd).

4. Dostarczanie informacji z receptorów CUN.

5. Obróbka i przekazywanie do narządów efektywnych np. mięśnie.

6. Odpowiada na wyższe czynności nerwowe (pamięć inteligentna).

Podział układu nerwowego

Podział topograficzny:

1. Ośrodkowy (centralny) układ nerwowy:

• mózgowie (kresomózgowie, międzymózgowie, śródmózgowie, móżdżek, rdzeń przedłużony),

• rdzeń kręgowy.

Obwodowy układ nerwowy:

• nerwy czaszkowe,

• nerwy rdzeniowe.

Mózgowie

Poszczególne płaty związane są z określonymi funkcjami:

1. Płat czołowy - związany jest z czynnościami ruchowymi i psychicznymi. Uszkodzenie tego płata jest przyczyną niedowładów lub porażenia kończyn, a w niektórych wypadkach może ujawniać się zaburzeniami cech osobowości.

2. Płat ciemieniowy - bierze udział w analizie doznań czuciowych, a następstwem uszkodzenia tego płata jest przeciwstronna niedoczulica.

3. Płacie potyliczny - znajdują się ośrodki wzrokowe. Jeśli dojdzie do upośledzenia funkcji tego płata, pacjent będzie odczuwał zaburzenia w polu widzenia.

4. Płat skroniowy - analiza doznań słuchowych.

Mózg

Poddaje rejestracji i analizie pobudzenia dopływające z układu obwodowego i zapewnia prawidłową reakcje organizmu na te bodźce.

Przez włókna czuciowe - dociera informacja do rdzenia.

Przez włókna ruchowe - wychodzi informacja z rdzenia.

Obwodowy układ nerwowy:

1. Tworzy korzenie rdzeniowe i nerwy obwodowe.

2. Odpowiada za:

• odbiór doznań czuciowych,

• przewodzenia pobudzenia z ośrodków nerwowych (rdzeń, mózg) do narządów wykonawczych (mięśni, gruczołów dokrewnych).

W skład układu nerwowego wchodzą 2 rodzaje nerwów:

1. Czaszkowe - znajdują się w mózgowiu, jest ich 12 par.

2. Nerwy rdzeniowe - rozpoczynają się w rdzeniu kręgowym. Jest ich 31 par. Nerw rdzeniowy rozgałęzia się, dając początek nerwom obwodowym. Powstaje z połaczenia 2 korzeni:

• grzbietowego - złożonego z włókien czuciowych, który wnika do sznura tylnego rdzenia,

• brzusznego - złożonego z włókien ruchowych, wychodzącego ze sznura przedniego.

Nerwy czaszkowe

Podział czynnościowy:

1. Układ nerwowy somatyczny:

• układ piramidowy,

• układ pozapiramidowy.

• Układ nerwowy autonomiczny:

• część współczulna (sympatyczny),

• część przywspółczulna (parasympatyczny).

Somatyczny układ nerwowy odpowiedzialny jest za:

1. Kontakt ze środowiskiem zewnętrznym.

2. Szybkie reagowanie w przypadku zachodzących w nim zmian.

3. Unerwia mięśnia szkieletowe i kieruje ich pracą.

4. Kierują pracą gruczołów skórnych i komórek barwnikowych skóry.

5. Działanie tego układu w dużym stopniu podlega kontroli świadomości.

6. Jest przeciwieństwem autonomicznego układu nerwowego.

Somatyczny układ nerwowy

1. Układ piramidowy - część układu nerwowego kontrolująca ruchy kontrolne.

2. Układ pozapiramidowy - wraz z układem piramidowym bierze udział w wykonywaniu przez organizm ruchów. Jeśli jednak układ piramidowy zajmuje się czynnościami, które wymagają od nas skupienia (np. nauka jazdy na rowerze, nauka pisania), to układ pozapiramidowy powoli przejmuje i automatyzuje czynności, które wcześniej były pod kontrolą układu piramidowego. Układ pozapiramidowy jest więc układem wspomagającym, odciążającym nas od skupienia się nad codziennymi czynnościami, umożliwiającymi nam pewną automatyzację. Współdziała w wyzwalaniu ruchów dowolnych i regulowaniu napięcia mięśni poprzecznie prążkowanych. Uszkodzenie tego układu powoduje np. chorobę Parkinsona.

Autonomiczny układ nerwowy (wegetatywny) - kieruje czynnościami narządów wewnętrznych:

1. Funkcję układu sercowo - naczyniowego.

2. Oddechowego.

3. Pokarmowego i przemiany materii.

Układ wegetatywny jest czynnościowo ściśle połączony z układem hormonalnym.

Ośrodki sterujące tym układem znajdują się w ośrodkowym układzie nerwowym. Układ ten dzieli się na 2 części:

1. Układ współczulny.

2. Układ przywspółczulny.

Ośrodkowy układ nerwowy:

1. Ośrodki układu sympatycznego zlokalizowane są w bocznych rogach rdzenia kręgowego w odcinku piersiowym i lędźwiowym.

2. Ośrodki parasympatyczne znajdują się w międzymózgowiu i odcinku krzyżowym rdzenia kręgowego.

3. Układy działają względem siebie antagonistycznie zatem tzw. Normalna regulacja pracy narządów wewnętrznych jest wypadkową działania obu układów współczulnego i przywspółczulnego.

Komórka nerwowa, neuron

Neuron, komórka nerwowa, neurocyt razem ze swoimi wypustkami jest przystosowana do:

1. Przewodzenia.

2. Przetwarzania.

3. Wytwarzania bodźców nerwowych.

Komórka nerwowa (neuron)

1. Ciało neuronu (perykarion):

• stanowi centrum każdej komórki nerwowej,

• zawiera liczne organella podtrzymujące życie, funkcje i kształt komórki,

• w nim powstają pęcherzyki i transportują transmitory,

• kierunek przepływu informacji odbywa się od perykarionu do synapsy.

2. Akson (neuryt):

• pojedyncza wypustka o stałej średnicy i długości od kilku mm do nawet 1 metra (akson udowy),

• jest otoczony osłonką mielinową (za wyjątkiem miejsca tzw. Wzgórka aksomedry w którym się zaczyna),

• przekazuje impuls z ciała neuronu do drzewka.

3. Dendryty:

• odbiera informacje od innych komórek nerwowych,

• zawiera liczne, małe wypustki tzw. kolce dendrytyczne,

• posiadają tzw. pęczki dendryczne (kolce), które zwiększają powierzchnię odbioru informacji,

• informacja przekazywana jest od końca dendrytu do perykarionu.

Podział neuronów

Ze względów na liczbę wypustek (aksonów i dendrytów) neurony dzieli się na:

1. jednobiegunowe (podwzgórze),

2. rzekomojednobiegunowe (zwoje czuciowe nerwów czaszkowych i rdzeniowych),

3. dwubiegunowe (np. w siatkówce oka),

4. wielobiegunowe,

• z krótkim aksonem (np. neurony kojarzeniowe w istocie szarej mózgu i rdzenia kręgowego),

• z długim aksonem (np. neurony ruchowe rdzenia kręgowego).

Pod względem kierunku przekazywanie sygnału neurony dzieli się na:

1. Czuciowe (dośrodkowe), biegnące od receptora.

2. Ruchowe (odśrodkowe), biegnące od efektora.

3. Kojarzeniowe (pośredniczące) występujące między innymi pomiędzy neuronami czuciowymi i ruchowymi.

Według głównego wydzielanego neuroprzekaźnika:

1. Cholinergiczne - głównym neuroprzekaźnikiem jest acetylocholina,

2. Dopaminergiczny - dopomina.

3. GABA-ergiczne - kwas gamma - aminomasłowy (GABA).

4. Noradrergiczne - noradrenalina.

Ze względu na kształt ich perikarionu oraz obszaru utworzonego przez wypustki (dendryty i neuryt) na:

1. Neurony ziarniste.

2. Neurony gwiaździste.

3. Neurony piramidowe.

4. Neurony gruszkowate.

Nerwy

Pęczki włókien (aksonów) nerwowych na obwodzie z osłonką rdzenną (mielinową) otoczony osłonką łącznotkankową (głównie włóknami kolagenowymi), zwaną nanerwiem, od której odchodzą przegrody zwane onerwiem rozdzielające włókna nerwowe i prowadzące naczynia krwionośne.

Włókna nerwowe

Uwzględniając zarówno kryterium morfologiczne, jak i czynnościowe dzieli się włókna nerwowe na 4 grupy:

1. Włókna nerwowe grupy A - mają osłonkę mielinową i są to zarówno włókna aferentne (przewodzące czucie) jak i eferentne (somatyczne).

2. Włókna nerwowe grupy B - mają osłonkę mielinową, należą do układu autonomicznego, a na ich zakończeniach uwalnia się acetylocholina.

3. Włókna nerwowe grupy Cs - nie mają osłonki mielinowej, a na ich zakończeniach uwalnia się noradrenalina.

4. Włókna nerwowe grupy Cd.r - nie mają osłonki mielinowej. Są to włókna aferentne wstępujące do rdzenia kręgowego przez korzenie grzbietowe.

Komórka glejowa

Tkanka nerwowa zbudowana z komórek nerwowych - neuronów (=neurotycy) i z komórek glejowych.

Komórki glejowe wyścielają różnego rodzaju jamy i kanały w układzie nerwowym, ponadto stanowią rusztowanie dla neuronów. Tworzą osłonki dla neuronów. Ogólnie ujmując można stwierdzić, że: neuroglej (zespół komórek glejowych) pełni funkcje podporowe, ochronne i odżywcze w stosunku do komórek nerwowych.

Rodzaje i funkcje gleju

1. Astrocyty - największe i najliczniejsze. Ich funkcja to:

• podtrzymywanie fizyczne i odżywianie neuronów,

• regulacja zawartości przestrzeni zewnątrzkomórkowej,

• buforowanie jonów,

• regulacja neuroprzekaźnictwa (pochłanianie neurotransmitera i zapobieganie dyfuzji poza szczelinę synaptyczną),

• bariera krew - mózg.

• Microglia - składniki układu odpornościowego, aktywne podczas stanów zapalnych, usuwają zmarłe neurony.

• Oligodendrocyty - wytwarzają mielinę w neuronach centralnego układu nerwowego.

• Komórki satelitarne (Satallite Cells) - podtrzymywanie fizyczne neuronów w obwodowym układzie nerwowym.

• Komórki Schwanna - wytwarzają mielinę w neuronach obwodowego układu nerwowego.

Stwardnienie rozsiane (SM) - demielinizacja włókien nerwowych w obrębie mózgu i rdzenia kręgowego.

Komórka glejowa - mielina

1. Mielina - jest przekształconą błoną komórki glejowej zawierającą fosfolipidy, glikolipidy, cholesterol i białkowece.

2. Mielinizacja - tworzenie mieliny odbywa się poprzez owijanie włókna nerwowego spłaszczonym oligodendrycytem lub neurodemmocytem.

3. Mielina - jest izolatorem umożliwiającym szybkie przewodzenie impulsu metodą skokową.

5.12.2009 WYKŁAD

ODRUCHY

Odruch (refleks) - reakcja przystosowawcza na bodziec zewnętrzny lub wewnętrzny zachodząca i kierowana przez układ nerwowy. Prosty i niezamierzony ruch mięśniowy lub czynność gruczołu wywołana specyficznym bodźcem wyzwalającym.

Odruch - to w fizjologii automatyczna reakcja na bodziec zewnętrzny lub wewnętrzny, zachodząca przy udziale ośrodkowego układu nerwowego.

Odruch - jest to odpowiedź efektora wywołana przez bodziec działający na receptor i wyzwolona za pośrednictwem układu nerwowego.

Podział odruchów

Odruchy bezwarunkowe - są wrodzone, ich łuk odruchowy jest anatomicznie i funkcjonalnie przygotowany już przed urodzeniem. Jest to reakcja na bodziec środowiskowy. Zachodzą bez czynnego udziału naszej woli.

Przykładem odruchu wrodzonego może być odruch źreniczny (w ciemności rozszerzenie, w świetle - zwężenie) i odruch kolanowy (uderzenie w ścięgno rzepki kolana powoduje odruch wyprostowania nogi). Na ten sam bodziec u wszystkich jest taka sama reakcja.

Odruchy warunkowe - rozwijają się po urodzeniu, pod wpływem czynników otoczenia, są wiec nabyte. Zależą od zdobytego doświadczenia jednakże, powstają na bazie odruchów bezwarunkowych.

Odruchy warunkowe powstają podczas życia osobnika. Występują dopiero po analizie danego bodźca przez ośrodek kojarzenia w mózgu. Występują w nich różne reakcje na działanie tego samego bodźca.

Podział odruchów

Ze względu na lokalizację ośrodków łuku odruchowego wyróżniamy odruchy:

1. Aksonowe.

2. Rdzeniowe.

3. Mózgowe.

Ze względu na budowę łuku odruchowego rozróżnia się odruchy:

1. Jednoneuronowe (aksonowe).

2. Dwuneuronowe (czyli monosynaptyczne).

3. Trój- lub wieloneuronowe (czyli polisynaptyczne).

Udział różnych rodzajów receptorów w czynności odruchowej wyróżniamy odruchy:

1. Ekstero-.

2. Intero-.

3. Proprioceptywne.

Udział różnych rodzajów efektów w czynnościach odruchowej wyróżniamy odruchy:

1. Ruchowe.

2. Wydzielnicze.

3. Naczynioruchowe.

4. Troficzne (odżywcze).

W zależności od rodzaju unerwienia i wykonywanej czynności wyróżniamy odruchy:

1. Somatyczne.

2. Wegetatywne.

Uwzględniając biologiczne znaczenie czynności odruchowej wyróżnia się odruchy:

1. Orientacyjne.

2. Lokomocyjno - postawowe.

3. Obronne.

4. Pokarmowe.

5. Trzewne.

Łuk odruchowy

Droga jaką przebywa impuls nerwowy od receptora do efektora, stanowi strukturalny (anatomiczny) element reakcji odruchowej.

Budowa łuku odruchowego

Składa się z 5 zasadniczych elementów:

1. Receptora.

2. Dośrodkowej drogi doprowadzającej neuronu czuciowego.

3. Ośrodkowego nerwowego (kora mózgowa, rdzeń kręgowy, móżdżek).

4. Odśrodkowej drogi wyprowadzającej neuronu ruchowego.

5. Efektora.

Receptor

Zakończenie włókien nerwowych lub wyspecjalizowane komórki zmysłowe, które odbierają określony rodzaj bodźców zewnętrznych lub wewnętrznych i przekazuje je w formie impulsów do ośrodków nerwowych. Receptor odbiera bodziec, który wywołuje impuls nerwowy.

Rodzaje receptorów

Mechanoreceptor - receptor ciała odbierający bodźce mechaniczne, przekształcający energię mechaniczną i przekazujący ją w postaci impulsów do ośrodkowego układu nerwowego, np. m. płuc reagujących na ich rozciągnięcie wdechem.

Adrenergiczny - dotyczący przekazywania impulsu nerwowego z neuronu na neuron lub na efektor za pośrednictwem wydzielanej w synapsach substancji aktywujących receptor (np. adrenalina lub noradrenalina).

Telereceptor - receptor wrażliwy na bodźce, których źródło znajduje się w pewnym oddaleniu od narządu zmysłu; receptor narządu wzroku i słuchu.

Fotoreceptor - receptor odbierający właściwe dla siebie światło (np. czopki i pręciki w siatkówce oka ludzkiego).

Proprioreceptory - typ receptorów, które występują w mięśniach, ścięgnach, torebkach stawowych i okostnej, wpływające na odczuwanie ruchu i położenia ciała, np. w stanie nieważkości.

Eksteroreceptor - narząd zmysłu znajdujący się w zewnętrznej warstwie organizmu i odbierający bodźce płynące z otocznia.

Termoreceptor - typ receptora wrażliwego na zmiany temperatury, występujący u kręgowców w skórze, ośrodkowym układzie nerwowym, mięśniach, ścianach naczyń żył, górnych drogach oddechowych oraz części przewodu pokarmowego.

Chemoreceptory - receptory odbierające bodźce chemiczne, np. receptory wrażeń smakowo - zapachowych, stężenia dwutlenku węgla lub jonów wodorowych w organizmie.

Ergoreceptor - znajdujące się w mięśniach receptory, które są pobudzane przez produktu metabolizmu mieśni (np. jony potasowe) lub przez ich mechaniczne napięcie; receptory metaboliczne.

Odruch kolanowy

Odruch rzepkowy (odruch kolanowy) należy do odruchów bezwarunkowych. Jest to reakcja na uderzenie „młoteczkiem” w ścięgno rzepki, polegająca na napięciu mięśnia czworogłowego uda i wyprostowaniu podudzia w stawie kolanowym.

Odruch kolanowy wyzwalany jest podrażnieniem proprioreceptorów znajdujących się w ścięgnie mięśnia czworogłowego uda, a efektorem są te same włókienka mięśniowe. Jest to odruch monosynaptycznym (dwa neurony pomiędzy nimi jedna synapsa).

Odruchy monosynaptyczne - odruchy na rozciąganie mięśni. Ośrodkiem analizującym tego odruchu jest rdzeń kręgowy na poziomie kręgów L3 - L4 (odcinek lędźwiowy).

Łuk odruchowy od stawu kolanowego:

1. Receptor - ścięgno rzepki.

2. Neuron czuciowy.

3. Ośrodek analizujący.

4. Neuron ruchowy.

5. Efektor - mięsień czworogłowy uda.

Odruch ścięgna Achillesa

Ośrodek odruchu znajduje się na poziomie kręgów S1 i S2 - odcinek krzyżowy w rdzeniu kręgowym.

Odruchy wegetatywne

W odruchu tym efektorem są wszystkie inne komórki i tkanki organizmu poza mięśniami szkieletowymi poprzecznie prążkowanymi. Narząd wykonawczy w łuku odruchowym wegetatywnym jest unerwiony przez układ nerwowy wegetatywny.

Przykładem takiego odruchu to eksteroreceptywny odruch źreniczny. Łuk odruchowy od ruchu źrenicznego:

1. Receptor - czopki i pręciki siatkówki.

2. Neuron czuciowy.

3. Ośrodek analizujący - międzymózgowie.

4. Neuron ruchowy.

5. Efektor - mięsień zwieracz źrenicy i mięśnie rzęskowe prawego i lewego oka jednocześnie (mięśnia gładkie).

SYNAPSY CHEMICZNE I ELEKTRYCZNE

Synapsa - to styk między zakończeniami aksonu komórki nerwowej, a efektorem (np. gruczoł, mięsień) lub drugą komórką nerwową.

W zależności od nośnika informacji wyróżniamy synapsy:

1. Chemiczne.

2. Elektryczne.

Budowa synapsy chemicznej:

1. Pęcherzyki synaptyczne.

2. Kanały wapniowe.

3. Szczelina synaptyczna.

4. Kanał jonowy.

5. Napięciowo - zależne kanały sodowe.

Budowa synapsy chemicznej:

1. Synapsa chemiczna umożliwia przekazywanie informacji nerwowej za pomocą sygnału chemicznego (przekaźnika synaptycznego, transmitera) pomiędzy błonami dwóch komórek:

• presynaptycznej (przekazującej pobudzenie),

• postsynaptycznej (odbierającej je).

• Przestrzeń pomiędzy tymi błonami nazywamy szczeliną synaptyczną (ok. 20 nm).

• Pęcherzyki synaptyczne wypełnione są substancją przenoszącą sygnał chemiczny - transmiterem.

Działanie synapsy chemicznej na przykładzie pobudzającej synapsy nerwowo - mięśniowej.

1. Komórka presynaptyczna - to komórka nerwowa, (zakończenia aksonu uformowane w kolbki synaptyczne).

2. Komórka postsynaptyczna - komórka mięśniowa.

3. Synteza transmiterów synaptycznych - cholina ulega estryfikacji, tj. przyłączeniu reszty kwasu octowego przy udziale enzymu acetylotransferazy choinowej, powstaje acetylocholina.

4. Transport wewnątrzkomórkowy.

5. Magazynowanie - pęcherzyki synaptyczne.

Uwalnianie przez błonę prestynaptyczną

1. Odbywa się w nieznaczących ilościach przez cały czas.

2. Impuls nerwowy rozchodzący się po błonie komórki nerwowej dociera do zakończenia nerwowego i powoduje otwarcie kanałów wapniowych znajdujących się w błonie kolbki synaptycznej.

3. Jony wapnia napływające do wnętrza depolaryzują obszar presynaptyczny.

4. Transmiter dyfunduje przez szczelinę synaptyczną w kierunku błony postsynaptycznej.

5. Acetylocholina łączy się z receptorami na błonie postsynaptycznej.

6. Powoduje to otworzenie się kanałów dla jonów sodu, a w efekcie depolaryzację błony postsynaptycznej.

7. Jeżeli depolaryzacja osiągnie wartość progową, otwierają się kolejne kanały dla sodu wrażliwie na napięcie, skutkiem czego pojawia się postsynaptyczny potencjał pobudzający (EPSP).

Unieczynnianie przekaźników synaptycznych

Cząsteczki transmitera działają w szczelinie synaptycznej jedynie przez określony czas, później następuje:

1. Rozkładanie przez enzym (esterazę acetylocholinową).

2. Dyfuzyjna ucieczka ze szczeliny.

3. Zwrotnym wychwytem (endocytoza) przez receptory na błonie presynaptycznej.

Synapsy chemiczne - podsumowanie

1. Opóźnienia w przekazywaniu potencjału czynnościowego potencjału czynnościowego pomiędzy komórkami.

2. Występują tam, gdzie niepotrzebne jest szybkie przekazywanie impulsu, np. w narządach wewnętrznych.

3. Możliwość regulacji ich działania.

4. Przekazywanie jednokierunkowe.

5. Synapsy:

• pobudzające (depolaryzacja),

• hamujące (hiperpolaryzacja).

Synapsa elektryczna

1. Synapsa stanowi bezpośrednie elektryczne połączenie pomiędzy komórkami.

2. Odległość pomiędzy błonami wynosi ok. 3 - 5 nm.

3. W błonach obu kontaktujących się komórek w rejonie złącza znajdują się cząsteczki białka (koneksyny) tworzące razem tzw. konekson umożliwiający przekazywanie informacji między komórkami za pomocą prądu jonowego.

4. Potencjał czynnościowy przekazywany jest bezpośrednio.

5. Zaletą synaps elektrycznych jest szybkość ich działania.

6. Mniejsza możliwość regulowania ich działania.

7. Przekaz dwukierunkowy.

8. W organizmie występują tam, gdzie istnieje potrzeba szybkiego przekazania potencjału czynnościowego bez możliwości sterowania tym przekazem (np. w mięśniach, siatkówce oka, korowej części mózgu, w niektórych częściach mięśnia sercowego).

Rodzaje połączeń synaptycznych:

1. Nerwowo - nerwowe - połączenia synaptyczne występujące pomiędzy dwiema komórkami nerwowymi, np. Akson - akson, akson - dendryt.

2. Nerwowo - mięśniowe - połączenia synaptyczne występujące pomiędzy komórką nerwową, a komórką mięśniową, np. akson - mięsień szkieletowy.

3. Nerwowo - gruczołowe - połączenia synaptyczne występujące pomiędzy komórką nerwową, a komórką gruczołową, np. akson - komórki trzustki.

Podział synaps pod względem umiejscowienia na neuronach:

1. Aksono - aksonalne.

2. Somatyczno - somatyczne.

3. Aksono - somatyczne.

4. Aksono - dendrytyczne.

5. Dendryto - somatyczne.

6. Dendryto - dendrytyczne.

Neuroprzekaźniki:

1. Acetylocholina.

2. Noradrenalina.

3. Serotonina.

4. Glutaminian.

5. Kwas γ-aminomasłowy.

6. Glicyna.

7. Dopomina.

8. ATP.

9. Neuropeptydy Y.

Acetylocholina

1. Ma swój udział w procesie zapamiętywanie i funkcjach pamięci.

2. Jej wydzielanie rośnie podczas fazy REM.

3. Pobudza lub hamuje aktywność mięśni.

4. Spadek wydzielania Ach obserwuje się podczas przebiegu choroby Huntingtona.

5. Uczestniczy w regulacji ciśnienia tętniczego.

Noradrenalina (NA)

1. Pobudza i hamuje aktywność innych neuronów.

2. Hamuje czucie bólu.

3. Bierze udział wraz z Ach i D w regulacji funkcji motorycznych.

4. Uczestniczy w procesie zapamiętywania i „używania” pamięci.

5. Hamuje łaknienie.

6. Wzrost ilość NA może powodować agresywność.

7. Spadek aktywności receptorów wychwytujących NA może być powodem depresji endogennej.




05-03-2010 Wykład

Układ krążenia:

1. układ krążenia krwi.

• Naczynia krwionośne (naczynia włosowate),

• Serce.

• układ limfatyczny.

Funkcje układu krwionośnego:

1. transport produktów trawienia z przewodu pokarmowego oraz zbędnych produktów metabolicznych.

2. transport gazów oddechowych z płuc i do płuc.

3. transportuje też hormony, uwalniane do swej, przez układ dokrewny.

4. wyrównuje temperaturę wszystkich płynów ustrojowych i tkanek.

5. obrona organizmu przed skutkami wtargnięcia ciał obcych (wraz z układem limfatycznym).

6. bierze udział w krzepnięciu krwi.

7. stanowi ważny czynnik w utrzymaniu homeostazy:

• buforuje (zapewnia w pewnych procesach stałe ph),

• gospodarka glukozą, lipidami i innymi substancjami pochodzącymi z białek.

• bierze udział w obronie organizmu

dsafsda

Budowa układu krwionośnego:

1. serce - centralna część krwiobiegu zbudowana z tkanki mięśniowej poprzecznie prążkowanej i otoczona mocną błoną łącznotkankową, zwaną osierdziem, wstępnie podzielona na 4 jamy: 2 przedsionki, 2 komory oddalone od siebie przegrodami. Pomiędzy prawym przedsionkiem, a prawą komorą znajduje się zastawka trójdzielna, a pomiędzy lewym przedsionkiem, a lewą komorą zastawka dwudzielna. Zapobiegają one cofaniu się krwi z komór do przedsionków.

2. tętnice - naczynia odprowadzające krew utlenowaną z serca do tkanek w krwiobiegu dużym, których ściany są elastyczne i wytrzymałe na duże ciśnienie krwi.

3. żyły - naczynia transportujące krew odtlenowaną z tkanek do krwi w krwiobiegu dużym, w których obecnie są zastawki zapobiegające cofaniu się spsdsdf płynnej krwi.

4. naczynia włosowate - cienkie naczynia łączące tętnice z najcieńszymi żyłkami.

Tętnice wieńcowe - serce podobnie jak inne narządy zaopatrywane jest w krew przez włókna, naczynia tętnicz, tzw. tętnice wieńcowe, będące odgałęzieniami aorty.

Tętnice wieńcowe - zaopatrują mięsień sercowy w substancje odżywcze i tlen. Należą do tętnic końcowych, tzn. ich zaniknięcie spowodowane np. miażdżącą powoduje niedokrwienie zaopatrywanego przez nie obszaru, aż do wystąpienia martwicy włącznie.

W układzie krwionośnym człowieka znajduje się około 5,5l krwi. Krew jest tkanką płynną (łączną). Komórki krwi (krwinki, elementy morfologiczne) stanowią około 45% jej objętości. Pozostałe 55% to osocze - przesącz wszystkich tkanek organu będących wodą - roztworem różnych substancji.

Krew 4 - 5,5l

1. skł. kroweewfrew 45%.

• Czerwone krwinki 4,5 - 5 mln mm³ krwi (erytrocyty).

• Białe krwinki 4 - 10 tyś. mm³ (dsaefwa)

• Płytki krwi 150 - 300 tyś. mm³

• osocze 55%.

• Woda 90%,

• Białko 8%,

• Cvz, cukry, ami.nokwasy, witaminy kdsfa 2%.

Krew

1. osocze.

2. krwinki.

• Białe,

• Prandcyty,

• Dsfacyty,

• Czerwone,

• Płytki krwi.

Czerwone krwinki - erytrocyty, przenosi tlen. Powstaje w czerwonych dsfads żyje około 120 dni. Rozgałęzia się w śledzionie. Posiada hemoglobinę. Krwinka czerwona ludzka nie posiada jądra.

Biała krwinka - leleddscyty. Powstaje w węzłach chłonnych i śledzionie, posiada jądro, likwiduje z organizmu bakterie i wirusy, mają zdolność do rozpoznawana elementów własnego organizmu.

Płytki krwi (trombocyty) - powstają w czerwonym szpiku kostnym. Pełni główną rolę w krzepnięciu krwi.




05-03-2010 ĆWICZENIA

Funkcje układu limfatycznego czyli chłonnego:

1. broni organizm przed drobnoustrojami chorobotwórczymi.

2. utrzymuje równowagę płynów ustrojowych.

3. pośredniczy w wymianie składników między krwią, a komórkami, docierając tam, gdzie nie dochodzą naczynia krwionośne.

4. bierze udział w procesach wchłaniania substancji pokarmowych - głównie produktów rozpadu tłuszczów.

Układ limfatyczny:

1. przewód chłonny prawy.

2. grasica.

3. węzły chłonne pachowe.

4. węzły chłonne szyjne.

5. przewód piersiowy.

6. śledziona.

7. węzły chłonne pachowe.

Budowa układu limfatycznego:

1. Naczynia limfatyczne - w których krąży limfa (chłonka) tworzą największe skupiska w tych rejonach ciała człowieka, gdzie najłatwiej docierają drobnoustroje chorobotwórcze lub substancje zanieczyszczające środowisko, czyli w górnych odcinkach układów, np. pokarmowego i oddechowego. W naczyniach tych znajdują się zastawki.

2. Węzły chłonne - budową przypominają gęstą sieć. Namnażają się tu limfocyty uczestniczące w mechanizmach odpornościowych organizmu. Dzięki znajdującym się tam monocytom chłonka jest oczyszczana z drobnoustrojów i ich toksyn.

3. Gasica to centralny narząd układu limfatycznego, w którym dojrzewają i uzyskują określone właściwości immunologiczne limfocyty pochodzące ze szpiku kostnego.

4. Śledziona - jest największym narządem w układzie limfatycznym. Wnikają do niej naczynia krwionośne i limfatyczne. Jest narządem krwiotwórczym ponieważ namnażają się tu limfocyty oraz krwiogubnym, gdzie ulegają rozpadowi starzejące się erytrocyty.

Limfa (chłonka)

Limfa - powstaje jako płyn tkankowy w wyniku przesączu krwi przez naczynia włosowate. Składa się z osocza i limfocytów. Jej mleczne zabarwienie spowodowane jest dużą zawartością produktów trawienia tłuszczów wchłanianych przez naczynie limfatyczne jelit.

Hemoglobina

Hemoglobina - Hb lub HGB barwnik czerwonych ciałek krwi (barwnik oddechowy zawarty w czerwonych ciałkach krwi), białko złożone chromoproteid, składa się z: części białkowej (96%) - globiny i grupy prostetycznej (4%) - hemu (chlorek hemu zwany jest heminą).

Hemoglobina - budowa

Cząsteczka hemu zawiera położony centralnie atom żelaza (Fe ⁺²) umożliwiający jej wiązanie cząsteczki tlenu. Jedna cząsteczka hemoglobiny może przyłączyć cztery cząsteczki tlenu. Hem nadaje białku (i krwi) czerwony kolor.

Hemoglobina - podział

„Hemoglobiny prawidłowe”

1. HbA₁ - prawidłowa hemoglobina dorosłych.

2. HbA₂ - prawidłowa hemoglobina dorosłych, stanowi około 1,5% - 3% hemoglobiny.

3. HbF - hemoglobina płodowa, ma większe powinowactwo do tlenu niż HbA, dzięki czemu jest w stanie pobrać tlen z krwi matki przez łożysko i uwolnić go w tkankach płodu.

„Hemoglobiny nieprawidłowe”

1. Przenoszenie tlenu przez hemoglobinę może być zablokowane przez silne utleniacze, np. nadmanganiany, chlorany. Wówczas dwuwartościowe żelazo hemu przechodzi w trójwartościowe. Reakcja taka jest nieodwracalna. Utleniona hemoglobina zawierające hematynę (hem), zwana methemoglobiną nie jest już zdolna przyłączać tlenu i jest biologicznie bezwartościowa.

2. Blokada może nastąpić także pod wpływem tlenku węgla (CO), czyli czadu, który ma większe powinowactwo do hemoglobiny niż tlen i z którym hemoglobina łączy się trwale (powstaje wówczas karboksyhemoglobina COHb) - trujące działanie tlenku węgla.

Hemoglobina

Prawidłowe wartości Hb -

1. kobiety - 14g/10ml

2. mężczyźni - 16g/ml

Hematokryt

Hematokryt HCT (liczba hematokrytowa) - jest to stosunek objętości elementów morfotycznych krwi do całkowitej objętości krwi. Wyrażany zwykle w procentach (%) lub w tzw. frakcji objętości.

Hematokryt

Prawidłowe wskaźniki:

1. kobiety: 37 - 47%.

2. mężczyźni: 42 - 52%

3. niemowlęta i dzieci: 30 - 40 %.

Hematokryt

Spadek poziomu hematokrytu może świadczyć o przewodnieniu albo niedokrwistości (np. białaczka), natomiast zwiększenie następuje w nadkrwistości (np. czerwienica).

Podwyższony poziom świadczy o odwodnieniu lub jest wynikiem nadprodukcji erytrocytów.

---