System podatkowy w Polsce

1. Pojęcie i rodzaje podatków

Prawo podatkowe zaliczane jest w Polsce do prawa finansowego. Często uważane jest ono za część składową prawa budżetowego. Prawo podatkowe reguluje ekonomiczne stosunki podziału środków pieniężnych pomiędzy państwem a jednostkami.

Podatek - to świadczenie pieniężne - przymusowe, bezzwrotne, nieodpłatne o charakterze ogólnym pobierane przez państwo lub inne podmioty publiczno- prawne. Podatek jest formą daniny publicznej- prawem ustanowionego świadczenia na rzecz państwa lub gminy. Ekonomiczna istota podatku wyraża się w przejmowaniu części dochodu narodowego na potrzeby aparatu władzy, w celu realizacji funkcji wewnętrznych i zewnętrznych państwa. Podatek jest więc formą wtórnego podziału dochodu narodowego.

Wyróżniamy podatki pośrednie i bezpośrednie:

PODZIAŁ PODATKÓW

Schemat 1

Źródło: opracowanie własne

Podatki bezpośrednie to takie, w których ekonomiczny ciężar podatku ponosi osoba, która jest podatnikiem z prawnego punktu widzenia.

Podatki bezpośrednie płaci się od dochodu.

Do podatków bezpośrednich zalicza się podatki dochodowe i podatki majątkowe .

Rozwój podatku dochodowego doprowadził do wykształcenia pewnych charakterystycznych cech dominujących we współczesnych systemach podatkowych. Jest to przede wszystkim oparcie konstrukcji podatku dochodowego na teorii czystego majątku, a więc przyjęcie jako podstawy opodatkowania dochodu globalnego. Współczesną odmianą teorii przyrostu czystego majątku jest teoria dochodu rynkowego. Według tej teorii dochodem określonego podmiotu jest wygospodarowany i zrealizowany przez niego przyrost majątku, lecz powstający jedynie w obrocie gospodarczym, a więc z wyłączeniem spadków i darowizn oraz innych nadzwyczajnych dochodów tego rodzaju. Podatkowi dochodowemu podlegają wszelkie dochody osiągane przez osoby fizyczne i prawne, za wyjątkiem dochodów zwolnionych. Dochodem jest nadwyżka sumy przychodów nad kosztami ich uzyskania osiągnięta w danym roku podatkowym.

Podatek dochodowy od osób fizycznych jest podatkiem powszechnym zarówno w znaczeniu podmiotowym, jak i przedmiotowym. Podatkiem objęto dochody ze wszystkich w zasadzie kategorii źródeł przychodów, jakie mieć może osoba fizyczna , z wyłączeniem przychodów objętych innymi podatkami( tj. podatkiem rolnym, leśnym oraz od spadków i darowizn). Przedmiotem podatku jest osiągnięcie dochodu; podstawą opodatkowania zaś- kwota osiągniętego dochodu. Dochodem jest nadwyżka pomiędzy osiągniętymi przez podatnika przychodami a kosztami uzyskania tych przychodów. Przychodami są otrzymane lub pozostawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń. Osiąganie przychodów wiąże się zazwyczaj z jednoznacznym ponoszeniem kosztów funkcjonowania danego źródła przychodów.

Za koszty uzyskania przychodów uznaje się wszelkie koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów, z wyjątkiem tych, które określone zostały w ustawie jako koszty nie uznawane- przy ustaleniu dochodu, w celu jego opodatkowania- za koszty uzyskania przychodu. Jeżeli w danym roku podatkowym suma przychodów jest większa od sumy kosztów ich uzyskania, nadwyżka stanowi dochód z danego źródła przychodów.

Podatek dochodowy od osób prawnych służy opodatkowaniu nie tylko osób prawnych, ale także osiągających dochody jednostek organizacyjnych nie mających osobowości prawnej, z wyjątkiem spółek nie mających osobowości prawnej. Od podatku zwolniony jest m.in. Skarb Państwa oraz gminy, a także jednostki budżetowe i Narodowy Bank Polski. Przedmiotem opodatkowania podatkiem dochodowym jest osiągnięty w roku podatkowym ze wszystkich posiadanych przez podatnika źródeł przychodów, z wyjątkiem objętych innymi podatkami(rolny, leśny, od gier).

Dochodem jest nadwyżka sumy przychodów nad kosztami ich uzyskania osiągnięta w roku podatkowym, jeżeli koszty uzyskania przychodów przekraczają sumę przychodów, różnica jest stratą. Dochód bądź też stratę osoby prawnej ustala się na podstawie ewidencji przychodów i kosztów prowadzonej przez podatnika w księgach podatkowych. .

Podatki pośrednie to takie, w których inny podmiot wskazują jako podatnika przepisy prawa podatkowego a inny ponosi ciężar podatku.

Podatki pośrednie płaci się od obrotu.

We współczesnych systemach podatkowych wyróżnić można trzy zasadnicze rodzaje podatków obrotowych:

• ogólny podatek obrotowy

• specjalne podatki obrotowe obciążające określone dobra (akcyza, monopole, podatki od dóbr luksusowych),

• podatki obrotowe od przenoszenia wartości majątkowych ( opłata skarbowa)

Podatek jest pojęciem prawno- ekonomicznym. Jako kategoria ekonomiczna zaliczany jest do tych stosunków podziału, które nie są bezpośrednio zależne od stosunków produkcji, lecz wynikają z nadbudowy danego sposobu produkcji. Cechy zawarte w definicji podatku czynią zeń samodzielną kategorię ekonomiczną, odróżniającą go od pozostałych źródeł dochodów budżetowych, instrumentów finansowych itp. Do cech podatku zaliczymy jednostronność, pieniężny charakter, przymus prawny, bezzwrotność, nieodpłatność, ogólność, obierany przez państwo lub inne osoby publicznoprawne.

1. Funkcje podatków

W literaturze finansowej przeważa pogląd, że przez funkcje systemu finansowego należy rozumieć cele i zadania finansów. Za funkcję systemu podatkowego należy zatem uznać funkcje poszczególnych podatków.W zależności od budowy systemu podatkowego, a konkretniej- od składających się nań elementów, to jest rodzajów podatków i stosowanych technik podatkowych, możliwe jest, osiąganie odmiennych celów poprzez preferowanie poszczególnych funkcji podatków.

Podatki służą przede wszystkim gromadzeniu przez państwo środków zasilających dochody budżetowe, niezbędnych do finansowania jego zadań. Obecnie podatki wykorzystuje się do realizacji zadań o charakterze nie tylko fiskalnym, lecz także gospodarczym, społecznym czy politycznym. Wynika to z faktu, że system podatkowy nie stanowi jakiegoś wyodrębnionego, funkcjonującego niezależnie i w oderwaniu od otoczenia systemu. System podatkowy funkcjonuje jako element nadsystemu tj. systemu (układu) społeczno gospodarczego. Stanowi istotny element systemu finansowego państwa, tym samym w swej budowie musi uwzględniać wymogi zeń wynikające a jednocześnie kształtować go.

Powszechnie wyróżnia się trzy funkcje podatków: fiskalną, gospodarczą i społeczna.. Ponadto można jako samodzielną funkcje podatków, chociaż rzadko się to czyni, wyróżnić funkcję polityczną.

Schemat 2

Źródło: Dolata S., Podstawy Wiedzy o podatkach i systemie podatkowym, s.55

Niektórzy autorzy w ramach tak zwanych funkcji pozafiskalnych wyróżniają zamiast funkcji gospodarczej i społecznej funkcje:

- alokacyjną , stabilizacyjną oraz redystrybucyjną, a także stymulacyjna i informacyjną.

W literaturze za podstawową i najstarszą funkcję podatków, a co za tym idzie systemu podatkowego uważa się pokrywanie wydatków publicznych.

Podatki i system podatkowy są tworzone przede wszystkim dla celów fiskalnych, dla uzyskania odpowiednich środków do realizacji coraz szerszych zadań państwa. Według szkoły ekonomi klasycznej pokrycie wydatków budżetowych jest nawet jedynym celem podatków i systemu podatkowego.

W nauce finansów wyróżnia się cztery rodzaje funkcji pozafiskalnych:

oddziaływanie na działalność gospodarczą i jej zrównoważony rozwój Potrzeba „wyważania interesów” skłania do sformułowania określonych reguł postępowania, którymi powinien kierować się ustawodawca podatkowy w realizacji funkcji fiskalnej. Przy wyborze źródeł podatku konieczna jest ocena czy są one wystarczająco wydajne. Brak takich źródeł zawsze stwarza zagrożenie dla ograniczenia aktywności państwa, a tym samym uniemożliwia właściwe spełnianie jego zadań. Podatek musi być elastyczny. Elastyczność podatku jest zdolnością do tego, aby w stosunkowo krótkim czasie reagować na wzrost i spadek zapotrzebowania na dochód publiczny. W sposób przemyślany należy unikać przesady w kształtowaniu ciężaru podatkowego. Istnieją, bowiem ostateczne granice opodatkowania, których przekroczenie nie prowadzi do podwyższenia realnego dochodu z podatku.

1. - funkcja stymulacyjna inaczej interwencyjna, motywacyjna,

2. wpływ na alokację zasobów w gospodarce narodowej(tj. międzysektorowe rozmieszczenie czynników produkcji)- funkcja alokacyjna,

3. oddziaływanie na podział dochodu narodowego( korekta jego pierwotnego podziału) - funkcja redystrybucyjna,

4. realizacja celów pozagospodarczych, przede wszystkim społecznych.

Wśród wymienionych funkcji największe znaczenie dla gospodarki narodowej ma niewątpliwie funkcja stymulacyjna. Jej istota polega na takim zbadaniu i wykorzystaniu instrumentów finansowych, w tym wypadku podatkowych, aby sprzyjały one efektywności gospodarowania, pobudzały do osiągania odpowiednich wyników ekonomicznych i finansowych, podejmowania działań przynoszących zyski oraz pożądane rezultaty proeksportowe itd.

Funkcje bodźcowe mogą dotyczyć wspierania rozwoju działalności gospodarczej poprzez różne formy protekcji podatkowej. Mogą tez przyjmować postać walki z pewną formą własności, typem gospodarowania, dochodami z określonych źródeł poprzez zróżnicowanie opodatkowania- podatki i systemy podatkowe oddziałują w takim wypadku reglamentacyjnie.

Charakteryzując rolę systemu podatkowego w procesie alokacji zasobów - ziemi, pracy, majątku i kapitału- należy stwierdzić, że rola ta jest prostą konsekwencją fiskalnej funkcji podatkowej.

Wraz z zapłaceniem podatku następuje definitywny przepływ dochodów (majątku) pomiędzy podatnikiem a państwem. Obie funkcje pozostają, więc w ścisłym związku. W efekcie realizacji funkcji fiskalnej zmniejszają się dochody podatników, co z kolei ogranicza możliwości konsumowania, oszczędzania oraz inwestowania, a zatem wykorzystania funkcji alokacyjnej.

Funkcja redystrybucyjna nazywana jest niekiedy rozdzielczą. Funkcję tę spełniają różne instytucje i instrumenty finansowe. Z reguły ,bowiem właśnie za pomocą finansów mają miejsce przesunięcia w obrębie dochodu narodowego, swoista korekta- według uznanych kryteriów- rozpiętości w dochodach poszczególnych podmiotów.

Redystrybucyjna rola podatków jest rozumiana najczęściej jako- z jednej strony dystrybucja dochodu narodowego dokonywana przez podatki, a z drugiej- podział dochodów osiągniętych tą droga. Podejmowane są także próby rozgraniczenia funkcji fiskalnej i redystrybucyjnej .

Podatki mogą pełnić także funkcje społeczne lub też socjalne. W konstrukcjach podatków często uwzględnia się indywidualną sytuację podatnika. Bierze się mianowicie pod uwagę takie jej elementy, jak wysokość dochodów, liczbę osób będących na utrzymaniu podatnika, wydatki mieszkaniowe. Niskie dochody poniżej ustalonego limitu, mogą nie podlegać obciążeniom, względnie mogą być opodatkowane preferencyjnie. Niektóre wydatki są wyłączone z dochodu będącego podstawą opodatkowania.

Podatek spełniając swoje funkcje fiskalne powinien to czynić w sposób maksymalnie „przyjazny”, „życzliwy” w stosunku do przedsiębiorczości podmiotów, do ich gospodarczego zaangażowania. Podatek nie powinien zniekształcać wyborów rynkowych podmiotów gospodarczych. Dlatego zasada neutralności, chroniąc fiskalne funkcje podatku, musi mieć na uwadze wykorzystanie podatku jako narzędzia w realizacji preferencji makroekonomicznych i makro społecznych zarówno w sferze alokacji zasobów jak i dochodowej redystrybucji.

1. Zasady podatkowe

Wielu autorów podejmując rozważania na temat modeli systemów podatkowych, próbowało wyodrębnić zasady podatkowe, tj. reguły, które powinny charakteryzować możliwie doskonały system podatkowy. Ich przestrzeganie ma na celu m.in. ujednolicenie kryteriów obciążenia podatkowego, tak, aby poszczególne podatki działały w tym samym kierunku. Inaczej mówiąc, pod pojęciem zasad należy rozumieć postulaty formułowane przez naukę, a których spełnienie powinno zapewnić prawidłowe funkcjonowanie potencjalnego systemu podatkowego.

Za twórcę zasad podatkowych uważa się angielskiego ekonomistę A. Smitha, działającego w XVIII wieku twórcę klasycznej ekonomii liberalnej. U podłoża poglądów głoszonych przez Smitha leżała koncepcja „obiektywnych praw natury”. Dzięki tym „ prawom natury” system gospodarczy ma możliwość samoczynnego osiągania stanu równowagi. Wspomniane obiektywne prawa powinny być- zdaniem A. Smitha- również uwzględnione przy ustalaniu podatków, jeśli państwo chce zrealizować zamierzone dochody budżetowe. Smith sformułował cztery klasyczne zasady podatkowe, do dziś szeroko cytowane przez autorów niezależnie od tego, iż ich współczesna interpretacja jest nieco inna. Były to:

- zasada równości opodatkowania,

- zasada pewności,

- zasada dogodności,

- zasada taniości opodatkowania.

Pierwsza z wymienionych zasad nawiązywała do zdolności płatniczych podatników, pozostałe trzy odnosiły się do zasad techniki podatkowej.

Zasada równości oznaczała konieczność dostosowania opodatkowania poszczególnych jednostek do ich materialnego położenia - posiadanego majątku lub osiąganych dochodów. Zasada równości mówi o proporcjonalnym obciążeniu podatnika w stosunku do jego zdolności płatniczej. Tak, więc biorąc pod uwagę tę zasadę podatnik prowadzący działalność w dużej skali i osiągający względnie duże obroty i dochody powinien płacić proporcjonalnie wyższy podatek od tego, którego działalność jest prowadzona w niewielkim wymiarze i przynosi stosunkowo nieduże zyski. Przy takim opodatkowaniu wszyscy podatnicy ponoszą ciężar podatkowy, stanowiący jednakową część uzyskiwanych dochodów czy też wartości posiadanego majątku itp.

Nadanie takiej treści tej zasadzie oznaczało odrzucenie dominującego dotąd poglądu , że sprawiedliwymi i równymi są podatki jednakowe dla wszystkich, np. pobierane od wszystkich obywateli w takiej samej kwocie. Zdaniem A.Smitha, dochody niektórych podatników, zwłaszcza bogatych, mogą być opodatkowane progresywnie, ponieważ obywatel mający większą zdolność płatniczą powinien płacić większy podatek.

Z kolei zasada pewności podatkowej oznaczała, że podatek, jaki każda jednostka jest zobowiązana zapłacić, powinien być wyraźnie z góry określony, w szczególności, co do terminu płatności, sposobu zapłaty, samej kwoty do zapłaty.Zasada pewności zakłada stabilizację konstrukcji podatku i- co się z tym wiąże- wysokości obciążenia w dłuższym okresie. Jest to bardzo ważne dla podejmujących i prowadzących działalność gospodarczą. Zwłaszcza stawka podatku jest z reguły istotnym parametrem rachunku ekonomicznego. Brak stabilności obciążenia podatkowego w dłuższym okresie sprawia, że nie można podejmować decyzji dotyczących przedsięwzięć rozwojowych, skoro nie da się określić ich efektywności.

Zasada dogodności podatkowej mówiła o tym, że każdy podatek powinien być ściągany w czasie i w sposób dogodny dla podatnika. W podatkach pośrednich przede wszystkim typu konsumpcyjnego, dogodność miała polegać na stopniowym ponoszeniu ciężaru podatkowego w miarę nabywania towarów i usług. W pozostałych podatkach dogodność polegać miała na poborze podatku wówczas, gdy istnieje największe prawdopodobieństwo,że podatnik będzie miał czym zapłacić(podatki dochodowe, podatek rolny).

Zasada taniości podatków zwracała uwagę na to, że wymiar i pobór podatku powinien być zorganizowany w sposób jak najbardziej oszczędny, aby nie powodować zwiększenia ciężaru podatkowego i jednocześnie zapewniać możliwie najszybszy dopływ środków do budżetu państwa.

A. Wagner w dziele pt. Nauka finansów sformułował cztery grupy zasad podatkowych:

Schemat 3

		ZASADY PODATKOWE WEDŁUG A.WAGNERA
Źródło:

Trzy pierwsze mają charakter społeczno - ekonomiczny. W grupie zasad fiskalnych autor wyróżnia zasadę wydajności i zasadę elastyczności.

Zasada wydajności wymaga od systemu podatkowego zapewnienia stałych i odpowiadających potrzebom państwa wpływów do budżetu .

Zgodnie z zasadą elastyczności wysokość wpływów podatkowych winna podlegać naturalnym wahaniom w zależności od zmian w przedmiocie opodatkowania oraz faz cyklu koniunkturalnego w gospodarce.

Do zasad gospodarczych zalicza się zasadę nienaruszalności substancji majątkowej podatnika oraz zasadę przerzucalności podatków. Zgodnie z zasadą nienaruszalności i substancji majątkowej podatnika przedmiot podatku winien być objęty ochroną. Podatek nie powinien pomniejszać majątku podatnika w stosunku do okresu poprzedzającego zapłacenie podatku, a w szczególności nie powinien doprowadzić do ruiny podatnika. Wysokość podatku winna być tak określona, aby podatnik mógł z bieżących dochodów uregulować zobowiązanie. Zasada przerzucalności podatków dopuszcza legalne przenoszenie ciężaru podatkowego na innych (np. poprzez uwzględnienie uiszczonego podatku w cenie sprzedawanych dóbr, świadczonych usług) a więc na ostatecznych

konsumentów.

Do grupy zasad sprawiedliwości A. Wagner zaliczył zasadę powszechności i zasadę równości opodatkowania.

Zgodnie z zasadą powszechności dobrze skonstruowany system podatkowy, jak i poszczególne podatki powinny obejmować wszystkich posiadających przedmiot opodatkowania. W ten sposób gwarantuje się z jednej strony- odpowiednio wysokie wpływy do budżetu, a z drugiej- równe traktowanie przez prawo wszystkich obywateli. Równość opodatkowania oznacza proporcjonalność nakładania podatków do możliwości finansowych podatnika. Za sprawiedliwe, podobnie jak A. Smith, A. Wagner uważa podatki wykorzystujące stawki proporcjonalne.

Czwarta grupa zasad, czyli zasady techniczne, pokrywają się z trzema zasadami A. Smitha i polegają na pewności, dogodności i taniości podatków.

Obecnie najbardziej dyskutowana jest nie liczba zasad, którym powinien odpowiadać podatek, ale kwestia sprawiedliwości podatkowej, formułowana zgodnie z zasadami A. Wagnera jako powszechność opodatkowania i równość podatkowa. Zasady te rozumiane są jednak inaczej niż w XVIII i XIX w. Współcześnie równość nie oznacza proporcjonalnego opodatkowania dochodu czy majątku podatnika, lecz opodatkowanie zgodne z jego możliwościami podatkowymi. To nowe podejście do zasady równości wynika z teorii o malejącej krańcowej użyteczności dochodów, według której każda dodatkowa jednostka dochodu jest obracana na zaspokojenie coraz mniej pilnych potrzeb. Dla dysponenta dochodów jest zatem coraz mniej użyteczna. Konsekwencją tej teorii jest sformułowana już w XIX w. Przez ekonomistę angielskiego J. S. Milla zasada „równości ofiary” przy opodatkowaniu, której stosowanie ma doprowadzić do zrównania krańcowych użyteczności dochodów, pobieranych przez podatek od różnych podatników.

Zasada „równości ofiary” prowadzi do progresywnego opodatkowania dochodów. We współczesnym rozumieniu zasady równości nie jest z nią sprzeczne stosowanie opodatkowania progresywnego, różnego rodzaju ulg i zwolnień powodujących. Jednakowa podstawa opodatkowania nie zawsze rodzi zobowiązanie podatkowe w tej samej wysokości, jest wprost wyrazem dążenia do sprawiedliwego rozłożenia ciężaru opodatkowania między różne jednostki i grupy społeczne jako podmioty obowiązku podatkowego.

Tak rozumiana równość zakłada podatkową redystrybucję dochodów. Obok wymienionych elementów istotny dla praktycznego stosowania zasady sprawiedliwości jest problem rodzaju podatków wchodzących w skład systemu podatkowego i zakresu ich stosowania. Nie rozwijając tego zagadnienia ograniczmy się jedynie do stwierdzenia, że systemy podatkowe, w których przeważają podatki bezpośrednie, są- a przynajmniej mogą być- bardziej sprawiedliwe. Inaczej rozumiana jest także powszechność opodatkowania.

W praktyce nie każdy osiągnięty dochód jest opodatkowany, a jedynie dochód przekraczający określoną kwotę uznaną za minimalną. Podobnie przedstawia się opodatkowanie majątku- podatkiem obciążone są jedynie majątki przekraczające określoną wartość.

Obecnie przy rozumieniu zasady sprawiedliwości podatkowej odchodzi się od wzorców postulowanych przez A. Smitha i A. Wagnera, zakładających, iż sprawiedliwy system podatkowy to taki, który cechuje powszechność i równość opodatkowania. Ten pierwotnie wręcz dogmatyczny pogląd, współcześnie często nie jest utrzymywany. Przeciwnie, uważa się, iż sprawiedliwy jest system podatkowy zróżnicowany, uwzględniający wiele czynników wpływających na zdolność podatkową. Na przykład przy opodatkowaniu dochodu bierze się pod uwagę nie tylko samą jego wysokość, ale także źródło, z którego pochodzi ten dochód, oddzielając dochody ze źródeł fundowanych, uwzględnia się różnego rodzaju sytuację rodzinną, osobistą czy gospodarczą podatnika.

Szczególną zatem cechą sprawiedliwego systemu podatkowego, zwłaszcza w odniesieniu do podatku dochodowego od osób fizycznych, powinna być daleko idąca personalizacja i dostosowanie obciążenia podatkowego do zdolności płatniczej podatnika. Cel ten został jedynie częściowo zrealizowany w polskim systemie podatkowym badanego okresu. Zgodnie bowiem z szeroko akcentowanymi- tak w teorii, jak i praktyce- postulatami, zastosowano formę progresywnej skali podatkowej. Pojawia się natomiast pytanie, czy stopień przyjętej progresji podatkowej jest właściwy z punktu widzenia realizacji zasady sprawiedliwości podatkowej. Niewątpliwie zastosowanie skali trzystopniowej powoduje bardzo szybki narastanie ciężaru opodatkowania- większa liczba stawek podatkowych być może skomplikowałaby nieco system wymiaru podatku, ale z pewnością złagodziła tempo przyrostu obciążenia podatkowego wraz ze wzrostem dochodów stanowiących podstawę opodatkowania.

Wśród najistotniejszych słabości polskiego systemu podatkowego najczęściej wymienia się jego zmienność, niestabilność przepisów prawnych, nie tylko wykonawczych, ale również ustawowych. Dotychczasowe wielokrotne nowelizacje ustaw dotyczących obu podatków dochodowych(np.

w okresie od opublikowania ustawowego tekstu ujednoliconego w 1993 r. do końca 1995 r. Podatek dochodowy od osób fizycznych był zmieniany osiem razy, natomiast w tym samym czasie podatek dochodowy od osób prawnych- aż czternaście razy), podatku od towarów i usług oraz podatku akcyzowego( oba podatki w okresie 1993-1995 były zmieniane w swojej ustawowej formie aż dziewięciokrotnie) spowodowały zmniejszenie przejrzystości przepisów, jak też pogłębiły brak zaufania do polskiego systemu podatkowego. Można powiedzieć, iż w polskim systemie podatkowym mamy do czynienia z permanentną reformą podatkową- przepisy podatkowe wciąż ulegają zmianie. Zdarzyły się- i to nie tak rzadko- sytuacje, iż zanim zmieniony przepis wszedł w życie, już uległ dalszej modyfikacji. Dotyczyło to np. postanowień ustawy o podatku od towarów

i usług oraz podatku akcyzowym regulacji w zakresie opodatkowania holdingów w ustawie

o podatku dochodowym od osób prawnych. Negatywne konsekwencje tych ciągłych zmian zaobserwować można zarówno w odniesieniu do gospodarki ,jak i prawa. W sferze gospodarczej powoduje to brak możliwości właściwej oceny ekonomicznych skutków opodatkowania w dłuższej perspektywie czasowej, gdyż konkretne rozwiązania obowiązują zbyt krótko, aby móc wskazać zakres oraz ich wpływu na określone zjawiska gospodarcze. W sferze prawnej natomiast rodzi to trudności w zakresie odpowiedniej spójności przepisów.

Cholewiński T., Podatki, Wyższa Szkoła Zarządzania i Przedsiębiorczości, Łomża 2000, s.13

Cholewiński T.,op. cit. s.14

Cholewiński T., wyd.cyt.,s.15

Musiałkiewicz J., Zarys wiedzy o gospodarce, Ekonomik 1997, s.116

Cholewiński T., wyd. cyt.,s. 19,20

Cholewiński T., wyd.cyt., s.26

Brzeziński B., Zarys Prawa Finansów Publicznych, Towarzystwo Naukowe Organizacji i Kierownictwa ”Dom Organizatora”, Toruń 1998, s.118,119

Brzeziński B., wyd. cyt.,s.116,117

Cholewiński T., wyd. cyt., s.15,35

Dolata S., Podstawy Wiedzy o podatkach i polskim systemie podatkowym, Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego 1999, s.45

Szołno-Koguc J., Reforma Polskiego Systemu Podatkowego, UMCS, Lublin 2000, s.20

Dolata S.,Podstawy wiedzy o podatkach i polskim systemie podatkowym, Wyd. Uniwersytetu Opolskiego 1999, s.54,55

Szołno- Koguc J., Reforma polskiego systemu podatkowego, UMCS, Lublin 2000, s.20,21

Gomułowicz A., Małecki J., Podatki i Prawo Podatkowe, Ars boni et aequi Przedsiębiorstwo Wydawnicze, Pozań 2000, s.175,176

Szołno- Koguc J.,wyd.cyt.,s.22,23

Szołno - Koguc J.,wyd.cyt.,s.25

Sokołowski J., Zarządzanie przez podatki, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1995,s.24

Sokołowski J.,op.cit.,s.26

Szołno-Koguc J.,wyd.cyt.,s28

Gomułowicz A., Małecki J.,wyd.cyt.,s.184

Szołno-Koguc J.,op.cit.,s.34

Szołno-Koguc J.,op.cit.,s.35

Sokołowski J., Zarządzanie przez Podatki, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1995, s.17,18

Dolata S., Podstawy Wiedzy o Podatkach i Polskim Systemie Podatkowym, Wydaw. Uniwersytetu Opolskiego ,1999, s.63

Szołno-Koguc J.,op.cit.,s.36

Sokołowski J.,op.cit.,s.17

Szołmo-Koguc J.,op.cit.,s.36

Dolata S., op. cit., s.64,65

Dolata S., op. cit., s.64,66

Szołno-Koguc J., op .cit., s.175,176

Szołno- Koguc J., op. cit., s.184,185

1

1

ZASADY
TECHNICZNE

ZASADA
TANIOŚCI

ZASADA DOGODNOŚCI

ZASADA
RÓWNOŚCI

ZASADA
POWSZECHNOŚCI

ZASADY SPRA-
WIEDLIWOŚCI

ZASADY
GOSPODARCZE

ZASADA
PRZERZUCALN.
PODATKÓW

ZASADA NIENARUSZAL.
SUBSTANCJI
MAJATKOWEJ

ZASADA
ELASTYCZ-NOSCI

ZASADA
WYDAJNOŚCI

ZASADY
FISKALNE

ZASADA
PEWNOŚCI

PODATKI

POŚREDNIE

BEZPOŚREDNIE

KONSUMPCYJNE:
-PODATEK OD TOWARÓW I USŁUG
-PODATEK AKCYZOWY
-CŁO

MAJĄTKOWE:
-PODATEK OD SPADKÓW
I DAROWIZN
-OD NIERUCHOMOŚCI
-PODATEK ROLNY
-PODATEK LEŚNY
-OD ŚRODKÓW TRANSP.

DOCHODOWE:
-PODATEK DOCHODOWY
OD OSÓB FIZYCZNYCH
-PODATEK DOCHODOWY
OD OSÓB PRAWNYCH

realizacja celów następuje poprzez
wykorzystanie funkcji ekonomicznej lub
społecznej

umożliwia realizację
programów politycznych

FUNKCJA
POLITYCZNA

FUNKCJA SPOŁECZNA

przeciwdziałanie zjawiskom uznanym
za niekorzystne

udzielanie preferencji określonym grupom społecznym

ograniczenie bądź likwidacja nierówności społecznych

oddziaływanie
selektywne

umożliwia oddziaływanie na sferę
społeczną

oddziaływanie
globalne

FUNKCJA
GOSPODARCZA

przyznawanie korzyści podatkowych
w celu przyspieszenia rozwoju określonych dziedzin gospodarki

nakładanie dodatkowych dolegliwości
w celu zahamowania rozwoju lub likwidacji określonych dziedzin gospod.

zwiększanie siły nabywczej poprzez
zmniejszanie zobowiązań podatkowych

ściąganie nadwyżki inflacyjnej poprzez
zwiększenie skali zobowiązań podatkowych

oddziaływanie selektywne

umożliwia
oddziaływanie na
gospodarkę

oddziaływanie
globalne

względna neutralność podatków,tj.
neutralność względem środków produkcji i rodzajów własności

zabezpiecza pokrycie
obciążeń publicznych,
wydatków budżetowych

FUNKCJA
FISKALNA

FUNKCJE I ZADANIA PODATKÓW

---