Zasoby pieniężne można podzielić na 10 grup wg kryteriów: 1. stopień płynności łatwość zamiany aktywu na najbardziej płynne dobro- gotówkę, z uwzględnieniem kosztów transkacji i jej wpływu na wartość aktywu; 2. f-cje ekonomiczne wyrażają się w zarządzaniu finansami każdego podmiotu gosp. w taki sposób, by struktura aktywów odpowiadała celom prowadzenia polityki finansowej. Podział: 1)pieniądz gotówkowy- najbardziej płynne zasoby; 2)wkłady bankowe- od r-ków płatnych na żądanie (Awista) po r-ki terminowe, 3)krótkoterminowe papiery wartościowe (max 1r)- czeki, weksle, bony skarbowe, bony komercyjne, 4)krótkoterminowe kredyty (do 1r)- źródło: środki pieniężne na r-kach bankowych, zawsze odpłatny, każdy wymaga formy pisemnej lub pożyczki-podstawa finansowa: środki własne, może być nieodpłatna, 5)kredyty średnioterminowe- powyżej roku do 3 lat, 6)kredyty długotermionowe, często o ch-rze inwestycyjnym, 7)obligacje, 8)akcje, 9)złoto i dewizy, 10)zasoby tkwiące w rozliczeniach między instytucjami bankowymi.

Zjawiska finansowe to strumienie finansowe; 2 kryteria ich podziału: kryterium przedmiotowe- 3 rodz przepływów, niezależnie od tego, jakie podmioty biorą w nich udział dokonując wydatków lub realizując przychody: 1)strumienie realne- przychody/wydatki uzyskiwane/ponoszone w związku z wymianą towarów, świadczeniem usług oraz wynagrodzeniem za pracę kształtowane przez rynek (zjawiska ekwiwalentne, rynkowe); 2)str. redystrybucyjne (transfery)- nieodpłatne i bezzwrotne przejmowanie zasobów pieniężnych od jednych podmiotów do drugich i przekazywanie w tym samym trybie do dyspozycji innych podmiotów; 3)str kredytowe- źródło w operacjach kredytowo-emisyjnych. Kryterium podmiotowe- zgodnie z rodzajowym rozróżnieniem podmiotów wyodrębnia się 5 grup zjawisk finansowych: 1)finanse publiczne (cel: zaspokojenie potrzeb publicznych), pozostałe to finanse prywatne: 2)f banków, 3)f ubezpieczeń, 4)f ludności i 5)f przedsiębiorstw.

PIENIĄDZ JAKO ATRYBUT FINANSÓW- różne formy, od towarów powszechnego użytku, przez metale szlachetne w postaci proszku, grudek, ostatecznie sztabek. Nie było to wygodne, powstała więc moneta z metali szlachetnych, potem banknoty, a jeszcze później pieniądz papierowy rządowy. Pieniądz: -gotówkowy (banknoty, monety), -bezgotówkowy. Metale szlachetne jako pieniądz: *wysoka wartość do swojej wagi, *zajmują mniej miejsca, *utrzymują wartość niezależnie od upływu czasu, *dają się dzielić na dowolną ilość części i scalać, *są jednorodne. Dzięki tym cechom metale występowały jako ekwiwalent ok. 4 tys. lat. Monety wprowadzono w 2 poł VIII w p.n.e. W 4,3 w p.n.e. zaczęły przybywać pierwsze monety do Polski.

Wypożyczanie pieniądza i kruszcu odbywało się za pokwitowaniem- weksle. Weksle bankierskie- dawniej zobowiązanie bankierów do wypłat określonej wysokości pieniądza kruszcowego. Miały one pokrycie w wekslach kredytobiorców.

XVII w- powstanie Banku Amsterdamskiego (próby regulowania emisji pieniądza). 1694r.- powstanie Banku Anglii (uznawany za pierwszy w historii bank centralny, wypierał stopniowo z obiegu banknoty innych banków). Do 1914r. funkcjonowała wymiana kruszcu na złoto. I w.ś. i kryzys gosp były przyczyną braku wymienialności na złoto. Wprowadzony został do obiegu zwykły pieniądz papierowy, który stał się prawnym środkiem płatniczym.

PIENIĄDZE W POSTACIACH BEZGOTÓWKOWYCH -pod koniec XVIIIw. rozwój banków komercyjnych doprowadził do powstania i rozpowszechnienia się pieniądza bezgotówkowego (bankowego, kredytowego). Pieniądze zaczęto zastępować zapisami na rachunkach bankowych. Zaczęto przepisywać z r-ków jednego klienta na r-k innego klienta tego samego bankupieniądz żyrowy. Zalety p.ż.: -prosty, -bezpieczny, -mniej kosztowny. To sprawiło, że takie rozliczenia zaczęto stosować pomiędzy różnymi bankami. Wykorzystuje się tu takie formy pieniądza: -czek, -polecenie przelewu.

MECHANIZM KREACJI PIENIĄDZA to pomnożenie p. za pomocą form kredytowych (udzielanie przez bank kredytów w oparciu o wkłady pierwotne klientów i tworzenie wkładów wtórnych na r-kach klientów). BILANS na dzień to dokument przedstawiający syt finansową przeds nba dany dzień. Składa się z aktywów i pasywów, które muszą być sobie równe w bilansie. F-CJE PIENIĄDZA: 1.środek wymiany i śr płatniczy, 2.miernik wartości, 3.środek tezauryzacji (przechowywania wartości). Ad. 1. jako śr wymiany wtedy, gdy sprzedający otrzymuje zapłatę w gotówce w momencie przekazania towaru kupującemu, czyli kupno i zapłata dokonują się jednocześnie, a ich skutek jest natychmiastowy i ostateczny; jako śr płatniczy wtedy, gdy sprzedaż jest oddzielona w czasie od przekazania równowartości w pieniądzu. W momencie otrzymania towaru/usługi powstaje zobowiązanie kupującego do zapłaty w wyznaczonym terminie w postaci dokumentu płatniczego (weksel, czek, karta płatnicza). Taka sprzedaż ma ch-r kredytowy i dominuje we współczesnym obrocie gosp. Ad. 2.pieniądz jest wspólnym mianownikiem wyrazania i porównywania wszystkich towarów i usług. Dzięki temu umożliwia wycenę kosztów prod oraz dokonywanie wyboru między produktami oferowanymi na rynku. Pozwala także na mierzenie efektów działalności gosp całych społeczeństw oraz na ich porównywanie w czasie i przestrzeni na podts takich kateorii cenowych: -ceny stałe, -c. okresu poprzedniego, -c. bieżące, -c. jednostki pieniężnej. Ad. 3.w tej f-cji p. reprezentuje nagromadzone wartości, które w odpowiednim czasie mogą zostać zamienione na potrzebne nam towary/usługi. Warunek tezauryzacji- posiadanie nadwyżek pieniężnych.

WSPÓŁCZESNE KONCEPCJE PODAŻY I POPYTU NA PIENIĄDZ- podaż pieniądza to ogólna ilość różnych rodz pieniądza będąca w dyspozycji dwóch podst grup: podmiotów gosp i ludności (gosp domowych), które wykorzystują go do dokonywania płatności oraz gromadzenia rezerw i oszczędności. Popyt jest wykazywanym przez te grupy zapotrzebowaniem na pieniądz. Między przeds (producentami) i gosp domowymi (konsumentami) dokonuje się nieustanna wymiana. Producenci dostarczają konsumentom towary i usługi, a konsumenci dokonują w zamian płatności na rzecz producentów. Płatności pieniężne tworzą obieg okrężny wydatków i dochodów, w którym obok podmiotów gosp i konsumentów ystępuja jeszcze inne podmioty (rząd, instytucje finansowe- banki). Rząd wprowadza fundusze w postaci płatności rządowych dla gosp domowych (np. wynagrodzenia za pracę w sferze budżetowej) i przedsiębiorstw (np. w formie dotacji). Banki dokonują płatności w formie kredytu. Rząd powoduje odprowadzenie funduszy za pomocą systemu podatkowego, a banki przejmują środki pieniężne jakie konsumenci i podmioty gosp chcą zaoszczędzić.

TEORIA JOHNA KEYNES- potrzeba posiadania pieniądza lub zgłaszania popytu na pieniądz wynika z: 1. motywu transakcyjnego [wyraża popyt na pieniądz na cele bieżących płatności. Wielkość zasobów pieniężnych jaką wszyscy chcieliby utrzymać zależy od poziomu aktywności gosp. W okresie dobrej koniunktury (wzrost prod, sprzedaży) niezbędna jest większa ilość pieniądza (zasobów transakcyjnych) do obsłużenia zwiększonej liczby transakcji. Gdy wielkość prod maleje (stagnacja) spada zapotrzebowanie na pieniądz transakcyjny]; 2. motywu przezornościowego [względami przezorności wyraża pragnienie zabezpieczenia przyszłej wartości zasobów na nieprzewidziane płatności]; 3. m. spekulacyjnego [wyraża pragnienie do osiągania zysków w przyszłości z uczestnictwa w korzystnych transakcjach lub lokatach; ma tu duże znaczenie stopa procentowa; spekulacją jest np. gra na giełdzie]. UTRZYMYWANIE ZASOBÓW PIENIĄDZA -wg Honotarystów stopa procentowa ma niewielki wpływ na wielkość popytu na pieniądz. Założyciel tej szkoły Milton Friedman twierdził, iż popyt na p. jest w znacznie większym i względnie stałym stopniu zależny od głównych wielkości ekonomicznych, takich jak: 1.ogólna suma majątku wyrażonego w różnych formach (aktywa finansowe, rzeczowe), 2.zmiany poziomu cen tych różnych form aktywów, 3.zwyczaje, formy i preferencje płatnicze podmiotów gosp. INSTRUMENTY MONETARNE Rada polityki pieniężnej (przewodzi jej prezes NBP) decyduje o zmianie: 1.polityki zmian procentowych [*stopa redyskontowa ir=15.5% p.g.; *stopa lombardowa il=17% p.g.; *s interwencyjna ii=14% p.g.] 2.polityki rezerw obowiązkowych -ma stymulować działalność kredytową i zabezpieczyć płynność finansową banku. Obecnie rezerwy=5%. 3.operacje otwartego rynku -regulacja pieniądza w obiegu (może nakazać bankom kupno papierów wartościowych; są to operacje reverse rego, repo). 4.polityka walutowo-dewizowa -złoty dewizowy na państwa kapitalistyczne (wyższy) i na państwa socjalistyczne (niższy). F-cjonował też rubel transferowy. Po 1989 (po reformach) próbowano wprowadzić obrót dewizowy. Podmiot gosp nie mógł posiadać walut, musiał sprzedawać $ swojemu bankowi; zaczęły rosnąć rezerwy walutowe w Polsce. 5.limity kredytowe -ostateczny instrument. PODAŻ PIENIĄDZA-zapotrzebowanie na pieniądz jest zaspokajane odpowiednią jego podażą, którą w większości państw współczesnego świata cechuje różnorodność źródeł dla różnych form pieniądza. Źródła pieniądza: 1. mechanizm kreacji pieniądza bankowego, 2.operacje pieniężne związane z wymianą z zagranicą; eksporter otrzymuje zapłatę w walucie obcej, którą sprzedaje bankowi za walutę krajową stąd wniosek, iż eksport towarów powoduje zwiększenie ilości pieniądza krajowego w obiegu. 3.emisja skarbowa- wprowadzenie do obiegu znaków pieniężnych zwanych biletami skarbowymi. BONY SKARBOWE- ich emitent to Min. Finansów. Powstały w 1991; stosowane są w operacjach rego i reverso repo. Maja postać niematerialną (zapisy elektroniczne); podstawowy nominał 10.000. Ich sprzedaż odbywa się na przetargach; należą do papierów wartościowych krótkoterminowych (najdłuższe to 52 tyg). Kwota min przy obrotach bankowych bonami to 100.000. przetargi na bony odbywają się w pierwszym dniu roboczym każdego tygodnia. SPOSÓB USTALANIE WIELKOŚCI PODAŻY PIENIĄDZA -w 1939 finansista Hicks wyróżnił 3 grupy zasobów pieniężnych przyjmując za kryterium stopień płynności: 1. pieniądz, w skład którego wchodzą: gotówka i rezerwy, depozyty bankowe płatne na żądanie, depozyty terminowe; 2. obligacje (bony skarbowe, weksle prywatne, obligacje); 3. kapitał (akcje i udziały kapitałowe, kapitał rezerwowy).

MIARY ZASOBÓW PIENIĘŻNYCH -agregaty pieniężne o symbolach od M1 do L, które są też wykorzystywane do formułowania zadań polityki pieniężnej. Poszczególne agregaty oznaczają coraz szersze definicje pieniądza. M1-monety, L-środki płynne. Agregat M1 obejmuje: *bilety bankowe emitowane przez bank centralny, będące w posiadaniu podmiotów innych niż finansowe, *pieniądz zdawkowy, *depozyty banków komercyjnych na r-ku bankowym w banku centralnym. Jest najwęższym z agregatów, jednak ze względu na szczególną rolę w kształtowaniu podaży pieniądza jako całości, określany jest także jako baza monetarna kraju. Agregat M2 obejmuje M1 oraz depozyty na r-kach bankowych płatne na żądanie. M3- M2 oraz depozyty długoterminowe. L obejmuje M3 oraz zasoby finansowe w postaci papierów wartościowych podlegających sprzedaży np. bony skarbowe, obligacje. M1<M2<M3<L

PODATKI nie są: •opłatą za usługi, do których stosuje się przepisy o cenach, •świadczeniem pieniężnym, wynikającym ze stosunków cywilno-prawnych, •grzywną, karą pieniężną w rozumieniu prawa karnego, •kontrybucją nałożoną na podatników, •konfiskatą majątku, •aktem nacjonalizacji, •opłatą o ch-rze publiczno-prawnym z tytułu określonych czynności dokonanych przez organy władzy publicznej. Zadanie podatków to dostarczenie możliwie najwyższych dochodów do budżetu z punktu widzenia poniesienia koniecznych wydatków. Pośredni skutek tak rozumianej f-cji fiskalnej to zadania pochodne: 1.konieczność ochrony i rozwoju źródeł dochodów budżetowych, 2.wpływ na strukturę spożycia w celu minimalizowania/stabilizacji wzrostu spożycia wyrobów/usług trwale nieopodatkowanych względnie opodatkowanych poniżej poziomu przeciętnego, 3.sprzyjanie kapitalizacji dochodów w celu wzrostu wartości majątku będącego bezpośrednio lub pośrednio przedmiotem opodatkowania, 4.przerzucania podatków na odbiorców krajowych i zagranicznych jako poprawa efektywności budżetowej podatków pośrednich.

ZASADY ZWIĄZANE Z PODATKAMI: 1. zas minimalizacji jednostkowego ciężaru podatkowego- wynika z niej optimum opodatkowania, tzn. globalny i max dochód budżetowy powinien być pogodzony z minimalizacją obciążeń poszczególnych podatków. Zas ta sugeruje pośrednio, że przedmiotem opodatkowania powinny być zjawiska masowe, powtarzalne, o niskiej cenowej i dochodowej elastyczności popytu. 2. zas jednokrotności opodatkowania- dany przedmiot powinien powodować tylko 1 zobowiązanie równomierne rozłożenie ciężaru podatkowego i eliminowania kumulacji podmiotowej i przedmiotowej zobowiązań. 3. zas jednokrotności przywileju podatkowego- dany stan prawny powinien powodować co najwyżej 1 przywilej (ulgę) powstają enklawy podatkowe- w wyniku ulg łamane są zasady konkurencji, a z raz przyznanego przywileju trudno się wycofać. ZASADY STOSOWANE PRZY TWORZENIU PRAWA PODATKOWEGO: 1. zas neutralności ekonomicznej systemu prawa podatkowego- system ten nie powinien stanowić autonomicznej i samoistnej przesłanki decyzyjnej dotyczącej podatników. 2. zas neutralności etycznej oznacza, że system podatkowy nie powinien być podporządkowany jakiemukolwiek systemowi etycznemu. Nikt nie powinien być potępiony za wykorzystanie zgodnie z prawem swoich uprawnień i luk w przepisach prawnych oraz za wykonywanie swoich obowiązków zgodnie z prawem. 3. zas apolityczności 4. zas minimalizacji zadłużenia podatkowego.

ŹRÓDŁA WSPÓŁCZESNEGO PRAWA PODATKOWEGO: •konstytucja, •ustawy, •ratyfikowane umowy międzynarodowe, •rozporządzenia. Nurty interpretacji prawa podatk.: 1)urzędowy (oficjalny) dokonywany przez Min. Finansów i organy podatkowe dla jednolitości w stosowaniu prawa, 2)niezależny -w piśmiennictwie naukowym, 3)interpretacja sądowa- dokonuje Niezależny Sąd Administracyjny, Sąd Najwyższy, trybunał Konstytucyjny.

PODST PRAWNE SYSTEMU BANKOWEGO -obecnie w Polsce obowiązuje 8 ustaw nakładających obowiązki podatkowe (wliczając opodatkowanie wypłat z zysku i opłatę skarbową jest ich 10). Zasady f-cjonowania systemu podatkowego (procedury, informacja, ochrona tajemnicy) reg ordynacja podatkowa (sierpień 99). Na prawną strukturę systemu podatkowego składają się też ustawy przyznające podatnikom przywileje, w tym ust związkowe, umowy międzynarodowe i rozporządzenia wykonawcze. Konstytucja z 97r. ostatecznie potwierdziła, że do przepisów prawa podatkowego nie zalicza się wszelkiego rodz zarządzeń, obwieszczeń, ogólników czy pism wyjaśniających. Obowiązują one wyłącznie jednostki podległe wyjaśniającemu (a nie podatników). Polski system podatkowy: 11 tytułów podatkowych. Dochodami budżetów gmin są także 4 rodz opłat, które nie mają wszystkich cech podatków, jednak stosuje się do nich przepisy o zobowiązaniach podatkowych. Należy też tu zaliczyć pseudo podatki, nazywane składkami- ubezpieczenia społeczne. Podział podatków (z p-tu widzenia podatnika): 1.pod bezpośrednie- obliczane od indywidualnego dochodu, przychodu czy majątku; 2.pośrednie- wliczane w cenę towaru/usługi. Ich płatnikiem jest sprzedawca, ale ostatecznie obciążają one końcowego konsumenta. Gł. podatki bezpośrednie:

1.pod dochodowy od osób fizycznych PIT, 2. p.d. od osób prawnych CIT, 3.od spadków i darowizn, 4.rolny, 5.leśny, 6.od nieruchomości, 7.od środków transportu, 8.od psów. Podatki pośrednie: 1.od towarów i usług (inaczej: od wartości dodanej) VAT, 2.akcyzowy, 3.od gier. Pod pośrednie są łatwiejsze do wyegzekwowania, nie osłabiają motywacji do powiększania dochodów i kapitału (sprzyjają rozwojowi). Opłaty, które w pełni stanowią dochody gmin są ponoszone przez przeds i osoby fizyczne: 1.opłata skarbowa- uregulowana rozporządzeniem Min. Fin., pobierana przy załatwieniu spraw przez organy administracji rządowej i samorządowej, 2.targowa-opłacana wg stawek i reguł określonych przez gminy, 3.administracyjna- rodz lokalnej opłaty skarbowej, 4.miejscowa- wprowadzana za zgodą wojewody w gminach o szczególnych walorach naturalnych.

W kategorii składek najpoważniejszy tytuł to składka na ubezpieczenie społeczne. W dotychczasowym systemie ubezp społ nie istniała składka mająca związek z wysokością późniejszych świadczeń- miała ona ch-r obligatoryjny i jednolity procentowo narzut na pracę, którą traktowano jak formę podatku. Ten cel ubezp był realizowany za pomocą quasi podatku, który miał jednocześnie ch-r bezpośredni i pośredni (wliczany przez pracodawcę w cenę pracy). W podobny sposób- przez wpłaty lub składki- finansowane są inne fundusze celowe tworzone równolegle do budżetu państwa, np. państwowy fundusz rehabilitacji osób niepełnosprawnych PFRON.

PODATEK DOCHODOWY OD OSÓB FIZYCZNYCH -podstawa opodatkowania to dochód danej osoby pomniejszony o odliczenia i ulgi; obejmuje dochody wszystkich osób fiz, z wyjątkiem tych uzyskanych z: 1)działalności rolniczej (prócz działów specjalnych prod rolnej), 2)gospodarki leśnej, 3)czynności, które nie mogą być podmiotem prawnie skutecznej umowy np. paserstwo, 4)przychody podlegające przepisom podatku od spadków i darowizn. W obecnym kształcie przepisów podatkowych f-cjonuje rozbudowany system zwolnień przedmiotowych. Są to zwolnienia o ch-rze socjalnym (zasiłki rodzinne i pielęgnacyjne), pracowniczym (odszkodowawczym, np. dopłaty do wyżywienia pracowników) czy też adresowane do emerytów i rencistów, np. świadczenia rzeczowe otrzymywane od byłego pracodawcy. Występują też zwolnienia, które wynikały z doraźnej potrzeby wsparcia niektórych grup podatników, np. dodatki mieszkaniowe, ryczałty na zakup opału czy możliwość odliczenia zakupów leków. Od podatku wolne są też odsetki od wkładów oszczędnościowych, wygrane w grach losowych prowadzonych przez uprawniony podmiot (np. Totalizator Sportowy). Na wysokość podatku od dochodów osobistych mają wpływ: 1.przychody, 2.koszty uzyskania, 3.stawki podatkowe, 4.progi kwotowe, 5.kwota wolna od podatku, 6.ulgi podatkowe. Źródłami przychodu są m.in. •stosunek pracy i jemu pokrewne, •emerytury i renty, •działalność gosp, •działalność wykonywana samodzielnie (np.umowa-zlecenie, umowa o dzieło), •prawa majątkowe (np. prawa autorskie, do znaków towarowych, do wzorów ozdobniczych), •kapitały pieniężne, •sprzedaż dokonywana poza działalnością gosp (np. nieruchomości, samochody). Koszty uzyskania przychodu podlegają odliczeniu od uzyskanego przychodu. Od przychodów z pracy najemnej z osobiście wykonywanej działalności oraz praw majątkowych ustawa określa zryczałtowane koszty uzyskania przychodu. Dla stosunku pracy i stosunków pokrewnych koszty te są zależne od skali podatkowej i wynoszą 0,25% górnej granicy pierwszego przedziału skali. Dla samodzielnej działalności oraz niektórych praw majątkowych (np. praw autorskich) koszty te ustalone zostały jako % uzyskanego przychodu i wynoszą 20 lub 50%.

Ustawa o podatku dochodowym określiła zasadę, wg której ustalono przedziały dochodu podlegającego opodatkowaniu. Przedziały dochodu miały co roku ulegać podwyższaniu w stopniu odpowiadającym wskaźnikowi wzrostu przec wynagrodzenia miesięcznego w gosp narodowej w okresie 3 kwartałów roku poprzedzającego dany rok podatkowy. Tej zas nie dotrzymano, manipulując corocznie stawkami i progami: *w 93r. nie zwaloryzowano przedziałów dochodowych, *w 94r. podwyższono podatki przez zmianę stawek podatkowych, *w 97r. zmieniono sposób odliczania ulg na mniej korzystny dla podatników przekraczających II i III próg podatkowy. Stawki podatkowe określone zostały w skali podatkowej mającej ch-r progresji szczeblowej. Skala podatkowa jest zbudowana z przedziałów podstawy obliczania podatku oraz odpowiadających tym przedziałom stawek podatkowych. W stosunku do dochodów które nie podlegają łącznemu opodatkowaniu stosuje się stawkę proporcjonalną, np. dochody ze sprzedaży nieruchomości, dochody uzyskiwane z odsetek od pożyczek, w postaci dywidendy.

ULGI W PODATKU DOCHODOWYM -można podzielić na: 1)zwolnienia podatkowe, 2)odliczenia od dochodu, 3)odliczenia od podatku, 4)możliwość wspólnego opodatkowania małżonków, 5)preferencyjne opodatkowanie osób samodzielnie wychowujących dzieci.

PODATEK DOCHODOWY OD OSÓB PRAWNYCH -w obecnej postaci został wprowadzony ustawą z 15.02.92r. Ustawa ta była poprzedzona ustawą z 01.89. stanowiącą pisemny etap reformy systemu podatkowego w kierunku stworzenia jednolitych zasad podatkowych dla podmiotów gosp. Podatnikami są os prawne oraz niektóre jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej (np. zakłady budżetowe, placówki naukowe PAN, szkoły i placówki oświatowe, Zakłady Opieki Zdrowotnej). Podatkowi temu nie podlegają spółki cywilne, jawne, komandytowe, w których wobec braku osobowości prawnej podmiotem opodatkowania jest wspólnik, a nie spółka. Z podatku tego są wyłączone: Skarb Państwa, NBP oraz gminy. Dochodem podlegającym opodatkowaniu jest nadwyżka przychodów (wpływów) nad kosztami ich uzyskania. W latach 92-96 stwaka wynosiła 40%, przyjęto założenie jej obniżenia. W 99 wynosi 34%, a w 2000 ma być 30%. Argumentacja za obniżeniem tej stawki jest taka, że właściciel uzyskane środki przeznaczy na tworzenie miejsc pracy.

Największe wpływy do budżetu: 1)pod od towarów i usług, akcyzy, 2)p.d. od osób fiz, 3)p.d. od osób prawnych.

OPODATKOWANIE DOCHODÓW Z ZYSKÓW KAPITAŁOWYCH -w zależności od rodz dochodu z zysków kapitałowych podlegają one opodatkowaniu 1) na zasadach ogólnych (wg tej samej stawki jak pod doch od osób prawnych w danym roku) lub 2) wg stawki zryczałtowanej- 20%. Ad.1)zalicza się dochody z odsetek, ze sprzedaży udziałów lub akcji, ad.2)udziały w zyskach os prawnych tzn. dywidenda czy udziały.

Podatki POŚREDNIE: 1) PODATEK OD TOWARÓW I USŁUG VAT : podstawowa zasada- sprzedawca odlicza podatek należny od dokonanej sprzedaży i odejmuje od niego podatek zapłacony wcześniej przez dostawców, zawarty w fakturach zakupów. Powstałą różnicę wpłaca do budżetu lub otrzymuje zwrot, jeżeli podatek zawarty w fakturach jest wyższy od podatku należnego. VAT f-cjonuje w Polsce od 5.7.93, zastąpił nieużywany w gosp rynkowej podatek obrotowy. Uznawany jest za jeden z lepiej działających elementów systemu podatkowego w Polsce. Płacą go os fizyczne, prawne i jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej, jeżeli sprzedają towary, świadczą usługi, eksportują/importują lub często wykonują inne czynności np. darowizny towarów. By być podatnikiem VAT należy się zarejestrować w Urzędzie Skarbowym. Liczba podatników VAT stale rośnie. Udział VATu w dochodzie państwa: 94r.- 29%, 97- 37% i jest on największym źródłem wpływów do budżetu państwa. Stosowane stawki VAT: podstawowa 22% i jest wyższa od średniej europejskiej. Inne: 7%- przy większości przetworzonych art. spożywczych, materiałach budowlanych, niektórych robotach budowlanych (dotyczy zwłaszcza budownictwa mieszkaniowego), międzymiastowych przewozach pasażerskich. Stawka 2% uznana za tymczasową, dla leków i środków farmaceutycznych. 0% -w eksporcie, a także dla środków do prod rolnej. Oprócz stawek obniżonych- szeroko rozbudowany system zwolnień z podatku (mniejszy niż przy podatku dochodowym) np. sprzedaż nieprzetworzonych produktów spożywczych (warzywa, owoce), przewozy miejscowej komunikacji miejskiej, usługi komunalne, finansowe (banki), usługi w dziedzinie edukacji, ochrony środowiska, opieki społecznej i in. Prócz zwolnień przedmiotowych są też zwolnienia podmiotowe, z których korzystają: 1)podatnicy, których obroty nie przekraczają określonej kwoty, 2)zakłady pracy chronionej (zatrudniające niepełnosprawnych), 3)osoby korzystające z karty podatkowej. Zwolnienie z płacenia VAT nie zawsze przynosi korzyści- podatnik jest bowiem pozbawiony prawa do odliczania określonych kwot podatku wliczonego uprzednio w cenę nabywanych towarów; 2) PODATEK AKCYZOWY to rodz podatku pośredniego na towary konsumpcyjne zwane akcyzowymi, np. alkohol, paliwa, tytoń i in. wyroby uznane za luksusowe (samochody). Akcyza może sięgać nawet 50% ceny detalicznej. Podatek akcyzowy został przywrócony 5.7.93r. (po 50 latach niefunkcjonowania). Obowiązek podatkowy ciąży na producencie i eksporterze wyrobów akcyzowych; 3) PODATEK OD GIER- obowiązek podatkowy został nałożony ustawą z 29.7.92r. o grach losowych i zakładach wzajemnych. Gry losowe to gry o wygrane pieniężne lub rzeczowe, których wynik zależy od przypadku, a warunki gry określane są regulaminem. Do gier losowych zaliczamy: •gry liczbowe (wygraną uzyskuje się przez prawidłowe wytypowanie liczb, znaków czy innych wyróżników, a wysokość wygranych zależy od łącznej kwoty wpłaconych stawek), •loterie pieniężne (uczestnictwo- przez nabycie losu lub innego dowodu udziału z grze, a wygrane tylko pieniężne), •loterie fantowe (uczestnictwo- jw., a wygrywa się nagrody rzeczowe), •gry cylindryczne (uczestnictwo- typując liczby, znaki lub inne wyróżniki, a wynik jest ustalany za pomocą urządzenia obrotowego), •gry w karty (poker, black jack, bacard), •gry w automatach losowych (na urządzeniach rozstrzygających o wygranych), •w bingo pieniężne, •loterie promocyjne („wygrałeś pod warunkiem, że kupisz...”, nagrody pieniężne lub rzeczowe). Zakłady wzajemne to zakłady o wygrane pieniężne polegające na odgadywaniu: *wyników sportowego współzawodnictwa ludzi lub zwierząt, w których uczestnicy wpłacają stawki, a wys wygranej zależy od łącznej kwoty zebranych stawek (totalizatory), *zaistnienia różnych zdarzeń- uczestnicy wpłacają stawki, a nagroda zależy od stosunku wpłaty do wygranej (bukmacherstwo). Loterie tradycyjne nie podlegają opodatkowaniu.

Obciążenie kosztów pracy to czynnik ograniczający tworzenie miejsc pracy przez pracodawców, składają się na nie: -składki na fundusz ubezpieczeń społecznych (do tej pory 45%), -składki na fundusz pracy (naliczane od podstawy wymiaru składki na ubezp społ; od 93r. 3%; przeznaczone na likwidowanie bezrobocia, w 97 zebrano 3,5 mld zł), -wpłaty na państwowy fundusz rehabilitacji osób niepełnosprawnych (jeśli co najmniej 6% zatrudnionych to osoby niepełnosprawne to jest zwolniony pracodawca), -wpłaty na fundusz gwarantowanych świadczeń pracowniczych (0,15% podstawy składki na ubezp społ).

PLANOWANIE W PRZEDSIĘBIORSTWIE W WARUNKACH GOSP RYNKOWEJ: planowanie- jedna z najbardziej istotnych f-cji zarządzania, powinno być narzędziem aktywnego sterowania wszelkimi procesami zachodzącymi w przeds. Nadrzędna f-cja plan.- stawianie celów działania, a nie określanie sposobów i metod osiągania konkretnych założeń planistycznych. Niezbędne jest opracowanie planu strategicznego firmy; większość polskich przeds nie miała dotychczas formalnie opracowanego, zaakceptowanego i systematycznie wdrażanego planu wieloletniego. Tylko w nielicznych przeds istniała jakakolwiek zależność między założeniami przyjętymi w planie rocznym a treścią planu wieloletniego. Znaczna zmienność reguł f-cjonowania i bardzo wysoki wskaźnik wzrostu cen spowodowały, że planowanie polegało gł. na mechanicznej projekcji dotychczasowych działań, co prowadziło do zanikania związków między planowaniem rocznym a wieloletnim. Procedury planowania rocznego w przeds były poważnie opóźnione w stosunku do okresów planistycznych, czego efektem było f-cjonowanie przeds niekiedy przez długie okresy, bez żadnych planów. W plan. rocznym nad stroną ekonomiczno-finansową wyraźnie dominowały zadania rzeczowe jako najbardziej stabilny element planu. Plany dotyczyły gł. zadań produkcyjnych i warunków ich realizacji, a przede wszystkim ilościowego wzrostu produkcji, wzrostu płac czy wykorzystania zdolności produkcyjnych. Nie zawierały natomiast sposobów osiągnięcia przez przeds celów, które w war gosp planowej nie były formułowane. Realizowane w ten sposób planowanie miało ch-r formalny i pasywny, gdyż zakładało stateczność warunków działania przeds oraz prowadziło do rozerwania związków między planem prod a planem finansowym. Plan finansowy coraz częściej staje się planem nadrzędnym i podstawą do opracowania planów rzeczowych, a nie tylko ilustracją planów przedmiotowych, takich jak plan techniczno-ekonomiczny, produkcji czy plan sprzedaży. 2 szczeble planowania 1. na szczeblu przedsiębiorstwa (pl. mikroekonomiczne) i 2. ogólnopaństwowy (planowanie makroekonomiczne). Ad. 1. pl. mikroekonomiczne stwarza mechanizmy regulujące zachowania na rynku. To jeden z czynników warunkujących rozwój czy przynajmniej utrzymanie się na rynku, wymusza bowiem: *konieczność dostosowania podaży do wymagań rynku, *szybkie reagowanie na potrzeby klienta, *działanie zmierzające do kreowania potrzeb klienta, *szacowanie skali zapotrzebowania na produkty firmy. W rezultacie stosowania procedur planistycznych można określić pozycję firmy na rynku. Potwierdzeniem konieczności planowania są badania wskazujące, że tylko te przeds odnoszą sukcesy rynkowe, które planują swą działalność.

Analizy niezbędne do otrzymania planów rozwoju strategicznego konstruowane są w dwóch płaszczyznach: 1.przez opracowanie wstępnych kierunków działań zmierzających do szybkiej poprawy bieżącej efektywności f-cjonowanie przeds, 2.przez przygotowanie długoterminowej prognozy działania. Realizacja 1.- dzięki bazie technicznej i organizacyjnej i rozwinięciu działu marketingu. Warunki wykonania: •max wykorzystanie majątku produkcyjnego, •obniżka kosztów, •zwiększenie zasobów gotówkowych, •udoskonalenie dotychczasowych prod i wprowadzenie nowych, •przeprowadzenie analiz rynkowych, •poprawa jakości, •modernizacja i zmiany organizacyjne prowadzące do poprawy efektywności zarządzania. ZASADY NOWOCZESNEGO PLANOWANIA to nowoczesna filozofia, której efekt to stosowany w praktyce biznes-plan (plan gospodarczy), oparta jest na założeniach teoretycznych: 1.wszystkie założenia odnoszą się wyłącznie do samodzielnych podmiotów, f-cjonujących w warunkach gosp rynkowej; jeśli nawet istnieją jakieś ograniczenia ich działalności, to traktowane są jako jeden z elementów otoczenia. 2.dane przeds, firmy lub przedsięwzięcia traktuje się jako obiekt f-cjonujący w otoczeniu ekonomicznym, finansowym, prawnym, społecznym, informacyjnym, z którym jest powiązany; otoczenie to determinuje i ogranicza jego zachowanie. 3.przyszłość jest przewidywana tylko w ograniczonym stopniu; wynika to często z braku zastosowania odpowiednich technik planowania strategicznego, prognozowania oraz trudnego do przewidzenia zachowania się innych podmiotów. 4.planowanie rozumiane jako selektywny sposób uzyskiwania i przetwarzania informacji, umożliwiający sformułowanie celów działania firmy oraz zwiększenie prawdopodobieństwa ich osiągnięcia. 5.podstawowymi rezultaty opracowania planu działania firmy powinny być: *ograniczenie niepewności, *oszacowanie prawdopodobieństwa wystąpienia zagrożeń, *oszacowanie prawdopodobieństwa wystąpienia szans (możliwości) a w konsekwencji zmniejszenie ryzyka podjęcia błędnych decyzji. 6.planowanie jako projekt przyszłych zdarzeń jest aktywnym, kreatywnym narzędziem zarządzania, ukierunkowanym na otoczenie, integrującym działania, prowadzącym efektywną kontrolę zamierzeń i efektów działania; sprawne zarządzanie, którego elementem ma być planowanie, umożliwia podejmowanie i realizację coraz bardziej złożonych działań oraz związków z innymi podmiotami procesów gospodarczych. 7.istotą planowania w tym ujęciu jest nie tylko wyznaczenie sposobów, metod i środków osiągnięcia złożonych celów, ale przede wszystkim określenie celów; tak pojęte planowanie wymusza procesy innowacyjne, pozwala wybrać spośród wielu możliwości te działania, które będą korzystne dla firmy. 8.dostosowanie i podporządkowanie firmy realizacji nadrzędnego celu powoduje wzrost efektywności całej organizacji i stabilizuje jej działalność. 9.f-cje kontrolne w planowaniu nie sprowadzają się do kontroli prowadzonej przez organy zewn.; wykorzystanie inf zwrotnych stosowane jest do kontrolowania zależności między realizacją poszczególnych etapów zaplanowanych działań, a ich założeniami. Kontrola zakłada trafność planów i działa jak system sprzężeń między zamierzonymi celami, a ich osiągnięciem.

Stosowana obecnie formuła planowania strategicznego (właściwie jej metody i techniki badawcze oraz sposoby projektowania przyszłości) są podstawą w przedsiębiorstwie do opracowania szczegółowych planów przedsięwzięć zwanych planami biznesowymi (biznes-planem). Efekt procesu planowania- plan, czyli program organizacyjny sprowadzający się do podejmowania trafnych decyzji tak, aby w przyszłości uzyskać oczekiwane skutki. Plan powinien spełniać kryteria: •celowość- oznaczająca konieczność określenia i doboru środków właściwych do osiągnięcia zaplanowanych celów, •wykonalność- realistyczna ocena planowanych przedsięwzięć; realizm planu można zwykle ocenić dopiero po zakończeniu jego realizacji, w praktyce sprowadza się to do konieczności stosowania odpowiednich metod prognozowania; wykonalność związana jest też z oceną możliwości osiągnięcia wyznaczonych celów z poszczególnych etapów planów w oznaczonych terminach, •zgodności wewnętrzne- dotyczy niesprzeczności planu, która w praktyce sprowadza się do konieczności stosowania odpowiednio sformułowanych planów podrzędnych, których założenia musza być podporządkowane założeniom planu nadrzędnego, czyli planu strategicznego, •operatywność- prostota, przejrzystość, zrozumiałość założeń, umożliwiająca w konsekwencji sprawne wdrożenie i realizację planu, •wielowariantowość- związana z przygotowaniem przynajmniej trzech wariantów planu (prawdopodobnego, pesymistycznego i optymistycznego), •ograniczona szczegółowość- wynika z długości okresu czasu przyjętego w danym planie; w praktyce maleje wraz z wydłużaniem się okresu planowania, •zupełność- wyczerpujący opis całego przedsięwzięcia wraz z określeniem wszystkich czynników, mających na niego decydujący wpływ, •racjonalność- budowa planu zgodnie z przyjętymi normami i wymaganymi standardami.

Nie można przeceniać roli planowania. Stosowanie się do zasad planowania nie zapewnia automatycznego osiągania sukcesów w działalności gospodarczej. Aby uniknąć typowych błędów popełnianych w trakcie konstruowania planu należy: -zaniechać sporządzania planów tylko dla samego planowania, -planować osiąganie celów a nie koncentrować się na procedurach, -planować działania przyszłe a nie teraźniejsze, -zaspokajać lub tworząyć potrzeby rynku, a nie planować alokację zasobów, -myśleć strategicznie i w konsekwencji planować strategicznie.

FAZY PROCESU PRZYGOTOWANIA I WDROŻENIA PLANU DZIAŁANIA FIRMY: 1.identyfikacja problemu, który wymaga podjęcia działania zasady identyfikacji, 2.diagnoza sytuacji analiza strategiczna, 3.zaprojektowanie niezbędnych działań wybór strategii, 4.przygotowanie planu działania konstrukcja planu działania firmy, 5.wdrożenie planu zasady wdrażania planu jako metodologia, 6.kontrola wykonania obserwacja realizacji planu i wprowadzanie zmian.

Podstawowy cel stawiany autorom biznes-panu: zaplanowanie bardziej efektywnych, racjonalnych, skuteczniejszych niż dotychczasowe, działań. Różny może być jednak sposób wykorzystania gotowego planu. Może on służyć jako środek komunikacji ułatwiającej prezentacje i zrozumienie projektowanego przedsięwzięcia lub stanowić narzędzie służące do bardzo złożonych analiz firmy. W zależności od f-cji, jakie ma spełniać biznes-plan, sensowne jest użycie mniej lub bardziej szczegółowego planu. Koncepcja b-p powstaje zwykle na drodze identyfikacji badanego procesu, rozumianej jako precyzyjne zdefiniowanie badanego obiektu, określenie jego cech, ustalenie związków przyczynowo-skutkowych między nimi oraz wyodrębnienie otoczenia tego obiektu. Jedno z pierwszych zadań autora b-p po wprowadzeniu jego koncepcji to postawienie diagnozy dot. bieżącej sytuacji firmy. F-CJE, ZASADY I STRUKTURA B-P Zarząd firmy powinien określić poziom oczekiwań, z którymi w przyszłości będzie można porównywać osiągane wyniki oraz dobrać wskaźniki do pomiaru i kontroli stopnia ich realizacji. Podczas przygotowania b-p należy uwzględnić warunki niezbędne do osiągnięcia zmierzonych celów, np.: *zwiększenie efektywności zarządzania, *unowocześnienie środków prod, *zmiana asortymentu prod, *zmiana rynku, *pozyskiwanie śr finansowych. Zewn f-cja- wykorzystanie b-p podczas ubiegania się o zainteresowanie potencjalnych inwestorów; coraz bardziej powszechne staje się przedkładanie b-p jako warunku przy ubieganiu się o kredyt; b-p jest często jedynym dokumentem dla inwestora wspierającym propozycje finansowania, dlatego musi być sprecyzowany w sposób przekonujący, a przede wszystkim jasny i konkretny. B-p uatrakcyjnia dane przedsięwzięcie wobec inwestorów zewn, musi więc eksponować silne strony przeds, ukazywać słabe wraz z propozycjami środków zaradczych, przedstawiać stan bieżący i potrzeby oraz przyszłe perspektywy i zamierzenia z jednoczesnym realnym ukazywaniem trudności i sposobów ich pokonywania. B-p musi zawierać: 1.plany przeds, 2.uzasadnienie możliwości osiągnięcia celów założonych w b-p, 3.potwierdzenie, że rezultaty związane z realizacją przedsięwzięcia będą satysfakcjonować bank udzielający kredyt.

Kontrola wykonania planu ma znaczenie i dla inwestorów (którzy badają możliwości spłaty pożyczki) i dla wykonawców (którzy mając aktualne inf finansowe mogą korygować swą działalność na bieżąco, analizując osiągane finansowe wskaźniki efektywności). W krajach wysoko rozwiniętych do kontroli realizacji planu sporządza się co 3 (nawet co 1) miesiące sprawozdanie finansowe z wyników działalności, którym zainteresowane są banki inwestujące w dane przeds. Kredytodawca oceniając szanse i możliwości przeds stara się oszacować swoje ryzyko, dlatego oczekuje od przeds inf dotyczących: 1.wysokości kredytów oczekiwanych przez firmę, 2.ich przeznaczenia, 3.terminu i sposobu spłaty kapitału kredytu, 4.możliwości spłaty odsetek, 5.możliwości przetrwania przeds w razie niepowodzenia przedsięwzięcia, 6.zabezpieczenia kredytu. ZASADY KONSTRUKCJI B-P -podstawowe zadanie: zainteresowanie inwestorów, którzy będą nalegać na szczegółowy przegląd przedstawionych propozycji, zanim zdecydują się na zaangażowanie własnych środków finansowych. Często nie chcą oni nawet spotkać się z wnioskodawcą przed uprzednim zapoznaniem się z jego b-p. dlatego plan musi być przygotowany dobrze i przekonująco. BADANIE STANU PRZEDSIĘBIORSTWA, jego kondycji ekonom-finansowej, organizacyjnej oraz technicznej, a także analiza sytuacji rynkowej są czasochłonne i kosztowne. Dlatego decyzje o zakresie i skali tych badań wymagają rozwagi. Od kadry kierowniczej zależy, jakie problemy zostaną uznane za najistotniejsze i które zaakceptuje w planie jako warunkujące powodzenie całego przedsięwzięcia. Często już na tym etapie niezbędna staje się współpraca z firmami konsultingowymi, mogącymi pomóc w wyselekcjonowaniu i ocenie krytycznych aspektów działalności firmy. Niezależnie od hierarchii problemów 2 z nich uważa się za szczególne ważne: 1.konieczność zaakceptowania w planie roli zarządzania, 2.stosowanie metod badania osiągania celów etapowych, a przez to kontrolę przebiegu realizacji złożonych celów głównych.

Dane zawarte w planie to inf dot przeds, produkcji, rynków czy wskaźników finansowych. Zamieszczenie danych dot kadry zarządzającej (kwalifikacje, kompetencje, zakresy obowiązków i odpowiedzialności za wykonywanie działania oraz schematy organizacyjne) jest konieczne ze względu na inwestora- przyszli inwestorzy rozpoczynają badania od zapoznania się ze zdolnością kadry kierowniczej do wykorzystania istniejących i przyszłych możliwości rozwoju, umiejętnością zastosowania odpowiednich strategii oraz rozpoznawania i reagowania na trudności pojawiające się w trakcie realizacji zamówienia.

Przyszły inwestor woli czytać plan przygotowany przez menadżerów zarządzających firmą, a nie przez konsultantów, chociaż w niektórych sytuacjach wymagane jest opracowanie planu przez znane firmy konsultingowe. Udział i pomoc doradców sprowadza się do: 1.omówienia struktury b-p i nadzorowania procesu jego tworzenia, 2.zapoznania kadry menadżerskiej ze stosowanymi technikami i procedurami planistycznymi, 3.przygotowania strony formalnej b-p, 4.sporzadzania opinii przed wysłaniem planu do inwestora.

Jak obszerny powinien być b-p? nie ma tu jednolitych reguł postępowania. Należy zadbać o to, aby b-p był na tyle obszerny, by wyczerpywać zawarte w nim tematy i na tyle krótki, by podtrzymać zainteresowanie czytających. Opracowanie zwięzłych planów zależy od umiejętności selekcji ważności problemów oraz ich syntetycznego ujęcia. Ułożenie zwięzłego i konkretnego b-p jest możliwe, jeśli w gł. dokumencie zamieści się najistotniejsze inf, a dane szczegółowe przeniesione zostaną do załączników (zajmują często ponad 50% objętości planu). Ważne: adresaci planów często nie są specjalistami w branży w planie przedstawionej, więc nie będzie rozumiał ni tylko użytych terminów, ale może także mieć kłopoty ze zrozumieniem podstawowych koncepcji marketingowych i procesu technologicznego. Należy więc takich inf umieścić tyle, aby nie zaszła potrzeba zaangażowania recenzenta i aby jednocześnie znalazło się w planie choćby minimum danych na temat nowego wyboru. Plany dot. bardzo wyspecjalizowanych gałęzi przemysłu czy branż o skomplikowanej produkcji powinny być poszerzone o słownik terminów technicznych. Wielu przedsiębiorców niechętnie opisuje szczegółowo swoją firmę po to, by w przyszłości zapewnić sobie większą elastyczność w działaniu. Zalecane jest przygotowanie co najmniej 3 wariantów b-p: prawdopodobny, pesymistyczny i optymistyczny. Warto również przygotować wariant niespodziankowy.

Oceniając kredytobiorców inwestorzy interesują się przede wszystkim ryzykiem, jakie niesie za sobą zamierzone przedsięwzięcie oraz zdolnością kadry kierowniczej do jego identyfikacji i minimalizacji. Banki są zobowiązane do prowadzenia klasyfikacji swoich dłużników, opartej na ocenie ryzyka związanego z realizacją danego przedsięwzięcia a w konsekwencji do tworzenia rezerw. W związku z tym niezbędne jest dodanie do b-p specjalnej części nt. ryzyka a w niej ustalenia wszystkich możliwych zagrożeń oraz działań podejmowanych przez kierownictwo firmy w celu uchronienia się przed zagrożeniem lub jego minimalizacji. W rozdziale tym przeciwstawia się rodz ryzyka z przewidywanymi korzyściami, których można się spodziewać z danej inwestycji. Przedstawienie w b-p `wszystkich' zagrożeń jest świadectwem znajomości problemów i ostrożności kierownictwa oraz ma wpływ na skrócenie czasu uruchomienia przedsięwzięcia (redukuje etap wyjaśnień dot. zamierzonych działań). Selekcjonowanie zagadnień związanych z ryzykiem i uwzględnianie jedynie tych, które mogą być precyzyjnie obliczone, osłabia wymowę b-p, podważając jednocześnie jego rzetelność. B-p jest pierwszą (i często największą) szansą dla kierownictwa, aby w wyniku przedstawionych zamierzeń pozyskać wstępną aprobatę przyszłego inwestora. Przed przystąpieniem do negocjacji przedinwestycyjnych każdy inwestor będzie chciał się upewnić, czy przeds dysponuje potencjałem zapewniającym odpowiednią stopę nakładów, oraz czy potencjał ten może być wykorzystany. Właśnie na potencjale i możliwościach przeds należy skupić uwagę inwestora, o czym należy pamiętać przed konstruowaniem b-p. Inwestor musi być przekonany, że o ile istnieje ryzyko związane z tym przeds, to jest ono realnie przedstawione w b-p, a kadra menadżerska posiada zdolności do zniwelowania ryzyka do poziomu możliwego do zaakceptowania. Aby osiągnąć cel, b-p musi spełniać oba warunki. Im większe ryzyko, tym większą wagę przywiązuje się do jakości zarządzania (czyli możliwości efektywnego wykorzystania przez kadrę kierowniczą możliwości rynkowych). Kadra wykonawcza instytucji inwestycyjnych zobowiązana jest do zachowania tajemnicy. Istnieją różne formy zabezpieczeń dla nieufnych przedsiębiorców: -oznaczenie b-p jako inf handlowo poufnych, -przedłożenie planu inwestorom po upewnieniu się, czy nie mają oni sprzecznych interesów, np. wspólne inwestycje z konkurencyjną firmą, -pominięcie w planie danych uważanych za poufne i przesłanie inwestorom planu w formie wyciągu. Rozesłanie b-p do dużej liczby instytucji finansowych jest niewskazane, bo: *nie wszyscy inwestorzy będą zainteresowani propozycją jeśli odczują, że mają wielu konkurentów, *jeśli projekt wywołuje znaczne zainteresowanie w wielu źródłach finansowania to kierownictwo przeds będzie zaangażowane w bardzo długie pertraktacje z wieloma finansistami. Przedsiębiorca powinien zbadać gruntownie te instytucje, którego w jego odczuciu zareagują pozytywnie na propozycję i zestawić listę 3, 4 odbiorców b-p (wspólnie z doświadczonymi doradcami finansowymi). Inwestorzy nie mają czasu na analizę i omawianie wszystkich przedłożonych projektów, dlatego przeds musi zwrócić uwagę inwestora na siebie i za pomocą b-p przekonać, że jego propozycja daje większą niż średnia szansę zwrotu nakładów. W tym celu przeds powinien wyeksponować te czynniki, które gwarantują sukces i dają przewagę nad innymi przeds (np. potencjał rynkowy, korzyści z wyrobu lub produkcji, potencjał zarządzający). Ostatecznie należy prezentować korzyści wynikające z produktów/ usług podawanych na rynek w porównaniu z konkurentami. Inf dot. konkurencji są dla inwestorów szczególnie ważne, by mogli uzyskać odp. na pyt.: -dlaczego warto inwestować w ten właśnie rynek? -czy przeds jest dostatecznie konkurencyjne aby utrwalić swą pozycję na rynku lub zdobyć nowe rynki? -czy przeds zdoła się utrzymać na tych rynkach? WAŻNE: 1.sporządzenie spisu treści i wyraźne oznaczenie poszczególnych części planu (pozwoli na szybkie wyszukanie interesujących zagadnień), 2.wprowadzenie przejrzystego ukł. graficznego i zróżnicowana czcionka (umożliwi uwypuklenie najistotniejszych informacji), 3.zastosowanie teczki, skoroszytu ułatwia późniejsze poprawki i konieczne uzupełnienia, 4.wykresy, diagramy, rysunki, fotografie uzupełnią inf i wzbogacą plan, 5.zamieszczenie wszystkich szczegółowych danych w załącznikach znacznie ułatwi czytanie i zrozumienie planu, 6.struktura finansowa. B-p zbudowany jest wg prostej zasady konstrukcyjnej. Zakres merytoryczny planu podejmujący wszystkie założenia f-cjonowania wewn. przeds oraz oddziaływanie zewn. zawierają się w 3 grupach tematycznych, które obrazują metodę pracy nad tym dokumentem: 1.badanie przeds (opis)- oszacowanie możliwości wprowadzenia zmian, ogólna opinia o przyszłej działalności; 2.opracowanie zasadniczego planu- szczegółowa analiza oraz plan przekształceń i rozwoju wraz ze wszystkimi stąd wynikającymi skutkami; 3.plan wdrożenia- wprowadzenie w życie obejmuje powołanie zespołu osób odpowiedzialnych za realizację oraz oznaczenie jej nieprzekraczalnych terminów. Typowa struktura b-p i procentowy udział poszczególnych jego części w całości: 1) krótka prezentacja organizacji (streszczenie, wprowadzenie ok. 5%) zawiera historię, cele, zadania, profil, zakres działalności firmy, wielkość sprzedaży obecna i przyszła, posiadane i planowane środki; 2)analiza (ok. 15%) obejmuję charakterystykę obecną rynków, najistotniejsze przewidywane zmiany w otoczeniach finansowym i prawnym, najbardziej prawdopodobny scenariusz przewidywanych oddziaływań na firmę, wyszczególnienie istniejących zagrożeń i przeciwności, ocena konkurencyjności z punktu widzenia mocnych i słabych stron firmy; 3.analiza organizacji firmy (ok. 15%) obejmuje ogólną ch-kę środków, którymi firma obecnie dysponuje, aktualną sytuację finansową, gł. słabości i mocne strony firmy oraz analizę mocnych i słabych stron konkurencji; 4.rozwiązania strategiczne (ok. 30%)- określenie wybranej strategii rozwoju, warianty wyboru i ich uzasadnienie, cele krótko-, średnio- i długoterminowe, przewidywane oddziaływanie na sytuację firmy; 5.plan działania (ok. 30%)- wybór środków, określenie kolejności zadań, strategię wdrożenia, metody kontroli wskaźników, strategie alternatywne; 6.wnioski (ok.5%) -potrzeby i wymagania. UKŁAD wszystkich planów jest podobny; typowy układ spisu treści obejmuje: 1)streszczenie projektu przedsięwzięcia, 2)podstawowe dane o firmie i jej właścicielu (ch-ka firmy), 3)założenia planu strategicznego przedsięwzięcia, 4)plan techniczny, 5)plan marketingowy, 6)p. organizacyjny, 7)p. finansowy, 8)wnioski i podsumowanie.

PRZYKŁADOWE PLANY: PLAN I: 1)sytuacja bieżąca, 2)zalecenia wstępnej strategii, 3)następne kroki, 4)załączniki. PLAN II: 1)wstęp, 2)sytuacja bieżąca, 3)plan restrukturyzacji (organizacja, jakość, finanse, dystrybucja, eksport, inwestycje, przekształcenia własnościowe), 4)wdrożenie. PLAN III -dla przedsiębiorców: 1)wprowadzenie: -zakres i cel analizy, -geneza i zakres rzeczowy projektu, -ch-ka zakładu, -kapitał zakładu, -zasady podziału zysków, 2)analiza rynków zbytu: -rynek krajowy i zagraniczny, -organizacja służb marketingu i sprzedaży, -dystrybucja, -jakość nowości rynkowych, 3)analiza ekonomiczna za minione okresy: -sprzedaż, -koszty produkcji, -sprawozdawczość finansowa, 4)ocena finansowa, 5)wnioski końcowe. PLAN IV: 1)streszczenie wykonawcze, 2)ocena strategiczna, 3)obecne położenie, 4)historyczne inf finansowe, 5)historia przyjmowania się produktu, jego zyskowność, kształtowanie się kosztów, przegląd rynku (atrakcyjność przemysłu, rynek i jego segmentacja), 6)marketing i różnorodność produktu, 7)materiały i wyposażenia- urządzenia produkcyjne, dostawa, 8)zarządzanie, zasoby ludzkie, 9)system inf zarządzania, 10)wprowadzenie w życie, 11)przewidywania finansowe.

Konstrukcja przedstawionych planów jest różna, ale zakres tematyczny podobny. Wewn. budowa b-p ma ścisły związek z ich treścią. Od sposobu podania planów i wyeksponowania poszczególnych istotnych elementów a także od sposobu prezentacji i czytelności zależny jest ich odbiór oraz efektywne wprowadzenie w życie zamierzonych projektów.

PASYWA to źródła pokrycia majątku; są uszeregowane w bilansie wg stopnia płynności ich zwrotu. Po stronie pasywów ujmowany jest także wynik finansowy bez względu na to, czy jest to zysk czy strata. Trzeba korzystać z r-ku wyników, aby przeprowadzić analizę finansową. Są 2 warianty wyników: *porównawczy i *kalkulacyjny. Prezentowane są w formie: *drabinkowej lub *kosztowej. KLASYFIKACJA ANALIZ FINANSOWYCH: 1.ze względu na przeznaczenie: -zewn. i -wewn; 2.ze względu na czas: -retrospektywna, -bieżąca, -prospektywna (okres przyszły); 3.zastosowana metoda badawcza: -funkcjonalne, -kompleksowe, -decyzyjne; 4.szczegółowość opracowania: -ogólne, -szczegółowe. ANALIZA SYTUACJI FINANSOWEJ PRZEDS- w oparciu o wskaźniki, których podstawa to treść ekonomiczna: 1.wsk. zyskowności-ocenia się rentowność sprzedaży, majątku, kapitału własnego; 2.w. bieżącej płynności finansowej-czy przeds jest zdolne do regulowania krótkoterminowych zobowiązań; 3.w. zadłużeń długoterminowych; 4.w. rynku kapitałowego. Ad.1) •sprzedaży ZS=zysk netto/sprzedaż netto(przychody ze sprzedaży-VAT) -mówi o uzyskanej rentowności (marży zysku), co zależy od dł cyklu obrotowego; •majątku ZM=zysk netto/aktywa(wartość majątku przeds ogółem) -to wartość zysku na 1 jednostkę majątku; poprawa tego wsk. powinna wywierać efektywny wpływ na zysk; im wyższy, tym większa efektywność; •kapitałów własnych ZKW=zysk netto/kapitały własne -mówi o korzyściach przypadających właścicielom; gdy ZKW>ZM to część majątku jest pokryta obcymi kapitałami (różnica między nimi); występuje zjawisko dźwigni finansowej pozytywny wpływ wykorzystania kap obcych na poprawę zyskowności kap. własnych; gdy wpływ negatywny- maczuga finansowa. Przy obliczaniu wpływu dźwigni finansowej na zyskowność kap. własnych należy uwzględnić, że koszt kapitałów obcych zwiększa koszty uzyskania przychodu, tzn. pomniejszeniu ulega podstawa opodatkowania pod. dochodowym. Dlatego przy obliczaniu dźw. finans. należy skorygować zyskowność majątku: SZM=zysk netto+odsetki-podatek/majątek ogółem (aktywa); po obliczeniu SZM i wsk zyskowności własnych kapitałów można obliczyć skalę wpływu dźwigni finansowej: dźw.finans=zyskowność kap własnych-SZM. Ad.2) •pokrycia bieżących zobowiązań=środki obrotowe ogółem/łączne zobowiązania bieżące -o dobrej płynności finansowej firmy świadczy wskaźnik zbliżony do 2; obniżenie wsk do 1,5-wysokie ryzyko utraty przez firmę zdolności do terminowego regulowania zobowiązań; wsk ten nie uwzględnia różnej skali upłynnienia środków obrotowych, dlatego dla pełniejszej oceny stosuje się •wsk szybkości spłaty zobowiązań (wsk szybki)=płynne środki obrotowe/zobowiązania bieżące -płynne środki to należności, śr. pieniężne i krótkoterminowe papiery wartościowe; im wyższe oba wskaźniki, tym większa stabilność przeds w zakresie płynności płatniczej; oznacza to jednocześnie zmniejszenie skali wykorzystania obcych kapitałów krótkoterminowych dla poprawy zyskowności kapitałów własnych; •wsk obrotu należnościami WON=sprzedaż netto/przeciętny stan należności -przedstawia liczbę cykli inkasa, w oparciu o przychody ze sprzedaży; bardziej przejrzyście można to przedstawić za pomocą WON w dniach: *WONwd=przeciętny stan nalezności/sprzedaż netto:360 (sprzedaż na 1 dzień) lub *WONwd=360/WON; powinien być jak najniższy; •wsk obrotu zapasami -WOZ=sprzedaż netto/przec stan zapasów; WOZwd=przec stan zapasów/sprzedaż netto:360; oba te wskaźniki (WON i WOZ) ilustrują częstotliwość obrotu i umożliwiają pogłębienie analizy bieżącej płynności finansowej przeds. Ad.3) umożliwiają ocenę perspektywicznych możliwości spłaty zobowiązań przeds (bieżących i długoterminowych)- zarówno pożyczek jak i kredytów: •wsk pokrycia odsetek zyskiem WPOZ=zysk brutto+odsetki/odsetki -obrazuje, ile razy płacone odsetki mieszczą się w zysku brutto w przypadku finansowania całości majątku kapitałami własnymi; im wyższy, tym mniej uciążliwe dla przeds jest terminowe płacenie odsetek oraz tym mniejsze ryzyko niewywiązania się przeds z bieżącej obsługi zadłużenia; wsk=1 oznacza, że cały osiągnięty zysk jest pochłaniany przez odsetki; zadowalająca wartość to 4-5; •wsk obciążenia majątku zobowiązaniami WOMZ=zobowiązania ogółem/majątek ogółem (aktywa) -umożliwia ocenę stopnia ryzyka braku możliwości refinansowania dotychczasowych kredytów; im niższy tym większa niezależność finansowa firmy; •wsk pokrycia majątku kapitałami własnymi WPMKw=kapitały własne+rezerwy/majątek ogółem (aktywa) -podobna wartość poznawcza, co poprzedni (jest jego odwrotnością); im wyższy tym bardziej niezależne przeds; WOM+WPMk=1 (100%); •wsk pokrycia zobowiązań nadwyżką finansową WPZNF=nadwyżka finans (zysk netto+roczny odpis amortyzacji)/przeciętny stan zobowiązań -określa stopień solidności firmy w zakresie obsługi zadłużenia; Ad.4) umożliwiają ocenę efektywności finansowej przeds którego akcje dopuszczono do publicznego obrotu (powinno dbać o utrzymanie odpowiedniej pozycji na rynku kapitałowym, bo ma ona wpływ na możliwość powiększenia kapitału np. przez emisję akcji, obligacji i jest uwzględniana przy podejmowaniu decyzji kredytowych przez kierownictwo banków); •zysk na 1 akcję EPS=zysk netto/liczba wyemitowanych akcji -ułatwia ocenę potencjalnych korzyści akcjonariusza w postaci dywidendy, jak i wzrostu ceny rynkowej akcji; nie umożliwia porównania zyskowności różnych firm ze względu na różne ceny nominalne poszczególnych akcji, nie stanowi też dostatecznej podstawy do oceny inwestowania w akcje danej spółki w porównaniu z inwestycją w akcje innej spółki- to wszystko zapewnia natomiast •wsk ceny rynkowej zysku na jedną akcję PER=cena rynkowa 1 akcji/zysk na 1 akcję -jego wartość informuje, jaką cenę są skłonni zapłacić inwestorzy za nabycie „jednostki zysku”; •wsk stopy dywidendy DPS=dywidenda na 1 akcję/cena rynkowa 1 akcji -ilustruje bezpośrednie korzyści finansowe akcjonariusza; im wyższy, tym wyzsza skala korzyści akcjonariusza; •wsk wielkości dywidendy na 1 akcję=wielkość dywidendy na 1 akcję/ilość wyemitowanych akcji.

UBEZPIECZENIA- podstawowy podział: 1.społeczne, 2.gospodarcze. we wszystkich państwach, w których ochrona ubezpieczeń jest szerzej rozwinięta, każdy z tych działów jest prowadzony przez inny zakład ubezp, działający na mocy odrębnych przepisów prawnych i posiadający z reguły odmienny od in. zakł. system finansowy. Do końca 98r. ubezp społeczne w Polsce- ZUS, a gospodarcze- PZU i Tow Ubezpieczeń i Reasekuracji WARTA. ZUS -instytucja o ch-rze publiczno-prawnym, która realizowała politykę społ państwa w dziedzinie ogólnego zabezpieczenia pracujących. PZU i WARTA miały ch-r przeds komercyjnych, których dotychczasowa działalność była związana integralnie z rozwojem gosp narodowej. Cel ich działania- ochrona majątku narodowego, podmiotów gosp, mienia i interesów ludności. ZUS można uznać za instytucję budżetową- dochody i wydatki wchodzą pełnymi sumami do budżetu.

Ubezp gospodarcze: *majątkowe, *osobowe; roszczenia wyłącznie w formie wypłat pieniężnych; ubezp społeczne- wyłącznie osobowe; oprócz wypłat pieniężnych także świadczenia rzeczowe; cel- zapewnienie min socjalnego oraz ochrona przed skutkami zdarzeń, które mogą pozbawić środków niezbędnych do egzystencji. W obu rodz. ubezp. przedmiot ochrony ubezpieczeniowej to życie, zdrowie i zdolność do pracy człowieka. Różnica- dotychczas powszechne ubezp społ zapewniały niezbędne min. ochrony na koszt zakładu pracy i państwa, z ubezp gosp były zawierane dobrowolnie nas koszt samych ubezpieczonych, przy czym zakres tych ubezp był ustalany na wniosek ubezpieczonego. Inny podział: 1.kryterium-sposób powstania ubezp: •u. ustawowe-powstają z mocy ustawy (prawa) i są obowiązkowe •u. umowne-źródło powstania to umowa, są dobrowolne; 2.kryt.-przedmiot ubezp. *u. gospodarcze- •majątkowe (przedmiotem może być mienie lub mogąca powstać odpowiedzialność cywilna ubezpieczyciela i ubezpieczającego; w przypadku majątku może to być ubezp własności lub inne prawa majątkowe co do których zachodzi własność utraty); •osobowe.

POJĘCIA: ubezpieczenie-stosunek prawny wiążący co najmniej 2 osoby. Jedna (ubezpieczający) obowiązana jest do uiszczenia na rzecz drugiej (zakład ubezpieczeń) określonej kwoty pieniężnej (składki ubezpieczeniowej), natomiast ZU zobowiązany jest do wypłacenia odszkodowania lub innego świadczenia w razie zajścia określonego zdarzenia losowego. To stosunek prawny dwustronnie zobowiązujący, odpłatny i przyczynowy, w którym muszą występować co najmniej 2 podmioty; osoba ubezpieczona-jedna ze stron stosunku ubezpieczenia lub osoba, której życie, zdrowie, majątek lub zdolność do pracy są objęte ochroną ubezpieczenia; osoba uposażona-os uprawniona do otrzymania określonej w ubezpieczeniu osobowym sumy ubezpieczenia na wypadek śmierci zabezpieczonego; składka ubezp.- suma pieniężna, którą ubezpieczony lub ubezpieczający jest zobowiązany zapłacić ubezpieczycielowi za udzieloną przez niego ochronę ubezpieczeniową; jest to cena za udzieloną gwarancję ubezpieczeniową; fundusz ubezp.-umożliwia ubezpieczycielowi wywiązywanie się z zobowiązań w stosunku do ubezpieczających, pokrywanie wydatków administracyjnych związanych z prowadzeniem działalności ubezpieczeniowej, stanowiąc ponadto źródło tworzenia celowych funduszów rezerwowych, prewencyjnych, a także źródło zysków ubezpieczyciela; powstaje z płaconych przez ubezpieczonego składek ubezpieczeniowych; suma ubezp.- w ubezp majątkowych to górna granica pieniężnego świadczenia lub odpowiedzialności ubezpieczyciela; odszkodowanie-suma pieniężna, którą ubezpieczyciel jest zobowiązany wypłacić ubezpieczającemu lub ubezpieczonemu a także uposażonemu w razie powstania określonej szkody losowej w ubezpieczonym majątku; roszczenie ubezpieczonego-zgłoszenie przez ubezpieczonego lub ubezpieczającego pretensji w sprawie wypłaty odszkodowania lub świadczenia; polisa-umowa ubezp., w której ubezpieczyciel (zakł ubezp) zobowiązuje się w razie wystąpienia przewidzianego w niej zdarzenia (wypadku ubezpieczeniowego) wypłacić ubezpieczającemu określone odszkodowanie, płatne jednorazowo lub w postaci renty; istotne składniki polisy: •przedmiot ubezpieczenia, •niebezpieczeństwa (ryzyka) objęte ochroną ubezpieczeniową, •obowiązki ubezpieczającego, •czas trwania ubezpieczenia, •sumę ubezpieczenia, •wysokość składki; klauzula polisowa-załącznik do polisy, są w nim zawarte warunki dodatkowe, uzupełniające lub zmieniające ogólne warunki ubezpieczenia, wprowadzone do umowy ze względu na szczególne okoliczności związane z daną indywidualną umową ubezpieczenia; klauzula prolongacyjna-nazwa warunku wyst w przypadku, gdy ubezpieczenie zawarte na czas co najmniej 1 roku ulega automatycznemu przedłużeniu na następny rok (bez wyrażania woli stron umowy); abandon- specyficzny wypadek wygaśnięcia w stosunku ubezpieczenia, które wyst w ubezpieczeniach morskich; polega na zrzeczeniu się przez ubezpieczającego wszelkich praw do przebiegu ubezp w zamian za wypłatę pełnej sumy ubezpieczenia; aktuariusz-osoba opiniująca prawidłowość ustalanych metodami matematyki ubezpieczeniowej rezerw techniczno-ubezpieczeniowych w zakł ubezp.; agent ubezpieczeniowy- os fiz, prawna lub podmiot gosp nie mający osobowości prawnej, upoważniony przez zakł ubezpieczeń do stałego zawierania umów ubezpieczenia w imieniu i na rzecz tego zakładu; broker-os fiz lub prawna, która pośredniczy w obrocie ubezpieczeniami.

PRZESŁANKI WPROWADZENIA REFORMY UBEZP SPOŁECZNYCH podst akt prawny regulujący dotychczasowe zas f-cjonowania ubezp społ to ustawa o organizacji i finansowaniu ubezp społ z 1986r. W dotychczasowym systemie ubezp na mocy obowiązujących przepisów wypłatę wszystkich rodz świadczeń emerytalno-rentowych gwarantuje państwo. Świadczenia te są finansowane z funduszu ubezp społecznych; podst źródło finansowania świadczeń to składki na ubezp społ, które wynosiły 45% funduszu płac. Niedobory funduszu ubezp społ są finansowane z budżetu państwa. W dotychczasowym systemie składki opłacali pracodawcy z własnych środków za wyjątkiem umów-zleceń i umów agencyjnych tu były płacone po połowie. Wg specjalistów współpracy gosp i rozwoju OECD (zrzesza 29 najbogatszych państw, w tym Polskę), Polska zajmuje 1. miejsce pod względem obciążenia PKB wydatkami na emerytury i renty (16%PKB). Wg raportu OECD przeciętny wiek przejścia na emeryturę w Polsce to 59l. mężczyźni i 55l. kobiety, podczas gdy średnia w OECD to odpowiednio 62 i 61. Od pewnego czasu maleje liczba osób płacących składkę na ZUS, w konsekwencji obniża się wskaźnik liczby osób płacących składkę do liczby osób pobierających świadczenia emerytalne lub rentowe. Jest to spowodowane *masowym przejściem na wcześniejszą emeryturę, *wydłużeniem się przeciętnego czasu życia.

---