Wykład I 21.02.2011

VI/VII w p.n.e. basen Morza Śródziemnego, Grecja, Pitagoras

Życie ludzkiego można przyrównać do igrzysk olimpijskich. Jedni przychodzą na nie po to, aby zwyciężyć, drudzy żeby kibicować, jeszcze inni żeby pohandlować. Przychodzą też tacy, którzy tylko przychodzą podziwiać style walki. Wśród nas tez są tacy ludzie.

Arystoteles- dokonał systematyzacji filozofii

philein- kochać,miłować

sophia- wiedza

Tales przewidział zaćmienie słońca 27 maj 585r. p.n.e.

Tales, Anaksymander, Anaksymenes- pierwsi filozofowie przyrody (Grecja)

otwierają nurt filozofii starożytnej europejskiej- nurt przyrodniczy

Heraklit VI/V w p.n.e.

Demokryt V w p.n.e.

Sokrates- interesuje go człowiek (nurt humanistyczny)

Epikur- IV/III w p.n.e.

Stoicy

529r. - Justynian zamyka akademię Platońską

św. Augustyn- IV w p.n.e.

Metodologia,teologia

św. Tomasz XIII w

empiryzm, Locke, Bacon

racjonalizm- Spinoza, Kartezjusz

sceptycyzm empiryczny- D. Hume

w XVIII w. Kant dokonał krytyki nurtów

Laboratoria I 28.02.2011

Władysław Tatarkiewicz „Historia filozofii w 3 tomach”

Fryderyk Copelstone „Historia filozofii 9 tomów”

A. Anzenbacher „Wprowadzenie do filozofii”

J. Hartman „Wstęp do filozofii”

Zbigniew Kurdowicz „Filozofia nowożytnej Europy”

Witold Mackiewicz „Filozofia współczesna w zarysie”

E. Gilson „Historia filozofii chrześcijańskiej w wiekach średnich”

Jan Galarowicz „Na ścieżkach prawdy”

A. Sikora „Spotkanie z filozofią”

R. Palacz, J. Gaarder

1. Filozofia Sokratesa

Sokratejska koncepcja dobra (to co dobre i złe w domostwach) po jego śmierci nazwano to intelektualizmem etnicznym, obrona Sokratesa (mowa Platona)

2. Starożytna koncepcja życia szczęśliwego, co znaczy żyć szczęśliwie?

Filozofia stoicka. Marek Aureliusz- rozmyślania, Seneka- myśli

3. Filozofia, wzajemny stosunek wiary i wiedzy.

Czy można rozum pogodzić z wiarą, św. Augustyn- wyznania, confesjones

4. Immanuel Kant, twórca imperatywu praktycznego

Traktuj człowieka jako cel a nie jako środek- co to znaczy? Wstęp do krytyki czystego rozumu

5. Fr. Nietzsche

Na czym polega przewartościowanie dotychczasowych wartości? Tako rzecze zaratusztra

6. Egzystencjonalizm w filozofii- śmierć J. P. Sartre

• wartości moralne mają charakter absolutny (stały i niezmienny)

• dialog- metoda do odkrywania prawdy o wartościach moralnych przy pomocy rozumu czyli intelektualizm etniczny

Wykład II 1.03.2011

NURT PRZYRODNICZY

Jońscy filozofowie przyrody VII/VI w p.n.e.

• Tales

• Anaksymenes

• Anaksymender

Diogenes Laertios- napisał książkę (II w p.n.e.) pt. „Żywoty i poglądy słynnych filozofów”

Zdania pierwszych filozofów bardzo różnią się od myśli późniejszych filozofów, dlatego że poszerzała się ich wiedza. Filozofia nie ma jednej wspólnej definicji na swój temat. Jest to pogląd na temat świata, dla niektórych poszukiwanie sensu, logiki. Filozofia jest nauką o zmieniającej się rzeczywistości. Pierwszym filozofom trudno było wyjść z wiedzą „poza podwórko”. Prace nad materiałem były skromne, gdyż taka była ich wiedza.

Pierwsi filozofowie wiedzy zajmowali się wyłącznie wiedzą, która jest dostępna ich zmysłom. Zmysł był podstawowym narzędziem poznania rzeczywistości.

Jak odróżnić materializm od idealizmu?- jedno z najważniejszych pytań (ciało, dusza)

idealizm- powstanie świata z niczego (Bóg stworzył świat)

materializm- byt materialny jako pierwotny

Nie istnieje nic poza ciałami, materia się zmienia bo każde ciało jest obdarzone taką siłą wewnętrzną, którą dysponuje- ciało i ruch to jedno (materia ma w sobie demona- Tales). Nie potrafi odpowiedzieć dlaczego świat przybiera takie a nie inne formy, dlatego nazwali ich naiwnymi materialistami.

Myślenie filozoficzne to przejście z teologicznego myślenia do innego myślenia. Filozofowie przyrody
(phisis- przyroda, natura), nazywano ich „fizycy”

585r pne- Tales powiedział, że będzie wtedy zaćmienie słońca, miał rację. Jego zdaniem pierwszą przyczyną świata była woda (bo bez niej nie idzie żyć). Twierdził, że wszystko jest z wody i to w nią się zamienimy.

Anaksymenes- początkiem i zasadą świata nie jest woda tylko powietrze. To powietrze przemieszcza się w górę i w dół. Dał on tylko taką diagnozę ale nie podał dlaczego tak się dzieje (arche'-praprzyczyna).

Anaksymander- pierwszą przyczyną nie może być ani woda, ani powietrze. Jest to coś nieokreślonego (apeiron- nieokreśloność), gdyż świat jest tak bardzo zróżnicowany. Składa się na niego wiele elementów, nie tylko jedna rzecz jak woda czy powietrze. Jest to zwiastun początku idealizmu.

Bezkrytyczny realizm z wiedzą zmysłową sprawia, że pierwsi filozofowie przyrody nie potrafią udzielić odpowiedzi dlaczego świat jest taki a nie inny.

I

Heraklit zakwestionował bezkrytyczny materializm. Wprowadził nowe wątki co stanowi o tym, że jest jednym z najwybitniejszych.

1. Punkt wyjścia filozofii heraklitejskiej ma podnóża u myśli filozofów przyrody, też zastanawia się na początku jaki jest skończony porządek rzeczy.

„wszechświata tego nie stworzył żaden z bogów ani ludzi tylko był, jest i będzie to jeden z żywych ogniów zapalających się i gasnących według miary”
-wg Heraklita ogień jest pierwszą praprzyczyną świata

2. Ogień jest z jednej strony początkiem świata (arche') ale także z drugiej strony jest symbolicznym opisem porządku świata
   Jeżeli symboliczny zapis to chodzi o to żeby przyjrzeć się rewolucjom, przebiegają od rewolucji do rewolucji (apogeum i wygaśnięcie). Wedle miary, czyli może wg pewnego porządku. Można zatem powiedzieć, że rzeczywistość jest „stająca się”, ciągle powtarzająca, trwająca, nie ma nic constans

3. PANTHARHEI- wszystko płynie, potok rwącej rzeki. Nie wejdziesz dwa razy do tej samej rzeki, dlatego że człowiek ciągle zmienia się, nie jest ten sam.
   Jeśli nie wejdziesz 2x do tej samej rzeki jednym i tym samym jest to co żyje i umiera, co śpi i czuwa. (dla chorego źle chorować ale dla lekarza jest z tego zysk). W rzeczywistości nie mam takich wartości, które są stałe, wszystko ulega zmianie.
   Heraklityzm, wariabilizm, relatywizm. Nie należy przywiązywać się do rzeczy (ludzi), którzy przemijają.

II

Odpowiedź na pytanie „co” jest powodem tego, że rzeczywistości spiętrza się i ewoluuje? Co sprawia, że rzeka płynie i świat „staje się”. Źródłem jest walka przeciwieństw, światła i ciemności, miłości i nienawiści itd.

Przeciwieństwa sprawiają, że powstają wciąż nowe jakości. Walka nie jest wyniszczająca się, świat nie chyli się ku upadkowi, ale po prostu rozwija się wg pewnej miary.

III

Heraklit wprowadza kategorię LOGOS - Boska, wszechogarniająca świat, w najdrobniejszym szczególe siła.

Rozum ogarnia świat, panuje nad „wrzącym garnkiem”, ale nie panuje nad wnętrzem, w środku toczy się walka, zmiany dzieją się „pod skórą”'.

Wykład III 8.03.2011

Demokryt V w p.n.e. „przybył Demokryt do Aten, nikomu nie znany”

materializm atomistyczny obowiązywał w fizyce

Dzieci są wstrętne, niewdzięczne, zostawiają rodzica na starość nawet nie podziękowawszy- Platon

Ja Cię cenię Platonie ale cenię też prawdę, nauka nie ma dla mnie żadnych autorytetów (Arystoteles)

Demokryt wypracował standardy myślenia o nauce. Atomistyczny materializm jest podobno tworem zespołowym (jego nauczycielem był prawdopodobnie Leucyp). Zobaczyli pod światło kurz i stwierdzili, że świat jest zbudowany z takich małych drobinek, niedostrzegalnych dla oka ludzkiego (a'tome- niepodzielny). Stwierdzili więc, że i dusza jest materialna, jest ciałem i jest śmiertelna. Między niepodzielnymi atomami nie ma różnic, jedyne jakie może są to ilościowe, kształt, położenie i porządek.

Owe atomy poruszają się po określonych torach, w określony sposób (może na zasadzie przyciągania). Wszystko odbywa się z jakiejś konieczności, w próżni.

Determinave- określać, oznaczać

Jeżeli Demokryt uważa, że dusza jest śmiertelna to ciało umiera wtedy kiedy dusza.

Żyj tak, żebyś mógł nazwać swoje życie dobrym.

Brak dysonansu między tym co się ma a tym co chciałoby się mieć. Jedynym co jest to lęk bogów jako karzącym człowieka byt.

Wiedza ciemna, wiedza jasna.

Zmysły podają nam tą wiedzę, ale one nas łudzą dlatego wiedza jest ciemna. Rozum porządkuje zmysły- wiedza jasna.

Platon- system idealistyczny, najbardziej potężny

Demokryt- Abdera (żył przy Krecie)

Sofiści (sofia- mądrość)

Protagoras, Gordiasz- to byli nauczyciele filozofii a nie filozofowie. Człowiek miarą wszechrzeczy.

1. subiektywizm wynika z sensualizmu

2. relatywizm

3. praktycyzm

4. konwencjonalizm

- Zmysły są jedynym narzędziem, dzięki którym człowiek rozpoznaje rzeczywistość. Dlatego jest to wiedza subiektywna czyli relatywna bo nie ma jednego myślenia co dobre a co złe, wszystko jest względne.

- Konwencjonalizm wynika z konieczności praktycznej aby zawrzeć pakt między światem subiektywnym a człowiekiem subiektywnym.

- My Ci pokażemy co robić aby osiągnąć sukces, ważny jest cel nawet osiągnięty sztuczką

- Sofiści chcieli brać kasę za nauczanie filozofii

„Erystyka czyli sztuka prowadzenia sporów” A. Schopenhauer

Sokrates oczywiście nie zgadza się z sofistami bo dla niego nie jest ważny cel po trupach.

Laboratoria II 14.03.2011

Filozofia Sokratesa

Prawda ma tylko wymiar umowny ale Sokrates myślał inaczej. Jego poglądy, nic po sobie nie pozostawił. Był obecny w Dialogach Platona, Arystotelesa, Ksenofona (źle go ukazywał). Przekaz Platona jest bałwochwalczy, apologetyczny.

Sokrates wiecznie żywy, w swoim myśleniu był nie do pobicia. Nie zgadzał się z sofistami.
Atencja- poszanowanie

Okres przedsokratyczny i posokratyczny. Heraklit mówi: „wszystko jest płynne jako świat wartości”

Sokrates uważa, że najważniejsze wartości moralne istnieją niezależnie od człowieka. Najważniejsze jest (zagroda, bliskie otoczenie).

1. Moralizm

2. Obiektywizm (absolutyzm) ( całkowity, pełny, zupełny- absolutus)

Wartości moralne mają charakter niewzględny, powszechny i absolutny

Czeżowski (Toruń, polski filozof)- wartości moralne istnieją jak preparat na szkiełku laboratoryjnym musimy odkryć te wartości przy pomocy drugiego człowieka a nie budować z niczego.

Jeżeli wiemy co to dobro a co zło, powinniśmy czynić dobrze. Jeżeli ktoś czyni źle to z nieświadomości, z niedouczenia wiedzy. Nikt nie chce zła dla samego siebie, dlatego nie powinien krzywdzić innego bo to tak samo jakby robił źle sobie a tego nie chcemy.

Trzeba najpierw zrozumieć wartości moralne. Trzeba się spotkać z drugim człowiekiem.

Metoda dialektyczna (wymiana poglądów) należy analizować pojęcia

• zadufani w sobie, uparci i myślący, że wszystko już wiedzą

• ci co mają wiedzę ale są otwarci na argumenty, chcą wiedzy

Metodą ma być zadowolenie prostych i zwartych pytań, na które można łatwo odpowiedzieć.

Marek Aureliusz- rozmyślania, Seneka- myśli, Stoicy

Stoicyzm IV-III wtedy Grecja nie jest już pępkiem świata. LOGOS. Jaki jest stosunek stoików do śmierci samobójczej?

Wykład IV 15.03.2011

HEDONIZM EPIKUREJSKI IV-III

Lukrecjusz II-I w p.n.e. „o naturze wszechrzeczy”- rzetelny zbiór informacji o Epikurze

Ateńczykowi zostaje narzucona bardziej rygorystyczna rzeczywistość, obcej proweniencji. Stoik kładzie nacisk na rozumne akceptowanie rzeczywistości. Epikurejczyk kładzie nacisk na autonomię jednostki.

Punktem wyjścia filozofii epikurejskiej jest to, że filozofia ma być dziedziną praktyczną a nie teoretyczną myślą. Według Epikura filozofia ma pomóc człowiekowi odnaleźć swoje miejsce w świecie.

Jak stawić opór bólowi, którego czujemy.

1) Hedonizm psychologiczny (hedono- przyjemność)- człowiek pragnie przyjemności i unika cierpienia. Owa przyjemność jest dobrem najwyższym i trzeba o nią zabiegać (hedonizm etyczny) 2)
3) Na drodze do przyjemności stoją lęki, nie pozwalają one sensownie układać życia (przed śmiercią, bogami, bólem fizycznym i przed niemożnością osiągnięcia zamierzonych celów). Życie przyjemne będzie wówczas gdy będziesz świadom miejsca i pozycji, w której się znajdujesz, świadom wiedzy którą posiadasz.

Teoria moralna jest wbudowana w system filozoficzny.
Epikur jako etyk mówi, że człowiek pragnie przyjemności, ale boi się że go nie osiągnie. Wiąże się to z brakiem wiedzy.
4) Lekiem na lęki jest wiedza (dany pogląd na świat)
Epikur = system atomistyczny Demokryta
dusza umiera wraz z ciałem, nie ma życia po śmierci

Demokryt twierdzi, że życie jest konieczne, uporządkowane, natomiast Epikur twierdzi, że atomów nie jesteśmy w stanie określić (ich drogi)

Parenklizm- odchylenie atomu. Podczas gdy u Demokryta wszystko działo się z określoną koniecznością, u Epikura jest możliwy przypadek a nie harmonia wyłącznie. Nie ma więc siły, która wiąże człowieka, jest wolny.

5) Czwórmian leczniczy
Życie wiąże się z odczuwaniem a śmierć z brakiem odczuwania więc nie ma się czego bać, owe byty się nigdy nie spotkają. Intencją Epikura jest uspokojenie człowieka.

Boisz się Bogów? Oni nie interweniują w życie ziemskie człowieka, więc w niczym ci nie przeszkodzą, nie zmienią toru życia.
Z bólem fizycznym jesteśmy w stanie sobie poradzić, zapanować nad nim. Można wtedy myśleć o czymś przyjemnymi tylko on ingeruje w swoje życie.
6) List do Monoikeusa
Przyjemności to nie pijatyki i hulanki, chłopcy, dziewczęta i smakołyki. One nie czynią życia przyjemnym. Przyjemne jest samo życie i zdrowe ciało, umysł. Mądrością jest porządkowanie i wybieranie właściwych rzeczy w świecie (lody i bankomat)

• żyj daleko, w ukryciu, nie angażuj się w politykę Carpe Diem (chwytaj dzień)

• hedonizm współczesny i hedonizm starożytnego Arystypa z Cyreny (Carpe Diem)

• chwytaj dzień bo każda chwila jest cenna, bo nie powtórzy się już, bo przemija

• Epikur mówi, że nie każda chwila jest godna tego, by ją pielęgnować, człowiek ma wybór smakowania życia

• ogród epikurejskich rozkoszy: pełno kwiatów i przyjaciół, obrazek jak z bajki. Im mniej potrzeb tym bliżej Bogom, za dużo wysiłku to kosztuje, czasami trzeba zrezygnować z tego ogrodu. Każdy wysiłek to rozbijanie równowagi wewnętrznej

Stan ataraksji-wewnętrznej harmonii, nie będę chwytał każdej chwili, bo czasami może mnie ona przerosnąć. Nie trzeba brać jak najwięcej z życia, aby czuć się szczęśliwym. Należy tylko właściwie wybrać.

Epikureizm hedonistyczny polega na radości z samego życia.

Wykład V 22.03.2011

System filozofii idealistycznej Platona V/IV w p.n.e.

Platon miał wizje reformacji świata, a Sokrates chciał ten świat poznawać (Sokrates- Platon- Arystoteles)

Platon napisał 36 dialogów, 2 księgi państwa oraz praw, dziesiątki listów. Platon przejmuje od mistrza myśl: wiedza, jeśli ma być prawdziwa to musi mieć charakter niezmienny (aksjomat). Platon spisał spory sofistów z Sokratesem.

Idealizm obiektywny

VII Księga Państwa Platona. Alegoryczny obraz jaskini. Od zawsze w tej jaskini żyli kajdaniarze (więźniowie). Funkcjonują oni w niej przykuci do skał. Jeżeli zakładamy, że rzeczywistość się zmienia to możemy oprzeć się na czymś innym. Prawda o człowieku zawarta jest w boskiej idei. Platon mówi, że nasza rzeczywistość jest zmieniająca się (staje się) poznawana zmysłami- więc niedoskonała. Rzeczywistość Boska jest doskonała i niezmienna. Człowiek jako jeden byt partycypuje w dwóch rzeczywistościach: materii i idei.

(„staje się” jest rzeczą wtórną w porównaniu do „jest”)

Zmienny świat ma początek w czasie i granicę w przestrzeni.

DEMIURG- Boski twórca z wiecznie istniejącej materii zbudował świat i człowieka, z ciała i z duszy.

(Garder „Świat Zofii”)

ANAMNEZIS- przypomnienie

Człowiek włada ciałem, ale to dusza sprawia, że jesteśmy różni. Dusza jako rydwan zaprzężony w konie. Dusza ożywia ciało. Koń jasny i ciemny. Gdy umiera ciało dusza szybuje do nieba, człowiek dysponuje wiedzą wrodzoną, z rzeczywistości idei doskonałej. Dusza przypomina sobie to co przeżyła w idealnym świecie.

Woźnica Biały koń

- filozof - męstwo

Część Część

rozumna pożądliwa

Część Czarny koń

impulsywna - porywczość

Laboratoria III 28.03.2011

Czym się zajmowali filozofowie przyrody, na czym polega materializm atomistyczny Demokryta, Heraklitejska koncepcja zmienności świata, na czym polega hedonizm epikurejski, czwórmian leczniczy, dlaczego filozofia Epikura jest praktyczna, Platon, idealizm obiektywny, jakie relacje są między światem idei a światem rzeczy. Arystoteles.

Szkoły stoicka i epikurejska pojawiły się mniej więcej w tym samym czasie. Reprezentują dwie drogi dojścia do życia szczęśliwego.

Człowiek jest istotą wolną- Epikur

Różnica- człowiek w stoicyzmie nie kieruje życiem

II w p.n.e. - Marek Aureliusz, Chryzyp, Epiktet (II w ne) - byli niewolnicy

Seneka- Neron przymusił go do samobójstwa

Kartezjusz- myślę, więc jestem

Mądrość i wolność zależy od tego co masz w głowie. Chcesz uciekać od świata, to uciekaj, ale i tak cię złapie. Złapie cię w dyby i poucina kończyny. Tylko wolnej myśli ci tam nie wsadzą (w dyby)- Chryzyp

Teoria etyczna. System filozoficzny- system wartości- reguły, formuły- ocena

LOGOS- rozum (być może Boski), wewnętrzny głos. Wszystko jest ciałem, jesteśmy podporządkowani, nie mamy wyboru. Determinizm (wyznaczać, określać)

Na czym polega życie szczęśliwe? Pogodzenie się, nie sprzeciwianie się, akceptowanie rzeczywistości. Należy nie poddawać się afektom i namiętnościom, rozum nam w tym pomaga, żyj mądrze- zrozum i wyciągaj wnioski a potem osiągniesz apatię- beznamiętność, ukrycie emocji.

Stoicki mędrzec nie uwalnia wnętrza ani namiętności, bo rozum każe mu akceptować świat takim jaki jest i nie emocjonować się. Śmierć samobójcza jest wyzwoleniem.

Filozofia św. Augustyna, manicheizm, łaska Bożego oświecenia (iluminacja), predestynacja, unde malum

Wykład VI 29.03.2011

Dusza jest łącznikiem, emanacją świata idei. Duszy jest potrzebne państwo jako realizacja boskiej idei, aby Bóg przybliżył człowiekowi świat idei. W każdym z nas drzemie potencjał- dusza sprawia kim jest człowiek. Rozumna- mądrość (filozof), pożądliwa-odwaga, męstwo (żołnierz), popędliwa- panowanie nad sobą (kupiec, rolnik, wytwórca). 3 stany duszy. 5040 obywateli powinno tworzyć państwo wg Platona, na czele z 360 filozofami, na straży z 700-800 żołnierzy, reszta to wytwórcy. Chorych i niedoskonałych winno się wrzucać w przepaść, bo hamują oni drogę stanowego państwa do idei. Państwo jest ważniejsze od jednostki. Dziecko powinno się wychowywać na rzecz państwa, bo rosną na oczach NIE ojca i matki lecz wychowywani są przez instytucje, kształceni na filozofów, żołnierzy i rolników.

Filozof kieruje państwem, żołnierz pilnuje by idee były wykonane, a wytwórca produkuje na rzecz dwóch stanów.

Celem państwa są wartości ogólne, dlatego cele jednostki nie istnieją. Państwo jest restrykcyjne i rygorystyczne. Teorie państwa wynikają z filozofii.

„ Nie ma niczego w umyśle, czego najpierw nie byłoby w zmyśle”

Rozum eliminuje szczegóły i tworzy ogół (zagajnik albo mnóstwo drzew). Platon twierdzi że było koło, fala go zmyła ale idea została.

Rzeczywistość zjawiskowa jest przypominana, rekonstruowana. Prawdy się nie buduje od nowa, bo ona już jest (absolutna), ją się tylko udoskonala. Rzeczy zjawiskowe są marne w sensie poznawczym. Platon spotkał Arystotelesa, powiedział że dzieci są okropne, wysysają soki z rodziców, nie szanują ich, potem nawet nie dziękują.

Veritas- prawda.

Arystoteles- uprawianie nauki jest dla niej samej, należy rozpoznać strukturę nauki. Arystoteles był typem analityka, zaczynał od zera. Arystoteles to przyrodnik i medyk, ojciec był lekarzem. Aleksander Macedoński przywoził Arystotelesowi rośliny.

Jedno łączyło Arystotelesa i Platona- człowiek dysponuje wiedzą ogólną, formułowaną w postaci pojęć ogólnych (miłość, piękno). Wiedza ma źródło w subiektywnym doznaniu.

Platon postępował dedukcyjnie- od ogółu do szczegółu

Arystoteles- postępował indukcyjnie- od szczegółu do ogółu na aksjomacie kończąc. Zanim podejmiesz filozofowanie najpierw naucz się myśleć, musisz poćwiczyć logikę.

Logika ma być wprowadzeniem do filozofii (praktycznej i teoretycznej)

Wykład VII 5.04.2011

Logika-Filozofia:

• praktyczna; aktywność człowieka jako członka społeczeństwa (etyka, retoryka, polityka)

• teoretyczna; matematyka, fizyka, filozofia pierwsza

• filozofia pierwsza nazwana potem metafizyką (Andronikos z Rodos, II w p.n.e.)

Andronikos porządkował spuściznę po Arystotelesie. Te którym nie mógł dać ściśle tytułu matematycznego albo fizycznego dał tytuł metafizyki. Szkoła Arystotelesa (peripatetikos- przechadzać się [chdzić po ogrodach leikonu]). Szkoła była więc perypatetyczna.

Metafizyka- szuka wspólnych własności bytu, bo nie opisuje bytu jako pojedynczego ale ogółem

Arystoteles- nie istnieją żadne idee, istnieje tylko konkretna jednostkowa rzeczywistość. Wiedza o rzeczach ma charakter ogólny a zadaniem filozofii jest pokazać jak ta wiedza buduje się w umyśle, a metafizyka rozprawia o rzeczy jako takiej (nie konkretnym długopisie ale o długopisie w ogóle). U Platona wiedza jest bo jest, a u Arystotelesa ona zaczyna się rzeczywistość i zdobywana jest w trudzie.

Żeby powiedzieć czym jest ruch najpierw trzeba widzieć coś w ruchu (np. zwierzę). Arystoteles przeprowadzał sekcję zwłok. Dany materiał daje nam podstawy żeby opisać rzeczywistość. Jednostkowe rzeczy to substancje (czyli byty które istnieją same z siebie i nie potrzebują do istnienia żadnej rzeczy z zewnątrz). Każda rzecz składa się z czynnika materialnego i formalnego oraz sprawczego (ruch) i celowego.

HYLEMORFIZM- hyle(materia) morfa(forma).

Z materii idzie wyrzeźbić formę, z głazu wyrzeźbić konia. Materia to podłoże i potencja (masa) każdej rzeczy. Forma rzeczy stanowi o tym czym jest rzecz. Forma sprawia to (pomysł nad materią). Potrzebny jest do tego ruch i cel aby go osiągnąć (operacja wyrostka)

materialne- własnościowe, formalne- ogólne, wspólne.

Formą wspólną ludzi jest myślenie. Przyroda od najprostszych do najbardziej skomplikowanych się rozwija np. stół, każdy jest inny a ma ogólną nazwę. To że rzecz jest tym czym jest sprawia materia, forma, ruch i cel.

• własność prywatna, ochrona jednostki, niewolnictwo- państwo wg Arystotelesa, u źródła jest rodzina. Niewolnik jest narzędziem mówiącym. Arystoteles ożenił się z córką niewolnika. Państwo istnieje ze względu na człowieka. Państwo ma stwarzać warunki do życia człowiekowi, dawać dawać mu bezpieczeństwo. Według Arystotelesa najlepszym wyborem jest wybór optymalny, trzeba mierzyć siły na zamiary

Laboratoria IV 11.04.2011

Filozofia chrześcijańska, dużo różnorodności. Św. Augustyn IV/V w ne

Św. Tomasz z Akwinu XIII w (zm. w 1247 r., jego system wartości zaistniał w XIV w.)

neotomizm- katolicyzm- filozofia św. Tomasza

Źródeł filozofii chrześcijańskiej należy szukać w pismach NT i ST

Patrystyka (patro- ojciec) nauka naszych ojców. Encykliki, edykty, sobory, różne pisma.

Spór Boga z filozofami. Św. Augustyn uczynił Platona swoim ideologicznym mistrzem. Św. Tomasz przełożył na grunt po Augustynie filozofię Arystotelesa.

Ciąg przyczyn i ruchów nie może iść w nieskończoność, pierwszą przyczyną i formą jest Bóg- wg Arystotelesa.

Augustyn uważa, że jeżeli cokolwiek chcesz zrobić najpierw musisz uwierzyć.

Tomasz odwraca sposób myślenia Augustyna. Drabina do Pana Boga oznacza wieczne zbawienie po śmierci.

Augustyn twierdzi, że nie ma drabiny, to co się Bogu podoba to tworzy, to Bóg sprawił, że jedni są przeznaczeni do zbawienia a drudzy do potępienia.

Tomasz twierdzi, że drogą do Boga jest droga człowieka rozumnego, to człowiek wybiera tą drogę.

Wykład VII 12.04.2011

Inspiracje biegnącego czasu wyprodukowały nową filozofię. Od Augustyna dostaliśmy myślenie, że powinniśmy przyjąć ascetyczne i pokutne postawy.

Św. Tomasz dokonał wielkiej zmiany tego myślenia bo przywrócił on człowiekowi utracony status, który on utracił za czasów Augustyna. Aprobował pomoc Boga człowiekowi. Poszukiwanie Boga i zbawienia jest sensem życia.

• Augustyn uważa, że w sprawach wiary rozum nie odgrywa znaczenia. Żeby zrozumieć musisz najpierw uwierzyć.

• Tomasz dokonuje podziału na to co z teologii i na to co z filozofii.

PRAWDY ROZUMOWE PRAWDY OBJAWIONE

filozofia teologia

wiedza wiara

------------------------------- -------------------------------

NAUKA WIEDZA

Wiedzy o charakterze objawionym nie idzie obalić

Jako naukowcy jesteśmy w stanie wszystko obalić, ale istnieje jakiś rozdział tajemnicy, jest to rozdział boski. Można uprawiać naukę (I) ale żeby wiedzieć rzeczy boskie, nie wytłumaczysz ich nauką (I) tylko najpierw musisz uwierzyć aby pojąć tajemnicę boską (II) rozumem.

Objawionych rzeczy nie idzie udowodnić rozumem, a prawdy rozumne można odkryć dzięki doświadczeniom.

Augustyn odpowiedział na pytanie jaki jest świat, odpowiada na to jego filozofia, a Tomasz i jego teologia odpowiada na pytanie dlaczego ten świat taki jest a nie inny.

ŹRÓDŁO JEST JEDNO- BÓG

- każdy posiada sumienie i zapytany dlaczego należy miłować przyjaciół, to nie wie. Odpowiedź na to pytanie leży w teologii.

- wiara bez rozumu jest słaba więc św. Tomasz podejmuje wysiłek odpowiedzenia na pytanie jak i dlaczego istnieje Bóg.

Dowody kosmologiczne (pośrednie) na istnienie Boga:

• istnieją istoty różnej doskonałości, więc musi być istota najdoskonalsza, która stworzyła wszystkie istnienia

• wszystko ma charakter złożony (granicę w czasie i przestrzeni), istota i istnienie wzajemnie się pokrywają więc Bóg jest bytem koniecznym a cała reszta jest przypadkowa

• wszystko jest uporządkowane i harmonijne, uporządkował to Bóg

• Bóg jest „naj”, jak ocean- nieskończenie wielki, najpotężniejszy, wszechogarniający

• W Boga można wierzyć. Bóg przelewa wiarę na duszę i człowiek wierzy w niego (wg Augustyna). Ale Bóg nie objawia się przecież duszy. Człowiek pragnie Boga ale ma rozum i może wybierać drogę, którą chce dojść do zbawienia. Człowiek sam ponosi odpowiedzialność za swoje wybory.

Człowiek żyje w porządku 3 praw: objawionego, naturalnego i stanowionego

Wykład IX 19.04.2011

Filozofia nowożytna

Spadek po filozofii średniowiecznej, odkrycia, wynalazki, druki, Magellan, ewoluował sposób myślenia.

Z teocentryzmu do antropocentryzmu. (renesans- odrodzenie)

Filozof nowożytny nie pyta o to jaki jest świat tylko go interesuje wiedza na ten temat.

„Jutro” jest do odkrycia. Zaufanie do zdolności poznawczych człowieka. Wiedza rzetelna, prawdziwa czy fatalna i chaotyczna?

Droga wsparta na doświadczeniu- racjonalizm

Droga wsparta na rozumie- empiryzm

Problematyka teorio- poznawcza

Zgodność sądu z rzeczywistością

Filozofia społeczna

empiryzm racjonalizm

Fr. BACON XVI/XVII w KARTEZJUSZ

J. LOCKE XVII w B. SPINOZA

sceptycyzm empiryczny D.HUME XVIII w-zakwestionował oba nurty. KANT dokonuje krytyki całej filozofii racjonalno- empirycznej

T. HOBBES - filozofia empiryczna

Obok tego rozwijała się filozofia moralna

Ogromne zaufanie do zdolności człowieka. Bacon „Nowa Atlantyda”- utopia. Wyspa wiecznej szczęśliwości, chciwość zgubiła tych mieszkańców, bo zapragnęli zawładnąć wyspą. Mieszkańcy Nowej Atlantydy ufają nauce. Człowiek dzięki wiedzy może wycisnąć z przyrody soki i nią zawładnąć. Człowiek jest wielki, jest siłą swojego potencjału. Im więcej człowiek wie tym więcej może może skorzystać z przyrody dla siebie.

Bacon przekazał sposób na filozofię, cel, a celem jest prawda. Empiryzm metodologiczny (Bacon'a).

Nie zbudował systemu filozoficznego, ale dał drogę za której pomocą, za pomocą doświadczenia dojdziemy do prawdy.

- Jeżeli chcecie zbudować ładny dom na starych fundamentach to nie długo w nim pomieszkacie. Fundamenty są najważniejsze tak samo jak w nauce.

A w nauce najważniejsza jest metoda. Metoda Bacona składa się z dwóch elementów: negatywnego i pozytywnego. „Idole”- wykrzywione i mylne wyobrażenie rzeczywistości, złudzenia (złudzenia plemienia, jaskini, teatru i rynku). Każdy z nas ma własną pieczarę- miejsce urodzenia, książki, kulturę środowiska. Jesteśmy bezmyślni a prawda nie jest córką autorytetu. To czas weryfikuje prawdę.

Na rynku każda przekupka swój towar chwali. A do kogo idziemy zależy od siły perswazji, zależy od siły socjotechniki.

Dopiero na oczyszczonym polu można przystąpić do działania. Eksperyment jest indukcją. Skrajny empiryzm- to co mrówka zbierze to zje. Empiryzm jest samowystarczalny. Wg Bacona mrówka jest nie dobra, lepsza jest pszczoła bo z każdym się dzieli i ona jest symbolem cnót.

Część pozytywna metody polega na rzetelności, na czystym eksperymencie.

Rozum uogólnia fakty (indukcja). Jest to indukcja eliminacyjna. Posiada 3 etapy: występowania, niewystępowania i stopni uogólnienia.

*Rozumowi nie skrzydeł potrzeba lecz ołowiu, którym jest eksperyment. On buduje prawdziwą i rzetelną wiedzę, a takiej wiedzy filozofia szuka.

• Wiara w moc rozumu

• Metoda jest kluczem do sukcesu

• Metoda to fundament, punkt wyjścia wiedzy

• Metoda zawiera się w dwóch odsłonach

Laboratoria V 9.05.2011

Augustyn, w jego filozofii nie ma pytań bez wiary, gdy nie wierzysz to nie pytaj.

Manicheusz- założyciel sekty manichejskiej, należał do niej Augustyn 9 lat. Augustyn był również jakiś czas sympatykiem Platona. Chrzest przyjął jak miał 33 lata, ojciec poganin, matka chrześcijanka. Walczył on z herezją. ( Retratrakiones- dzieło pod koniec życia). Potem żałował, że wierzył Platonowi.

Człowiek jest nieustającym źródłem grzechu i zepsucia, bez łaski Bożej nie jest w stanie obmyć się z grzechu i czynić dobro. Miłość jest najważniejsza.

„Nie pytaj dlaczego, bo Bogu się tak podobało”

Światem rządzi dobo i zło, walczą one między sobą

ARYMAN- zepsucie, zło

ORMUZD- harmonia, pokój, ład

Pojawienie się Chrystusa jest zwiastunem, że walka dobra i zła wkrótce się skończy. Zwiastuje ono sąd ostateczny.

W Boga można tylko wierzyć a manichejczycy antropomorfizowali Go, dlatego Augustyn nie zgodził się z nimi.

Dwa lata pod wpływem sceptyków (zwątpili w wartość poznawczą wiedzy bo najważniejsze są zmysły ale i one nas łudzą).

Drogi do poznania Boga są przez duszę, jest to łaska oświecenia Bożego, doznanie mistyczne i nie można jej pojąć, Bóg oświeca nas łaską abyśmy mogli wejrzeć w głąb siebie (iluminacja).

Bóg komunikuje się z duszą, dlatego w niej mieszka prawda o nim.

Patrystyka- nacisk na autonomię człowieka, Augustyn zerwał z taką filozofią.

!!! Człowiek myśli, że działa subiektywnie, że jego wolna wola jest autonomiczna i może zasłużyć na łaskę Bożą- błąd, bo wszystko czyni Bóg, nie mamy na to wpływu, tylko niektórzy dostępują takiej łaski.

Wykład X 10.05.2011

Franciszek Bacon- należy do grona myślicieli nowożytnych, którzy myśleli że doświadczenie jest jedyną drogą do odkrycia prawdy. Bacon był empirystą. Ważne są eksperymenty, które wiodą do prawdy.

Kartezjusz uważa, że rozum jest narzędziem do poznania prawdy, racjonalizm metodologiczny, genetyczny. Jest ojcem nowożytnej filozofii.

Kartezjusz miał taki sam punkt myślenia jak Bacon (dom na starych fundamentach runie szybciej)

• należy najpierw zbadać jaki jest stan wiedzy

• potem ustalić warunki na jakich wiedza ma być poznawana

- jasna, prosta, wyraźna, wsparta na analitycznej metodzie matematycznej

- taka wiedza, której nie będą mogli obalić sceptycyzm

• trzeba zaplanować kroki, które nas doprowadzą do prawdy

Sceptycyzm metodyczny

- należy wyrzucić wszystko co jest wątpliwe. Wątpienie polega na: błądzący umysł wątpi w wartość wiedzy uzyskaną przez zmysły (kij we wodzie). W błąd może nas wprowadzić siła nieczysta. Umysł człowieka jest niedoskonały, jeżeli wątpi, to myśli a myślenie jest dobre bo nie można zwątpić w to, że owa myśl istnieje.

W jaźni istnieje pojęcie bóstwa doskonałego- jak jaźń niedoskonała może pomyśleć o czymś doskonałym. To pojęcie pochodzi od samego Boga a nie z doświadczeń człowieka, bo to pojęcie jest mu dane od boga. Wiedza jasna i prosta jest faktem najpewniejszym. Bóg jest gwarantem sądów gdyż są prawdziwe. Wiedza jest o charakterze dydaktycznym i aksjomatycznym. Myśl jest faktem dobrym. Człowiek dysponuje wiedzą pewną ale nie drogą doświadczenia, tylko pochodzi ona z myślenia i jaźni. A na jaźnie nie ma wpływu rzeczywistość zewnętrzna bo ma ona charakter wrodzony.

NATYWIZM- umysł (jaźń, świadomość) dysponuje wiedzą.

Odchylenie duszy od ciała. Ale stan ducha wpływa na stan ciała ale zapomniał Kartezjusz o tym- (paralelizm psychologiczny...?)

Wiedza- z jednej strony ułomność z drugiej doskonałość

Hume, Kant- ani rozum, ani doświadczenie tylko coś pośrodku

sceptycyzm empiryczny- agnostyczny

Ani wiedza, ani doświadczenie. Doświadczenie jest tak długo pewne, jak długo jest oparte na faktach.

Prawdziwe jest to co jest faktyczne i dotyczy stosunków między ideami. Nie wszystkie opinie o rzeczywistości są prawdziwe.

Pewnym dziedzinom wiedzy można przypisać charakter naukowy, ale nie wszystko można dowieść. Nie wszystko można zmierzyć, zważyć, dowieść. Jak dowieść istnienia Boga? Jest to niedocieczona zagadka i tajemnica. Wszystko co dotyczy życia moralnego i religijnego jest wiedzą.

Agnostycyzm- nie można dowieść istnienia Boga ale wierzy się że on jest.

Człowiek porusza się po dwóch przestrzeniach rzeczywistości: jest on w stanie przy pomocy wiedzy (miary, wagi) coś potwierdzić, a reszta jest niepewna.

Nie każdy wykorzystuje te same narzędzia do tej samej pracy, dlatego zawsze można się pomylić.

Wykład XI 17.05.2011

Hume zakwestionował empiryzm i doświadczenie Bacona

• wiedza tak długo jest pewna jak długo jest faktyczna

• wiedza tak długo jest pewna jak długo jesteśmy w stanie trzymać się zawartych matematycznych umów (stosunki między ideami)

Ważna jest aktywność moralna bo NIE może być uznana za faktyczną i naukową teoria religijna.

Nie da się zważyć, zmierzyć emocji, uczuć, wiary. Wiary nie idzie objąć rozumem ani doświadczeniem.

Tropem Hume poszedł Immanuel Kant. Przewrót Kopernikański w filozofii.

Zaczyna się w zmysłach, kończy w rozumie- Arystoteles

Doświadczenie wsparte rozumem- Kartezjusz

Wszystkie drogi współistnieją. Każdy rodzaj poznania (zmysłowy, rozumowy) poprzedzony jest formami (kategoriami), które mają charakter aprioryczny, czyli niezależne od doświadczenia.

1. Poznanie zmysłowe zawsze dokonuje się w przestrzeni i czasie, a przestrzeni i czasu nie idzie zbadać doświadczeniem. Jednak nie idzie ich wyrzucić bo mają charakter fenomenalny a gdyby nie one to nie byłoby doświadczenia (okulary na nosie).

2. Poznanie intelektualne, ma charakter pojęciowy. Na podstawie materiału umysł buduje pojęcie rzeczy. Wszelkie poznanie uwarunkowane jest formami umysłu o apriorycznym (niezależnym) formacie. Jest to np. przyczynowość (przyczyna, skutek).

3. Rozum idzie wyżej, szybuje w dziedzinę, absolutu i pyta o rzeczy, które wykraczają poza rzeczywistość zjawiskową (fenomenalną). Pyta o Boga, duszę i wszechświat. Szuka odpowiedzi na pytania, których nie ma, nie idzie na nie odpowiedzieć. Gdy rozum pyta o Boga napotyka antynomie- ich twierdzenia. Mogą być fałszywe w odniesieniu do rzeczywistości fenomenalnej ale na etapie rozumu.

Nawet jeżeli Boga nie ma to żyj tak jakby on żył. Wiedza ma charakter pewny, warunkują ją formy aprioryczne ale jeżeli idziesz dalej (poza rzeczywistość zmysłową), to wiedza przestaje być pewna.

Hobbes, prawnik, interesował go człowiek jako byt społeczny. Wg niego człowiek urodził się egoistą, ten egoizm jest niebezpieczny dla człowieka. Najważniejsza jest umowa społeczna, która daje poczucie bezpieczeństwa.

Laboratoria VI 23.05.2011

Różne intencje kierują naszymi działaniami. Ocena moralnego zachowania i intencje mają bardzo duże znaczenie.

Kant- nie intencje, nie motywy, dobre jest postępowanie, które wynika z szacunku dla prawa moralnego.

Trzeba robić tak jakbyśmy chcieli, żeby inni postępowali wobec nas i innych. Tę maksymę funduje czysty rozum, narzuca regułę postępowania- imperatyw kategoryczny. Jest to postępowanie w pełni autonomiczne- rozum sam konstruuje prawo moralne.

Imperatyw praktyczny i hipotetyczny

Postępuj wedle takiej formuły żebyś człowieczeństwa nie traktował jako narzędzia a jako cel. Człowiek to najwyższe dobro, musi być traktowany z szacunkiem.

Człowiek tym różni się od rzeczy, że nie ma na nim ceny. Człowiek jako cel a nie środek- nawet człowiek „roślinka” zasługuje na szacunek (bo jest istotą ludzką). Szacunek zwierzętom nie należy się bo nie są istotami rozumnymi.

Godność- typ szacunku na który można zasłużyć w czyichś oczach

Kolbe oddal życie, godność jako człowieczeństwo. Z godności odziera nas np. reklama

morderca- brzydzimy się jego postępowania ale jako człowieka musimy go szanować.

---