PRZESŁANKI PROCESOWE
Podział :
- OGÓLNE --- SZCZEGÓLNE
= p. ogólną będzie- jurysdykcja krajowa ( czyli właściwość międzynarodowa )
= p. szczególna będzie- jeśli zachodzi właściwość sądu polskiego- właściwość sądu
= p. ogólną będzie- dopuszczalność drogi sądowej
= p. szczególną będzie- właściwy tryb postępowania
- BEZWZGLĘDNE :
= DODATNIE :
1. dopuszczalność drogi sądowej
( daną sprawę może rozpoznać sąd powszechny, a nie organ poza sądowy )
a: art. 2 § 1 KPC- do rozpoznania sprawy cywilnej powołane są sądy powszechne o ile sprawy nie należą do właściwości SN lub sądów szczególnych .
sensu stricte drogą sądową jest postępowanie przed sądem powszechnym lub SN
b: dopuszczalność drogi sądowej będzie występować, jeśli :
mamy do czynienia z sprawą cywilną
przepis szczególny nie wyłącza sprawy cywilnej spod jurysdykcji sądów.
c: droga sądowa :
jako dopuszczalna jest bezwzględną przesłanką procesową dodatnią
jako niedopuszczalna skutkuje nieważnością postępowania ( art. 379 pkt. 1 KPC )
2 wyjątki :
- art. 199 1 KPC- SĄD NIE ODRZUCI POZWU, jeśli :
+ do rozpoznania sprawy właściwy jest organ administracyjny lub sąd administracyjny
+ ten organ lub sąd administracyjny uznały się za niewłaściwe
- art. 464 KPC- SĄD NIE ODRZUCI POZWU, jeśli:
+ właściwym do rozpoznania sprawy jest inny organ
+ sąd wydaje POSTANOWIENIE O PRZEKAZANIU SPRAWY
= może zapaść na posiedzeniu niejawnym
+ jeżeli organ uznał się za niewłaściwy, sąd rozpoznaje sprawę.
d: niedopuszczalność drogi sądowej skutkuje:
art. 199 §1 pkt.1 KPC- wydaniem postanowienia o odrzuceniu pozwu
art. 202 zd. 3 KPC- braniem pod rozwagę tej przesłanki z URZĘDU , w każdym stanie
sprawy.
e: niedopuszczalność drogi sądowej może być:
stała
czasowa: kiedy przepis szczególny wymaga do dopuszczalności drogi sądowej
wyczerpania trybu przed innym organem( ustawa prawo pocztowe)
f: każda sprawa ,która należy do drogi sądowej powinna być rozpoznawana we
właściwym trybie ( przesłanka względna formalna dodatnia)
2. jurysdykcja krajowa nieusuwalna
( jeżeli jest element cudzoziemski, że sąd polski może sprawę rozpoznać )
a: JURYSDYKCJĄ KRAJOWĄ będzie ogólna właściwość sądów i innych organów do
rozpoznawania i rozstrzygania spraw cywilnych oraz wykonywania pozostałych
czynności w toku postępowania cywilnego.
jest to właściwość sądów polskich w postępowaniu międzynarodowym
b: jest bezwzględną, dodatnią przesłanką procesową:
brak jurysdykcji krajowej skutkuje NIEWAŻNOŚCIĄ POSTĘPOWANIA
nieważność sąd bierze pod rozwagę w każdym stanie sprawy
art. 1099 KPC- sąd w razie stwierdzenia braku jurysdykcji krajowej :
- ODRZUCI POZEW
- ODRZUCI WNIOSEK
c: art. 1097 KPC- zasada PERPETUATIO IURISDICTIONIS ( ciągłości jurysdykcji)
jurysdykcja krajowa istniejąca w chwili wszczęcia postępowania trwa nadal, choćby
w toku procesu podstawa odpadła.
2 wyjątki:
- jurysdykcja krajowa powstaje dopiero z chwilą wniesienia pozwu
- w toku postępowania osoba przeciw której wszczęto proces przestaje podlegać
polskim sądom- SĄD Z URZĘDU MUSI UMORZYĆ POSTĘPOWANIE
art. 1098 KPC- sądowi polskiemu przysługuje jurysdykcja krajowa , jeśli co do tego
samego roszczenia, tych samych osób toczy się postępowanie przed sądem państwa
obcego.
- polski sąd zawiesi postępowanie, jeśli zawisła sprawa wcześniej przed sądem
państwa obcego.
= sąd polski nie zawiesi, jeśli orzeczenie sądu państwa obcego nie będzie uznane
w Polsce lub jeśli trudno określić rozsądny termin wydania orzeczenie przez sąd
państwa obcego
- po zakończeniu postępowania przed sądem państwa obcego, polski sąd:
= UMORZY POSTEPOWANIE- jeśli orzeczenie sądu państwa obcego jest uznane
= PODEJMIE POSTĘPOWANIE ZAWIESZONE- jeśli orzeczenie jest nieuznane
art. 1098 1 KPC- polski sąd może zawiesić postępowanie z urzędu, jeśli wynik
toczącego się postępowania przed organem państwa obcego będzie miał wpływ na
rozstrzygnięcie postępowania cywilnego polskiego.
d: art. 1103 KPC- JURYSDYKCJA ZWYKŁA :
sprawa rozpoznawana w procesie należy do jurysdykcji krajowej, jeśli POZWANY:
- ma miejsce zamieszkania lub stałego pobytu w RP
e: art. 1103 1 KPC- jurysdykcja krajowa w sprawach małżeńskich :
jeśli chociaż jeden małżonek ma obywatelstwo polskie, ma miejsce zamieszkania
w RP lub nie ma żadnego obywatelstwa
JURYSDYKCJA KRAJOWA WYŁĄCZNA :
- jeśli oboje małżonków maja miejsce zamieszkania w RP, są obywatelami RP.
f: UMOWA PROROGACYJNA- art. 1104 KPC
umowa stron o podleganiu jurysdykcji sądów polskich
zawarta w formie pisemnej
poddanie się jurysdykcji krajowej może nastąpić także poprzez wdanie się w spór
co do istoty sprawy, jeśli POZWANY nie podniesie zarzuty braku jurysdykcji
krajowej.
jest niedopuszczalna, jeśli na podstawie umowy, której RP jest stroną wystąpi
wyłączna jurysdykcja cywilna
Aby być stroną skutecznie w procesie cywilnym, należy spełnić kilka warunków:
3. zdolność sądowa stron
( zarówno strona powodowa jak i pozwana musi mieć zdolność sądową, a więc zdolność do
bycia stroną w procesie, by sąd mógł sprawę rozpoznać ) :
a: jest to ZDOLNOŚĆ DO BYCIA STRONĄ PROCESU
b: to NIE jest dosłownie ZDOLNOŚC PRAWNA :
os. fizyczna i os. prawna ma
art. 64 § 1 KPC- jednostka organizacyjna nie posiadająca zdolności prawnej, ma
zdolność sądową
art. 64 § 11 KPC- organizacja społeczna nie posiadająca zdolności prawnej
c: jest przesłanką PROCESOWĄ BEZWZGLĄDNĄ DODATNIĄ
art. 379 pkt. 2 KPC- brak zdolności sądowej skutkuje NIEWAŻNOŚCIĄ CAŁEGO
POSTĘPOWANIA
art. 202 zd. 3 KPC w zw. z 199 §1 pkt. 3 KPC- ZDOLNOŚC SĄDOWA jest brana
przez sąd pod uwagę z URZĘDU- sąd ORZUCI pozew !
art. 401 pkt. 2 KPC- brak zdolności sądowej strony jest przesłanką skargi o
wznowienie postępowania.
d: zdolność sądową :
os. fizyczna:
- nabywa się z chwilą urodzenia
- traci z chwilą śmierci
os. prawna:
- nabycie oraz utratę jej reguluje statut
e: BRAK ZDOLNOŚCI SĄDOWEJ o charakterze:
PIERWOTNY ( istnieje on w chwili wniesienia pozwu )
2 możliwości:
- sąd widzi brak zdolności sądowej- postanowienie o odrzuceniu pozwu
( orzeczenie kończące sprawę )
( przysługuje zażalenie )
- sąd nie widzi braku zdolności sądowej( wydał wyrok, który uprawomocnił się)
* strona może :
+ złożyć skargę o wznowienie postępowania
+ złożyć skargę kasacyjną ( apelacyjną ?? )
* sąd I instancji nie widzi braku zdolności sądowej. Wyrok się uprawomocnia.
Jedna ze stron wnosi apelację.
+ art. 378 §1 KPC- sąd II instancji bada sprawę w granicach apelacji +
Z URZĘDU bierze pod rozwagę przesłanki nieważności postępowania.
+ jeśli widzi brak zdolności sąd II instancji- art. 386 § 3 KPC- jeśli pozew
ulega odrzuceniu- SĄD II- instancji UCHYLA WYROK + ODRZUCA
POZEW ( postanowienie o odrzuceniu sądu II instancji !)
+ art. 394 1 § 2KPC- jest to postanowienie kończące sprawę
+ art. 398 1 § 1 KPC- przysługuje skarga kasacyjna na postanowienie sądu
II instancji o odrzuceniu pozwu
NASTĘPCZYM ( pojawia się w toku postępowania)
- art. 174 § 1 pkt. 1 KPC- sąd wyda postanowienie o zawieszeniu postępowania
z urzędu .
+ przysługuje ZAŻALENIE
* w przedmiocie zawieszenia mamy 4 postanowienia :
= o zawieszeniu - przysługuje zażalenie- art. 394 § 1 pkt. 6
= o odmowie zawieszenia- nie jest zaskarżalne
= o podjęciu zawieszonego - nie jest zaskarżalne
= o odmowie podjęcia zawieszonego- przysługuje zażalenie- art.394§ 1 pkt.6
+ art. 180 §1 KPC- sąd postępowanie zawieszone podejmie z urzędu, jeśli
przyczyna zawieszenia ustanie tzn.
* w razie śmierci strony- po ustanowieniu kuratora spadku lub następcy
zmarłego
*w razie utraty zdolności sądowej- po ustaleniu następcy ogólnego
+ art. 182 § 1 zd. 3 KPC- jeśli zdolność sądowa odpadła w toku trwającego
postępowania z powodu śmierci strony- SĄD UMORZY POSTĘPOWANIE
z upływem 5 LAT od zawieszenia postępowania.
* jeśli zdolność sądowa odpadła z innego powodu- sąd UMORZY
POSTEPOWANIE z upływem 1 ROKU od zawieszenia postępowania.
+ sąd I instancji umarza postępowanie postanowieniem kończącym sprawę
* art. 394- przysługuje zażalenie.
+ sąd II instancji uchyli wyrok i umorzy postępowanie ( postanowienie o
umorzeniu postępowania!)- art. 386 §3 KPC
* art. 398 1 KPC- przysługuje skarga kasacyjna
4. zdolność procesowa stron
( strony powinny ją mieć, a zwłaszcza powód, gdyż kładzie na to nacisk art. 199 KPC )
a: ZDOLNOŚĆ DO DOKONYWANIA CZYNNOŚCI PROCESOWYCH :
we własnym imieniu , osobiście
przez pełnomocnika
b: OSOBA FIZYCZNA :
z PEŁNĄ ZDOLNOŚCIĄ DO CZYNNOŚCI PRAWNYCH :
- pełnoletnie
- nieubezwłasnowolnione
( posiadają zdolność procesową w pełni )
z OGRANICZONĄ ZDOLNOŚCIĄ DO CZYNNOŚCI PRAWNYCH :
- małoletni, który ukończył lat 13
- ubezwłasnowolniony częściowo
( posiadają zdolność procesową w pełni co do spraw , które mogą wykonywać
samodzielnie :
= umowy należące do umów powszechnie zawieranych w drobnych, bieżących
sprawach życia codziennego
= rozporządzać swoim zarobkiem
= rozporządzać przedmiotami majątkowymi oddanymi przez przedstawiciela
ustawowego do swobodnego użytku )
z BRAKIEM ZDOLNOŚCI DO CZYNNOŚCI PRAWNYCH:
- małoletni poniżej 13 lat
- ubezwłasnowolniony całkowicie
( nie posiadają zdolności procesowej i za niego działa przedstawiciel ustawowy)
c: w postępowaniu nieprocesowym jest jeden wyjątek od odzwierciedlenia zdolności
procesowej w zdolności do czynności prawnych. Małoletniej, która nie ukończyła
lat 18 w postępowaniu przed sądem opiekuńczym o udzielenie zgody na zawarcie
małżeństwa przysługuje wolna zdolność procesowa- może ustanowić pełnomocnika
d: ZDOLNOŚĆ PROCESOWĄ :
bada sąd z URZĘDU w każdym stanie sprawy
jej brak jest podstawą do złożenia skargi o wznowienie postępowania z przyczyn
nieważności postępowania
e: BRAK ZDOLNOŚCI PROCESOWEJ :
PIERWOTNY :
- po stronie POWODA:
= skutkuje ODRZUCENIEM POZWU -art. 199 §1 pkt. 3 KPC
- po stronie POZWANEGO :
= powód w pozwie jest obowiązany OZNACZYĆ POZWANEGO tzn.
określić jego adres dla doręczeń pism i kto ma dokonywać za niego
czynności procesowych.
= nie oznaczenie pozwanego traktuje się jako BRAK FORMALNY , ale
ale z innym rygorem niż w art. 130( zwrot pozwu ) . Sąd wzywa powoda
do oznaczenia pozwanego w terminie określonym pod rygorem
ZAWIESZENIA POSTĘPOWANIA
= art. 177 § 1 pkt. 6 KPC- sąd może fakultatywnie zawiesić postępowanie
jeśli powód nie wykonał zarządzenia sądu, przez co uniemożliwił dalsze
prowadzenie sprawy.
= art. 182 §1 zd. 1 KPC- sąd wyda postanowienie o UMORZENIU
postępowania, jeśli w ciągu 1 ROKU nie złożono wniosku o podjęcie
zawieszonego postępowania. ( postanowienie kończące sprawę- jest więc
zażalenie)
NASTĘPCZY ( po obu stronach )
= art. 174 § 1 pkt. 1 KPC- sąd wyda postanowienie o zawieszeniu z urzędu.
= art. 182 § 1 KPC- sąd wyda postanowienie o umorzeniu- kończące sprawę.
f: jest PRZESŁANKĄ PROCESOWĄ BEZWZGLĘDNĄ DODATNIĄ
ZDOLNOŚĆ POSTULACYJNA : ( 3 warunek bycia stroną w procesie)
a: jest to zdolność do osobistego, samodzielnego dokonywania czynności procesowych
przez dany podmiot.
b: ograniczenie zdolności postulacyjnej:
FAKTYCZNE:
- głuchoniemy
- strona nie władająca językiem polskim
PRAWNE : ( przymus adwokacki )
- przymus adwokacki jest sytuacją, w której obligatoryjnie należy ustanowić
reprezentanta strony procesowej, nawet jeśli posiada ona pełną zdolność
procesową i postulacyjną
- PRZYMUS ADWOKACKI BEZWZGLĘDNY :
+ wniesienie skargi kasacyjnej
+ wniesienie skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego
orzeczenia.
5. należyte umocowanie pełnomocnika, jeśli strona przez niego działa w procesie
a: REPREZENTACJA STRON W PROCESIE:
przedstawicielstwo ustawowe:
- opiera się na przepisach ustawy
- osoba fizyczna nie posiadająca zdolności procesowej musi mieć przedstawiciela
ustawowego.
pełnomocnictwo:
- opiera się na oświadczeniu reprezentowanego
- jest to czynność prawna polegająca na oświadczeniu woli przez stronę procesową
w zakresie udzielenia osobie trzeciej upoważnienia do działania w jej imieniu w
postępowaniu cywilnym, toczącym się przed sądem
- art. 86 KPC: strony lub organy stron, przedstawiciele ustawowi mogą działać
przed sądem OSOBIŚCIE lub przez PEŁNOMOCNIKÓW
- KTO MOŻE UDZIELIĆ pełnomocnictwa:
+ strona, która posiada zdolność procesową
+ organ osoby prawnej
+ organ organizacji mającej zdolność sądową
+ przedstawiciel ustawowy
- RODZAJE PEŁNOMOCNICTWA :
+pełnomocnictwo procesowe:
= OGÓLNE
* umocowanie do prowadzenia wszystkich spraw w imieniu strony procesowej
= DO PROWADZENIA POSZCZEGÓLNYCH SPRAW
* umocowanie do prowadzenia konkretnej sprawy ( np. rozwód )
- Pełnomocnictwo z mocy prawa obejmuje umocowanie do:
+ wszystkich czynności procesowych związanych ze sprawą, a także powództwa
wzajemnego, skargi o wznowienie postępowania, wniesienie interwencji
głównej przeciw mocodawcy
+ wszystkie czynności dotyczące egzekucji i zabezpieczenia
+ udzielenie dalszego pełnomocnictwa adwokatowi lub radcy prawnemu
+ odbioru kosztów procesu od strony przeciwnej.
+ zawarcie ugody, zrzeczenie się roszczenia albo uznania powództwa- te
czynności są dyspozycyjne, mogą być wyłączone
- Strona może ustanowić kilku pełnomocników- każdy powinien oddzielnie mieć
uregulowane umocowanie.
- art. 118 KPC- ustanowienie adwokata lub radcy prawnego dla strony która jest
zwolniona od kosztów sądowych jest równoznaczne z udzieleniem
pełnomocnictwa procesowego:
+ art. 117 KPC- strona ma prawo zgłosić pisemnie lub ustnie do protokołu
wniosek o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego
+ PRZYMUS ADWOKACKI :
= dzieli się na:
* bezwzględny- strona może działać w procesie wyłącznie przed adwokata
lub radcę prawnego
* względny- brak w RP
= obejmuje:
* postępowanie przed SN oraz czynności podjętych przed sądem I instancji
, a związanych z postępowaniem przed SN
* zwolnienie z przymusu sędziów, prokuratora, notariusza, profesora lub
dr hab. nauk prawnych, oraz gdy strona lub jej przedstawiciel jest
adwokatem lub radcą prawnym.
* zwolnienie z przymusu w postępowaniu o zwolnienie z kosztów sądowych
oraz ustanowienie adwokata lub radcy prawnego.
+ KATALOG OSÓB MOGĄCYCH BYĆ PEŁNOMOCNIKIEM - art. 87 KPC
* adwokat, radca prawny
* rzecznik patentowy w sprawach własności przemysłowej
* osoba sprawująca zarząd majątkiem lub interesami strony
* osoba pozostająca ze stroną w stosunku zlecenia jeśli przedmiot sprawy
mieści się w zakresie tego zlecenia
* współuczestnik sporu
* małżonek
* rodzice
* zstępni
* rodzeństwo
* osoby w stosunku przysposobienia
* współuczestnik procesowy
NIE:
* interwenient uboczny
* dziadek, babcia
* konkubent
brak pełnomocnictwa procesowego SĄD BIERZE POD ROZWAGĘ W
KAŻDYM STANIE SPRAWY
- brak ten jest przyczyną nieważności postępowania, którą sąd wyższych
instancji bierze z urzędu pod rozwagę
- jest PRZESŁANKĄ PROCESOWĄ BEZWZGLĘDNĄ DODATNIĄ
- potwierdzenie czynności przez stronę, która była dokonana przez osobę
która nie mogła być pełnomocnikiem uniemożliwia nieważność.
- art. 97 KPC:
+ po wniesieniu pozwu sąd może dopuścić tymczasowo do podjęcia
nagłej czynności osoby niemogącej przedstawić pełnomocnictwa.
+ zarządzenie to sąd może uzależnić od zabezpieczenia kosztów.
+ sąd wyznaczy termin w którym osoba przedstawi pełnomocnictwo lub
strona zatwierdzi dokonaną czynność pod rygorem pominięcia jej.
+ zabezpieczenie kosztów= chodzi o koszty spowodowane czynnością bez
prawidłowego umocowania, a nie koszty sądowe !
+ osoba niemogąca przedstawić pełnomocnictwa musi być podmiotem z art.
87 KPC
+ jeśli się nie mieści w art. 87 KPC- jest to przyczyna nieważności !!!
PEŁNOMOCNICTWO WYGASA: art. 96 KPC
- z chwilą śmierci strony
- z chwilą utraty przez stronę zdolności sądowej
- z chwilą śmierci pełnomocnika lub utraty uprawnień.
PEŁNOMOCNIKA działa jednak do chwili zawieszenia postępowania przez sąd.
art. 119 KPC- pełnomocnictwo adwokata lub radcy prawnego wygasa z chwilą
śmierci stron, natomiast może on dokonywać czynności niecierpiących zwłoki.
PEŁNOMOCNICTWO USTAJE :
- z chwilą wypowiedzenia:
= przez mocodawcę:
+ wygasa z chwilą gdy się pełnomocnik dowiedział
= przez pełnomocnika:
+ wygasa wobec sądu z chwila zawiadomienia go o tym
- adwokat lub radca który wypowiedział pełnomocnictwo zobowiązany jest
działać za stronę jeszcze przez 2 tygodnie , chyba, że zwolni go mocodawca od
tego
= UJEMNE :
1. zawiśnięcie sporu - art. 379 pkt. 3 KPC
a: LISPENDECJA ( lis pendens) = zawiśnięcie sporu na skutek doręczenia pozwu
pozwanemu
art. 192 pkt. 1 KPC- jeśli o to samo roszczenie między tymi samymi stronami toczy
się sprawa wcześniej wszczęta, o zawiśnięciu sporu decyduje CHWILA DORĘCZENIA
POZWU POZWANEMU, a nie chwila wszczęcia postępowania.
- musi istnieć TOŻSAMOŚĆ STRON i ROSZCZENIA
- z chwilą doręczenia pozwu, nie wolno wystąpić z drugim pozwem o to samo
roszczenie ani w postępowaniu cywilnym, ani karnym- p. adhezyjne
ZAWIŚNIĘCIE SPORU :
-PIERWOTNE( z chwilą wniesienia pozwu drugiego do sądu )
=art. 199 § 1 pkt. 2 KPC- sąd ODRZUCI POZEW
- NASTĘPCZE ( wydanie wyroku stało się niedopuszczalne )
= art. 355 § 1 KPC- sąd wyda postanowienie o UMORZENIU POSTĘPOWANIA
( jeśli w chwili wszczęcia była przesłanka odrzucenia pozwu )
= na to postanowienie przysługuje zażalenie- art. 394 KPC
PRZESŁANKA PROCESOWA BEZWZGLĘDNA UJEMNA
- pojawienie się jej jest przyczyną NIEWAŻNOŚCI POSTĘPOWANIA- art. 379KPC
- art. 202 KPC- sąd I instancji bierze pod rozwagę zawiśnięcie z urzędu
- art. 378 § 1 , 398 13 KPC- sąd II instancji i SN bierze pod rozwagę z urzędu
zawiśnięcie sporu.
ZARZUT ZAWIŚNIĘCIA SPORU ( sprawy w toku )
- może zgłosić pozwany w każdym stanie sprawy
- jest zarzutem formalnym ,niweczącym, peremptoryjnym- kończy postępowanie
2. powaga rzeczy osądzonej - art. 379 pkt. 3 KPC - materialna prawomocność orzeczenia.
a: REI IUDICATIA - wykluczenie możliwości wystąpienia ponownie z powództwem w tej
samej sprawie, między tymi samymi stronami, jeśli sprawa została prawomocnie
rozstrzygnięta co do istoty sprawy
b: GRANICE POWAGI RZECZY OSĄDZONEJ :
PRZEDMIOTOWE:
- art. 366 KPC- 2 elementy powagi rzeczy osądzonej prawomocnego wyroku:
+ tożsamość stron
+ tożsamość roszczenia( przedmiot rozstrzygnięcia)
- powagą rzeczy osądzonej objęta jest tylko sentencja wyroku- zawierająca rozstrzygnięcie
sądu.
- powaga rzeczy osądzonej nie obejmuje ustaleń faktycznych ( z wyj. ustaleń sądu karnego
w związku z wyrokiem skazującym za popełnienie przestępstwa)
- uzasadnienie wyroku służy wykładni granic przedmiotowych powagi rzeczy osądzonej
w przypadku niejasności samej sentencji
( np. jeśli powód dochodzi części przysługującego mu świadczenia, to powaga rzeczy
osądzonej objęta jest tylko ta część świadczenia, którą sąd mu przyznał. Do części nie
objętej pozwem , pozwany może wytoczyć powództwo następne)
PODMIOTOWE :
- obejmuje przeciwstawne strony procesowe
+ powaga rzeczy osądzonej nie zachodzi miedzy kilkoma stronami po tej samej stronie
- tzw. ROZSZERZONA PRAWOMOCNOŚĆ WYROKU :
( orzeczenie na mocy przepisów obejmuje prócz stron procesowych, też inne osoby)
+ wyrok w sprawach odrębnych- ma skutek dla wszystkich i przeciw wszystkim
= w sprawach małżeńskich
= w sprawach ze stosunku między rodzicami a dziećmi
+ RES LITIGIOSA
= art. 192 pkt. 3 KPC- w razie zbycia w toku sprawy rzeczy lub prawa, jeśli nabywca
nie wejdzie do procesu w miejsce zbywcy, to wyrok zostanie wydany przeciw zbywcy
* POWÓD nie może wtedy wystąpić o to samo roszczenie przeciw nabywcy ,jeśli
zbycie rzeczy nastąpiło w toku procesu!
- wobec następców prawnych stron procesowych
- wobec dłużnika, w którego prawa wkroczył wierzyciel na zas. substytucji procesowej
c: postępowanie zakończone merytorycznie (sąd wydaje wyrok, który się uprawomocnia)
nikt nie wnosi apelacji- uprawomocnia się
apelacja jest wniesiona jako bezzasadna- art. 385 KPC- sąd II instancji oddalając
apelację UTRZYMUJE WYROK I instancji w mocy.
d: jest BEZWZGLĘDNĄ PRZESŁANKĄ PROCESOWĄ UJEMNĄ
sąd bierze pod rozwagę z urzędu w każdym stanie sprawy - art. 202 KPC
jest przyczyną nieważności postępowania- art. 379 pkt. 3 KPC
e: zaistnienie powagi rzeczy osądzonej :
PIERWOTNE :
= art. 199 § 1 pkt. 2 KPC- sąd wyda postanowienie o ODRZUCENIU pozwu
NASTĘPCZE:
= art. 355 § 1 KPC- sąd wyda postanowienie o UMORZENIU postępowania
f: istnieje zarzut POWAGI RZECZY OSĄDZONEJ :
jest on zarzutem procesowym, niweczącym, peremptoryjnym
PRAWOMOCNOŚĆ ORZECZEŃ :
( to wyłączenie możliwości stosowania wobec tego orzeczenia środka zaskarżenia )
FORMALNA- art. 363 KPC :
- jeśli od wydanego orzeczenia nie przysługuje środek zaskarżenia :
= orzeczeniem jest:
+ w procesie: wyrok, postanowienie proceduralne, nakaz zapłaty
+ w nieprocesie: postanowienie proceduralne, postanowienie orzekające co do
istoty sprawy
Środki zaskarżenia na:
ŚRODKI ODWOŁAWCZE i INNE ŚRODKI ZASKARŻENIA
( apelacja, zażalenie ) ( sprzeciw od wyroku zaocznego-
skarga na orzeczenie referendarza- 398 22
zarzut od nakazu zapłaty- p. nakazowe
sprzeciw od nakazu zapłaty- p. upominawcze
skarga na czynność komornika )
CECHA WSPÓLNA :
jeśli legitymowana strona wniesie go w terminie ustawowym, w formie pisemnej
zapobiega to uprawomocnieniu się- SUSPENSYWNOŚĆ
CECHA ODMIENNA:
DEWOLUTYWNE NIEDEWOLUTYWNE
( rozstrzyga sąd II instancji) ( rozstrzyga sąd I instancji )
- art. 327 KPC- należy powiadomić strony o możliwości zaskarżenia i terminie do
wniesienia środka zaskarżenia.
- WYROK ZAOCZNY :
= wyda sąd jeśli pozwany jest bezczynny w procesie cywilnym
= domniemanie prawdziwości twierdzeń powoda w pozwie
( nie trzeba przeprowadzać postępowania dowodowego) - wyjątki:
+ w postępowaniach w sprawach małżeńskich
+ w postępowaniach w sprawach ze stosunku między rodzicami, a dziećmi
= art. 343- wyrok zaoczny doręcza się obu stronom z pouczeniem o przysługujących
im środkach zaskarżenia , tzn.
+ pozwanemu przysługuje SPRZECIW ( w ciągu 1 tygodnia od doręczenia wyroku)
+ powodowi przysługuje APELACJA ( w ciągu 2 tygodni od doręczenia wyroku)
- orzeczenie stanie się prawomocne formalnie w 4 sytuacjach :
1. OD DANEGO ORZECZENIA NIE PRZYSŁUGUJE ŻADEN ŚRODEK
ODWOŁAWCZY ANI INNY ŚRODEK ZASKARŻENIA
np. postanowienie dowodowe z art. 240 KPC
postanowienie o podjęciu zawieszonego postępowania
2. ŚRODEK ODWOŁAWCZY lub INNY ŚRODEK ZASKARŻENIA
PRZYSŁUGIWAŁ, ALE STRONA NIE SKORZYSTAŁA i UPŁYNĄŁ
TERMIN
3. JEŻELI PRZESZLIŚMY TOK INSTANCJI i SĄD II INST. WYDAŁ JUŻ
WYROK KOŃCZĄCY POSTANOWIENIE
np. sąd I inst. nie odrzucił apelacji, ale sąd II inst. odrzuca.
( nie przysługuje skarga kasacyjna, ale jeśli jest ona dopuszczona,
przysługuje zażalenie do SN )
4. W POSTĘPOWANIU UPROSZCZONYM DOPUSZCZALNA JEST
MOŻNOŚĆ ZRZECZENIA SIĘ PRAWA DO WNIESIENIA APELACJI
( art. 505 8 KPC )
# ale muszą się wszystkie strony zrzec prawa złożenia apelacji
( czyli i Prokurator, RPO, interwenient uboczny )
- orzeczenia objęte prawomocnością formalną nie dotyczą powagi rzeczy osądzonej
PRAWOMOCNOŚĆ MATERIALNA :
- aspekt pozytywny- art. 365 KPC- zakres związania
= orzeczenie prawomocne wiąże nie tylko strony i sąd, ale także inne sądy i organy
państwowe.
= ZWIĄZANIE:
+ wyrokiem KARNYM sądu cywilnego :
* art. 11 KPC - zasady ogólne
( ustalenia wydanego w postępowaniu karnym prawomocnego wyroku
skazującego co do popełnionego przestępstwa wiążą sąd cywilny.
Przepis ten ma związek z postanowieniami art. 177 § 1 pkt. 4 KPC- chodzi
o zawieszenie postępowania z urzędu fakultatywnego na skutek tego, że
ujawnił się fakt w postępowaniu karnym, który może być istotny w procesie
cywilnym i sąd cywilny może zawiesić postępowanie do czasu
rozstrzygnięcia postępowania karnego.
Przykład: mamy kradzież z włamaniem- dokonanie zaboru więc jest
uszczerbek, ale dodatkowo dokonał uszkodzenia drzwi brechą. Sąd cywilny
z reguły zawiesi postępowanie, ponieważ jest związany wyrokiem karnym
prawomocnym. Sąd cywilny ma wtedy przesądzoną kwestię winy i może
przystąpić do badania powstałej szkody
+ wyrokiem CYWILNYM sądu karnego :
(Sądu karnego :
nie wiążą:
- wyroki sądu cywilnego zapadłe na skutek wniesionego powództwa
co do świadczenie lub ustalenie istnienia bądź nieistnienia stosunku
prawnego
wiążą:
- wyroki prawno- kształtujące ( rozwód ) - ma znaczenie przy określeniu
czy mamy do czynienia z bigamią, czy nie mamy.
- w postępowaniu nieprocesowym orzeczenie prawotwórcze:
( stwierdzenia zasiedzenia, stwierdzenie nabycia spadku )
- prawomocność orzeczenia stwierdza sąd I instancji na wniosek strony, a sąd II instancji
jeśli akta sprawy się w nim znajdują- art. 365 KPC
- w procesie tylko WYROK i NAKAZ ZAPŁATY, który ma prawomocność formalną,
będzie miał prawomocność materialną- powagę rzeczy osądzonej. !!!
3. skład sądu sprzeczny z przepisami prawa- art. 379 pkt. 4 KPC
a: SKŁAD SĄDU W PROCESIE CYWILNYM :
I- INSTANCJA:
ZASADA- art. 47 § 1 KPC- sąd I instancji rozpoznaje sprawę w składzie 1 osobowym
, CHYBA, że przepis szczególny stanowi inaczej.
WYJĄTKI :
- art. 47 § 2 KPC- Przewodniczący + 2 ławników
+ z ZAKRESU PRAWA PRACY :
= ustalenie istnienia stosunku pracy
= ustalenie nawiązania stosunku pracy
= ustalenie wygaśnięcia stosunku pracy
= ustalenie za bezskuteczne wypowiedzenie stosunku pracy
= przywrócenie do pracy
= przywrócenie poprzednich warunków pracy lub płacy
= odszkodowanie lub zadośćuczynienie za stosowanie lobbingu
= naruszenie zasady równego traktowania w pracy
+ z ZAKRESU STOSUNKÓW RODZINNYCH :
*w sprawach małżeńskich
= rozwód
= separacja
*w sprawach stosunków między rodzicami , a dziećmi
= rozwiązanie przysposobienia
( I instancja- sprawy o przysposobienie- art. 509 KPC- 1 s. + 2 ł. Rozwiązanie
przysposobienia następuje w trybie odrębnym- w składzie 1s+2ł ! )
= ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa
( UWAGA!- sąd w składzie 1 osobowym rozstrzyga sprawy o:
= ustalenie ojcostwa, macierzyństwa
= ustalenie istnienia lub nieistnienia małżeństwa
= ustalenie lub zaprzeczenie pochodzenia dziecka
= unieważnienie małżeństwa )
- 3 osobowy
+ art. 47 §4 KPC -sprawy wynikające z ZARZĄDZENIA PREZESA SR lub SO
jeśli sprawa jest:
= szczególnie zawiła
= ma charakter precedensowy
+ art. 544 KPC- sprawy o ubezwłasnowolnienie- SO
( SPRAWY INCYDENTALNE)
art. 18 KPC
- właściwy SR postanowieniem wraz z uzasadnieniem przekazuje sprawę SO
- SO ma dwie możliwości :
= rozstrzygnie zagadnienie budzące wątpliwość
= wyda decyzje o zwrocie sprawy do SR:
+ przed I rozprawą
+ na posiedzeniu niejawnym
+ w składzie 3 osobowym
+ w drodze postanowienia z uzasadnieniem
II INSTANCJA :
Apelacja
art. 367 KPC- ZASADA- apelację rozpoznaje sąd w składzie 3 osobowym
WYJĄTKI - postanowienie dotyczące postępowania dowodowego na posiedzeniu
niejawnym wydaje skład 1 osobowy
- postępowania odrębne :
+ nakazowe- 1 osobowy
+ upominawcze- 1 osobowy
+ apelacja uproszczona- 1 osobowy
( od wyroku SR w składzie 1 os. apelacje rozpozna SO w składzie 1 os. )
Zażalenie
stosujemy przepisy dotyczące apelacji- zażalenie rozpatruje skład 3 osobowy
WYJATEK : w składzie 1 osobowym zażalenie rozpatruje się na postanowienie :
- w przedmiocie odmowy zwolnienia z kosztów sądowych
- w przedmiocie cofnięcia zwolnienia z kosztów
- o odrzuceniu wniosku o zwolnienie
- o nałożenie na stronę obowiązku uiszczenia kosztów sądowych
Skarga kasacyjna/ skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego
orzeczenia.
3 osobowy skład
art. 398 18 § 1-3 KPC jeśli zagadnienie prawne SN może orzekać wiążąco w tzw.
POWIĘKSZONYM SKŁADZIE( 3, 5, 7 sędziów, pełnej izby, połączonych izb, SN )
art. 379 pkt. 4 KPC- jeśli skład sądu jest sprzeczny z przepisami prawa, powoduje
to NIEWAŻNOŚĆ POSTĘPOWANIA
sąd I, II instancji ma brać pod uwagę nieważność z urzędu w każdym stanie sprawy
jest przesłanką procesową formalną ujemną, bezwzględną
POSTĘPOWANIE NIEPROCESOWE :
art. 13 § 2 KPC- w kwestiach nieuregulowanych przepisami nieprocesowymi
stosuje się odpowiednio przepisy o procesie
art. 509 KPC- 1 sędzia + 2 ławników :
- sprawy o przysposobienie :
= sprawa o nawiązanie stosunku przysposobienia
= sprawa o przekształcenie przysposobienia niepełnego w pełne
- sprawy o pozbawienie lub ograniczenie spraw rodzicielskich :
= wyrok rozwodowy zapada w procesie, a jego obligatoryjnym składnikiem jest
orzeknięcie o władzy rodzicielskiej.
= jeśli małżonek po prawomocności wyroku rozwodowego wnosi o zmianę
władzy rodzicielskiej, trybem właściwym jest nieproces, a sąd orzeka w składzie
1s. + 2 ł.
w pozostałych sprawach stosujemy przepisy o procesie( 1 osobowym skład ),
chyba, że przepis szczególny stanowi inaczej:
- art. 544 KPC- sprawa o ubezwłasnowolnienie
= SO
= skład 3 osobowy
- art. 567 1 KPC- sprawa o separacje na zgodny wniosek małżonków
- sprawa o zniesienie separacji
= SO
= skład 1 osobowy
4. w składzie orzekał sędzia wyłączony z mocy prawa- art. 379 pkt. 4 KPC
a: WYŁĄCZENIE SĘDZIEGO :
IUDEX INHABILIS ( ex lege )- art. 48 KPC
- sędzia podlega wyłączeniu w sprawach:
= w których jest stroną, lub pozostaje z jedną ze stron w stosunku prawnym, który
oddziaływa na jego prawa i obowiązki.
= swojego małżonka, krewnych lub powinowatych w linii prostej, krewnych
bocznych do 4 stopnia i powinowatych bocznych do 2 stopnia
= osób związanych z nim stosunkiem przysposobienia , opieki, kurateli
= w których był lub jest pełnomocnikiem lub był radcą prawnym strony
= w których w niższej instancji brał udział w wydanym orzeczeniu
( NIE- konkubinat ! )
( POWODY WYŁĄCZENIA TRWAJĄ TAKŻE PO USTANIU małżeństwa, opieki,
kurateli, przysposobienia uzasadniającego wyłączenie sędziego )
- przyczyny wyłączenia sędziego ex lege bierze sąd II instancji i SN z urzędu
- art. 379 pkt. 4 KPC- orzekanie sędziego wyłączonego ex lege skutkuje nieważnością
postępowania
- jest przesłanką procesową formalną bezwzględną ujemną !
IUDEX SUSPECTUS (sędzia podejrzany )- art. 49 KPC
- jeśli istnieją okoliczności tego rodzaju, że mogłyby wywołać uzasadnione
wątpliwości co do bezstronności sędziego
- na wniosek sędziego lub strony ustnie do protokołu lub pisemnie
- należy przyczynę wyłączenia UPRAWDOPODOBNIĆ
b: o wyłączeniu orzeka:
sąd w składzie 3 osobowym
jeśli brak sędziów, sąd przełożony w składzie 3 osobowym
postanowieniem po wyjaśnieniu sędziego
może być na posiedzeniu niejawnym
c : ponowny wniosek o wyłączenie sędziego :
jeśli jest bezzasadny lub oparty o te same okoliczności
sąd w składzie 3 osobowym wydaje postanowienie o odrzuceniu wniosku
( przepisy te stosujemy do prokuratora, biegłego, ławnika )
5. niewłaściwość SR w sprawie, w której właściwy jest SO bez względu na WPS
- art. 379 pkt. 6 KPC
WŁAŚCIWOŚĆ SĄDU :
I. RZECZOWA- art. 16-18 KPC- to jest przesłanka względna dodatnia !!!
1. art. 16 KPC - rozdziela podział kompetencyjny spraw między sądy różnego rzędu w
I- instancji.
a: zasada- dla wszystkich spraw rozpoznawanych w procesie i postępowaniu
nieprocesowym właściwym jest SR, z wyj. art. 17 KPC
- SR jest właściwy w sprawach :
*
b: wyjątek- art. 17 KPC :
właściwym rzeczowo jest SO w sprawach :
- o prawa niemajątkowe i łącznie z nimi dochodzone roszczenia majątkowe :
* sprawy z I postępowania odrębnego ( 425-452 )
= rozwód- skład 1s +2 ł
= separacja na żądanie jednego z małżonków- skład 1 s+ 2ł
= unieważnienie małżeństwa- skład 1-osobowy
= ustalenie istnienia lub nieistnienia małżeństwa- 1-osobowy
- o roszczenia wynikające z ustawy prawo prasowe
- o ochronę praw autorskich i pokrewnych ( osobistych i majątkowych ), dotyczących
wynalazków, wzorów użytkowych, wzorów przemysłowych, znaków towarowych,
oznaczeń geograficznych i topografii układów scalonych.
- o prawa majątkowe, w których WPS przekracza 75 tyś. , a w sprawach
gospodarczych 100 tyś.
= WPS- w postępowaniu I instancji:
* art. 479 1 KPC
* do 75 tyś. i 100 tyś w gospodarczych- SR
* powyżej 75 tyś. i 100 tyś.- SO
= WPZ- w postępowaniu II instancji- art. 368 KPC
* art. 398 2 KPC
+ Skarga kasacyjna jest niedopuszczalna, w sprawach :
# o prawa majątkowe- jeśli WPZ jest niższy od 50 tyś.
# w sprawach gospodarczych- jeśli WPZ jest niższy od 75 tyś.
# w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń- jeśli WPZ jest niższy od
10 tyś.
+ Skarga kasacyjna przysługuje niezależnie od WPZ z zakresu ubezpieczeń:
# w sprawach o przyznanie i o wstrzymanie emerytury lub renty
# w sprawach o objęcie obowiązkiem ubezpieczenia społecznego
+ Skarga kasacyjna nie jest niedopuszczalna co do:
# rozwodu, separacji, alimentów, o czynsz z najmu i dzierżawy, o naruszenie
posiadania
# kar porządkowych, świadectwa pracy, deputaty i ekwiwalentu
# spraw rozpoznawanych w postępowaniu uproszczonym
+ Skarga kasacyjna jest niedopuszczalna od wyroku ustalającego nieistnienie
małżeństwa lub orzekającego unieważnienie małżeństwa, jeśli choćby jedna
ze stron po uprawomocnieniu się wyroku zawarła związek małżeński.
* art. 519 1
* art. 22- w sprawach świadczeń powtarzających się, wartość WPS oblicza się
mnożąc kwotę przez 12
- o wydanie orzeczenia zastępującego uchwałę o podziale spółdzielni
- o uchylenie, stwierdzenie nieważności lub o ustalenie nieistnienia uchwał
organów osób prawnych lub jednostek organizacyjnych niebędących osobami
prawnymi, którym ustawa przyznaje zdolność prawną
- o zapobieganie i zwalczanie nieuczciwej konkurencji
c: WARTOŚĆ PRZEDMIOTU SPORU - art. 19 KPC
w każdej sprawie majątkowej określenie WPS spoczywa na powodzie- art. 187 § 1
w roszczeniach pieniężnych, powód nie musi określać WPS, ponieważ podana kwota
roszczenia stanowi WPS.
w pozostałych sprawach majątkowych WPS musi być obligatoryjnie określony, nawet
jeśli nie miałby wpływu na właściwość rzeczową sądu.
art. 20 KPC- do WPS nie wlicza się:
- odsetek
- pożyczek
- kosztów żądanych obok roszczenia głównego
art. 21 KPC- przy dochodzeniu kilku roszczeń- powód ma zliczyć wszystkie WPS.
art. 23 KPC- WPS w przypadku istnienia, unieważnienia i rozwiązania umowy najmu
- jeśli umowa na czas oznaczony - WPS za czas sporny, maksymalnie do 1 roku
- jeśli umowa na czas nieoznaczony- WPS to suma czynszu za okres 3 miesięcy
WPS decyduje o :
- właściwości rzeczowej sądu
- kosztach procesu
art. 25 KPC- sąd z urzędu na posiedzeniu niejawnym dokonuje przed doręczeniem
pozwu sprawdzenia WPS
- sąd może w razie wątpliwości co do wysokości WPS zarządzić dochodzenie.
- po doręczeniu pozwu sąd może sprawdzić WPS tylko na wniosek- zarzut pozwanego
- jeśli sąd po określeniu WPS określi się za niewłaściwy, przekaże sprawę sądowi
który jest właściwy, a jeśli właściwych sądów jest kilka, wskazany przez powoda.
d: art. 379 pkt. 6 KPC
można rozróżnić 2 możliwości:
- orzeka SR w sprawie, w której powinien orzekać SO
= bez względu na WPS :
* stanowi nieważność postępowania co do art. 17 pkt. 1,2,3, 41 , 42
= ponieważ WPS przekracza 75 tyś. i 100 tyś.:
* nie ma nieważności postępowania, jest uchybienie !
- orzeka SO w sprawie, w której powinien orzekać SR
= nie ma nieważności, jest uchybienie procesowe !
e: właściwość rzeczowa w postępowaniu nieprocesowym:
zasada: właściwym jest SR
wyjątek:
- art. 544 § 1 KPC- sprawa o ubezwłasnowolnienie- SO/ 3 sędziów
= postępowanie toczy się przy udziale prokuratora
- art. 567 1 KPC- sprawa o separacje na zgodny wniosek i zniesienie separacji-
SO/ 3 sędziów
- art. 691 1 § 1 KPC- SO
f: właściwość rzeczowa w postępowaniach odrębnych:
sprawy małżeńskie- SO- 425
sprawy ze stosunków między rodzicami, a dziećmi- SR- 453 w zw. 17 pkt. 1 cz. 2
naruszenie posiadania- SR- 17 pkt. 4
sprawy z zakresu prawa pracy- SR- 461 §1 1
sprawy z zakresu ubezpieczeń- SR i SO - 477 8 § 1,2
sprawy gospodarcze- do 100 tyś.-SR, powyżej 100 tyś.- SO
sprawy rozpoznawane w postępowaniu upominawczym i nakazowym- SR/SO-
kwestia WPS 75 tyś. lub 100 tyś.
PRZESZKODĄ PROCESOWĄ JEST :
brak przesłanki formalnej pozytywnej
istnienie przesłanki formalnej negatywnej
Sąd bada zaistnienie przeszkody procesowej z URZĘDU w każdym stanie postępowania.
Zaistnienie przeszkody procesowej skutkuje NIEWAŻNOŚCIĄ POSTĘPOWANIA
( postanowienie o odrzuceniu pozwu?- kończące sprawę?) - art. 199 KPC
- WZGLĘDNE:
= DODATNIE:
1. właściwość sądu poza wypadkiem z art. 379 pkt. 6 KPC
I. WŁAŚCIWOŚĆ RZECZOWA z wyjątkiem art. 379 pkt. KPC
II. WŁAŚCIWOŚĆ MIEJSCOWA ( art. 27-46 KPC )
dzieli się :
a: właściwość ogólna
( brana na zarzut pozwanego pod uwagę )
# miejsce zamieszkania pozwanego ( miejscowość w którym osoba fizyczna przebywa z
zamiarem stałego pobytu )- przed sąd okręgu w którym zamieszkuje pozwany !!
# miejsce pobytu na terenie RP ( jeśli nie jest znane miejsce zamieszkania )
# ostatnie miejsce zamieszkania pozwanego
# SP- sąd siedziby państwowej jednostki organizacyjnej
# osoba prawna- sąd miejsca siedziby osoby prawnej
b: właściwość szczególna
# jeśli właściwych jest sądów kilka, lub powództwo wytacza się przeciwko kilku osobom,
wybór między tymi sądami należy do powoda!
# jeśli nieruchomość jest na dwóch okręgach- wybiera powód
przemienna
( brana na zarzut pozwanego pod uwagę )
- mamy z nią do czynienia , gdy powództwo powód może wytoczyć ALBO :
= przed sąd właściwości ogólnej ALBO
= przed sąd właściwości przemiennej- art. 31 KPC :
+ alimenty, ustalenie ojcostwa= sąd miejsca zamieszkania osoby uprawnionej
+ roszczenia przeciwko przedsiębiorcy ( roszczenia majątkowe )= sąd okręgu, w
którym jest oddział lub zakład przedsiębiorcy
+ roszczenie z umów ( powództwo o ustalenie istnienia umowy, jej wykonaniu, jej
rozwiązaniu lub unieważnieniu )= sąd miejsca wykonania umowy
+ roszczenie z deliktu = przed sąd okręgu w którym powstała szkoda
+ powództwo o zapłatę wynagrodzenia pełnomocnika = sąd miejsca, gdzie
pełnomocnik prowadził sprawę
+ powództwo o roszczenie ze stosunku najmu lub dzierżawy nieruchomości =
sąd miejsca położenia nieruchomości
+ powództwo przeciw zobowiązaniu z weksla lub czeku = sąd miejsca płatnika
+ powództwo z zakresu prawa pracy = sąd właściwości ogólnej pozwanego lub
sąd okręgu w którym praca była, miała być lub jest wykonywana, lub przed sąd
zakładu pracy.
wyłączna
( brana pod uwagę z urzędu )
- jest brana pod uwagę jako pierwsza, gdyż wyłącza stosowanie właściwości ogólnej i
przemiennej.
- naruszenie właściwości wyłącznej jest jedynie uchybieniem procesowy !
- katalog spraw właściwości wyłącznej:
= art. 38 KPC:
+ sprawy o własność -
+ sprawy o prawo rzeczowe - sąd miejsca położenia nieruchomość
+ sprawy o posiadanie -
+ sprawy o służebność gruntową- sąd miejsca nieruchomości obciążonej.
= art. 39 KPC:
+ sprawa z tytułu:
* testamentu, zachowku- sąd ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy
* zapisu, polecenia -
= art. 40 KPC:
+ sprawa ze stosunku członkostwa spółdzielni, spółki, stowarzyszenia wytacza się
przed sąd siedziby
= art. 41 KPC:
+ w sprawach ze stosunku małżeńskiego właściwym sądem jest:
* sąd okręgu, w którym małżonkowie mieli ostatnie miejsce pobytu- jeśli BRAK
* sąd miejsca zamieszkania pozwanego- jeśli BRAK
* sąd miejsca zamieszkania powoda.
= art. 42 KPC :
+ w sprawach między rodzicami , a dziećmi :
* sąd właściwy według właściwości ogólnej
* sąd właściwy według miejsca zamieszkania powoda
III. WŁAŚCIWOŚĆ FUNKCJONALNA
a: podział funkcji między sądy cywilne co do czynności procesowych
b: SĄD REJONOWY :
art. 185 KPC- postępowanie pojednawcze fakultatywne ( jeszcze przed wytoczeniem
powództwa )
art. 505 1 KPC- postępowanie uproszczone
- § 2- bez względu na WPS- do 75 tyś.- SR,
- powyżej 75 tyś.- tryb zwykły- właściwy SO !
art. 505 28 KPC- postępowanie elektroniczne ( E-sąd w Lublinie )
art. 369 § 1 KPC- przyjmowanie środków odwoławczych( apelacji, zażaleń)
oraz weryfikacja ich warunków formalnych
art. 395 § 2 KPC- rozpoznawanie zażaleń na swoje postanowienia
- SR może na posiedzeniu niejawnym uchylić zaskarżone postanowienie wydane
przez siebie, nie przekazywać akt sprawy do sądu II instancji i rozpoznać sprawę
na nowo
art. 484 1 §1 KPC- nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym ( do 75 tyś WPS)
art. 497 1 § 1 KPC- nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym ( do 75 tyś WPS)
art. 117 § 2 KPC- wniosek od ustanowienie adwokata lub radcy prawnego
art. 311 KPC- postępowanie o zabezpieczenie dowodu w sytuacji nie cierpiącej
zwłoki lub gdy się postępowanie nie rozpoczęło.
art. 344 KPC- wyrok zaoczny wydaje i sprzeciw pozwanego rozpoznaje SR
art. 1214 KPC- nadanie klauzuli wykonalności wyrokom sądów polubownych
c: SĄD OKRĘGOWY:
art. 18 KPC- rozpoznaje sprawę przekazaną przez SR ze względu na zagadnienie
prawne budzące poważną wątpliwość
przyjmowanie środków odwoławczych wydanych przez siebie i weryfikacja
warunków formalnych - art. 369, 397
rozpoznawanie środków odwoławczych od orzeczeń SR
rozpoznawanie zażaleń na własne postanowienia w trybie art. 395 §2 KPC
art. 52 KPC- orzekanie o wyłączeniu sędziego SR, jeśli sąd ten nie może wyłączyć
sędziego z powodu niewystarczającej liczby sędziów
art. 44 KPC- wyznaczenie sądu w wypadku istnienia przeszkody co do sądu
właściwego
art. 484 1 KPC- wydanie nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym
art. 497 1 KPC- wydanie nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym
d: SĄD APELACYJNY :
art. 367 KPC- rozpoznanie środków odwoławczych od orzeczeń sądów okręgowych
wydanych w I instancji .
art. 398 5§ 1 KPC- przyjmowanie skargi kasacyjnej od własnego orzeczenia
art. 394 1§1 KPC- przyjmowanie zażaleń do SN na postanowienia SA odrzucające
skargę kasacyjną oraz odrzucające skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem
prawomocnego orzeczenia
art. 398 1 §1 KPC- przyjmowanie zażaleń na własne postanowienia kończące sprawę
art. 394 1§ 2 KPC- przyjmowanie zażaleń do SN na postanowienia wydane przez
SA w wyniku rozpoznania zażalenia na postanowienie sądu I instancji
art. 398 6 §2 KPC- kontrola skargi kasacyjnej pod względem formalnym
art. 395 §2 KPC- rozpoznanie zażaleń co do własnych postanowień, jeśli jest ono
oczywiście uzasadnione
art. 394 §1 pkt. 10 KPC- przyjmowanie zażaleń na oddalenie wniosku o wyłączenie
art. 52 § 1 KPC- orzekanie o wyłączeniu sędziego SO jako sądu I instancji, jeśli w
tym sądzie nie było wystarczającej liczby sędziów do wyłączenia sędziego
f: SĄD NAJWYŻSZY :
art. 398 1 §1 KPC- rozpoznaje skargę kasacyjną
art. 424 7 KPC- rozpoznanie skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem
prawomocnego orzeczenia
art. 394 1 §3 KPC- rozpoznaje zażalenia od postanowień SA
art. 398 6 § 3 KPC- kontrola skargi kasacyjnej pod względem formalnym
art. 398 15§1 KPC- w wypadku uwzględnienia skargi kasacyjnej, SN może wskazać
inny sąd II instancji lub I instancji do rozpoznania ponownego konkretnej sprawy
art. 390 §1 KPC- rozstrzyga zagadnienia prawne budzące poważne wątpliwości przy
rozpatrywaniu apelacji
art. 398 17 § 1 KPC- rozstrzygnięcie zagadnienia prawnego budzącego poważną
wątpliwość przy rozpatrywaniu skargi kasacyjnej w powiększonym składzie
orzekanie o wyłączeniu sędziego SA, jeśli nie ma on odpowiedniej liczby sędziów
którzy mogą wyłączyć tego sędziego
STRONY UMOWĄ STRON nie mogą zmienić właściwości:
rzeczowej
miejscowej wyłącznej
funkcjonalnej
Mamy też dwa rodzaje właściwości będące wyjątkiem od właściwości ustawowej:
I. Właściwość UMOWNA:
1. UMOWA PROROGACYJNA( umowa o właściwość )- prorogatio fori
a: strony mogą się umówić co do właściwego sądu jeśli spełnią warunki:
zgodny przejaw woli stron stosunku cywilnoprawnego
forma pisemna
oznaczenie stosunku prawnego, z którego spór wynikł lub może wyniknąć
nie mogą te postanowienia naruszać właściwości miejscowej wyłącznej
b: odnosi się tylko do trybu postępowania procesowego !
c: dotyczy tylko właściwości miejscowej !
d: wraz z wniesieniem pozwu należy dołączyć umowę pisemną o zmianie właściwości
e: jeśli powód wniesie skargę do sądu niewłaściwego( właściwego ustawowo, niewłaściwego
umownie) - sąd nie może się uznać za niewłaściwy.
powinien przekazać odpis pozwu pozwanemu
pozwanemu przysługuje sprzeciw o niewłaściwości sądu
zarzut ten pozwany może zgłosić do wdania się w spór co do istoty sprawy
- jeśli zgłosi- sąd wyda postanowienie o niewłaściwości i przekaże sprawę do sądu
właściwego- art. 200
jeśli go nie zgłosi i wda się w spór- milcząca umowa o właściwości sądu
2. Właściwość DELEGACYJNA:
a: 2 rodzaje:
ze względów koniecznych
- jeśli na podstawie Kodeksu i okoliczności sprawy nie da się określić właściwość
miejscową, SN na posiedzeniu niejawnym oznaczy sąd właściwy
- jeśli sąd właściwy z powodu przeszkody nie może rozpoznać sprawy, sąd nad nim
przełożony wyznaczy na posiedzeniu niejawnym inny sąd
ze względów celowościowych :
- art. 461 § 3 KPC- jeśli przemawiają względy celowościowe, sąd właściwy na zgodny
wniosek stron może przekazać sprawę do rozpoznania innemu równorzędnemu sądowi
pracy i ubezpieczeń społecznych . Sąd któremu przekazano sprawę jest postanowieniem
związany
- SN po uwzględnieniu skargi kasacyjnej i uchyleniu zaskarżonego orzeczenia w całości
lub części może przekazać sprawę do rozpoznania innemu sądowi równorzędnemu.
BADANIE NIEWŁAŚCIWOŚCI SĄDU :
1. NIEWŁAŚCIWOŚĆ( sprawa została skierowana do sądu niewłaściwego miejscowo lub
rzeczowo)
a: uprzednia ( po wniesieniu pozwu)
sąd bada z urzędu swoją właściwość rzeczową, miejscową i funkcjonalną
jeśli stwierdzi niewłaściwość- wydaje postanowienie o przekazaniu sprawy sądowi
właściwemu- art. 200 §1 KPC
b: następcza
niewłaściwość usuwalna ( dotyczy naruszenia właściwości miejscowej przemiennej i
ogólnej )
- sąd bierze tę niewłaściwość tylko na zarzut pozwanego zgłoszony przed wdaniem się
w spór co do istoty sprawy
- do doręczenia pozwu pozwanemu, sąd bierze tę niewłaściwość z urzędu
niewłaściwość nieusuwalna ( dotyczy właściwości rzeczowej, miejscowej wyłącznej i
funkcjonalnej )
- jest badana z urzędu w każdym stanie sprawy
- jeśli pozew wpłynie podczas wstępnej kontroli Przewodniczący bada niewłaściwość
nieusuwalną . Jeśli stwierdzi niewłaściwość:
= kieruje sprawę na posiedzenie niejawne
= sąd w składzie 1 osobowym wydaje postanowienie o przekazaniu sprawy sądowi
właściwemu
= sąd któremu sprawa została przekazana jest związany tym postanowieniem , z wyj. :
Jeśli sprawę przekaże:
* SR do SR- jest związany postanowieniem- zażalenie
* SO do SO- jest związany postanowieniem- zażalenie
* SO do SR- jest związany postanowieniem- zażalenie
* SR do SO- nie jest związany postanowieniem - brak zażalenia
= art. 394 §1 pkt. 1 KPC- na przekazanie sprawy sądowi równorzędnemu lub
niższemu przysługuje zażalenie
Wdanie się W SPÓR CO DO ISTOTY SPRAWY :
w odpowiedzi na pozew przed pierwszą rozprawą-fakultatywne art. 207
odpowiedź na pozew s prawach zawiłych - może być oblig- art. 207 §2 KPC
jeśli sąd w postępowaniu nakazowym i upominawczym nie wydał nakazu zapłaty,
pozwany musi złożyć odpowiedź na pozew w ciągu 2 tygodni od otrzymania pozwu-
art. 47914
najpóźniej w spór można się wdać:
- na pierwszej rozprawie
- w sprzeciwie od wyroku zaocznego !
2. właściwy tryb rozpoznania sprawy ( art. 201-202 KPC)
a: każda sprawa powinna być rozpoznana przez sąd w trybie właściwym
b: najpierw bada się tryb procesowy lub nieprocesowy
c: w ramach trybu procesowego bada się postępowania odrębne
d: właściwy tryb jest względną przesłanką procesową dodatnią
sąd bierze pod rozwagę z urzędu w I instancji
niewłaściwy tryb nie prowadzi do nieważności postępowania
e: jeśli sprawę wszczęto lub prowadzono w trybie niewłaściwym- SĄD:
rozpozna ją w trybie właściwym LUB
przekaże właściwemu sądowi do rozpoznania w trybie właściwym:
- jeśli przekazuje SR do SO- SO nie jest związany postanowieniem
f: czynności dokonane w niewłaściwym trybie pozostają w mocy, ale strona, której
nie było przy jakiejś czynności, może żądać jej ponownego przeprowadzenia.
= UJEMNA:
1. zapis na sąd polubowny ( art. 1165 KPC)
a: jest umową przed procesową stron, na podstawie której strony przekazują
przekazują rozstrzygnięcie sprawy sądowi polubownemu.
umowę mogą zawrzeć wszystkie osoby w granicach prawa
umowa powinna być zawarta w formie pisemnej- art. 1162 KPC
- forma jest spełniona jeśli strony zapis zawarły w pismach wymienionych między
sobą lub w oświadczeniach złożonych za pomocą środka porozumienia na odległość.
zapis na sad polubowny może być zawarty w:
- odrębnej umowie
- tzw. klauzuli arbitrażowej- umowie podstawowej regulującej stosunek stron.
- statucie spółki handlowej , spółdzielni, stowarzyszenia.
b: skład zapisu:
OBLIGATORYJNE ELEMENTY:
- wskazanie przedmiotu sporu
- wskazanie stosunku prawnego z którego spór wynika, lub może wynikać
FAKULTATYWNE ELEMENTY :
- wskazanie stałego sądu polubownego
- postanowienia co do mocy wiążącej regulaminu tego stałego sądu arbitrażowego
- liczbę sędziów sądu polubownego :
= jeśli nie określą- art. 1169§2 KPC- 3 arbitrów
- sposób powołania arbitrów:
- zasady i sposób postępowania przed sądem polubownym
- język w którym ma być prowadzone postępowanie
= w razie braku ustalenia decyduje sąd polubowny.
c: art. 1161 § 2 KPC
postanowienia zapisu na sąd polubowny naruszające zasadę równości stron, a w
szczególności uprawniające tylko jedną ze stron do wytoczenia powództwa przed
sąd polubowny są BEZSKUTECZNE
d: zapis na sąd polubowny może być dokonany:
osobiście lub
przez pełnomocnika( dokonanie zapisu obejmuje udzielone pełnomocnictwo)
e: zapis na sąd polubowny traci moc, gdy:
strony zawarły umowę o rozwiązaniu zapisu
upłynął czas na jaki został on zawarty
arbiter lub przewodniczący wskazany w zapisie odmawia pełnienia funkcji
sąd polubowny przyjęty w zapisie nie przyjął sprawy do rozpoznania.
f: zapis na sąd polubowny jest przesłanką formalną względną, negatywną
art. 1165 KPC- w razie wniesienia do sądu sprawy, sąd ten ODRZUCI pozew
lub wniosek o wszczęcie postępowania nieprocesowego, jeśli sprawa jest objęta
zapisem na sąd polubowny , jeśli pozwany lub uczestnik podniósł zarzut zapisu
na sąd polubowny przed wdaniem się w spór co do istoty sprawy.
sąd NIE ODRZUCI POZWU lub WNIOSKU po zgłoszeniu zarzutu, jeśli zapis:
jest:
- nieważny, bezskuteczny, niewykonalny, utracił moc
- gdy sąd polubowny orzekł że jest niewłaściwy .
g: strony mogą zabezpieczyć roszczenia dochodzone przed sądem polubownym przez
sąd cywilny- art. 730 § 2 KPC
h: ARBITER :
osoba fizyczna
bez względu na obywatelstwo
z pełną zdolnością do czynności prawnych
NIE może być sędzia państwowy( może być sędzia w stanie spoczynku)
2. niezłożenie kaucji aktyrycznej ( art. 1119 KPC )
a: KAUCJA AKTORYCZNA- to złożenie kaucji na zabezpieczenie kosztów procesu
zgodnie z art. 1119 KPC przez powoda- cudzoziemca na żądanie pozwanego.
b: jest środkiem zabezpieczenia kosztów procesu
c: niezłożenie kaucji jest przesłanką procesową względną ujemną
d: Podmiot składający kaucję:
powód- bezpaństwowiec
powód- nie mający miejsca zamieszkania lub stałego pobytu w RP lub innym
państwie członkowskim UE.
e: ZWOLNIENIA OD ZŁOŻENIA KAUCJI AKTORYCZNEJ :
pozwany ma majątek na terenie RP do zabezpieczenia roszczenia
pozwanemu przysługuje lub skorzystał ze zwolnienia od kosztów
w sprawach:
- małżeńskich niemajątkowych
- z powództwa wzajemnego
- z postępowania nakazowego
- z postępowania upominawczego
- z postępowania uproszczonego
które obie strony poddały jurysdykcji sądów polskich ( umowa prorogacyjna)
orzeczenie sądu polskiego o zasądzeniu kosztów było wykonalne w państwie
powoda
f: Termin złożenia żądania pozwanego zabezpieczenia kosztów przez powoda:
najpóźniej - przy pierwszej czynności procesowej:
- przy odpowiedzi na pozew
- ustnie do protokołu rozprawy po wywołaniu sprawy
w toku sprawy tylko wtedy, gdy:
- w toku pozwany dowiedział się, że powód nie ma miejsca zamieszkania lub
stałego pobytu na terenie RP lub UE
- w toku procesu odpadła przesłanka zwolnienia od kosztów pozwanego
g: sąd wyznacza termin powodowi do złożenia kaucji
po jego bezskutecznym upływie- sąd ODRZUCA POZEW lub WNIOSEK na
wniosek pozwanego i orzeka o kosztach jak przy cofnięciu pozwu.
h: ZASPOKOJENIE Z KAUCJI :
po uprawomocnieniu się wyroku :
- pozwany musi złożyć wniosek o zaspokojenie w terminie 1 miesiąca od
uprawomocnienia.
- z braku wniosku w terminie 1 miesiąca, sąd zwróci koszty powodowi na jego
żądanie.
- z braku zasądzenia kosztów pozwanemu, sąd zwróci koszty powodowi bez
terminu 1 miesiąca, od razu po uprawomocnieniu.
i: z kaucji aktorycznej pozwany ma pierwszeństwo zaspokojenia przed wszystkimi
wierzycielami powoda.
3. zawarcie umowy derogacyjnej ( art. 1105 KPC )
a: jest to umowa stron o wyłączeniu jurysdykcji krajowej
b: jest przeciwieństwem :
jurysdykcji krajowej
umowy prorogacyjnej
c: jest przesłanką względną ujemną procesową
d: art. 1105 KPC- umowa będzie skuteczna, jeśli:
zawarta na piśmie
jest możliwa według przepisów państwa obcego
jeśli obie strony mogą wytoczyć powództwo przed sąd państwa obcego
e: umowa derogacyjna nie może być zawarta:
w sprawach należących do wyłącznej jurysdykcji sądów polskich
w sprawach z zakresu prawa pracy, chyba, że umowę zawarto po powstaniu sporu
w sprawach w których stroną jest konsument, chyba, że:
- konsument może wytoczyć powództwo przed sąd państwa obcego
f: sąd bierze pod rozwagę tylko NA WNIOSEK POZWANEGO przed wdaniem się
w spór co do istoty sprawy.
4. immunitet dyplomatyczny pozwanego ( art. 1111-1116 KPC )
a: immunitet sądowy
immunitet dyplomatyczny pozwanego
immunitet konsularny pozwanego
b: immunitet sądowy nie obejmuje:
spraw z zakresu prawa rzeczowego co do własności prywatnych na terenie RP
spraw z zakresu spadków , w których osoby te występują jako spadkobiercy lub
zapisobiorcy w charakterze osób prywatnych
c: art. 1113 KPC- IMMUNITET SĄDOWY :
sąd bierze pod rozwagę z urzędu w każdym stanie sprawy
w razie stwierdzenia istnienia immunitetu sądowego, sąd ODRZUCA pozew lub
wniosek
rozpoznanie sprawy z naruszeniem immunitetu powoduje NIEWAŻNOŚĆ
POSTĘPOWANIA
jeżeli w toku postępowania osoba pozwana nabędzie immunitet sądowy, sąd:
- NIE MOŻE odrzucić pozwu
- MUSI umorzyć postępowanie w sprawie.
= art. 355 KPC- można na posiedzeniu niejawnym
= formalne zakończenie postępowania- zamyka umorzenie drogę do wydania
wyroku.