NOTATKI Z CW. Z DRZONKIEM Z POPRZEDNIEGO ROKU;
ĆWICZENIA
Polityka zagraniczna Polski po 1945 roku
21 marca 1990 roku - traktat o stosunkach handlowych i gospodarczych między Polską a USA (Waszyngton).
28 lipca 1993 roku - konkordat ze Stolicą Apostolską (Warszawa)
26 kwietnia 1994 roku - traktat z Litwą o przyjaznych stosunkach… (Wilno)
26 kwietnia 1990 roku - expose Skubiszewskiego (KBWE, organizacje europejskie, m in. Wspólnoty Europejskie, Rada Europy; wymienione państwa - ZSRR, Niemcy, Czechosłowacja, Węgry, Austria, Jugosławia, Włochy, Szwecja). Bez NATO.
24 październik 1945 roku - założenie ONZ (Polska)
20 styczeń 1949 rok - założenie RWPG (Polska)
14 maj 1955 roku - założenie Układu Warszawskiego (Polska)
1 sierpień 1975 roku - akt końcowy KBWE w Helsinkach (33 państwa Europy + USA i Kanada, bez Albanii).
15 luty 1991 roku - Założenie Trójkąta Wyszehradzkiego (Polska, Czechosłowacja, Węgry)
sierpień 1991 rok - założenie Trójkąta Weimarskiego (Polska, Francja, Niemcy)
26 listopad 1991 roku - Rada Europy (Polska)
21 grudnia 1992 roku - CEFTA (Strefa Wolnego Handlu, Polska)
27 lipca 1991 roku (Inicjatywa Środkowoeuropejska, Polska)
22 listopad 1996 roku - OECD (Polska)
1992 rok - Rada Państw Morza Bałtyckiego (Polska)
12 marzec 1999 roku - NATO (Polska)
Rola Stanów Zjednoczonych na przełomie XX i XXI wieku:
17 grudnia 1992 roku - powstaje NAFTA
Oblicza Bałkanów w latach 90-tych
28 czerwca 1991 roku - UE wysyła misję dyplomatyczną do Słowenii i Chorwacji
1991 rok - kryzys uznaniowy (Zachód nie uznaje nowopowstałych państw na Bałkanach)
23 grudnia 1991 rok - Niemcy uznają Słowenię i Chorwację (od teraz wojna na Bałkanach jest międzynarodowa)
Styczeń 1993 - plan Vance'a i Owena dotyczący Jugosławii (luźna konfederacja z 10 nieetnicznych prowincji, Sarajewo pod zarządem ONZ), pomysł upadł
Wielka Albania - Kosowo, Albania, N Macedonia
Kosowo - akcja USA w ramach NATO, bez zgody ONZ
Była Republika Federacji Jugosławii Macedonia - pełna nazwa Macedonii
Macedonia, Stolica Apostolska, Łotwa - uznały Tajwan
Czerwiec 1999 - dowódca wojsk lądowych (gen. Jackson z Anglii); dowódca wojsk powietrznych (gen. Clark z USA)
Front Royaumont - Konferencja Pokojowa dla BiH z 13 grudnia 1995 roku (inicjatywa Francji) z udziałem 27 państw
PSEPW = Pakt Stabilności dla Europy Południowo - Wschodniej (10 czerwca 1999 roku)
Bośnia i Hercegowina - Jugosławia w miniaturze
6 enklaw (stref bezpieczeństwa) - Sarajewo, Srebrenica, Gorażde, Żepa, Tuzla, Bihać
Bułgaria i Turcja - przeciwko Serbii (podczas wojny w Jugosławii)
Autokefalia - odłączenie prawosławnego kościoła Czarnogóry od serbskiego kościoła ortodoksyjnego
Prawo interwencji humanitarnej - atak na Kosowo
Zbiorowe bezpieczeństwo - art. 42 Karty NZ (pomysł na atak na Kosowo)
Doktryna „zero strat” - atak na Kosowo
Pętla Primakowa - podczas wojny w Kosowie (premier Rosji zawrócił nad oceanem w drodze do Waszyngtonu)
Kosowarzy - albańska ludność Kosowa
Rosja w epoce postzimnowojennej
Kwiecień 1996 rok - ZBiR (Stowarzyszenie Suwerennych Republik) (23 maja 1997 roku podpisanie statutu organizacji)
8 grudnia 1991 roku - powstaje WNP (Białoruś, Rosja, Ukraina), dołączają Azerbejdżan, Armenia, Kazachstan, Kirgizja, Mołdawia, Tadżykistan, Turkmenistan, Uzbekistan, Gruzja
Marzec 1994 rok - unia celna Rosja - Białoruś, Kazachstan
Prezydent Turkmenistanu - Saparmurad Nijazow (Turkmenbasza - ojciec Turkmenów)
Prezydent Uzbekistanu - Karimow
Prezydent Tadżykistanu - Rachmanow (2003 rok - pierwsza wizyta w Polsce)
Bliska zagranica - kraje nadbałtyckie
Doktryna dwóch granic - zewnętrzna granica Rosji jest także granicą WNP
Oś bizantyjska - Rosja, Grecja, Iran, Armenia (prorosyjska)
Oś prozachodnia - Turcja, Azerbejdżan, Gruzja, Uzbekistan
Caspian region = kraje Zakaukazia (Armenia, Azerbejdżan, Gruzja), kraje Azji Środkowej (Kazachstan, Kirgistan, Tadżykistan, Turkmenistan, Uzbekistan), basen Morza Kaspijskiego, Rosja, Iran
Ślub syna Akajewa (Kirgistan) z córką Nazarbajewa (Kazachstan)
Problem niemiecki po II wojnie światowej
Jałta (4 luty - 11 luty 1945 roku)
Poczdam (17 lipiec - 2 sierpień 1945 roku)
Blokada Berlina przez ZSRR (24 czerwiec 1948 - 4 maj 1949 roku)
2 grudnia 1946 - powstaje Bizonia (strefa brytyjska i amerykańska)
8 kwiecień 1948 - powstaje Trizonia (do Bizonii dochodzi strefa francuska)
7 wrzesień 1949 roku - powstaje RFN (pierwsze posiedzenie Bundestagu)
3 październik 1990 roku - formalne zjednoczenie się Niemiec
13 sierpnia 1961 roku - mur berliński
Główne porozumienia rozbrojeniowe
SALT I - (Rokowania w Sprawie Ograniczenia Broni Strategicznej) z 26 maja 1972 roku z Moskwy, ABM (system obrony przeciwrakietowej), ICBM (strategiczne zbrojenia ofensywne)
SALT II - podpisany 18 czerwca 1979 roku w Wiedniu
SDI - Inicjatywa Obrony Strategicznej (gwiezdne wojny)
INF - Układ o Całkowitej Likwidacji Rakiet Krótkiego i Średniego Zasięgu (podpisany 8 grudnia 1987 roku w Waszyngtonie)
NPT - Układ o Nierozprzestrzenianiu Broni Jądrowej z 1 lipca 1968 roku (nieproliferacja) pomiędzy USA, ZSRR, Wielką Brytanią; w 1992 roku przystąpiły Chiny i Francja
START I (Rozmowy w Sprawie Redukcji Zbrojeń Strategicznych) z 31 lipca 1991 roku (Gorbaczow, Bush)
START II - układ z 3 stycznia 1993 roku (Bush, Jelcyn), nie wszedł w życie
Maj 1995 rok - protokół lizboński (potwierdzenie START I)
Układ z Tlateloco - układ z 14 lutego 1967 roku (zakaz broni jądrowej w Ameryce Łacińskiej)
Układ z Rarotonga z 6 sierpnia 1985 roku (SE rejon Pacyfiku wolny od broni jądrowej)
Zdemilitaryzowane szlaki wodne - Cieśnina Magellana, Kanał Sueski, Kanał Panamski, Wyspy Alandzkie, Spitsbergen
Międzynarodowe organizacje regionalne (OJA, ASEAN, SAARC)
Karta OJA (Organizacja Jedności Afrykańskiej) podpisana 25 maja 1963 roku w Addis Abebie, siedziba w Addis Abebie (Etiopia) przez 32 państwa afrykańskie
ASEAN (stowarzyszenia Narodów Południowo-Wschodniej Azji) powstało 8 sierpnia 1967 roku w Bangkoku, organizacja otwarta; ZOPFAN - 10 członków (Strefa Pokoju, Wolności i Neutralności)
CEPT (plan ceł preferencyjnych w ASEAN)
SAARC (Stowarzyszenie Współpracy Regionalnej Azji Południowej) założyło 7 państw (Indie, Pakistan, Sri Lanka, Bangladesz, Nepal, Bhutan, Malediwy), siedziba w Katmandu (stolica Nepalu). Tylko współpraca gospodarcza!!!
Liga Państw Arabskich i Organizacja Państw Amerykańskich
LPA (Liga Państw Arabskich) powstała 22 marca 1945 roku w Kairze (organizacja regionalna), siedziba w Kairze
Protokół Aleksandryjski - na konferencji w Aleksandrii 25 września 1944 roku (cele i zasady działania jednoczących się państw)
OPEC (Organizacja Arabskich Krajów Eksportujących Ropę Naftową)
OPA (Organizacja Państw Amerykańskich) powstała w 1948 roku w Bogocie (przekształcona z Unii Panamerykańskiej), pomysłodawca - premier Wielkiej Kolumbii Bolivar; należy 35 państw
Pakt Rio - podpisany 2 września 1947 roku w Rio de Janeiro (21 państw)
Proces dekolonizacji; państwa niezaangażowane i neutralne
Szwajcaria, Austria (1955 rok), Laos (1962 rok) - państwa trwale neutralne
Deklaracja NZ z 1960 roku - Deklaracja o Przyznaniu Niepodległości Krajom i Ludom Kolonialnym uchwalona 14 grudnia 1960 roku na wniosek ZSRR
III etap dekolonizacji (1965 - 1975) - niepodległość dla 27 państw
Konferencja Państw Niezaangażowanych - powstał 27 kwietnia 1955 roku w Bandungu (Indonezja), przyjęto 10 zasad
Pańcza Sila (indyjsko-chiński układ w sprawie Tybetu z 1954 roku) i 5 zasad
Wyspy Palau - ostatnie zdekolonizowane (1994 rok)
KBWE i OBWE
Paryska Karta Nowej Europy - 21 listopad 1990 roku
14 październik 1964 roku - inicjatywa Adama Rapackiego (polski minister spraw zagranicznych).
Apel Budapesztański - marzec 1969 roku (apel o zwołanie konferencji poświęconej bezpieczeństwu)
Uczestnicy KBWE - 33 państwa europejskie (bez Albanii) + USA i Kanada
Trzy koszyki: bezpieczeństwo w Europie; współpraca gospodarcza, naukowo-techniczna i ochrony środowiska naturalnego; współpraca w dziedzinie humanitarnej i innych (kontakty, informacja, kultura, oświata)
Akt końcowy KBWE - Helsinki, 1 sierpnia 1975 roku (porozumienie regionalne)
24 marca 1992 roku - 25 państw KBWE podpisało w Helsinkach traktat w sprawie „otwartego nieba”
Wezwanie Czasu Przemian - dokument końcowy spotkania w Helsinkach w 1992 roku
Grudzień 1994 rok - na konferencji w Budapeszcie postanowiono zmienić KBWE w OBWE
1 stycznia 1995 roku - KBWE zmienia się w OBWE
Narodziny i upadek bloku państw socjalistycznych
1968 rok - Albania opuszcza Układ Warszawski (de facto w 1961 roku)
Układ Warszawski - powstał 14 maja 1955 roku (układ zamknięty)
1 lipca 1991 roku - w Pradze rozwiązano Układ Warszawski
18 września 1993 roku - wojska ZSRR wychodzą z Polski
RWPG (Rada Wzajemnej Pomocy Gospodarczej) - powstała na konferencji moskiewskiej (z inicjatywy Stalina) 5-8 stycznia 1949 roku.
1962 rok - Albania wychodzi z RWPG
1991 rok - RWPG zostaje rozwiązane
19 sierpień 1989 rok - Mazowiecki zostaje premierem
Pakt Północnoatlantycki i jego ewolucja
4 marca 1947 rok - układ brytyjsko-francuski (Dunkierka), przeciwko Niemcom
Traktat Brukselski (Pakt Unii Zachodniej) - 17 marzec 1948 roku (Belgia, Francja, Holandia, Wielka Brytania, Luksemburg)
Traktat Północnoatlantycki (Waszyngtoński) - 4 kwietnia 1949 roku (12 państw: Belgia, Dania, Francja, Holandia, Islandia, Kanada, Luksemburg, Norwegia, Portugalia, USA, Wielka Brytania, Włochy); wszedł w życie 24 lipca 1949 roku.
11 czerwca 1948 roku - rezolucja Vandenberga
Eurogrupa - wzmocnienie europejskiej części NATO, 1968 rok.
Rada Współpracy Północnoatlantyckiej (NACC) - członkowie NATO + państwa Europy Środkowej i Wschodniej (listopad 1991 rok).
Komitet Wojskowy - najwyższa władza wojskowa NATO (szefowie sztabów wszystkich państw, oprócz Islandii).
ACLANT (Dowództwo Połączonych Sił Zbrojnych NATO na Atlantyku) - ma pod sobą: EASTLANT (Dowództwo Wschodniego Atlantyku) z siedzibą w Northwood w Wielkiej Brytanii; WESTLANT (Dowództwo Zachodniego Atlantyku) z siedzibą w Norfolk (USA); SOUTHEASTLANT (Dowództwo Obszaru Południowo-Wschodniego) z siedzibą w Lizbonie.
Unia Zachodnioeuropejska (UZE) - powstała 23 października 1954 roku w Paryżu (cel: realizacja zbiorowej samoobrony), W systemie Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa.
Deklaracja petersburska - 19 czerwca 1992 roku (zadania UZE)
Londyn 1990 rok (szczyt NATO) - koncepcja „obecności na wysuniętym przedpolu” (akcje typu straży pożarnej zamiast akcji typu lokalnych sił policyjnych) zamiast „obrony na wysuniętych rubieżach”.
Bruksela 1994 rok (szczyt NATO) - koncepcja Połączonych Sił Wielonarodowych do Zadań Specjalnych (CJTF)
27 maja 1997 roku - Karta NATO-Rosja
WYKLADY RUSZKA;
Wykład 1:
Stosunki międzynarodowe - ogół reakcji, czyli wzajemnych spotkań interakcji, zachodzących pomiędzy jednostkami w społeczności międzynarodowej, polegających na wymianie materii i idei w środowisku międzynarodowym: wymiana materii - rzeczy, towarów (sprzedaż, kupno); wymiana idei (filozofii, nauki, sztuki, doktryn, np. Guenter Grass i „Blaszany bębenek”; cesarzowa Katarzyna czytała Woltera); środowisko międzynarodowe - terytorium (obszar, na którym dochodzi do tych reakcji, wymiany; to także czas - wydarzenia polityczne, które odbywają się w miejscu i czasie) - lądowe, morskie, powietrzne; kontekst międzynarodowy - rzutuje na dane wyobrażenie - otoczenie, które wpływa pośrednio lub bezpośrednio).
Państw na świecie jest około 202; organizacji międzynarodowych - 5.500 (NGO - są to organizacje pozarządowe, jest ich 5.000; GO - organizacje rządowe - 500); są też narody - 300 - to wszystko składa się na społeczność międzynarodową. Wszystkich jednostek w społeczności międzynarodowej jest około 6.000.
Charakter stosunków międzynarodowych: a) synoptyczny (ogólny obraz) - system całościowy, tak postrzegany; b) eksplanacyjny (wyjaśniający) - wszystko trzeba wyjaśniać, tłumaczyć, interpretować; c) kumulatywny (ogniskujący wydarzenia w jakąś teorię) - np. zbiera się wojny jugosłowiańskie i wychodzi konflikt bałkański.
Podejście do stosunków międzynarodowych: a) systemowe; b) strategiczne (traktują wydarzenia w sposób przewidywalny i decyzyjny, w jakim kierunku mają zmierzać); c) prognostyczne - występują prognozy strategiczne, związane z czasem (krótkoterminowe - na 5 lat, sprawdzalność15%; średnioterminowe - do 10 lat, sprawdzalność powyżej 10%; długoterminowe - powyżej 10 lat, sprawdzalność poniżej 5%).
Prognozy są po to, aby się przygotować.
Inna prognoza - prognozy ekstrapolacyjne - tworzone na bazie wydarzeń z historii, które miały podobne parametry, a teraz mogą się teraz rozwinąć, powtórzyć.
Typy stosunków międzynarodowych: 1. dziedzina operowania, w której się obracamy: a) gospodarcze; b) majątkowe; c) polityczne, d) kulturalne; e) sport; 2. Stan relacji między państwami: a) rywalizacja; b) współpraca; c) wojna; d) tolerancja (np. Białoruś); 3. Ze względu na zasięg stosunków międzynarodowych: a) multilateralne (wielostronne); b) regionalne (kontynentalne); c) subregionalne (Rada Nordycka); d) bilateralne (także trilateralne) - kraje Beneluksu, Rada Bałtycka; 4. kolejny typ: a) dyplomatyczne; b) konsularne.
Stosunki dyplomatyczne posługują się dorobkiem innych nauk: a) prawo międzynarodowe (nauki równoległe ze stosunkami międzynarodowymi); b) prognozologia (prognozowania przyszłości); c) system bezpieczeństwa (działania i wojny, rozbrojenia, układy rozbrojeniowe); d) polemologia (socjologiczna teoria wojny i pokoju, tłumaczy relacje); e) imagologia (nauka o obrazie narodu w postrzeganiu innych narodów, stereotyp); f) stosunki konsularne; g) stosunki dyplomatyczne; g) organizacje międzynarodowe.
Wykład 2 (Prawo międzynarodowe publiczne - geneza i stan obecny):
Prawo to jest silnie związane ze stosunkami międzynarodowymi.
A dlaczego to prawo jest publiczne - bo jest społeczność międzynarodowa, jej elementy (6.ooo - z poprzedniego wykładu) - to publiczna, ono reguluje stosunki między jednostkami, organizacjami, narodami, państwami, kiedy elementy międzynarodowe państw wchodzą ze sobą w relacje, dotyczą społeczności międzynarodowej) -nie to, co prywatne!!! - jednostki fizyczne, właściciele banków, itp.
Lex humane - prawo boskie, mamy je od urodzenia aż do śmierci; prawo naturalne, prawo do życia, przemieszczania się, religii, są nienaruszalne i niezbywalne, nawet jeśli jest się w więzieniu, bo twoja myśl jest wolna, możesz być np. myślami na Hawajach.
Prawo obywatelskie - są to prawa wtórne, prawo do głosowania, itp., nabyte później, zależne od człowieka, tu już Bóg się nie wtrąca, też są ludzkie, ale dane i można je utracić.
Ius gentium - prawo rodzajów ludzkich, podział na narody, plemiona; narody i nacjonalizm to dopiero w XIX wieku, tu chodzi o ludy, grupy etniczne. Dotyczą kontaktów między różnymi rodzajami ludzkimi, mogło ingerować i rozstrzygać; narodziło się w starożytnym Rzymie dla ich ochrony. Zdefiniował je Ulpian - dostrzegł w ius gentium dwa interesy: interes prywatny (kupców, właścicieli ziemskich; interes publiczny - republiki rzymskiej - zyskuje na prestiżu, sile, gdy wchodzi z innymi w kontakty. Byli wtedy niewolnicy, czyli rzecz mówiąca (instrumentum vocale).
Ius inter gentes - prawo między ludami, jeden z rozłamów ius gentium (F. de Uittoria i F. Suarez je wymyślili). Uittoria uznał: wtedy, gdy dochodzi do dynamicznego kontaktu - wojna, pokój, itp., relacje między ludami; pochodzi od prawa naturalnego.
Ius commune - prawo wspólnoty, narodów katolickich, wspólnota państw katolickich pod berłem papieża - oczywiście Europy, bo jest to średniowiecze, wówczas wspólnym mianownikiem była religia katolicka; kraje niekatolickie nie mogły tu należeć.
Z tych dwóch ścieżek od około 1780 roku J. Bentham stworzył jedno pojęcie - prawo międzynarodowe (international law). Wcześniej tego nie było, bo były te inne.
W polskiej terminologii od 1885 roku - od prof. F. Kasparka - przymiotniki „publiczne”, „prywatne” przyjęły się automatycznie.
Źródła prawa:
Źródła bezpośrednio tworzące prawo: a) w znaczeniu ścisłym (konwencje, traktaty, zwyczaj międzynarodowy (normy prawne, nawet nie spisane); b) wyrokowania (orzeczenia sądów, wyroki, to, co dotyczy życia człowieka i pracy tych instytucji); c) pomocnicze - nauka o stosunkach międzynarodowych (np. Wałęsa w Chinach, propozycja okrągłego stołu dla Ukrainy zgłoszona Millera); doktryny międzynarodowe (np. doktryna wojenna NATO - mogą być źródłem prawa, bo się sprawdzą).
Pośrednio tworzące prawo (potrzebują nośnika pomiędzy źródłem a prawem): a) materialne (konwencje, traktaty spisane w zbiorach, bez zwyczajów, nośnik: kodeks - zbiór dokumentów przeniósł traktat do grupowego charakteru); b) poznawcze - dotyczą okoliczności, czasu i miejsca zawarcia umów, traktatów i konwencji. Nośnikiem jest czas, miejsce i okoliczności; c) formalne (woluntarystyczne) - oparte o dobrą bądź złą wolę państw. Nośnik to też wola państwa, np. Jugosławia (w przykładzie negatywnym) - miała złą wolę i zaistniał fakt na arenie międzynarodowej; NAFTA to przykład pozytywny.
Prawo międzynarodowe - ogół norm tworzących system regulujący stosunki między państwami na arenie międzynarodowej, to suma norm.
Normy prawne (to najmniejszy element prawa międzynarodowego, najmniejsza składowa; to kryterium pokazujące granice zachowania się państw na arenie międzynarodowej):
Bezwzględnie obowiązujące (ius cogens) - są nienaruszalne, nie wolno ich zmieniać, występują w pierwotnym kształcie aż do całkowitego ich wyrzucenia i zastąpienia ich przez bardziej nowoczesne: normy prawne konwencyjne - umowy spisane, traktaty, konwencje; normy zwyczajowe - precedens inicjuje zwyczaj bądź nie (po tym „błysku” może zdarzyć się to jeszcze raz), norma taka będzie akceptowana, powtarzana, stanie się zwyczajem.
Koordynacyjne - normy umowne, ale nie spisane, są ustne, luźno regulujące kontakty pomiędzy jednostkami; normy partykularne - w wąskim zakresie, np. tylko na Bałkanach.
Zależność ius-lex: ius uzasadnia lex, czyli ius to pochodna od lex, lex jest szersze, bazowe, a ius modeluje, ukazuje, uszczególnia. Z niemieckiego - Gesetzt; z rosyjskiego - Zakon; z angielskiego - law. W polskim nie ma odpowiednika, jest tylko słowo „prawo”.
Sankcje:
Sankcje zorganizowane - grożą za złamanie prawa międzynarodowego - mają one charakter akcji, nie są incydentem: organizacyjne (wyrzucenie z organizacji, np. Białoruś z Rady Europy czy Niemcy z LN); korygujące (skorygowanie błędu, np. zadośćuczynienie, odszkodowanie); przymus bezpośredni (najbardziej radykalna z sankcji, np. NATO w Jugosławii, przymus siłą z użyciem siły).
Nie zorganizowane (to negatywna reakcja społeczeństwa międzynarodowego na łamanie prawa międzynarodowego) - są incydentalne, jednorazowe, działania ad hoc, z doskoku: socjologiczne - nacisk społeczny na rządzących, np. nacisk Amerykanów na prezydenta, by skończyć wojnę w Wietnamie; psychologiczne - cel nacisku na morale i etykę przywódców od strony abstrakcyjnej, na wpływ na dobre ego.
Oba rodzaje sankcji są: indywidualne (jeden kraj nakłada sankcje na drugi) i kolektywne (wiele państw nakłada sankcje na jeden lub wiele państw; wiele organizacji na jedno lub wiele państw.
Wykład 3 (społeczność międzynarodowa):
Społeczność międzynarodowa (international society) - ogół państw, narodów, organizacji międzynarodowych w szerokim sensie (sensu largo); gdy chodzi tylko o państwa (sensu stricto); podmioty - wąskie znaczenie. Występuje około 6.000 jednostek; ogół jednostek złożonych z praw, narodów, organizacji międzynarodowych.
Społeczność międzynarodowa jest zjawiskiem, instytucją pozaprawną, ale występującą w praktyce. Nie jest formalnie definiowana. Nie jest kodyfikowana, ale występuje.
International community (wspólnota) występuje jeszcze rzadziej. Nie można o tym mówić na świecie, bo za dużo jest konfliktów. W UE owszem, bo tam jest pokój, tam owa wspólnota występuje w wąskim sensie. W szerokim sensie - to wtedy jest society. Wspólnota jest wyższym stadium społeczności.
Strony społeczności międzynarodowej:
Podmioty prawa międzynarodowego - muszą mieć pełną suwerenność, być uznanym na arenie międzynarodowej, brać na siebie odpowiedzialność i zobowiązania - i to wszystko na arenie międzynarodowej.
Uczestnicy - niższa forma jednostek, nie muszą być suwerenni (mogą być organizacją), muszą być uznani , mają możliwość brania na siebie zobowiązań. Podmioty - potencjalne - wielka grupa społeczna, np. naród, np. wyznawcy islamu; mogą ustanowić państwo, ale nie muszą, np. Żydzi do 1948 roku, Białoruś do 1992 roku. gdy tworzy się państwo, podmioty stają się efektywne - organizacje wielkiej grupy społecznej, czyli państwo; efekt działań, czyli to, w co się one organizują. Uczestnicy mogą być pośredni (organy organizacji wielkiej grupy społecznej - np. rząd, bo organizacją jest państwo, bo pośredniczy między państwem a innymi państwami, ciało kolegialne) i bezpośredni (reprezentanci organów organizacji wielkiej grupy społecznej, bezpośrednio wchodzą w kontakt, np. premier, prezydent, człowiek: potencjalne → efektywne → pośrednie → bezpośrednie. Od narodu do jednostki (żadnego z tych elementów nie można pomylić, ani tym bardziej pominąć). Państwo bez narodu nie przetrwa, naród bez państwa - owszem.
Przykład bilateralnych stosunków: POLSKA - WATYKAN:
Strona polska - podmioty (potencjalny - naród polski; efektywny - państwo); uczestnicy (pośredni - rząd; bezpośredni - minister spraw zagranicznych, szef dyplomacji)
Strona watykańska - podmioty (potencjalny - wyznawcy religii katolickiej na świecie; efektywny - instytucja - kościół katolicki na świecie); uczestnicy (pośredni - stolica apostolska; bezpośredni - szef dyplomacji, sekretarz stanu).
Najważniejsze etapy rozwoju społeczności międzynarodowej:
Średniowiecze - rodzina narodów katolickich, chrześcijańskich, wspólnota, w miarę jednolita (oprócz schizmy), ale nie było protestantyzmu.
1648 rok - pokój westfalski, kres zwierzchnictwa cesarza, potem uzależnienie od papieża; cesarz nie wymaga glejtu papieża, są dwie władze równe sobie.
1721 rok - do społeczności międzynarodowej przystępuje Rosja prawosławna; po wojnie północnej jako potężny podmiot.
II połowa XVII wieku - dochodzą USA; pierwszy pozaeuropejski kraj, społeczność transatlantycka, pojęcie globalne.
XIX wiek - dochodzą pierwsze organizacje międzynarodowe (1865 rok - przychodzi Światowy Związek Telegrafistów - GO; od tego roku stanowią podmiot); w wyniku rewolucji S. Bolivara kraje Ameryki Łacińskiej zdobywają niepodległość, dzięki czemu dochodzą do społeczności międzynarodowej - Boliwia, Argentyna, Chile, potem reszta.
1856 rok - dochodzi Turcja - pierwszy niechrześcijański kraj (muzułmanie po wojnie krymskiej, rewolucja) - społeczność międzynarodowa straciła typowo chrześcijański charakter.
Cechy społeczności międzynarodowej:
Otwartość - przyjmuje nowe jednostki, państwa, organizacje, rozwija się. 100 lat temu liczyła 100 jednostek, obecnie około 6.000.
Dynamiczność - rozwijająca się progresywnie, szybko, nie jest statyczna.
Heterogeniczna - zróżnicowana; różne kraje - protestanckie, islamskie, itp.
Skład elementarny: państwa, organizacje, narody.
Społeczność międzynarodowa = kraje ONZ + te spoza ONZ (np. Szwajcaria); to suma wspólnot regionalnych, subregionalnych, funkcjonalnych (gospodarka, sport, kultura), regionalnych.
Normy:
Uniwersalne - dla całej społeczności międzynarodowej, bez wyjątku, powszechne,
Regionalne - tylko w wąskim zasięgu dla wspólnot regionalnych, np. prawo wspólnoty UE, bo tylko 15 państw obowiązuje.
Uniwersalne i regionalne - normy prawa międzynarodowego; normy → cele (normy prowadzące do osiągnięcia celu i zadania instrumenty do czegoś); normy → dyrektywne (zastosowane w praktyce, implementacja, urzeczywistnienie).
Wykład 4 (terytorium państwa): |
_________________ |
Wykład 5 (Granica lądowa państwa):
Granica to: a) linia oddzielająca minimum 2 terytoria (może być oczywiście więcej); b) linia styku pomiędzy minimum 2 terytoriami państwowymi; c) linia kończąca zwierzchnictwo terytorialne jednego państwa i rozpoczynająca zwierzchnictwo terytorialne drugiego państwa. Jest to linia pionowa, a nie pozioma. Idzie w górę i pod ziemię, choć nie wiadomo, jak głęboko sięga. Pod ziemią w granicach naszego państwa wszystko jest polskie i sięgamy tak głęboko, jak się da.
Funkcje granicy:
Ekonomiczna - przynosi zysk z opłat granicznych (takie jest jej zadanie).
Obronna - ma bronić terytorium państwa, musi być obronna, a także polityczna - bo zaznacza różnice terytorialne.
Kulturowo - społeczna - styk kultury, obyczajów, kontakt z innymi.
Kooperacyjna - ma skłaniać do wymiany, współpracy, kontaktów, nie tylko ma dzielić, ale także łączyć.
Geograficzna (fizyczna) - występuje na mapach.
Etapy wyznaczania granicy:
Decyzja polityczna - dogadanie się stron, np. po wojnie lub granica budowana od podstaw.
Delimitacja - wytyczenie granicy na mapie, na „sucho”, w gabinecie - z geodetami, hydrologami, specjalistami.
Demarkacja - zaznaczenie granicy w terenie, konkretnie jak ma przebiegać, np. słupy graniczne, oznakowania.
Redemarkacja - powtórne wytyczenie granicy w terenie. Po zmianach granica jest powtórnie wyznaczana, np. po powodzi (koryto Odry się zmieniło).
Administracja granicą - zarządzanie granicą, stworzenie przejść granicznych, pilnowanie granicy, opłaty.
Morfologia granicy lądowej:
Strefa I - pas graniczny (wysunięty najdalej od granicy np. niemieckiej). Są to najmniejsze jednostki administracyjne usytuowane przy granicy, tworzące pierścień gmin od północy do południa.
Strefa II - ma do 6 km szerokości. Jest to strefa nadgraniczna oznakowana orzełkami.
Strefa III - pas drogi granicznej (do 50 metrów). Kończy on państwo polskie, zaczyna niemieckie; jest to miękko zorany piach, wykrzewiony (na podstawie umowy bilateralnej między państwami takie coś utrzymywane jest po obu stronach granicy); występuje pas bezpieczeństwa, który ma chronić; jest to ostatni zewnętrzny pas w granicy lądowej państwa, po nim występuje już tylko kolejne państwo. występuje tylko słupek, to wszystko.
Rzeki - metody wyznaczania granicy:
Po jednym z brzegów rzeki - cała rzeka należy do jednego z państw.
Granica po geometrycznym środku rzeki - nie widać tego, robią to hydrolodzy. Występuje to tylko na rzekach żeglownych, które można eksploatować (wspólnie).
Granica na rzekach żeglownych - wyznaczane po talwegu, czyli głównym, środkowym prądzie rzeki.
Jeziora - metody wyznaczania granicy:
Po jednym z brzegów jeziora
Granica biegnąca po geometrycznym środku jeziora (jeziora są często żeglowne, więc dlatego tak jest).
Góry - metody wyznaczania granicy:
Po jednym ze stoków gór - np. całe Tatry należą do Polski bądź Czech.
Po wierzchołkach gór - np. krzyże, góry podzielone na dwie części, zboczami (najsprawiedliwszy podział), przepoławia na pół).
Rodzaje granic: lądowa ( należą tu rzeki, jeziora, góry); morska; powietrzna.
Inny podział granic:
Naturalna - wykorzystuje rzeźbę terenu, np. na morzu, jeziorze.
Sztuczna - wyznaczana przez człowieka: a) orograficzna - tak jak naturalne; b) geometryczna - są równe, od ekierki (Algieria - Egipt - Sudan; Angola - RPA; Kanada - USA); astronomiczna (mieszana) - wykorzystują południki i równoleżniki, jest najstarsza, mierzona odcinkowo (Angola - Mozambik - RPA). Może być też mieszana (orograficzno - astronomiczna) - są niezmienne, stałe.
Wykład 6 (granica morska państwa):
Granica morska państwa jest zawsze orograficzna, naturalna. Jest najbardziej złożona.
Morfologia:
Mierzona od lądu do morza otwartego. W procesie demarkacji trzeba poprowadzić linię podstawową. Ścina wierzchołki lądu najdalej wysunięte w kierunku morza; gdzie są zatoki bądź zalewy od brzegu nie może być więcej niż 3 mile morskie; ma się stykać z wierzchołkami; jest to zewnętrzna granica wód wewnętrznych.
Strefa I (wody wewnętrzne) - pomiędzy brzegiem a linią podstawową (zatoki, redy, archipelagi); pomiędzy brzegiem (wewnętrzna granica) a linią podstawową (zewnętrzna granica); państwo ma pełną jurysdykcję, tak jak na lądzie - im dalej od brzegu, tym ona maleje; jest to przedłużenie lądu; występują redy (miejsce postoju statku przed wpłynięciem do portu, kotwicowisko); tor podejściowy (droga statku pogłębiona na jego wyporność) - jest on bagrowany, czyli pogłębiany, aby statek nie osiadł na mieliźnie. Występują: porty (mogą być otwarte - handlowe, pasażerskie, przyjmuje coś non stop; zamknięte - wojskowe, np. Kaliningrad); archipelagi (są to zespoły wysp, które zaliczono do wód wewnętrznych w 1982 roku na III Konferencji Prawa Morza w Montego Bay; pojedyncze wyspy były przed 1982 rokiem); zatoki i zalewy (wcięcie morza w głąb lądu, może to być fiord (odmiana północna). Mogą one być historyczne (musi występować wtedy rozwartość 24 mil morskich w najszerszym punkcie między brzegami, oba brzegi muszą należeć do jednego państwa, np. Zatoka Gdańska) lub niehistoryczne (np. Zalew Szczeciński - jeden z brzegów należy do Niemiec).
Strefa II (morze terytorialne) - jej szerokość może wynosić maksymalnie 12 mil morskich od linii podstawowej; jest to wewnętrzna linia podstawowa prowadzona na szerokości maksymalnej 12 mil morskich w głąb morza; władza państwa jest już mniejsza, niż na wodach wewnętrznych. Występuje prawo nieszkodliwego przepływu (prawo to posiadają obce jednostki, mogą przepływać przez morze terytorialne bez szpiegowania, przemytu broni itp., bez zanieczyszczenia, bez zatrzymywania się). Występują 3 strefy: karna ( w związku z niewypłacalnością lub spowodowaniem zanieczyszczenia statek może być aresztowany i cofnięty do portu); cywilna (dotycząca ludzi, załóg statków); administracyjna (zarządza tu kraj nadbrzeżny, wszystkie jednostki podlegają mu).
Strefa III (wód morskich przyległych) - granica wewnętrzna granicy zewnętrznej morza terytorialnego, a granicą zewnętrzną jest linia poprowadzona na szerokości maksymalnie 24 mil morskich w głąb morza otwartego. Strefa ta przylega do morza terytorialnego. Prawa państwa na tych wodach: fiskalne (państwo może pobierać cła, opłaty, zaległości, podatki); ekologiczne (ochrona czystości wód); fitosanitarne (sprawy higieniczne i sanitarne zwierząt oraz towarów spożywczych); ekonomiczna (własność odnosząca się do zasobów żywych, rybnych, itp.).
Strefa IV (morska strefa ekonomiczna i rybołówstwa) - liczona od linii podstawowej maksymalnie 200 mil morskich; granicą wewnętrzną jest linia podstawowa, a granicą zewnętrzną linia na szerokości maksymalnie 200 mil morskich w głąb morza otwartego; strefa ta została wprowadzona w 1982 roku w Montego Bay; władza państwa jest bardzo mała: prawo do łowienia i eksploatacji gospodarczej wód i pod wodą; prawo do badania, ekologii, nauki; prawo do zasobów żywych.
Morze otwarte (mare liberum):
6 wolności morza otwartego: 4 występowały przed Konferencją w Montego Bay (wolność połowu; wolność przelotu; wolność żeglugi; wolność prowadzenia kabli podwodnych) + 2 wprowadzone po Konferencji w Montego Bay (wolność badań naukowych; wolność budowania sztucznych wysp).
Szelf kontynentalny:
Jest to granica morska państwa pod dnem i lustrem wody.
Definicja oceanograficzna - dno morskie i to co pod nim do głębokości 200 metrów od linii brzegowej.
Ujęcie prawno-międzynarodowe - ma szerokość 200 lub więcej niż 350 mil morskich, czyli zwykle do strefy ekonomicznej i rybołówstwa (strefa IV); występuje masyw kontynentalny (ląd do lustra wody); przedłużenie masywu kontynentalnego (I płaszczyzna pod lustrem wody do 200 metrów); stok kontynentalny - powyżej 200 metrów, jest spad, stromizna, I wielkość spad od przedłużenia masywu; podnóże kontynentalne - ostatnia część szelfu kontynentalnego, kończy się spad, stok, jest spokojnie. Stok i podnóże tworzą kraniec kontynentalny i wtedy szelf ma 2 cechy: przedłużenie masywu; kraniec kontynentalny; szelf jest międzynarodowym obszarem wolnym o statucie res communis usus (rzecz wspólnego użytkowania), regulowany przez ONZ (Organizacja Dna Morskiego - lata 50-te).
Wykład 7 (Granica powietrzna):
Ius spatiale (prawo międzynarodowe kosmiczne, przestrzenne).
Granica powietrzna to granica niedemarkowalna całkowicie, najtrudniejsza w delimitacji, dlatego była niedelimitowalna. Odkrył to polski uczony Bogdan Góralczyk. Każdy wlot jest naruszeniem integralności. Przestrzeń kosmiczna od 80 do 100 km.
Periqeum - 90 km nad ziemią (jest to najniższa orbita okołoziemska, na której można umieścić sztucznego satelitę, który nie spadnie), ponieważ przyciąganie ziemskie kończy się na 80 km. W kodyfikacji nie uznano periqeum; jest to zwyczaj, który się przyjął. Powstał dopiero w latach 70-tych.
Próby kodyfikacji periqeum:
Wersal 1919 rok - konwencja o lotach cywilnych: zdefiniowała, że loty takie mają odbywać się bez przeszkód, powstała definicja żeglugi powietrznej.
Chicago 1944 rok - (konwencja chicagowska) - traktat o tranzycie lotniczym: samoloty maja prawo przelecieć przez terytorium państwa bez lądowania; mogą też przelecieć z lądowaniem, ale nie w celach handlowych, np. gdyby zabrakło paliwa czy pojawiłaby się usterka; traktat o transporcie lotniczym: samolot ma prawo zabrać pasażerów i towary z państwa, z którego pochodzi, do którego linia należy; samolot ma prawo przywieźć ludzi i towary do kraju przynależności; samolot ma prawo wywieźć i przywieźć ludzi i towary do oraz z kraju przynależności samolotu. Te wolności obowiązują do dnia dzisiejszego, ale nadal nie delimitowały granicy.
3 reżimy prawne w żegludze powietrznej (prawa stałe bez względu na konwencyjne uzgodnienia):
1. Wolność przelotu nad morzem otwartym.
2. Możliwość przelotu nad innymi państwami za ich zgodą, otwarcie korytarza powietrznego, po wytyczeniu stałych linii żeglugowych ekonomicznych.
3. Nie istnieje prawo swobodnego (nieszkodliwego) przelotu nad morzem terytorialnym, tak jak istnieje tam prawo nieszkodliwego przepływu.
1992 rok (Open sky) - o otwartym niebie: zaproponowany przez Eisenhowera w 1955 roku, żeby podnieść zaufania pomiędzy Układem Warszawskim a NATO. Samoloty szpiegowskie mogły latać bez ograniczeń, ale idea ta upadła. Wrócił do niej George Bush senior - państwa komunistyczne i NATO podpisały ten układ.
Przestrzeń kosmiczna jest powyżej. To res communis usus, nie może do nikogo należeć. Można ją wspólnie badać, umieszczać satelity.
Przestrzeń kosmiczna (ujęcia):
Całościowe (obejmuje wszystko - orbity; trajektorie).
Szczegółowe (orbita okołoziemska - geostacjonarna; orbity i trajektorie wokół i w kierunku Księżyca, i innych ciał niebieskich wewnątrz systemu słonecznego).
Ciało niebieskie (ujęcia):
Całościowe (wszystkie).
Szczegółowe - 1. Księżyc i inne ciała niebieskie wewnątrz systemu słonecznego: a) w ujęciu całościowym; b) w ujęciu szczegółowym (zasoby naturalne, próbki, minerały i substancje, międzynarodowe rezerwaty naukowe, obszary konieczne dla potrzeb stacji kosmicznych); 2. materie pozaziemskie osiągające powierzchnię ziemi w sposób naturalny (meteor nie przechodzi przez atmosferę, spala się w niej, nie osiąga ziemi; meteoryt osiąga ziemię).
W 1967 roku podpisano układ dotyczący Księżyca, przestrzeni kosmicznej i innych ciałach niebieskich (Księżyc był już wtedy osiągalny, nie można budować baz w kosmosie, nie wolno militaryzować kosmosu). Pierwszy wahadłowiec był radziecki i nazywał się Buran.
Orbita geostacjonarna - jest nad równikiem na wysokości 58 tys. km nad ziemią, jest najdłuższą orbitą ziemską. Jej status nie jest regulowany przez prawo międzynarodowe. Najlepszy zasięg i najlepsza łączność na cały świat jest właśnie z niej. Kraje, nad którymi ta orbita się znajduje chcą, aby była ich własnością (chcą ją dzierżawić, np. Amerykanom, by mogli umieszczać na niej rakiety). Na niej można umieścić maksymalnie 180 satelitów, gdyż rozmieszczenie następuje co 2 stopnie. Do 1993 roku było już 90 satelitów.
Równik to z łaciny equator, stąd wzięła się nazwa Ekwador.
Człowiek w kosmosie nie jest żadnym obywatelem, nie ma narodowości. Jest wysłannikiem ENUOYS, jest to ziemianin.
Wykład 8 (Międzynarodowe obszary specjalne i o statusie szczególnym):
Obszary specjalne są potwierdzone odrębnymi umowami międzynarodowymi; obszary o statusie szczególnym nie muszą być potwierdzane w taki sposób.
Obszary specjalne: rzeki, cieśniny, kanały.
Rzeki:
Graniczne - dwustronne i wielostronne.
Wielonarodowe - użytkowane przez kilka krajów bez osobnej umowy.
Międzynarodowe - umowy są podpisane przez państwo, przez które taka rzeka przepływa; powołano Komisję Rzeczną (w skład której wchodzą wszystkie państwa), która nadzoruje i administruje żeglugę; rzeka międzynarodowa jest rzeką żeglugową i wpada do morza: Ren - umiędzynarodowiona w 1815 roku na podstawie aneksu do Kongresu Wiedeńskiego, powołano tam Komisję Rzeczną, która funkcjonuje do dziś; Dunaj - od 1856 roku na podstawie Traktatu Paryskiego, który kończył wojnę krymską, także posiada Komisję Rzeczną; Niger - od 1885 roku, umowę podpisały Niger i Nigeria, bo rzeka przepływa przez te państwa, wówczas były to kolonie francusko-angielskie, potem w latach 60-tych powtórzono umiędzynarodowienie; Indus - w 1960 roku na podstawie traktatu pakistańsko - indyjskiego; Amazonka - od 1978 roku łącznie z jej dorzeczami. Nil też jest żeglugowy, ale nie jest to rzeka międzynarodowa.
Cieśniny:
Cieśnina jest to naturalna droga łącząca dwa morza otwarte. Są one niezbędne dla żeglugi międzynarodowej.
Lokalne cieśniny (terytorialne, gdy oba brzegi należą do 2 państw i jeżeli chce się przepłynąć, to trzeba przepłynąć po jednym z mórz terytorialnych; wewnętrzne - oba brzegi należą do jednego państwa).
Zneutralizowane cieśniny (nie ma wojsk): Mały i Duży Bełt + Sund - cieśniny łączące Bałtyk z Atlantykiem (jedyne dojście do Atlantyku). Administrują Dania i Szwecja. W 1857 roku podpisano Traktat Kopenhaski, odnoszący się do statków cywilnych, a także do wojskowych - w 1980 roku zrezygnowano z tego zapisu, gdyż Dania nie ratyfikowała go; Bosfor i Dardanele (Morze Śródziemnomorskie i Morze Czarne) - w 1774 roku Rosja i Turcja otworzyły te cieśniny tylko dla swoich statków, ale nie wojskowych; w 1841 roku otworzono te cieśniny dla tureckich i rosyjskich statków wojskowych; w 1856 roku - Traktat Paryski neutralizuje Bosfor i Dardanele dla wszystkich państw; w 1926 roku w Lozannie potwierdzono oficjalnie i świątecznie neutralizację Cieśniny Bosfor i Dardanele; w 1936 roku w Montreaux (Szwajcaria) ostatecznie potwierdzono neutralizację cieśnin Bosfor i Dardanele; Magellana - w 1881 roku Chile i Argentyna podpisały traktat o neutralizacji tej cieśniny; w latach 1941-1945 zawieszono jej neutralizację, gdyż toczona była wtedy wojna z Japonią.
Kanały:
Kanał jest to sztuczna droga wodna łącząca 2 morza otwarte, posiadają one wolność żeglugi: Kanał Sueski - wykopany przez Napoleona w 1810 roku, w 1888 roku powstał I traktat międzynarodowy dotyczący tego kanału, w 1956 roku prezydent Egiptu, Naser, znacjonalizował go, a w 1977 roku prezydent Egiptu, Sadat, sprywatyzował go (francusko-brytyjsko-egipskie); Kanał Panamski - zbudowany w 1903 roku (Panama - USA), strefa kanału jest pod ekonomicznym zwierzchnictwem USA; Kanał Kiloński - w 1919 roku na podstawie Traktatu Wersalskiego nastąpiła jego nacjonalizacja.
Obszary o statusie szczególnym:
Obszary okołobiegunowe:
Arktyka - jest to północny biegun (teren o wartości 60 mln km kw. lądu), gdzie wydzielono 5 sektorów dla różnych państw (kanadyjski, amerykański, norweski, rosyjski i chiński - to wszystko to Grenlandia). Szwecja i Finlandia, państwa neutralne, nie uważają tego terenu jako podzielonego na sektory. Od 1934 roku Polska ma swoją stację na Szpitzbergenie.
Antarktyka (Antarktyda + wyspy) - obszar 25 mln km kw., od 1978 roku Polska na wyspie King George ma swoją stację im. Arctowskiego. Antarktyka ma status res communis usus (w przeciwieństwie do Arktyki). Nie ma tu sektorów, nie ma baz, ani ćwiczeń, mogą być tylko przeprowadzane badania. W 1959 roku powstaje Klub Antarktyczny, który skupia państwa obecne na Antarktyce.
Enklawy (z łac. klavis = klucz):
Enklawa to terytorium zamknięte wokół innych państw, wtopione w inne terytorium. Może być też eksklawa (terytorium wyrzucone poza terytorium macierzyste, np. Kaliningrad, Berlin Zachodni). Enklawą może być państwo, miasto, region, wyspa.
Enklawa wewnętrzna - San Marino, Lesotho, Watykan
Enklawa zewnętrzna - Berlin Zachodni, Kaliningrad
Enklawa nadbrzeżna wewnętrzna - Konstancja
Enklawa nadbrzeżna zewnętrzna - Brunei, Kaliningrad
Enklawa nadbrzeżna zewnętrzna kolonia - Gibraltar, Celta, Meilla
Enklawa zewnętrzna kolonia wyspa - Makao portugalskie zwrócone Chinom w 1999 roku
Obszar zdemilitaryzowany (bez wojska i wszystkiego, co z nim związane) - Wyspy Alandzkie (Finlandia); Kanał Sueski; Archipelag Swalbard; Antarktyda (tylko ląd stały).
Obszar zdenuklearyzowany (bez broni jądrowej, może być konwencjonalna) - Strefa Ameryki Łacińskiej (bez USA) do Meksyku; Strefa Południowego Pacyfiku (Australia, Samoa, Fidżi, Nowa Zelandia).
Wykład 9 (międzynarodowe prawo wojenne):
Zespoły norm regulujące prawo wojenne:
Ius ad bellum (prawo do wojny) - do 1919 roku występowało prawo do wojny, lecz po 1919 roku zostało zakazane.
Ius in bello (prawo w czasie wojny) - jest stosowane, jest to reguła reguł prowadzenia wojny, to mniejsze zło; wojny nie można wyeliminować, więc trzeba ją chociaż ucywilizować i wtedy można wyciągnąć sankcje. Najważniejsze etapy wprowadzania ius in bello:
1856 rok - reguły prowadzenia wojny morskiej (zakaz korsarstwa - piractwo państwowe; wprowadzenie bandery morskiej i neutralnej).
1899 rok - I Konwencja Haska (zwyczaje w wojnie lądowej - jak najdalej od ludności cywilnej; pokojowe załatwianie sporów).
1907 rok - II Konwencja Haska (ochrona okrętów handlowych; zasada neutralizmu w czasie wojny - kraje zneutralizowane są w konflikcie, ale na jego terytorium nie może być armii, wojny, itp., np. Nadrenia w latach 1919-1939).
1925 rok - zakaz stosowania gazów duszących (po I wojnie światowej - iperyt). Były one stosowane pod Ypres, Verdun.
1929 rok - ochrona rannych i chorych.
1936 rok - zakaz postępowania z okrętami podwodnymi.
1945 rok - ściganie przestępców wojennych - po II wojnie światowej (w tym wypadku prawo działa wstecz).
1948 rok - wprowadzenie pojęcia „zbrodnia ludobójstwa” - masowa, świadoma zbrodnia na ludności cywilnej.
1949 rok - cztery konwencje genewskie, uzupełniające I i II Konwencję haską: 1. o osobach cywilnych (ochrona, azyl, niezabijanie, niewykorzystywanie); 2. o rannych i chorych (transport, brak rozróżnienia u chorych na żołnierzy i cywilów); 3. o rannych i chorych na morzu; 4. o jeńcach wojennych (oflagi i stalagi; Międzynarodowe Prawo Humanitarne MPH - prawo obrony praw człowieka w czasie wojny).
1968 rok - konwencja o nieprzedawnieniu zbrodni wojennych (tzw. prawo norymberskie), zasada lex retro non agit nie występuje.
1977 rok - I Protokół do Konwencji Genewskiej (najemnictwo, czyli walka za pieniądze) - nie chroni ich prawo międzynarodowe, bez praw kombatanckich, nie ma praw żołnierza broniącego ojczyzny.
Przykłady rozpoczęcia wojny:
Ultimatum - może być z uzasadnieniem i bez uzasadnienia (nie ma konkretnych motywów, przyczyn).
Zerwanie stosunków dyplomatycznych i konsularnych - obniżenie rangi stosunków dyplomatycznych.
Agresja jednostronna - błyskawiczne, niczym nieuprzedzone wejście na terytorium innego państwa.
Przykłady zakończenia wojny:
Zakończenie działań wojennych (zakończenie frontu) - kapitulacja (poddanie się), może być bezwarunkowa bądź normalna; zawieszenie broni (np. rozejm) - przerwanie działań, charakter doraźny, nieostateczny, ad hoc, jest na czas; kapitulacja bezwarunkowa.
Zakończenie stanu wojny (podpisanie pokoju) - z traktatem pokojowym (definitywny koniec wojny); bez traktatu pokojowego (po II wojnie światowej z Niemcami - per pacta concludentia, czyli przez fakty dokonane - nie podpisało się z wrogiem żadnego traktatu, działania wojenne się skończyły, a nie, że Niemcy się poddały. Pokój podpisano dopiero na konferencji 2+4 w 1990 roku, gdzie udział brali RFN, NRD oraz ZSRR, Wielka Brytania, USA i Francja).
Wojny (według Grocjusza):
Legalne (sprawiedliwe) - opór zbrojny wobec okupanta, po zaczepieniu naszego kraju obrona przed agresorem, samoobrona.
Nielegalne (wojny agresywne) - agresja jest nielegalna.
Wykład 10 (konflikty współczesnego świata w praktyce):
W 1993 roku profesor prawa międzynarodowego wysunął koncepcję konfliktów cywilizacyjnych (clash of civilization). Wyodrębnił 8 kryteriów i 8 cywilizacji, a następnie podał wyniki.
Kryteria (stosunek do…) Cywilizacje (wartości)
Boga i człowieka---------------------------------------zachodnia (USA, Europa, Australia, Polska)
Indywiduum i grupy--------------------------------------------japońska (Koree, Japonia, Wietnam)
Obywatela i państwa----------------------------islamska (Płn. Afryka, Bliski Wschód, Indonezja)
Rodziców i dzieci-----------------------------------------------hinduistyczna (płw. Indyjski, Cejlon)
Mężczyzny, kobiety-------—słowiańsko-ortodoksyjna-prawosławna (Ukraina, Rosja, Serbia, Bułgaria)
Prawa i obowiązki---------------------amerykańsko-łacińska (Ameryka Środkowa, Południowa)
Wolności i autorytaryzmu------------------afrykańska (Afryka Czarna bez Białej, bez Magrebu)
Równości i hierarchii------------------------------------------------konfucjańska (Chiny, Mongolia)
Wyniki - hegemonia cywilizacji zachodniej (nie podoba się reszcie); konflikty międzykulturowe (światy kulturowe będą się bić); weapon states (państwa uzbrojone w broń atomową, niebezpieczne).
Huntington odkrył 38 konfliktów (separatyzmów, czyli dążenie odśrodkowe mniejszości od większości, wyodrębnienie się narodowe) na świecie: 1. Abchazja i Gruzja - o oderwanie się Abchazji od Gruzji; 2. Albania i Serbia - o Kosowo; 3. Armenia przeciw Azerbejdżanowi - lud z ludem; 4. Baskowie (ETA) - Hiszpania i Francja są tam; 5. Bośniacy w Jugosławii i Chorwacji - muzułmańscy; 6. Katalończycy w Hiszpanii; 7. katolicy kontra protestanci w Ulsterze; 8. Czeczeni i Inguszowie kontra Rosjanie; 9. obcokrajowcy w Niemczech, szczególnie we wschodnich (NRD); 10. Francuzi w Kanadzie - Quebek (I referendum w 1998 roku); 11. Grecy i Turcy na Cyprze; 12. mniejszość węgierska w Rumunii (Siedmiogród - tu więcej jest Węgrów); 13. Hutu i Tutsi w Rwandzie; 14. Inguszowie i Osetyńczycy w Rosji i Gruzji - mikropaństwa; 15. Hindusi i Pakistańczycy o Kaszmir; 16. Kurdowie w Iranie, Iraku i Turcji - nie mają państwa, choć jest ich 20 mln; 17. Mołdawianie i Rosjanie na Ukrainie nad Dniestrem; 18. Palestyńczycy i Izraelczycy; 19. Sikhowie w Indiach (waleczna mniejszość); 20. Singalezi i Tamilowie na Sri Lance; 21. Tybetańczycy w Chinach (Tybet jest prowincją Chin); 22. mniejszość w Timorze.
Cypr (podzielony od 1974 roku):
Cypr Wschodni jest częścią turecką, ze stolicą w Famanguście; Cypr Zachodni jest grecki ze stolicą w Nikozji. Cypr podzielony jest linią demarkacyjną; istnieje też strefa buforowa ONZ, osadzona przez błękitne hełmy. Nikozja też jest podzielona (północna część należy do Turcji, południowa do Grecji). Występują także punkty kontrolne osadzone przez Brytyjczyków (Cypr był kiedyś brytyjski). Aneksja Turcji nie jest uznana międzynarodowo.
Indonezja:
Konflikt o Timor rozpoczął się w XVII wieku. Występował spór potęg kolonialnych - Portugalii i Holandii. W 1904 roku doszło do podzielenia ziem - część wschodnia przypadła Portugalii, zachodnia - Holandii. W 1949 roku Indonezja otrzymała niepodległość i dokonała aneksji Zachodniego Timoru. Od 1975 roku żołnierze z Indonezji okupują także Timor Wschodni. Problem jest taki, że Timor chce być samodzielny. W 1976 roku Indonezja dokonuje aneksji Timoru Wschodniego, co nie zostaje uznane.
Kanada:
Stany Zjednoczone Kanady; flagą Quebeku jest krzyż szkocki z lilijką (znak królów francuskich - Ludwików); Quebek - Montreal największe miasto i tu i w Kanadzie; w Kanadzie mieszka 28 mln ludzi, powierzchnia - 10 mln km kw. język angielski; Quebek - 1,5 mln km kw. powierzchni, 7 mln ludzi (25% ogółu), język francuski. Zostało ogłoszone referendum w sprawie niepodległości (tylko 1% był przeciwny oderwaniu); Quebek jest bardzo bogaty.
Europa:
Radzieckie interwencje (np. Litwa w 1991 roku o TV, Polska w 1956 roku); konflikty etniczne, religijne (IRA, ETA, Kurdystan w 1984 roku); interwencje wojskowe (o niepodległość - Karabach, Czeczenia, Bośniacy, Algieria); wojny domowe (Gruzja, Izrael, Cypr).
W 1993 roku nastąpił przełom w stosunkach izraelsko - arabskich (porozumienie Rabin - Arafat). Ustalono, że może istnieć Autonomia Palestyńska, ale Palestyna ma wykreślić ze swojej konstytucji zapis mówiący o doszczętnym zniszczeniu Izraela. |
_________________ |