Higiena- nauka biolog zajmująca się ochroną zdrowia zwierząt przez badanie powiązań występujących pomiędzy organizmem zwierzęcia i warunkami środowiska.

Opór środowiskowy- suma czynników środowiska działających na populacje w sposób oniemożliwiający jej osiągnięcie nadmiernej liczebności.

Choroba- brak równowagi między środowiskiem zewn a wewn

Higiena- Ustalenie norm bytowania, użytkowania i żywienia; utrzymanie zwierząt w stanie zdrowia (otrzymanie pełnowartościowych produktów);bada relacje między zwierzęciem a środowiskiem

Bioklimat- wytwarzają go zw gospodarskie przebywające prawie cały czas w pomieszczeniach

Zw stenobiotyczne- uzależnione od środowiska, które stworzy im człowiek (trzeba znac ich potrzeby)

Gleba

-zdolnośc samoczyszczenia z materii org dzięki mikroorganizmom

-zewn warstwa litosfery utworzona z wietrzejącej skały, przerkształconej przez org żywe, składająca się z subst pochodzenia org i nieorg

Rola

-decyduje o rozwoju roślinności, tworzy warunki mikroklimatyczne

-sanitarno-epidemiologiczna (rozkład wprowadzonych zanieczyszczeń)

-wpływa na zdrowie ludzi i zw- stały kontakt poprzez żywnośc

Skład

-cząstki mineralne (2um-2mm) zawierające dużo krzemianów, glikokrzemianó i węglanów

-koloidy glebowe- częściowo mineralne, w dużej mierze org (humus)

-roztwór glebowy- wypełniający przestrzenie kapilarne między cząsteczkami oraz tworzący warstwę uwodnienia wokół cząstek i koloidów

-powietrze glebowe- wypełnia przestrzenie między cząstkami i granulkami

-org żywy (korzenie, kłącza roślin, drobne ssaki, stawonogi i ich stadia larwalne, robaki, pierwotniaki, grzyby, glony bakterie)

Powietrze 25% -> Woda 23% -> Subst org 7% -> Subst miner 45%

Próchnica 85% -> Korzenie rośl 10% -> Edafon 5%

Dżdżownice 12% -> Pozost makrofauna 5% -> Roztocza 3% -> Grzyby i glony 40% -> Bakterie i promieniowce 40%

Właściwości fiz gleby

-porowatośc- % stosunek objętości wypełnionych powietrzem i wodą przestworów do ogólnej objętości gleby

-wł powietrzno-wodne - mają ogromny wpływ na stopień samoczyszczenia się gleby

-pojemnośc wodna- zdolnośc zatrzymywania wilgoci w porach

-przepuszczalnośc wodna- określa ruch wody podczas wchłaniania wody opadowej przez glebę i przesiąkania, czyli filtracji wody gruntowej

-włosowatośc- zdolnośc podnoszenia się wody w glebie; im większe, tym szybciej zachodzą procesy utleniania w glebie

-zwięzłośc- siła z jaką gleba przeciwstawia się naciskowi mechanicznemu

-sorpcyjnośc- zdolnośc pochłaniania subst gazowych i płynnych

Właściwości chem

-gleba w 98% zbud jest z pierwiastków:

O2 46,6% Ca 3,6%

Si 27,6% Na 2,8%

Al 8% K 2,6%

Fe 5% Mg 2%

-od skł chem gleby zależy skł chem roślin

-spośród 14 niezbędnych pierwiastków pobieranych przez rośliny z gleby 6 wykorzystywanych jest w stosunkowo dużych ilościach; są to N, P, K, Ca, Mg, S- makroelementy

Skł minerlane związane

-ze strukturą tk podporowej, zębów, skóry i włosów (Ca, Mg, P, F, S)

-z hemoglobiną, mioglobiną i procesami przenoszenia tlenu (Fe, Cu, Co)

-z niektórymi hormonami i enzymami (J, Zn, Mn, Mo)

-z krążeniem płynów ustrojowych (Na, K, Cl)

Zanieczyszczenia gleby

-metale ciężkie- ołów, rtęc, miedź, cynk

-stanowią duże zagrożenie dla zdrowia zw i ludzi

-stanowią niebezpieczne trucizny wpływające na zaburzenia czynności enzymów

-wpływają niekorzystnie na metabolizm komórkowy

-mogą działac mutagennie, teratogennie czy kancerogennie

-mogą wywoływac ronienia, mumifikację i resorpcję płodów, potworkowatośc

-mogą byc przyczyną zatrucia, zwyrodnienia nabłonka rozrodczego itd.

Toksyczne oddziaływanie rtęci

-zaburzenia widzenia iświadomości

- stany dezorientacji i zagubienia

-nagminne zapominanie, nerwowośc

-wywiera ujemny wpływ na błonę komórkowa, blokując przepuszczalność błon komórkowych

-bezsenność, zawroty głowy, zmęczenie, stany depresyjne, osłabienie pamięci i koordynacji ruchów, osłabienie ostrości wzroku i słuchu, labilność emocjonalna, drżenie rąk

-Powoduje uszkodzenie nerek, nadciśnienie, deformuje kości, powoduje zmiany nowotworowe

-duże zagrożenie dla zarodka

-selen potrafi neutralizowac jej działanie

Toksyczne działanie ołowiu

-brak apetytu, kolki i skurcze, nadciśnienie tętnicze krwi, nerwowość

-blokuje enzymy biorące udział w syntezie hemoglobiny, przyśpiesza niszczenie erytrocytów, hamuje wbudowywanie wapnia w struktury kości, prowadząc do ich osłabienia

-utrudnia wchłanianie jodu niezbędnego do prawidłowej czynności tarczycy

-Uszkadza i niszczy krwinki czerwone, enzymy, wątrobę, powoduje utratę apetytu, wywołuje kolki skurcze mięśniowe z objawami paralitycznymi włącznie, uszkadza nerki, poważnie podnosi ciśnienie krwi

Toksyczne działanie miedzi

-zmianami w wątrobie, a w następnej kolejności z uszkodzeniem nerek, tkanki mózgowej oraz naczyń wieńcowych i mięśnia sercowego

-zburzenia psychiki, uszkodzenia nerek, a także nadciśnienie tętnicze

Toksyczne działanie cynku

-osłabienie, wymioty i niedokrwistość

-Nadmiar tego metalu w organizmach zwierzęcych uważa się za jedną z przyczyn zmian nowotworowych

Ze wzgl na swój skł chem oraz wł fiz gleba jest siedliskiem olbrzymiej ilości drobnoustrojów i innych żywych organizmów

Edafon- ogół org żyjących stale lub przejściowo w glebie, wpływając na jej strukturę i żyznośc

-megafauna: powyżej 2 cm, np. dżdżownice, kret, królik, gryzonie;

- makrofauna: 2‒20 mm, np. stonogi, pająki, zaleszczotki, chrząszcze, wije, ślimaki, mrówki, kosarze;

-mezofauna: od 100 mikrometrów do 2 mm, np. roztocze, niesporczaki,

Mikroorranizmy żyją w glebie:

-na granicy 2 faz- na powierzchni cząstek stałych i koloidów

-na powierzchni cząsteczek glebowych

Mikroorganizmy w glebie

-pierwotniaki 6 mln; glebie występują przedstawiciele 3 grup: wiciowce, orzęski i korzenionóżki;

-grzyby- 85 tys; najbardziej odporna grupa na zmiany środowiska; rozkładają zw org: celulozę, skrobię, ligninę, prostsze białka i cukry

-promieniowce- zdolne do rozkładania skomplikowanych związków, np. kości

-bakterie- 50 mln (autochtoniczne- zawsze obecne w glebie, nawet nie uprawianej; zymogenne- rozwijające się w glebie po wprowadzeniu do niej subst organicznej, np. nawozów org, resztek zw)

Żródła chorobotwórczych bakterii i pasożytów w glebie

-składowiska odpadów przemysłu spożywczego (owocowo-warzywny, mięsny)

-skłądowiska odpadów komunalnych

-ścieki przemysłu spożywczego

-ścieki komunalne

-odpady poszpitalne

-nawozy organiczne

-niekonwencjonalne subst nawozowe

Bakterie chorobotwórcze w glebie

-E.coli

-Salmonella

Samoczyszczenie się gleby

Ważną rolę w procesie samoczyszczenia się gleby odgrywają pleśnie, grzyby, promieniowce, obleńce i dżdżownice żywiące się obumarłymi cząstkami.

Mikroorganizmy obecne w glebie rozmnażają się i przetewarzają materię organiczną- mineralizują, czyli rozkładają zw org, z których składa się świeża materia org.

W zależności od struktury chem poszczególne skł masy rośl i zw są rozkładane i mineralizowane z różną prędkościa.

Najszybciej subst łatwo rozpuszczalne- cukry

Podstawowe gr mikroflory

-bakterie amylolityczne- rozkł skrobię

-bakterie proteolityczne- hydralizują wiązania peptydowe obecne w białkach

-bakterie lipolityczne- rozkład olejów i tł

-bakterie urykolityczne- rozkł mocznik

B. proteolityczne i amonifikacyjne- rozkł org połączeń azotu, powstawanie jonu amonowego lub wolnego amoniaku przez rozkł i dezaminację białek.

B. nitryfikacyjne- utlenianie amoniaku do azotynów i azotanów

B. denitryfikujące- redukcja azotanów do azotu cząsteczkowego; niekorzystne ze wzgl na zubożenie gleby z cennych dla roślin związków azotowych

Mineralizacja

proces powolnego uwalniania się subst nieorg z połączeń org. Może on przebiegac na drodze tlenowej (aerobowej) lub beztlenowej (anaerobowej)

-w war tlenowych całkowite utlenianie większości zw org

utlenianie enzymatyczne, zw zawierają węgiel i wodór

-(C,4H) + O2 -> CO2 + 2H2O + energia

ze zw chem pochodzenia org, zawierające: azot (sole amonowe), fosfor (fosforany), siarkę (siarczany)

-w war beztlenowych

-fermentacja

-gnicie

Nitryfikacja

przebiega w 2 fazach

1. Amonifikacja

-rozpad białka do amoniaku

-zachodzi przy udziale pleśni, grzybów, promieniowców i bakterii Pseudomonas fluorescens, Bacillus subtilis, Proteus vulgaris

-w war beztlenowych ulega zahamowaniu, w tlenowych sole amonowe ulegają nitryfikacji

białka→peptony →peptydy →aminokwasy,amidy →zw amonowe

2. Nitryfikacja właściwa

-zachodzi przy udziale nitrozobakterii Nitrosomonas, Nitrobacter, Nitroccocus

-sole amonowe są utleniane do azotynów, a dalej do azotanów

2NH4 + 3O2 → 2NO2 + 2H2O + 4H + energia

2No2 + O2 → 2NO3 + energia

Ocena higieniczna wody pitnej

-w czystej postaci stanowi zw chem wodoru i tlenu

-w środowisku przyrodniczym w czystej postaci nie wyst- zawiera roztworowe subst miner i org, które tworzą roztwory bądź występują w postaci zawiesin

-co 6 mieszkaniec ziemi nie ma dostępu do wody

Rola

-podst składnik żywej materii- w org rośl i zw stanowi średnio 70-80% ciężaru ciała

-utrzymuje tkanki i narządy w odpowiednim napięciu (tonusie) poprzez utrzymanie w odpowiednim stanie (zol) koloidów białkowych

-rozpuszczalnik większości zw org i nieorg

-utrzymuje równowagę zasadowo-kwasową

-zachowuje homeostazę mineralną organizmu

-bierze udział w większości reakcji biochemicznych

-regulator ciepłoty ciała- wysoka pojemnośc cieplna

-zwilża błony śluzowe, surowice i gałkę oczną

-gł surowiec lub materiał pomocniczy w procesie technologicznym oraz dla celów energet i higienicznych niemal wszystkich branż

Zapotrzebowanie zw na wodę zależy od

-gat, rasy, stanu fizjolog, wieku, ciężaru

-produkcyjności i użytkowości

-czynników biometeorologicznych (temp, wilgotnośc, ruch powietrza)

-temp wody, częstości pojenia

-przyzwyczajeń indywidualnych i odruchów warunkowych

-stanu zdrowia zw i temp jego ciała

-sposobu utrzymania

Wodę zw dostaje w postaci

-wegetacyjnej- powstałej z rozkładu pokarmu

-metabolicznej- z rozkładu białek

-pitnej

Skutki nadmiaru i niedoboru wody w org zw

-powoduje znaczne rozcieńczenie elektrolitów w płynach ustrojowych, co prowadzi do uszkodzenia kom, a w konsekwencji do tzw zatrucia wodnego

-przechodząc do krwinek i innych kom organizmu powoduje ich obrzęk- doprowadza do wzrostu ciśnienia krwi i znacznie utrudnia wchłanianie pokarmu w jelitach

-utrata 5% ogólnej ilości wody znajdującej się w org wywołuje uczucie pragnienia

-utrata 10%- uniemożliwia wysiłek fiz

-utrata 15%- powoduje śmierc

-wpływa ujemnie na metabolizm, rozrodczośc i produkcję mleka

Dobowe zapotrzebowanie

koń 50-70 l/dzień

krowa 90

cielę 15-30

świnia 15

owca 10

kaczka 2

królik 0,2

drób 0,2-0,5

W higienie pojenia zwierząt ważna jest jakoś, ilośc i sposób podawania.

Zw powinny pobierac wodę do woli i w dowolnym momencie- zaspokaja pragnienie i nie powoduje stanu niedopojenia.

Stały dostęp wzrasta o

-10-15% mlecznośc krów

-3-5% przyrost masy ciała bydła opasowego

-12-15% przyrost masy ciała świń

-8-12% przyrost wełny u owiec

-5-10% nieśnoś kur

Poidła

-dla bydła (samoczynne miskowe; metalowe- dorosłe; plastikowe)

-trzoda (miskowe smoczkowe)

-drób (rynienkowe, miskowe, kroplowe)

Instastalując poidła należy zwrócic uwagę na nast. Zasady ergonomii

-wysokośc

-kąt smoczka

-ciśnienie wody

-miejsce zamocowania

-czyszczenie

Kontrola sanitarna wody

-zapobieganie epidemiom wodnym

-zapobieganie zatruciom

Badania sanitarne wody

-monitoring kontrolny- bieżący nadzór sanitarny nad jakością wody; obejmuje podstawowe badania jakości

-monitoring przeglądowy- wykonuje się przy ocenach porównawczych i długoterminowych prognozach jakości wody; obejmuje wszystkie parametry i wskaźniki wymienione w rozporządzeniu

Przydatnośc wody do celów konsumpcyjnych określa się na podst

-oceny organoleptycznej

-fizykochem

-mikrobiolog

-radiologicznej

Organoleptyczne i fiz wł wody pitnej

-barwa określana met porównawczą, w której za jednostkę przyjmuje się jednostkę Hazena (TCU- jednostka barwy rzeczywistej); barwa wody do picia nie powinna przekraczac 15 TCU

-smak i zapach powinny byc akceptowalne

-mętnośc jednostka NTU określana metodą nefelometryczną; nie może przekraczac 1 NTU

-odczyn 6,5-9,5

-przewodnośc właściwa zdolnośc wody do przewodzenia prądu; jednostka S/m (Siemens)pomiar wykonywany za pomocą konduktometrów; dopuszczalna wartośc to 2500 uS/cm

Chem wł wody

-amoniakźródło: biochem rozkład organicznych zw azotowych roślinnych lub zw, zrzuty ścieków; najwyższe dopuszczalne stężenie to 0,5 mg/l

-azotany dop wartośc 50 mg/l

-azotyny0,5 mg/l

-chlor wolny 0,1-0,3 mg/l

-glin i żelazo0,2 mg/l

-mangan 0,05 mg/l

Metale ciężkie

-najczęściej występujące to arsen, bar, kadm, chrom, mied,ź, ołów, rtęc, nikiel, selen, srebro i cynk

-ulegają bioakumulacji w organizmach

-sukcesywne zwiększanie ich zawartości to biomagnifikacja

-podwyższona zawarośc ołowiu może byc przyczyną anemii i zaburzeń psychosomatycznych (250-300 um/100ml)

-rtęc 0,001 mgHg/l

-kadm powoduje anemię, zmiany zawartości potasu i magnezu, chorobę nadciśnieniową, uszkadza nerki, odwapnia kości

Biolog wł wody

Podział drobnoustrojów znajdujących się w wodzie

-właściwe bakterie wodne- w większości należą do oligotrofów, zdolnych do wyzyskiwania śladowych ilośc pożywienia; nieszkodliwe jeśli się nie namnażają

-bakterie glebowe- spłukiwane do wody z odpadami; naturalnie wyst w glebie; nieszkodliwe jeśli nie wyst w nadmiarze; mogą powodowac ziemisty smak i zapach; większośc należy do rodzaju Bacillus

-bakterie ściekowe- w tym chorobotwórcze- woda nie jest środowiskiem optymalnym, ale mogą byc przez nią przenoszone i stanowic źródło zakażenia

Analiza bakteriologiczna

badania ilościowe- oznaczenia:

-ogólnej liczby bakterii w 1 ml wody, tworzących kolonie na standardowym podłożu agarowym w temp 37C w ciągu 24h (monitoring kontrolny)

-ogólnej liczby bakterii w 1 ml wody, tworzących kolonie na standardowym podłożu agarowym w temp 22C w ciągu 72h (monitoring przeglądowy)

badania jakościoweobejmują wskaźniki;

-bakterie gr coli- wskaźnik coli

-E.coli lub bakterie gr coli typu kałowego- wskaźnik coli typu kałowego

-klostridia redukujące siarczany

-enterokoki (paciorkowce kałowe)w monitoringu przeglądowym

Oczyszczanie i odkażanie

1. Oczyszczanie (cedzenie, sedymentacja, napowietrzanie, filtrowanie)

2. Usuwanie subst zbędnych

3. Wzbogacanie

4. Dezynfekcja

Skuteczna dezynfekcja powinna

-charakteryzowac się właściwą siłą bakteriobójczą i wirusobójczą

-zabezpieczac wodę przed jej wtórnym zakażeniem w sieci wodociągowej

-nie może powodowac powstawania związków toksycznych w wodzie

-nie może wpływac ujemnie na cechy organoleptyczne wody

Ocena wód powierzchniowych

klasa I- nadaje się do spożycia, wyst w niej ryby łososiowate

klasa II- wyst w niej ryby inne niż łososiowate, nadaje się do uprawiania sporótw wodnych i na kąpieliska,do hodowli i chowu zwierząt

klsa III-wykorzystywana w przemyśle i nawodnień rolniczych

BZT5 biochemiczne zapotrzebowanie tlenu- ilośc tlenu w mg/l potrzebna do utlenienia składników organicznych aż do całkowitego ich zmineralizowania; średnio w wodzie znajduje się 8-16 mg tlenu /l

-jest to kryterium oceny poziomu zanieczyszczenia wód i wymaganego stopnia oczyszczania ścieków

-na wielkośc BZT wpływa stężenie zw org; rodzaj, ilośc i aktywnośc zawartych w wodzie drobnoustrojów

Miano coli- najmniejsza ilośc wody, wyrażona w ml, w której stwierdza się jeszcze obecnośc bakterii z gr coli. Im mniejsze miano coli, tym bardziej woda jest podejrzana o zanieczyszczenie bakteriami chorobotwórczymi; świadczy to o stykaniu się jej z fekaliami

Zanieczyszczenia

-punktowe wprowadzane w sposób skoncentrowany;

-ścieki przemysłowe i bytow-gospodarcze za pomocą syst kanalizacyjnych

-zrzuty zasolonych wód kopalnianych i pochłodniczych

-ścieki bytow-gospodarcze z małych osiedli wiejskich powstałych w wyniku braku kanalizacji i oczyszczalni ścieków, w tym także ścieki z ferm hodowlanych

-obszarowe

-ze spływów z terenów rolniczych

-z odpływów ze składowisk odpadów przemysłowych i komunalnych

-z odpadów, które zawierają emitowane do atmosfery spaliny samochodowe, odpadów przemysłu energetycznego i rolnictwa (kwaśne deszcze)

Mikroklimat

O zdrowiu decydują nie tylko czynniki konstytucjonalno-dziedziczne (tzw wewn), ale także środowiskowe (zewn). Bodźce środowiskowe nie wyst w postaci wyizolowanej. Na org zw nie zawsze działa zespół czynników kształtujący klimat środowiska hodowlanego, który w hodowli alkieżowej jest klimatem budynku-mikroklimatem.

Czynniki makroklimatyczne

-ciśnienie atmosferyczne

-promieniowanie słoneczne

-promieniowanie kosmiczne

-temp powietrza

-wilgotnośc i opady

-prędkośc ruchu powietrza

-burze i wyładowania atmosferyczne

Czynniki mikroklimatyczne

-kompleks czynników klimatycznych wyst na niewielkim obszarze

-fizyczne: temp, wilgotnośc, prędkośc ruchu powietrza, ochładzanie, promieniowanie, ciśnienie, zjawiska akustyczne

-chem: skład gazowy powietrza- zawartośc szkodliwych gazów i odorów

-biogol: zawartośc makro- i mikroorg (owadów, pasożytów, bakterii i wirusów)

-mechaniczne: kurze i pyły

W przypadku budynku inwentarskiego na mikroklimat mają wpływ:

-odpowiednie rozmieszczenie okien i drzwi

-grubośc ścian

-sposób usuwania odchodów

-same zwierzęta

Poznanie czynników wpływających na stan zdrowia zw hodowl pozwala na:

-prowadzenie skuteczniejszej prfilaktyki

-minimalizację bodźców stresogennych

Temperatura- wielkośc fiz określająca stan ciała lub układu związana z energią ruchu cieplnego

Temp powietrza atmosferycznego

-zasadniczą rolę odgrywa energ słoneczna

-zależy także od opadów atmosfer i ruchu powietrza, barwy i charakterystyki terenu i ciepła właściwego warstw, na które padają promienie

-kąta padania promieni słonecznych

Temp wewn pomieszczenia

-kształtowana przez temp zewn, a także

-ciepłochłonności ścian budynków

-obsady i masy ciał zw

-sposobu wentylacji

-nasłonecznienia budynku

Źródła ciepła dla budynków inwentarskich

-ciepło produkowane przez zw

-piece lub innego typu promieniki (wychowalnie piskląt, porodówki świń, warchlakarnie i cielętniki)

Temp powietrza, powierzchnie ścian, podłogi i stropu ma istotne znaczenie dla gosp cieplnej org zw. Mimo, że zw hodowlane są zwierzętami stałocieplnymi (termoregulacja) w niekorzystnych warunkach termicznych otoczenia mogą tracic zbyt duże ilości ciepła lub miec trudności w oddawaniu jego nadmiaru. Zadaniem termoregulacji jest utrzymanie równowagi pomiędzy proceserm wytwarzania ciepła (termoregulacja chem) a jego oddawaniem (termoregulacja fiz)

Podwzgórze

-termoreceptory (wewn i zewn)

-efektory (termoregulacja fiz- ułk krwionośny, powierzchnia ciała, gruczoły potowe; termoregulacja chem- mięśńie szkieletowe, wątroba, tkanka tłuszczowa)

Oddawanie ciepła

-obniżenie tempa procesów metabolicznych

-zmniejszenie efektywności mięsni

-rozszerzenie naczyń krwionośnych skóry

-zwiększenie wydzielania potu

Tworzenie ciepła

-wzrost tempa procesów metabol

-zwiększenie aktywności mięsni

-zwężenie naczyń krwionośnych

-podnoszenie się włosów

Oddawanie ciepła z ustroju zachodzi przez (termoregulacja fiz)

-wypromieniowanie (radiację)- zależy od obecności w otoczeniu gazów lub ciał o niższej temp

-unoszenie (konwekcję)- powodowanie niższą temp powietrza i jego ruchem

-przewodzenie (kondukcję)- przez kontakt z ciałami o niższej temp

-parowanie (ewaporazję)- zależy od wilgotności powietrza

-przez skórę (traqnspirację)

-ukł oddechowy

Reguła Allena (1877), ekogeograf

u zw stałocieplnych, wielkoś zewn „wymienników ciepła” (kończyny, ogony i uszy) maleje w miarę spadku średniej temp otoczenia- ograniczenie utraty ciepła

Wytwarzanie się ciepła w org (termoregulacja chem)

wątroba

-stałe spalanie węglowod, tł i aminokw (pokarm)

-wytw ciepło oddawane jest krwi żylnej odpływającej z wątroby

-krew żylna ma ciepłotę wyższą o 10c od krwi krążącej w naczyniach obwodowych

mięśnie szkieletowe

-w czasie precy uwalniania energia- cieplna ok 75%, mechaniczna ok 25%

-szkieletowe i oddechowe: w stanie spoczynku a także w tzw termogenezie dreszczowej- pod wpływem zimna zwiększa się napięcie mięśniowe oraz zachodzi drganie włókienkowe- dreszcze

Stałocieplne regulują swój metabolizm i proc fizjolog utrzymując równowagę między produkcją i stratami.

W pomieszczeniach o niskiej temp zw tracą więcej ciepła. W to miejsce chcąc utrzymac stałą temp ciała muszą wyprodukowac taką samą dawkę energii cieplnej, zwiększając metabolizm, zużywając więcej paszy- kosztem obniżonej produkcji.

Przy wyższych temp wzmagają się precesy biochem, w tym przemiany materii i przemian cieplnych. Z całej energii wytworzonej przez zw aż 66-70% wyzwala się pod postacią ciepła. Ciepło to musi byc oddane do otoczenia, w przeciwnym wypadku może dojśc do przegrzania organizmu.

W hodowli zwierzęcej ważne jest aby jak najmniej energii zamienianej było na ciepło, a jak najwięcej pozostawało na procesy produkcyjny.

Strefa objętości cieplnej- zakres temperatur środowiskowych, pzy których straty ciep,ła z organizmu są w równowadze z min produkcją ciepła; przedział temp środowiska, w których odbywa się optymalna przemiana materii.

W strefie tej wydajnośc energet organizmu zwierzęcego jest bardzo wysoka i wynosi 25-36% energii spożytej z paszą, natomiast w temp optymalnej wynosi 36%

Optymalny zakres temp otoczenia

-średnie 16-18C

-zw młode 20-24C

Wpływ wys temp

powyżej strefy objęt cieplnej

Przy zaburzeniach w termoregulacji o utrudnionym oddawaniu ciepła:

-zwiększenie liczby oddechów

-przyspieszenie tempa

-podwyższenie temp ciała- przegrzanie-hipertermia

Stadia przegrzania: znużenie cieplne, wyczerpanie i udar cipelny

Do przegrzania dochodzi przy

-wys temp powietrza

-dużym stopniu nasycenia parą wodną

-bezruchu powietrza

Met przeciwdziałania przegrzaniu

-spryskiwanie wodą

-zamgławianie

-wentylacja gruntowa

Zabiegi łagodzące stres przegrzania- stały dostęp do wody

Wpływ niskiej temp

-oziębienie organizmu (hipotermia)

-doprowadza to do obniżenia temp ciała zwierzęcia, niedokrwienia skóry, zmniejszonej odporności ogólnej ustroju

-zw szybciej zapadają na różnego typu schorzenia

-szkodliwy wpływ niskich temp nasila się przy dużych prędkościach powietrza

Wilgotnośc powietrza

-woda w postaci pary wodnej, wchodząca w skład powietrza

-jej ilośc waha się 0,04-4%- zależy od temp powietrza

Źródła

-ewaporacja fizjolog i fiz

-poara wodna zawarta w powietrzu wentylacyjnym

-morza, oceany , rzeki, jeziora

Wilgotnośc powietrza w pomieszczeniach dla zw

-źródłem wilgoci w pomieszczeniach dla zw jest:

powietrze zewn 10-15%

podłogi, ściany i ściółka 15-25%

same zwierzęta 65-75%

Znaczenie pary wodnej z pkt widzenia zoohigieny

-para wodna wywiera duży wpływ na zdolności oddawania ciepła z ustroju

-zw oddają nadmiar ciepła przez parowanie wody przez skórę i drogi oddechowe

-skóra traci wilgoc w postaci potu (transpiracja)

-płuca usuwają wilgoc wraz z wydychanym powietrzem nasyconym prawie w 100%

Powietrze suche

-odbiera ustrojowi dużo wody

-skóra staje się chropowata, wysychają i pękają błony śluzowe tworząc wrota zakażenia

-obniża się miejscowa odpornośc na infekcje bakteryjne i grzybowe

Wilgotne powietrze

-obniża wydajnośc zw

-sprzyja rozwojowi drobnoustrojów i zwiększonej zapadalności na choroby

-powoduje przedwczesne niszczenie budynków

Wskaźniki higrometryczne

-wilgotnośc max Wm

-w bezwzględna absolutna Wd

-w względna Ww

-niedosyt fiz

-niedosyt fizjologiczny

-pkt rosy

W max- największa ilośc pary wodnej, jaką w danej temp powietrze może się wysycic; wyrażana w g/m³ lub mmHg

W bezwzględna absolutna aktualna zawartośc pary wodnej

W względna stosunek wilgoci bezwzględnej do max wyrażony w % w odniesieniu do aktualnej temp powietrza

Niedosyt wilgotności wyraża różnicę między wilgotnością max w sanej temp a wilgotnością aktualną

Niedosyt fizjologiczny różnica między max wilgotnością powietrza w temp 39C (średnia ciepłota ciała dużych zw)a wilgotnością aktualną. Im wyższy jest niedosyt, tym większe parowanie z dróg oddechowych i powierzchni ciała

Punkt rosy temp, w której wilgotnośc bezwzględna całkowicie wysyca powietrze, tzn wilgotnośc bezwzględna jest równa maksymalnej, wobec czego obniżenie tej temp powoduje skraplanie się pary w postaci rosy.

Hałas

Dźwięk wrażenie zmysłowe wywołane przez falę akustyczną o widmie liniowym; drgania mechaniczne leżące w zakresie słyszalności ucha ludzkiego; dźwięki są wyrażane i obrazowane w jednostkach częstotliwości- hercach Hz lub natężenia- decybelach (dB)

Bel- dźwięk o natężeniu 10-krotnie większym niż próg słyszalności

Decybel- dźwięk o natężeniu 10-krotnie mniejszym od bela

Próg słyszalności jest to najmniejszy poziom ciśnienia akustycznego dźwięku, który wywołuje zaledwie spostrzegane wrażenie słuchowe wobec braku innych dźwięków.

Zwierzęta odbierające ultradźwięki: pies, szczur, delfin, wieloryb, chomik, nietoperz

Hałas- wszelkie niepożądane, nieprzyjemne, do0kuczliwe lub szkodliwe drgania ośrodka sprężystego, działające za pośrednictwem powietrza na organ słuchu i inne zmyslły oraz elementy organizmu wywołujące u słuchacza przykre wrażenia

Hałas szkodliwy wywołuje trwałe skutki w organizmie

Hałas uciążliwy- nie wywołuje trwałych skutków, utrudnia jednak wykonywanie określonych czynności i stanowi dyskomfort

Podział

-ze wzgl na charakter oddziaływania (szkodliwy, uciążliwy)

-ze wzgl na przebieg w czasie (ustalony, nieustalony)

-ze wzgl na źródło (aerodynamiczny, mechaniczny)

-ze wzgl na środowisko w którym wyst (przemysłowy i komunikacyjny, komunalny)

Źródło hałasu

-maszyny, urządzenia, narzędzia

-pojazdy komunikacji drogowej, szynowej, lotniczej, wodnej

-pojazdy rolnicze i maszyny budowlane

-urządzenia komunalne

-same zwierzęta

5 grup szkodliwości hałasu

-hałas o poziomie poniżej 35 dB- nieszkodliwy dla zdrowia

-35-70 dB- oddziaływanie na ukł nerwowy, zmęczenie , spadek wydajności pracy; może obniżyc zrozumienie rozmówcy, utrudnic wypoczynek i sen, zwiększyc stan irytacji

-70-85 dB- trwający stale może spowodowac zmniejszenie wydajności pracy i byc szkodliwy dla zdrowia; trwałe osłabienie słuchu, agresja, bóle głowy

-85-120 dB- liczne uszkodzenia narządu słuchu, zaburzenia krążenia, ukł nerwowego i równowagi

-150 dB- po 5 min paraliżuje działanie organizmu, powoduje mdłości, zaburzenia równowagi, uniemożliwia wykonywanie skoordynowanych ruchów kończyn

Szkodliwe działanie hałasu na poszczeg układy

-ukł narwowy- zaburzenia psychiczne, obniżenie sprawności umysłowej, obniżenie pamięci, stany lękowe, uczucie rozdrażnienia, zmęczenie i depresja

-ukł krążenia- zwężenie naczyń krwionośnych, wzrost ciśnienia i pojemności wyrzutowej serca, spadek przepływu krwi, słabsze ukrwienie mózgu

-ukł pokarm- mniejsze wydzielanie gruczołów ślinowych i bł śluzowej żołądka, zwolnienie procesów trawienych i perystaltyki jelit

-ukł oddechowy- przyspieszenie oddechów, zmiana wentylacji płuc

-w ukł dokrewnym- zaburzenia w funkcjonowaniu trzustki, spadek poziomu cukru, wzmożenie czynności tarczycy

-u kobiet zaburzenia miesiączkowania, niepłodnośc

-u płodu przyspieszone tętno; upośledzenie słuchu dziecka

Oświetlenie

Promieniowanie słoneczne

-źródło światła i ciepła dla ziemi

-do ziemi dociera 40-75%

Podział ze wzg na dł fali

-UV- dł 290-400 nm; stanowi 1% ogólnego promieniowania, wyodrębniono 3 frakcje o różnym działaniu biolog i biochem: A,B,C

-widzialne- 400-760nm; stanowi 39% promieni dochodzących do ziemi

-podczerwone- pow 760 nm; stanowi 60% ogólnego promieniowania

Promieniowanie nadfioletowe (UV)

-duża aktywnośc biolog i biochem

-uaktywnia nieczynne zw chem w skórze, np. ergosterol, w następst wytwarza się wit D(frakcja B)

-działa powierzchownie na naskórek i wpływa na pigmentację skóry (powst melaniny)

-długotrwałe działanie powoduje stany zapalne skóry; pobudzenie nerwowe, zaburzenia ukł pokarm

--przyspiesza gojenie ran i owrzodzeń

-siła bakteriobójcza wzrasta ze skróceniem dł fali- frakcja C

--prosty i skuteczny sposób dezynfekcji powietrza, wody i powierzchni

Promieniowanie widzialne

-pozwala na orientację w otoczeniu, poszukiwaniu pokarmu, ucieczkę

-wzmaga aktywnośc ruchową i przemianę materii

-pozwala na prawidłowy rozwój koścca, mięśni i narządów wewn; reprodukcję i produkcyjnośc

-znacznie podnosi odpornośc

-pobudza wydzielanie hormonów gonadotropowych, powodując dojrzewanie pęcherzyków jajnikowych

Ograniczony dostęp do światła u zw powoduje:

-u loch- sterylnośc

-u krów- słabe manifestowanie objawów rujowych, zmniejszenie wskaźnika zapłodnień, spadke mleczności

-u drobiu- opóźnienie wzrostu i rozwoju, obniżenie nieśności, obniżenie czynności płciowych

Promieniowanie podczerwone

-źródło ciepła

-te promienie wnikają najgłębiej (do 20 mm)

-rozszerza naczynia krwionośne nagrzanej tkanki- większy dopływ krwi

-ułatwia odprowadzanie produktów przemiany materii- sprzyja zwalczaniu choroby

-przyspieszają gojenie się ran i rekonwalescencję przy schorzeniach reumatycznych

Oświetleniem nazywa się stosunek padającego strumienia świetlnego do pola powierzchni oświetlonej przez niego

Ilośc światła naturalnego dochodzącego do wnętrza pomieszczenia zależy od

-szerokości geofraf

-usytuawania budynku względem stron świata- najwięcej przez okna południowe

-odległości od przeszkód terenowych- min odległośc to 1,5 m wys przeszkody

-koloru i czystości ścian

-struktury ścian

-kształtu okien- najwięcej przez okrągłe

-czystości okien

-umiejscowienia okien- powinny byc bliżej stropu, nie mogą byc zacienione przez okapy; zaleca się stosowanie ościeży okiennych ściętych pod kątem 45st- zwiększa to kąt padania promieni

Sztuczne oświetlenie

-pomieszczenia bezokienne dle drobiu najczęściej oświetlane są światłem o zakresie widma zbliżonym do naturalnego (białe)- korzystnie wpływa na samopoczucie zw

-czerwone- przeciwdziała kanibalizmowi

-niebieskie- robocze, niewidzialne dla ptaków (brojlery przy tym świetle osiągają lepsze wyniki produkcyjne)

oznaczenie

-met bezpośrednia- luksomierzem

Współczynnik oświetlenia pomieszczeń

WOP= Ow/Oz x 100% (Ow- natężenie światła wewn; Oz- natęzenie światła zewn)

-jednostką natężenia jest lux (lx)

-WOP nie powinien byc mniejszy niż 1%

Met pośrednie

Współczynnik oświetlenia

-stosunek powierzchni okien do powierzchni podłogi (O:P)

Kąt padania światła

-określa intensywnośc oświetlenia w pomieszczeniach

-w bud z oknami po jednej str kąt ten jest zawarty między linią podłogi a linią poprowadzoną od górnego ościeża okiennego do styku przeciwległej ściany z podłogą

-w bud z oknami po obu str, kąt zawarty między linią prowadzoną z połowy szerokości pomieszczenia do górnego ościeża a linią podłogi

-kąt w pomieszczeniach inwentarskich nie powinien byc mniejszy od 27st (średnio 23-25)

Kąt otworu okiennego

-określany jest dwiema liniami prowadzonymi od górnego ościeża i parapetu okiennego do styku przeciwnej ściany z podłogą

-nie powinna byc mniejsza od 5st

Wentylacja pomieszczeń inwentarskich

Sprawna wymiana powietrza w budynkach bez nadmiernego oziębienia warunkuje:

-zdrowotnośc zwierząt, ich db samopoczucie i wys produkcję.

Zadania

-usuwanie nadmiaru pary wodnej

-niedopuszczanie do wys koncentracji szkodliwych gazów

-regulacja temperatury

Przewietrzanie

-najprostszy sposób wymiany powietrza (nieszczelnośc budynku, okien)

-wymiana powietrza odbywa się na zasadzie różnicy temp (co najmniej 5C)i ciśnienia między powietrzem atmosfer a powietrzem w budynku

-cięższe powietrze atmosfer o niższej temp wchodzi dołęm do pomieszczenia gdzie ogrzewa się i unosi w górę

-nie pozwala na kontrolowaną wymianę powietrza

Kanały nawiewne

doprowadzają do pomieszczenia świerze powietrzem

-umieszczane są w górnych częsciach ścian, bliżej stropu

-powinny przylegac ukośnie (wlot od ściany zewn jest niżej niż wylot)

Kanały wywiewne

-usuwają zużyte powietrze z pomieszczenia

-wlot umieszcza się podstropowo

-nie wolno ich zamykac

Rodzaje wyntylacji

-naturalna (grawitacyjna)- w gosp drobnotowarowych

-mechaniczna (wymuszona)- w chowie wielkotowarowym trzody, drobiu i bydła

Naturalna:zależy od

-różnicy masy powietrza nagrzanego lżejszego i zimniejszego cięższego; im wyższa różńica tym szybsza wymiana

-różnicy wysokości wlotów kanałów nawiewnych i wylotu kanałów wyciągowych (min 4m)

-izolacji termicznej kanału wyciągowego

-obecności wywietrzników wspomagających wentylację

-stosunku ogólnej powierzchni kanałów wyciągowych do nawiewnych (optymalny w lecie 1:1; w zimie 3:1)

Mechaniczna: działa na zasadzie nawiewu lub wyciągu; dzieli się na:

-podciśnieniowa (wywiewna, ssąca)

-nadciśnieniowa (nawiewna, tłocząca)

-nadciśnieniowo-podciśnieniowa

-grawitoacyjno-mechaniczna (kombinowana)

Klimatyzacja rodzaj wentylacji, w której wtłaczane powietrze, w zależności od potrzeb, poddawane jest filtracji, nagrzewaniu, ochładzaniu, nawilżaniu, nasycaniu środkami bakteriobójczymi.

Wielkośc wentylacyjna

ilośc powietrza, którą trzeba wymienic w danym pomieszczeniu w ciągu jednej godziny (m3/h)

Współczynnik wymiarowości

T=(Qz/Qb + QL + QE) x 100%

95-100%- I klasa warunków ferm; bdb nie trzeba sztucznego ocieplania

80-95%- II- stosowanie ocieplenia dla zw młodych

mniej niż 70%- budynek nie powinien byc dopuszczony do użytkowania dla zw

Dezynfekcja

=odkażanie- zabieg, w którym zostają usunięte chorobotwórcze drobnoustroje

zapobiegawcza (profilaktyczna)

-w mniejscach stałego i okresowego przebywania zw

-zawsze przed wprowadzeniem zw do budynku oraz po opuszczeniu i podczas obecności

-przeprowadza właściciel

bieżąca

-w czasie trwania zaraźliwej choroby

-zniszczenie mikroogr wydalanych orzez chore zw

-zapobiega szerzeniu się choroby

końcowa

-po wyzdrowieniu zw lub usunięciu padłych zw, zapobiega zakażeniu nowo wprowadzonym

Skutecznośc dezynfekcji zależy od:

-stopień zanieczyszczenia powierzchni

-aktywnośc zastosowanego środka

-temp miejsca odkażanego i preparatu

-koncentracja dezynfekanta i czas jego działania

-właściwy wybór preparatu w zależności od mikroflory

Metody wys temp powietrza, wody lub pary, promieniowanie UV, chemiczna

Środki odkażające

-szerokie spektrum działania

-nie może byc toksyczny

-nie może niszczyc przedmiotów

-powinny rozpuszczac się w wodzie

-nie może miec przykrego zapachu

Środki antseptyczne- służą do zmniejszania lub niszczenia bakterii na skórze i błonach śluzowych org żywego

-zasady: NaOH, soda żrąca, woda wapienna

-kw: solny, azotowy, siarkowy

-aldehydy: mrówkowy, propylowy, glutanowy

Dezynsekcja

-zespół zabiegów mających na celu tępienie szkodliwych owadów (szkodliwe pod wzg gospodarczym, sanitarno-epidemiologicznym, dokuczliwe)

Insektycydy

-zw nieorg: kw borowy, krzemionka

-węglowodory polichlorowe

-zw fosforoorg

-regulatory wzrostu i rozwoju owadów

-inhibitory syntezy chityny

2 postacie:

-płynne- koncentraty, aerozole, fumiganty

-stałe- preparaty pyliste, proszki do sporządzania zawiesin, trutki, fumiganty stałe

zabezpieczenia przed szkodnikami

-zapewnienie owadoszczelności

-utrzymanie higieny zw i pomieszczeń

stała kontrola dostarczanego surowca

-stosowanie lamp owadobójczych, pułapek, lepów

Deratyzacja

Metody zwalczania

-biolog- naturalni wrogowie; kot, pies, ptaki, łasice

-mechaniczne- potrzaski, pułapki, gilotyny

• chem- rodentycy

-elektroniczne- fale dźwiękowe, światło

Stres

ZOA- zesp ogólnej adaptacji; OZP- ogólny zesp przystosowania, RA- reakcja alarmowa; SO-stadium odporności; SW-stadium wyczerpania

---