Jakie jest współczesne ujęcie przedmiotu psychologii wg M. Węgrzeckiej? str. 19 odpowiedź musi zawierać:
ogólną definicje psychologii (czym się zajmuje)
relacje w jakich jest rozpatrywany człowiek (człowiek - środowisko - sytuacja)
omówić główne pojęcia, które określają istotę człowieka jako podmiotu (zachowanie)
omówić zachowanie się człowieka (przykłady)
podać definicję przedmiotu psychologii (str. 20) -
Psychologia jest nauką o najwyżej zorganizowanych formach zachowania się, tj. o czynnościach człowieka i o człowieku jako ich podmiocie.
Psychologia jest nauką badającą zachowania się człowieka i nauką badającą człowieka stanowiącego podmiot tego zachowania. Rozpatruje człowieka jako jednostkę aktywną dającą zawsze jakąś odpowiedź środowisku, w którym przebywa, jak również na sytuację, w jakiej się znajduje poprzez aspekty zewnętrzne stanowiące wyraz owej reakcji na otoczenie - środowisko. Psychologia w takim ujęciu pozwala zrozumieć, opisać, w miarę trafnie przewidywać oraz wpływać na odpowiedź człowieka na szeroko rozumiane otoczenie. Uwzględnia ona indywidualne rozumienie przez człowieka tego co wokół niego dzieje się, ponieważ na owo rozumienie otoczenia ma wpływ np. wiedza i możliwość działania danego człowieka. Człowiek przez całe życie nieprzerwanie pozostaje w interakcji ze środowiskiem, odpowiada na nie i wpływa jednocześnie poprzez zmianę jego elementów (niszczy lub tworzy). Psychologia bierze pod uwagę tylko te formy zachowania, które są istotne z punktu widzenia poznawczego oraz niezbędnego dla kontaktów z innym człowiekiem.
Zachowanie się stanowi znaczącą odpowiedź jaką daje istota obdarzona psychiką na sytuację, która również ma znaczenie.
Człowiek funkcjonuje zawsze w jakimś środowisku, poprzez które rozumiemy względnie trwały układ elementów otoczenia, rzeczy i ludzi, znaczących dla jego życia i zachowania się. Człowiek rozpatrywany jako podmiot i autor swych szczególnych odpowiedzi na sytuacje, może być opisywany i rozpatrywany tylko w jego środowisku i poprzez różnorodność sytuacji, które tworzy i na które odpowiada.
Sytuacja jest to czasowy zmienny układ wzajemnych stosunków człowieka z innymi elementami jego środowiska - jego świata. Człowiek jest jednocześnie integralnym elementem tego świata - środowiska.
Człowiek uczestnicząc w komponowaniu czy konstruowaniu pewnego świata i sytuacji uruchamia w zróżnicowanym stopniu funkcje życia psychicznego (spostrzeżenia, myślenie, wyobraźnię, pamięć, uczucia, dążenia). Zachowanie się obejmuje całokształt życia psychicznego człowieka, zarówno te obserwowalne - zewnętrzne formy aktywności oraz funkcje psychiczne, intelektualne, uczuciowe, motywacyjne. Człowiek, który znajduje się w określonej sytuacji reaguje sposobem działania - ujawnia konkretne formy zachowania się: pójściem w jakimś kierunku, powstrzymaniem się od działania, zamilknięciem lub wypowiedzeniem swojej opinii, czekaniem, zadumaniem, zamyśleniem, tańcem, płaczem, krzykiem, itp.
Omów zagadnienie czynności i ich podmiotu jako osobowości (str. 20 - 29)
definicja czynności i działania
Czynności są najczęściej złożonym zachowaniem się, ukierunkowanym na osiągnięcie określonego stanu końcowego, który jest jego wynikiem. Jeżeli człowiek zdaje sobie sprawę z wyniku czynności, który to wynik jest celem dla człowieka, to taką czynność określamy jako celową. Wynik działania jest wtedy uświadomiony. Do osiągnięcia wyniku może prowadzić wiele czynności o różnej strukturze ale również wynik może być nie jedynym z możliwych skutków, których oczekuje człowiek - podmiot realizujący czynność. W związku z powyższym nie można sklasyfikować czynności według tego kryterium (przyporządkować konkretną czynność, nawet typową i powszechną, konkretnemu wynikowi).
Można natomiast wyróżnić czynności pod kątem głównych wyników, którym służą. Mogą to być:
- czynności wytwórcze - prowadzące do materialnych zmian w otoczeniu - w wyniku powstają rzeczy, ich części,
- czynności prowadzące do określonych lub względnie trwałych zmian w drugim człowieku - wychowanie, gra aktorska,
- czynności prowadzące do zmian w sobie samym - zabawa samokształcenie,
- czynności prowadzące do stworzenia jakiegoś indywidualnego dzieła - wiersza, obrazu, powieści, itp. powstającego dzięki złożonym trudnym do uchwycenia czynnościom umysłowym.
Specyficznym i ważnym rodzajem wyników są własne myśli, poglądy, stany psychiczne, relacje łączące z innymi ludźmi. Te wyniki są osiągane poprzez czynności - procesy poznawcze. One to pozwalają rozpoznawać różne przedmioty i zdarzenia.
Podnoszenie umiejętności na wyższy poziom możliwe dzięki złożonym czynnościom, inwencji i staraniom podmiotu, jest istotną odrębną kategorią wyników. Dążenie do tego wyniku wypływa z potrzeby rozwiązywania życiowych problemów.
ukazanie podstawowego warunku orientacji w otoczeniu (poznawanie zdarzeń wokół człowieka i w nim samym - zdolności poznawania)
co motywuje i reguluje działania człowieka (potrzeby i normy, zasady którymi człowiek się kieruje formułują cele działania - zasady normatywne). Potrzeba => działanie => cel => środek => rezultat
znaczenie norm i zasad dla czynności i działań człowieka (dla działania i czynności, tzw. etyka,
jakie są rodzaje czynności (między innymi - czynności produktywne, wytwórcze, poznawcze, ….)(str. 21)
problem - mówić próbę klasyfikacji czynności oraz 2 kategorie zachowań : reaktywne i celowe,
czym jest osobowość w świetle teorii czynności (str.24)
Rola zdolności ogólnych i specjalnych …
co to znaczy zdolności ogólne? (str.87)
Inteligencja:
co to jest inteligencja (definicja) (str.86) Jest to …..
w czym się ujawnia potencjał (inteligencja)
omów inteligencję jako zdolności ogólne i specjalne (str.89)
jakie zdolności składają się na inteligencję?
Wymień 3 rodzaje inteligencji i omów je:
inteligencja abstrakcyjna
inteligencja praktyczna
inteligencja społeczna
Problem pomiaru inteligencji (iloraz inteligencji) na przykładzie formuły Sterna (str. 92 - 93)
Czym jest uczenie się (str.98) - nabywanie umiejętności oraz elastycznego stosowania nabytych nawyków w nowych sytuacjach. Dynamiczne aspekty ….
Człowiek jest integralnym elementem środowiska, czyli względnie trwałego układu elementów otoczenia, rzeczy i ludzi, znaczących dla jego życia i zachowania się. Stan środowiska jest względnie trwały, charakteryzuje się w związku z tym jakimś określonym poziomem dynamiki. W związku z powyższym człowiek jest zmuszony do rozwiązywania różnych sytuacji życiowych. Zmienność warunków życia - środowiska, daje podstawę do realizacji procesu adaptacji. Proces adaptacji adekwatny do stanu środowiska (otoczenia) i jest warunkiem możliwych i faktycznych korzyści osobistych, daje możliwość faktycznego oddziaływania na otaczający świat oraz na siebie samego. Jednym z czynników mających wpływ na zachowanie się i efekty podmiotu (człowieka) jest układ warunków i okoliczności. Drugi warunek to umysłowy potencjał podmiotu (człowieka). Ujawnia się on w chwili gdy podmiot rozwiązuje zadanie. W tym czasie ujawniają się posiadane przez niego sprawności umysłowe wytworzone i rozwinięte na bazie wrodzonych zdolności. Zdolności (zróżnicowane dla podmiotów) sprawiają, że w porównywalnych warunkach zewnętrznych podmioty w realizacji takiego samego zadania otrzymują różne wyniki w uczeniu się i działaniu. Zdolności ogólne umożliwiają osiągnięcie postępu w poznaniu rzeczywistości i działaniu w niej.
Spearman - twórca teorii dwóch czynników - wyodrębnił dwa składowe czynniki zdolności: ogólny obecny we wszelkich aktywnościach umysłowych, zwłaszcza w rozumowaniu i wnioskowaniu,(g - general) oraz specyficzny stanowiący specjalne różne zdolności (s - specific).
Zdolności specjalne są niezbędne do wykonania specyficznego - specjalistycznego, swoistego zadania np. rozwiązanie problemów o charakterze poznawczym, decyzyjnym i wykonawczym. Wyróżniamy zdolności specjalne : malarskie, muzyczne, techniczne, organizatorskie. Prawidłowe wykorzystanie, pobudzanie i rozwijanie zdolności specjalnych daje człowiekowi możliwość np. działań twórczych - artystycznych.
Kolejnym krokiem w badaniu inteligencji było wyodrębnienie większej liczby czynników odpowiadających podstawowym zdolnościom - teoria siedmiu czynników L.L. Thurstone'a, silnie rozbudowana i zatomizowana do 120 zdolności podstawowych teoria J. P. Guilforda.
Sprawności istotne pozwalają na wytworzenie własnych sposobów i kryteriów szacowania informacji, wyodrębnienia tych, które są istotne (ważne) w danej sytuacji, sprawiają, że podmiot posiada umiejętność zebrania ewentualnie brakujących, ukrytych informacji lub eliminowania tych niepotrzebnych. Zdolności pozwalające uruchomić powyższe sprawności to: spostrzegawczość (szczególnie ważna zdolność ujmowania niewielkich zmian w wyglądzie przedmiotów i zjawisk - pomocna w działaniu jest zdolność giętkiego postrzegania, przeszkadza - sztywność nastawienia i inercja psychiczna, sterowanie spostrzeganiem, abstrahowanie, uogólnianie, porównywanie, rozumowanie. Dzięki tym „powiązaniom” człowiek może konstruować schemat rozwiązania zadania. Dalsza realizacja przetwarzania danych opata jest na pamięci - zdolności zapamiętywania niezbędnych danych. Następnie ich odpowiednie przywołanie i odpowiednie zastosowanie jest gwarancją realizacji ewentualnego zadania przez podmiot. Wszystkie zgromadzone przez człowieka informacje są opracowywane, to znaczy przechodzą przeobrażenia.
Wyróżniamy trzy rodzaje pamięci sklasyfikowane wg czasu przechowywania informacji: bezpośrednią (krótki czas przechowywania), pośrednią (operacyjną, od niej zależy pamięć trwała) i trwałą (trwale zapamiętuje niektóre dane z pamięci operacyjnej). Dzięki pamięci nasze, która pozwala na przechowywanie i odtwarzanie obrazów, przeżyć, emocji, następuje modyfikacja zachowań i proces uczenia się gwarantujący postęp podmiotu - człowieka. Sprawności rozwijają się pod wpływem zmagania z zadaniami na bazie zdolności do płynnego, giętkiego i oryginalnego opracowywania ich i przetwarzania. Pozwalają one na płynność w reorganizowaniu posiadanej wiedzy w odniesieniu do chwili i zastosowanie adekwatnego do zadania rozwiązania gwarantującego osiągnięcie pożądanego wyniku. Duże znaczenie ma zdolność wszechstronnego oceniania wartości pomysłów, które chce zastosować podmiot oraz sposób ich realizacji.
Poprzez inteligencję rozumiemy wszystkie zdolności ogólne warunkujące orientację w rzeczywistości, umożliwiające osiąganie postępu w poznawaniu rzeczywistości i skutecznemu działaniu w niej. Stanowi ona zespół zdolności umysłowych wpływających na sprawność działań wymagających uczenia się i myślenia, zdolność do spostrzegania i rozumienia relacji między elementami sytuacji, do wyciągania wniosków, do przystosowania się do sytuacji i realizowania własnych celów. Jest instrumentem pozwalającym na przystosowanie się do najtrudniejszych nawet sytuacji. Występuje powszechne zróżnicowanie między ludźmi w zakresie możliwości wykonywania zróżnicowanych czynności.
Inteligencja ujawnia się w zachowaniu się człowieka w sytuacjach problemowych, poprzez jego zachowanie się w dążeniu do wyniku. Fazy rozwiązywania danej sytuacji, w czasie których człowiek wykorzystuje zasób wiadomości, zdolności wyobrażania sobie, operowanie słowem, znakami, symbolami pozwalają osiągnąć wynik.
Inteligencja diagnozowana jest za pomocą podczas realizacji zadań. E. L. Thorndike zaproponował klasyfikację ludzi według trzech rodzajów inteligencji: abstrakcyjnej (pojęciowej), praktycznej i społecznej. Kryterium wyodrębnienia tych rodzajów inteligencji stanowi rodzaj materiału myślenia, którym człowiek posługuje się z łatwością oraz przedmiot działania, w odniesieniu do którego najpełniej i najefektywniej (najlepiej) podmiot (człowiek) wykorzystuje swoje możliwości. Za normę - normalnie rozwinięty człowiek - przyjmuje się, że dwie spośród wymienionych rodzajów inteligencji są ujawnione w pewnym (przeciętnym) stopniu a jedna odbiega od przeciętnego poziomu.
inteligencja abstrakcyjna (pojęciowa)
podmiot z dużą łatwością posługuje się materiałem werbalnym i symbolicznym
inteligencja praktyczna
podmiot z dużą łatwością porusza się w konkretach, działa na przedmiotach. Przykład: szympans, który nie mogąc dosięgnąć owocu posługuje się przedmiotami będącymi w jego zasięgu - łączy zbyt krótkie kije bambusowe - osiągając skutek - przyciągnięty owoc.
inteligencja społeczna
ujawnia się w łatwości nawiązywania kontaktów, umiejętności porozumienia z ludźmi, pojmowaniu ludzi i sytuacji społecznych
Badania nad inteligencja doprowadziły do skonstruowania testów służących do pomiaru inteligencji. Wykorzystanie diagnoz inteligencji ma zastosowanie głównie w szkolnictwie i przemyśle (optymalizacja doboru odpowiednich ludzi do wykonywania zadań na stanowisku racy). Początki prób pomiarów inteligencji datują się na początek XX wieku. Ostatecznie konstrukcja skali pomiarów inteligencji została oparta na założeniu, że w raz z wiekiem dziecka rozwijają się jego poszczególne zdolności umysłowe. Dla każdego wieku dziecka można określić zadania adekwatne do stopnia rozwoju, które normalnie rozwijające się dziecko wykona bez trudności. Określić podczas badania można tzw. wiek umysłowy dziecka.
W. Stern wprowadził pojęcie ilorazu inteligencji, który daje możliwość dokładnego porównania poziomu intelektualnego dzieci niezależnie od ich wieku. Wyrażony on jest liczbowo stosunkiem wieku umysłowego (obliczanego poprzez zliczanie punktów uzyskanych przy rozwiązywaniu testu) do wieku życia.
I.I. = WU/WŻ * 100
Liczba wyrażająca I.I. jest jedynie orientacyjną informacją w poziomie rozwoju dziecka. Dopiero szczegółowa analiza zadań, z którymi dziecko miało problemy pozwala określić które zdolności nie rozwijają się prawidłowo.
Czynności uczenia się zachodzą od chwili narodzin i są możliwe dzięki zdolności pamiętania (pamięć i zdolność zapamiętywania są podłożem i warunkiem uczenia się). Poprzez proces uczenia się (nabywania nowych doświadczeń) wpływamy na zmiany naszych zachowań, przy czym wynikiem uczenia się jest zmiana względnie trwała. Proces uczenia się polega na kumulowaniu i przetwarzaniu doświadczeń - nie jedynie na ich gromadzeniu. Doświadczenia narastają, organizują się, kompletują i modyfikują nawzajem. Zapamiętane zdarzenia, czynności, wrażenia są kompletowane i modyfikowane. W chwili odpowiedniej do ich wykorzystania są reprodukowane, opracowywane przez podmiot realizujący zadanie. Kumulacja polega na ustawicznym dołączaniu do istniejącego już zasobu informacji. Dzięki temu możliwa jest modyfikacja zachowań człowieka. Proces uczenia się angażuje poszczególne zdolności (ogólne i specjalne) i sprawia, że rozwijają się.
Wyróżniamy uczenie się samorzutne (mimowolne) i zamierzone. Najlepsze efekty uczenia się są osiągane poprzez dzięki świadomym czynnościom wzmacniającym wszechstronny rozwój inteligencji i talentów. Np. stawianie przed dzieckiem problemów - zadań do rozwiązania adekwatnych do jego wieku, nie chronienie przed koniecznością rozwiązywania zadań, nie usuwanie wszelkich przeszkód i trudności jest pozytywnym w odniesieniu do procesu uczenia się. Najskuteczniejsze jest uczenie się przez zrozumienie i rozwiązywanie problemów. Taka forma powoduje, że oprócz osiągniętego wyniku w trakcie podejmowanych działań następuje rozwój intelektualnych możliwości. Negatywny wpływ na proces uczenia się mają takie czynniki jak: brak przerw w czasie uczenia się lub nazbyt długie przerwy, złe lub źle zorganizowane rozłożenie trudnego materiału, rozproszenie uwagi, nadmierne napięcie emocjonalne.
Motywacja
Jaka jest rola motywacji w życiu człowieka? (str. 99 - 100)
Człowiek jest istotą charakteryzującą się zmiennością - dynamizmem zachowań. Bywa, że jest pełen chęci do działania lub popada w stan bierności, wytrwale dąży do osiągnięcia wyniku lub rezygnuje z realizacji zadania bez wyraźnych przyczyn, bywa ożywiony lub apatyczny. Stan w jakim w danej chwili człowiek będzie się znajdował jest wynikiem działających na niego czynników - motywacji i emocji, które łącząc się z możliwościami intelektualnymi i posiadanymi przez jednostkę sprawnościami decydują o rozpoczęciu lub zaniechaniu zadania oraz o jego przebiegu i rezultacie. Poznanie mechanizmów motywacji może służyć skutecznemu oddziaływaniu na innych - pobudzaniu lub zniechęcaniu do podejmowania działań oraz zrozumieniu własnych aktywności. Szczególnego znaczenia nabiera w wypadku gdy cel jest odległy, abstrakcyjny, wymagający długotrwałej i wytężonej pracy. Stan „wyjściowy” człowieka, którego mamy motywować jest wywołany różnymi źródłami - ma zróżnicowane podłoże, które może być za każdym razem u różnych ludzi inne. Wymaga to indywidualnego podejścia, nie ma bowiem jednego schematu przyporządkowania formy i treści zachowania się pobudkom i bodźcom emocjonalnym.
Jaka jest funkcja motywu oraz jak przebiega proces motywacyjny (str.100 - 104) - jakie 3 warunki mają być spełnione?
Proces motywacyjny jest odpowiedzialny (rozstrzyga o tym) za odpowiedź człowieka na sytuacje, w której się znalazł poprzez konkretne zachowanie, tzn. podjęcie działania lub zaniechanie, wewnętrzną organizację, przebieg czynności oraz osiągnięty wynik. Funkcje jakie spełnia to: mobilizacyjna, ukierunkowująca i podtrzymująca formy aktywności człowieka. Konieczność zaspokojenia podstawowych potrzeb lub rozwiązania zadania wywołuje w człowieku stan napięcia motywacyjnego. Może zostać on rozładowany podczas osiągania wyniku: osiągania jakiegoś stanu, przedmiotu, którego pragnie, zmiany miejsca, itp. Motywacja to proces wewnętrzny, który pojawia się gdy spełnione są trzy warunki:
Człowiek, który podejmuje zadanie uznaje przedmiot lub stan rzeczy, do którego dąży za użyteczny, stanowi on dla niego wartość dającą bodziec do podjęcia działania, wysiłku na rzecz osiągnięcia oczekiwanego wyniku. Przy czym może on stanowić wartość dodatnią (przyciągającą, zniewalającą, skłaniającą ku sobie) lub wartością ujemną (odpychającą, wywołującą ucieczkę). Im wyższa jest dla podmiotu użyteczność tym większe jest poczucie sensu działania, subiektywna konieczność i uzasadnienia.
Człowiek musi oceniać w swoim mniemaniu pozytywnie szanse osiągnięcia zamierzonego wyniku. Negatywna ocena szans realizacji nie skłania do wysiłku, powoduje odłożenie realizacji do momentu powstania lepszych warunków. Podmiot dokonuje subiektywnej oceny szans, tzn. ocenia prawdopodobieństwo osiągnięcia celu. Inne jednostki dokonując tej oceny mogłyby te szanse ocenić inaczej. Na tym polega subiektywizm oceny każdego podmiotu, bowiem ocena powyższa jest formułowana na podstawie pewnych uwarunkowań będących odmiennymi dla każdego człowieka: stan wiedzy, samowiedzy, stopnia realizmu w samoocenie, doświadczenia, wysokości rangi przedmiotu lub stanu do którego dąży, samokrytycyzmu, sprawności przewidywania, kalkulowania, itp. To zróżnicowanie prowadzi do skrajnych czasem ocen szans.
Na pkt 1 i 2 mają znaczny wpływ względnie stałe wartości osobowości: uznany system wartości, ocena własnej osoby, poziom aspiracji, stopień skłonności do podjęcia ryzyka.
Odpowiedni do podjęcia działania stan podmiotu w danej chwili. Blokujące mogą być np.: zmęczenie, napięcia nerwowe, osłabienie.
Proces motywacyjny stanowi niejako funkcje wartości wyniku dla podmiotu, subiektywnej oceny jego realizacji, w relacjach z ogólnym stanem podmiotu w danej chwili.
Jakie są (o czym mówią) 2 prawa Jerkesa - Dodsona: I - dotyczy związku między sprawnością działania a motywacją; II - dotyczy zależności między siłą motywacji a sprawnością działania z uwzględnieniem stopnia trudności działania,
Motywy mają charakter selekcyjny wobec naszych działań, nadają konkretny kierunek działania i sprawiają, że pomijamy inne kierunki - te, które wg nas nie doprowadzą do wyniku. Od tego jaka jest dla nas wartość wyniku występuje w podmiocie odpowiadające mu natężenie motywacji. Natężenie jest zależne od siły (stopnie kontroli zachowania - im silniejszy motyw - tym prędzej uzyskuje pierwszeństwo wykonania zadania) i intensywności (czyli poziomu mobilizacji organizmu ) motywu oraz od jego wielkości (rozmiaru wyniku niezbędnego do zaspokojenia danej potrzeby).
Badania nad zależnością natężenia motywacji na sprawność działania doprowadziły do wniosków, że w miarę jego wzrostu sprawność działania wzrasta do pewnego poziomu, a dalszy wzrost obniża ją do zera (pierwsze prawo Yerkesa-Dodsona).
Powyższa zależność rozpatrywana w kontekście rodzaju i stopnia trudności wykonywanego zadania pozwoliły stwierdzić, że rozwiązywanie zadania łatwego największa sprawność osiąga przy względnie wysokim poziomie motywacji (drugie prawo Yerkes-Dodsona). Trudne zadania rodzi możliwość przekroczenia intelektualnych możliwości człowieka. Powoduje to przykre konsekwencje wzbudzając poczucie zagrożenia, niepokoju, obawy - a to zwiększa napięcie motywacyjne. Przy wysokiej lub średniej motywacji ten dodatkowy czynnik pobudzający prowadzi do spadku sprawności , nawet do dezorganizacji zadania.
Do wykonania zadania rutynowego (prostego) potrzeba większej motywacji, wtedy można liczyć na osiągnięcie pożądanego poziomu.
Jakie są źródła procesu motywacyjnego (str. ….)
Potrzeby to stany odczuwanego braku wywołujące tendencję do jego usunięcia. Sprawiają one, że człowiek pragnie je zredukować co daje bodziec do działania, czyli do aktywnego poszukiwania zaspokojenia ich. Są one pierwotny źródłem różnych form motywowanego zachowania. Wyróżniamy: potrzeby podstawowe (wrodzone, biologiczne) - zaspokajanie ich pozwala funkcjonować ludzkiemu organizmowi (własny organizm stanowi w tym przypadku podłoże motywacji biologicznej), potrzeby kontaktu (afiliacji) z drugim człowiekiem - spełniają one jednocześnie funkcję rozbudzania potrzeb wyższego rzędu (poprzez uczestnictwo w skomplikowanych interakcjach z innymi obserwujemy, uczymy się, dowiadujemy się, poznajemy wartość człowieka, a w związku z tym zaczynamy często odczuwać potrzebę np. dorównania wiedzą, sprawnością, kreatywnością, itp.) Człowiek posiada ograniczoną samodzielność. Potrzebuje kontaktów z innymi co stanowi podłoże motywacji społecznej. Mamy potrzebę „brania” od innych ludzi ale i „dawania” czegoś siebie - obie są ważne. Główne potrzeby społeczne to : uznania i szacunku, oparcia, opieki i troski, uczuć miłości przyjaźni, koleżeństwa, współdziałania, dominacji i uległości, zdobywania wiedzy, zabawy. Wyróżniamy także motywację osobistą, indywidualną, która zależna jest od samoświadomości podmiotu (świadomości własnych możliwości, zalet i wad). Jest to silne źródło motywacji do działania w celu konfrontacji ideału jakim chcielibyśmy być - „ja idealne” z „ja realnym” jakim w rzeczywistości jesteśmy. Jest to sfera dająca jedne z najsilniejszych bodźców do działań i zależna od dojrzałości psychicznej jednostki. Znajduje się w czołówce pobudek.
Oprócz tych motywatorów człowiek realizując określone zadania za pomocą jakichś przedmiotów odkrywa nowe - intrygujące go, kierujące jego działaniami mimo, że nie są związane z określonym działaniem, ujawniające inne wartości celów działania. Ponadto człowiek jako uczestnik zorganizowanego procesu wychowania i kształtowania ma pewne wartości narzucane odgórnie. Te odkryte oraz narzucone wartości powodują powstanie w osobowości człowieka względnie trwałych dyspozycji motywacyjnych. Każda postawa powoduje odpowiednią dla jednostki indywidualną reakcję emocjonalną i ocenę danego stanu, przedmiotu, sytuacji. To prowadzi do danych (określonych, indywidualnych) zachowań wobec stanu, przedmiotu, sytuacji. Postawy to względnie trwałe dyspozycje do określonego reagowania wobec niektórych przedmiotów, osób, sytuacji, idei, symboli. Powstają i narastają na przestrzeni życia człowieka poprzez doświadczenia, oddziaływanie różnych elementów jego życia.
Jaka jest rola emocji w życiu człowieka (str.114 - 115) - definicja. emocji
Emocje to procesy wpływające na zachowanie się podmiotu (człowieka a także zwierząt). Powodem ich występowania są przedmioty, ludzie i zdarzenia rzeczywiste lub wyobrażane ważne pod jakimś względem dla podmiotu. Są odpowiedzią na znaczenie, na wartość, znaczenie tego co nas otacza. W ogromnej różnorodności zjawisk otaczającego świata człowiek dokonuje wartościowania przedmiotów, sytuacji poprzez przeżywane doświadczenia. Odpowiedź na bodziec emocjonalny jest zindywidualizowana i zróżnicowana ponieważ obok wartości jaką ma przedmiot lub sytuacja (bodziec) ma również znaczenie aktualna sytuacja w jakiej znajduje się człowiek. Do przeżyć emocjonalnych człowieka należą tzw. uczucia wyższe: miłość, przyjaźń, podziw, uczucia estetyczne, poznawcze, religijne.
Jakie cechy posiada emocja (znak, treść, natężenie) (str.116)
Emocje można opisywać pod kątem znaku, treści i natężenia. Są to cechy emocji pozwalające na identyfikację każdej z nich.
Znak - każda emocja jest dodatnia (klasa emocji pozytywnych, przyjemnych : radość, ukojenie, podziw, zachwyt, przyjaźń, ukojenie, itp.) lub ujemna (klasa emocji negatywnych, przykrych : odraza, wstręt obrzydzenie, zazdrość, rozpacz, itp.).
Natężenie może być od bardzo słabego nastroju i ulotnych emocji do bardzo silnych emocji (afektów). Jest ono zależne od tego jaka jest wartość przedmiotu lub sytuacji dla danego człowieka. Mało ważne przedmioty powodują słabe pobudzenie emocji - treściowo trudne do zidentyfikowania, a ważne - wzbudzają emocje organizujące zachowania w sposób identyfikowalny.
Źródła emocji:
bodźce zmysłowe i ich układy
konfiguracje bodźców zmysłowych skojarzone w przeszłości z określonymi bodźcami
zakłócenia aktualnego zachowania się
ingerencje w chwilowe nastawienia i trwałe postawy
Struktura osobowości a zachowanie:
Co to jest osobowość wg M. Węgrzeckiej? (str.24) Osobowość jest to całokształt zachowania się …. Jest to ciąg doświadczeń kreujący określony układ wzajemnych dynamicznych powiązań i oddziaływań między „Ja => środowisko” (str.131 - 146)
Człowiek w trakcie rozwoju zdobywając coraz to nowe doświadczenia podlega ciągłym metamorfozom. Zdobywa, kumuluje i przetwarza w sposób dla siebie indywidualnie charakterystyczny zdobyte informacje z otaczającego go środowiska a szczególności poprzez relacje z innymi ludźmi. Tylko bowiem poprzez kontakt z innym człowiekiem, innym JA jest w stanie określić siebie. Związek ze środowiskiem jest wzajemną czynną relacją (interakcją) - człowiek jest kształtowany przez otoczenie i człowiek ma wpływ na otoczenie (środowisko) poprzez możliwość dokonywania zmian swoją aktywnością (złożonym ciągiem zachowań). Ta aktywność kreuje pewien wizerunek jego psychiki, wartości, poglądów. Tak kształtuje się indywidualny wizerunek człowieka - osobowość.
Osobowość jest bowiem ciągiem doświadczeń kreujących indywidualny określony układ wzajemnych dynamicznych powiązań, działań i oddziaływań kształtowanych poprzez naturalną aktywność organizmu, jego właściwości i szczególność środowiska. Jest ona utrwalana w przebiegu rozwoju fizycznego i psychicznego jednostki poprzez złożony ciąg zachowań.
Co zapewnia indywidualność osobowości (str.131)”….. dynamiczny slpot cech fizycznych i psychicznych z jednej strony oraz dynamiczny splot wydarzeń ….” „…… indywidualność jest rezultatem wyjątkowych doświadczeń jednostki… „(str.132)
Jednostki, których osobowość kształtuje się w bardzo podobnych warunkach środowiskowych nie będą miały jednakowej osobowości, jednie w pewnych granicach będą podobne ich profile psychiczne, profile wartości. Każdy ma innego rodzaju „wyposażenie” - indywidualne zdolności, sprawności, zgromadzoną wiedzę. Ono pozwala na odbiór środowiska - na odpowiedź na otoczenie. Ta relacja pozwala poszerzać wiedzę, rozwijać sprawności i zdolności. Osiąga dzięki temu coraz wyższy poziom własnej autonomii - w miarę rozwoju coraz sprawniej i z większą świadomością korzysta z niej, aż do osiągnięcia swoistej równowagi zachowania się i życia. Możliwości powyższe osiągane są przez człowieka z wykorzystaniem pewnych cech. Jaka jest rola w kształtowaniu osobowości:
fizycznych i psychicznych własności człowieka; co to są własności fizyczne: siła, zdrowie, ….
Są to podstawowe właściwości fizyczne: siła, zdrowie, wygląd jednostki. Dzięki nim każda jednostka ma określone indywidualne szanse sprawnego działania, może określić wielkość wysiłku na który może sobie pozwolić, czas realizacji zadania, czasem warunkuje akceptację lub odrzucenie w środowisku np. wyjątkowa sprawność fizyczna i uroda lub ułomność fizyczna i brak akceptowanych w środowisku zewnętrznych cech uznawanych za wyznaczniki urody), itp. Właściwości fizyczne mają szczególne znaczenie w kształtowaniu pojęcia o samym sobie - dokonanie samooceny, wyjątkowo silne w wieku 11-12 lat. Ponieważ wpływ jednostki jest na właściwości fizyczne w pewnym zakresie jest ograniczony, mają one wzajemnie ograniczone możliwości korygowania i modelowania tego aspektu osobowości.
cechy temperamentu
Cechy temperamentu są aspektem osobowości zależnym częściowo od biologicznego podłoże jednostki. Typ temperament jaki prezentuje jednostka jest wynikiem właściwości procesów zachodzących w systemie nerwowym oraz od układu hormonalnego. Ujawnia się w pełni w końcowej fazie dojrzewania człowieka. Cechy temperamentu dookreślają zakres możliwości reagowania, działania, danego człowieka w szczególności w sytuacjach zawierających bodźce o skrajnych natężeniach. W takich sytuacjach ujawniają się cechy w „czystej postaci” wyłączone spod kontroli. Podczas, gdy w warunkach spokoju (warunkach normalnych) pozbawionych ekstremalnych presji, tendencje zachowania wyznaczone przez cech temperamentu są kontrolowane, powściągane modelowane przez samokontrolę. Typ temperamentu wskazuje również na mogące zaistnieć zakłócenia” normalnego zachowania się.
inteligencja jako instrument przystosowania się jednostki do otoczenia
Inteligencja wraz ze specjalnymi zdolnościami i talentami jest podstawowym czynnikiem określającym powodzenie jednostki w działaniu. Szczególne w sytuacjach skomplikowanych poprzez presję czasu, ilość zadań koniecznych do wykonania równolegle lub w krótkim czasie, wykonywanych w obliczu zagrożenia. W takich sytuacjach ten aspekt osobowości odpowiada za ułatwienie lub utrudnienie pracy, za decyzję o wielkości włożonego w wykonywane zadanie wysiłku, o determinacji w dążeniu do wyniku, emocjonalnych konsekwencjach. Typ inteligencji określa w jakim zakresie jednostka potrafi wykorzystać oferowane przez środowisko wszystkie bodźce: otaczające człowieka przedmioty i sploty sytuacyjne. Określa poziom możliwości samouczenia się, twórczego myślenia, doskonalenia umiejętności. Wyznacza poziom osiągnięcia satysfakcji z wykonywanych zadań.
zainteresowania i zamiłowania
Zainteresowania i zamiłowania są to względnie trwałe cechy dojrzałej osobowości ujawniające to co człowiek potrafi, co jest w stanie zmobilizować jego energię, wysiłek, poświęcenie, co ceni wysoko. Są one przejawem kierunku i stopnia rozwoju umysłowego i sprawności człowieka. Jakie one będą - jaki jest ich kierunek - decyduje w dużej mierze typ inteligencji.
system wartości (str.135)
System wartości jest elementem pełniącym nadrzędną i centralną funkcję w całej osobowości.
potrzeby i różnorodność potrzeb (konkretyzacja różnego rodzaju potrzeb)
1