Metodologia ogólna
-nauka o strukturze logicznej wiedzy i o metodach stosowanych w nauce
-sposoby dochodzenia do twierdzeń i ich sprawdzania
-uprawia się ją jako logikę działalności naukowej lub jako filozofię nauki
Metodologie szczegółowe
-badają konkretne metody dyscyplin
-analizują konkretne dyscypliny
-początkowo chęć wyjaśnienia zjawisk - podłoże praktyczne
-pasja poznawcza
Teoria - wiedza będąca rezultatem czysto badawczej działalności rozumu ludzkiego
VII - VI w.p.n.e Grecja - przejście od praktyki do teorii
Filozofia - na początku wszystkie nauki, fileo - kocham, sophia - mądrość
-z czasem zaczęły się wyodrębniać dziedziny różniące się przedmiotem badań, a w efekcie metody
matematyka
astronomia
medycyna
biologii
-każdy odczuwa potrzebę stawiania pytań ogólnych, dotyczących rzeczywistości
-te pytania zostały dla filozofii np. sens istnienia świata
-nauka pojawia się ze względu na potrzebę wiedzy samej w sobie
-nauka rodzi się z narodzinami teorii
-wynalazki to praktyczny efekt pewnych teoretycznych rozważań
-cywilizacja europejska stworzyła naukę, inne cywilizacje rozwijały umiejętności praktyczne
5 rodzajów wiedzy ludzkiej
Wiedza potoczna
-zdroworozsądkowa, szeroka, wszystko z naszego życia codziennego
-powiększamy ją na bieżąco
-umożliwia normalne życie w danej społeczności
Wiedza naukowa
Wiedza artystyczno - literacka
-związana z działalnością człowieka w sferze piękna
Wiedza spekulatywna
-nie opiera się na doświadczeniu
-systemy religijne i filozoficzne
Wiedza irracjonalna
-tezy, do których dochodzi się w rezultacie przeżyć psychicznych i emocjonalnych
-np. przeświadczenia mistyczne
Poznaniem naukowym - jest taka i tylko taka treść myślowa, którą:
Możemy człowiekowi zakomunikować w słowach rozumianych dosłownie (intersubiektywnie komunikowalny)
O której słuszności lub niesłuszności może się przekonać każdy (intersubiektywnie kontrolowalny)
-poznanie naukowe pełni ważną rolę społeczną
-chronienie społeczeństwa przed nonsensem i fałszem
-nie każda prawda jest interesująca z punktu widzenia nauki
Twierdzenie naukowe - odnosi się do określonych rzeczy, ale nie konkretnego egzemplarza, cechuje się ogólnością, wymóg wysokiej zawartości treści
-nauka rozwija się dzięki krytycyzmowi (odrzucenie głupot, nauka się ni nawarstwia)
-poszukiwanie autentycznych niezmienników w przyrodzie
-nauka jest systematycznym poszukiwaniem jednostajności (praw przyrody)
Prawa przyrody - opisują jak działa przyroda
Prawa przyrody:
Prawa przyrody są zdaniami ogólnymi
-wszystkie A są B, np. każde żelazo wystawione na działanie tlenu rdzewieje
-prawa statystyczne: tylko 95% A jest B, np. tylko 90% ludzi po chorobie X wraca do zdrowia
-lepiej mieć prawo statystyczne niż żadne
Prawo przyrody musi być otwarte
-musi mieć nieograniczony zasięg czasowy i przestrzenny
-kiedykolwiek i gdziekolwiek wystąpi A będzie ono B, np. gdziekolwiek jest żelazo jest ono magnetyczne
3. Prawo przyrody musi być wyrażone w postaci zdań warunkowych
-im bardziej ogólne zdania to tym większe prawdopodobieństwo, że zostanie ono uznane za prawo przyrody
-prawa przyrody mają zasięg ogólny, więc obejmują przeszłość, przyszłość i teraźniejszość
-prawa przyrody są ciągle sprawdzane i uzupełniane
ZAGADNIENIE PRAWDY
-pasja poznawcza
-gdy chcemy coś wiedzieć: chcemy znać prawdę
-uprawianie nauki - dążenie do prawdy
-nauka to prawda, jako fragment całości
-o prawdziwości zdania mówimy zawsze w odniesieniu do zdania oznajmującego
-w metodologii zdanie oznajmujące to zdanie w sensie logicznym
Zdanie w sensie logicznym - jest to taka wypowiedź językowa, której przysługuje wartość logiczna
-wyróżniamy dwie wartości logiczne
prawdy
fałszu
-wszystkie twierdzenia formułowane w naukach są zdaniami w sensie logicznym
Zdania aprioryczne
-zdanie, które wartość logiczną znam a priori (z góry)
-odgrywają ważną rolę w naukach formalnych (logika, matematyka)
Zdania analityczne
-zdanie, którego wartość logiczną ustalam wyłącznie na podstawie znajomości znaczenia słów
-w naukach formalnych jak i przyrodniczych
-pełnią tam rolę definicyjną
-np. Kawaler to taki mężczyzna, który nigdy nie był żonaty.
Zdania empiryczne
-zdanie, którego wartość logiczną ustalamy na podstawie doświadczenia
-częste w życiu potocznym
-podstawowe zdania w naukach empirycznych
-formułowanie twierdzeń naukowych
-aby określić czy zdanie jest prawdziwe trzeba mieć określoną wiedzę naukową
-zagadnienie prawdy będziemy odnosić do zdań empirycznych
-np. Papierek lakmusowy w środowisku kwaśnym zabarwia się na czerwono.
Prawda - zgodność twierdzenia z rzeczywistością
Klasyczna teoria prawdy (korespondencyjna teoria prawdy)
-zdanie jest prawdziwe, gdy koresponduje z rzeczywistością
-Arystoteles określił, że zdanie jest prawdziwe wtedy, gdy mówi nam o tym co jest
-zdanie A jest prawdziwe wtedy i tylko wtedy, gdy stan faktyczny opisany przez zdanie A ma rzeczywiście miejsce
-teorię korespondencyjną stosuje się z łatwością do zdań empirycznych
-w przypadku niektórych zdań teoria nie może być stosowana, np. wtedy, gdy pytamy o prawdziwość teorii naukowych
Koherencyjna teoria prawdy
-prawda polega na spójności danego twierdzenia z teorią uznaną uprzednio za prawdziwą
-zgodność danego zdania z innymi zdaniami uznanymi za prawdziwe
-stosuje się np. w biologii, astronomii
-prawdziwy jest każdy niesprzeczny zbiór zdań za którymi opowiada się doświadczenie
teoria musi być niesprzeczna wewnętrznie
teoria musi być niesprzeczna z doświadczeniem
-nauka rozwija się dzięki:
odrzuceniu pewnych zdań
zastępowanie jednych twierdzeń, innymi
-każda prawda jest prowizoryczna
-każde twierdzenie ma charakter prawdopodobny i prowizoryczny
-prawda to proces nieskończony
-koherencyjnej teorii prawdy nie można zastosować do zdania "Bóg istnieje"
Pragmatyczna teoria prawdy
-prawdziwy ten zespół przesłanek, które mają większe znaczenie dla naszego życia
-William James 1842 - 1910
-ma znaczenie społeczne
-filozofię pragmatyczną zapoczątkował Charles Sanders Pears
-metoda rozjaśniania myśli w celu uniknięcia jałowych dyskusji
Zasada pragmatyczna - myśl jest sensowna wtedy, gdy wynikają z niej jakieś dyrektywy działań
-pragmatyzm zrywa z punktem widzenia widza na korzyść punktu widzenia aktora
-główne założenie to wytworzenie nawyku skutecznego działania
-myśl jest prawdziwa, gdy działania podjęte na jej zasadzie okażą się skuteczne
-nasze przekonania nadają kierunek naszym działaniom
-jeśli podjęte działanie pozwala na osiągnięcie celu to wcześniejsze przekonanie okaże się prawdziwe
-trzeba podejmować ryzyko błędu by sprawdzić poprawność przekonań
-pragmatyczna teoria prawdy w sferze naukowej nie ma zastosowania
-nie zawsze łatwo jest rozstrzygnąć czy dane twierdzenie jest prawdziwe, dlatego powstała zasada racji ostatecznej
Zasada racji ostatecznej - wedle tej zasady żaden fakt nie może zaistnieć, ani żadna wypowiedź nie może być prawdziwa bez wystarczającej racji, dlaczego jest tak, a nie inaczej
-wszystko, co istnieje ma jakiś powód lub przyczynę istnienia
-na tej podstawie powstały filozoficzne systemy wyjaśniające świat
-odnosi się do problemu istnienia świata
-w wersji metodologicznej jest pewnym wymogiem żeby wierzyć w twierdzenia, które są prawdziwe
-jest wymogiem krytycyzmu
-niczemu lekkomyślnie nie dawać wiary
-zabrania się uznania za prawdę tego, co nie zostało należycie dowiedzione
-myślenie po linii pragnień: wierzymy w tezy zgadzające się z naszymi pragnieniami
Nauka
-ciągły proces dochodzenia do prawd
-możemy uprawiać wtedy, kiedy badacze mają zapewnioną wolność badań
-na wolność nauki składają się 4 wolności:
Wolność słowa
-człowiek może mówić, pisać drukować, to co chce
-wolność słowa naukowego
Wolność myśli
-ma się prawo wierzyć i potrafi się wierzyć tylko w to za czym przemawiają racjonalne argumenty
-postawa człowieka, który nie przyjmuje rzeczy w sposób dogmatywny (bezkrytyczny)
Wolność wyboru metody
-najczęściej ograniczana z powodów religijnych
Wolność problemu
-jeśli się nie zakazuje zajmowania się dowolnym problemem
KLASYFIKACJA NAUK
I podział zapoczątkowany przez Arystotelesa
II podział Kant
III podział współczesny
I PODZIAŁ - ARYSTOTELES
-ze względu na cel i stopień abstrakcyjności przedmiotu
-podział ze względu na cel:
Nauki teoretyczne: dąży do poznania prawdy dla niej samej
Nauki praktyczne: zmierza do poznania tego, co jest dobre, aby właściwie kierować postępami
Nauki wytwórcze: stawia sobie za cel poznanie dla wytwarzania rzeczy pięknych i użytecznych
-podział ze względu na kryterium abstrakcyjności przedmiotu:
Nauki fizykalne
Stosują I stopień abstrakcji
Biorą pod uwagę jego jakości zmysłowe i zmienność
Np. botanika - nauka o roślinach a nie jednej roślinie, nie omija fizycznośći
Nauki matematyczne
Stosują II stopień abstrakcyjności
Abstrahują od jakości zmysłowych
Ujmują wszystko w ich niezmienności
Ujmują stopień jakościowy
Nauki filozoficzne
Jakościowe i ilościowe elementy
Bytowość uznaje tylko byt: krzesło, drewno, myśl
Np. przedmiotem botaniki jest drzewo jako drzewo
Np. przedmiotem geometrii jest bryła, a filozofia ujmuje ją jako byt, który istnieje
II PODZIAŁ - KANT
-ustalił hierarchię działów wiedzy
-nauka zakłada uogólnienie i prostotę
-wprowadził dychotomiczny podział nauk, ze względu na stopień abstrakcji
-nauki o prawach i procesach kształtujących rzeczy - nauki abstrakcyjne (logika)
-nauki o konkretnych rzeczach, zespołach faktów - nauki konkretne (zoologia, botanika, medycyna)
-uszeregowanie nauk według malejącego stopnia prostoty
-nie przystaje do stanu współczesnego
III PODZIAŁ WSPÓŁCZESNY
-podział dokonany przez Agencję Stanów Zjednoczonych, z wyjątkiem nauk przyrodniczych
-dzieli według sektorów gospodarki narodowej, przyjęte przez UNESCO
-wyróżnia 5 rodzajów dyscyplin naukowych
Przyrodnicze
Inżynieryjne
Medyczne
Rolnicze
Humanistyczne i sztuka
-potrzeba dokładniejszych sektorów poznawczych
-podział dychotomiczny
Formalne: logika, matematyka
Empiryczne (doświadczalne)
Humanistyczne
Przyrodnicze: fizyczne i biologiczne
-nauki formalne (matematyczne)
Nauki o ogólnych strukturach pozwalające na ścisły opis rzeczywistości
Matematyka - język nauki, środek pozwalający na opis świata
-nauki empiryczne
Ostatecznym sprawdzeniem prawa jest obserwacja i doświadczenie
Każdą teorię można opracować tak, aby obalić pewien aspekt
Żadna nauka empiryczna nie może istnieć bez doświadczenia
-nauki matematyczne składają się z prawd koniecznych, różnią się tym od doświadczalnych
-matematyka nie mówi, że jest świat, w którym dokonujemy rozróżnień (np. dwa wygłodniałe koty i dwie myszy, to 4, a nie dwa, bo koty zeżarły myszy)
-matematyka to nauka o liczbach
-przyroda to nauka o rzeczach
-nauki przyrodnicze:
Każda dyscyplina ma związek z rzeczywistością
Musi wychodzić i kończyć na faktach, przyrodnik to obserwator
Na podstawie teorii formułuje się prognozy konfrontujące z naukami
Obserwacja, teoria, prognoza i sprawdzenie
Cykliczny charakter - wychodzi od faktów kończy na nich
Nauki fizyczne: zajmują się przyrodą nieożywioną
Usiłuje dojść do prawny, w której dokonuje się zjawisko materii rzeczywistej
Zajmuje ich tylko to, z czego składają się rzeczy materialne, aż do ich ostatecznych składników
Wyjaśnienie czegoś to umieszczenie tego w szerszym kontekście
Ostatecznie prawa wszechświata pozostają niewyjaśnione
Najbardziej rozwinięta nauka metodologiczna
Nauki biologiczne: odwołują się do teleologicznych wyjaśnienie w terminach funkcji i celu
Rzeczy ożywione rodzą się, wylęgają, a atomy lb gwiazdy nie robią tego
W biologii wyjaśnienia inne niż w chemii czy fizyce
Rzeczy stawiają cel, aby ten cel osiągnąć
Pojęcie celu w biologii to nie to samo, co w przypadku człowieka
-nauki humanistyczne:
Określane, jako nauki społeczne, o człowieku, społeczeństwie, kulturze
Przedmiotem nauki społeczna materia (myśląca) i ruch społeczny
Procesy świadomości i działania
Człowiek, jako istota duchowa
Socjologia formułuje prawa społeczne, prognozuje zjawiska
Ekonomia formułuje prawa ekonomiczne
Nie przeprowadza się tu eksperymentu
W eksperymentach wytwarza się zjawiska, które nie występują w naturze
W humanistyce to niemożliwe bez szkody dla społeczeństwa
Teologia - punktu wyjścia: objaśnianie, że nauki mogą być skonfrontowane z rzeczywistością, posługuje się metodami naukowymi, ale nie jest nauką jak filozofia, człowiek religijny, bo jest śmiertelny
CZYM JEST I JAK DZIAŁA PRZYRODA? STANOWISKO NEWTONA I ARYSTOTELESA
-tylko w Starożytnej Grecji przejście od praktyki do nauki
-chcieli poznać, jaki jest świat w swej prostocie
Platon
-nie mógł przyjąć zmienności świata, jako cechy
-musi być jakieś podłoże tej zmienności
-w naszym doświadczeniu mamy kontakt z jednostkami, a zdania o rzeczywistości są zdaniami ogólnymi
-podłożem rzeczywistości coś niezwykłego, ogólnego
-wierzył, że istnienie gdzieś świat idealny, a ten jest tylko jego odbiciem
-prawdziwa natura świata ma charakter idealny
-wzorzec w świecie idealnym to idea (byt wieczny i niezmienny)
-botanika: nauka o roślinach - wszystkie rośliny są odbiciem idei
-dendrologia: nauka o idei drzewa
-człowiek nie przyjmuje jednej idei duszy
-jest wiele indywidualnych dusz
-władzą duszy jest rozum
Arystoteles- uczeń Platona
-zmodyfikował poglądy
-był nastawiony na konkretną rzeczywistość widziana zmysłowo
-rzeczy jawią się, jako pojawiające się i ginące
-idea istnieje w konkretnej rzeczy, jako jej forma
-każda jednostka składa się z: materii (ciało) i formy (dusza)
-poprzednicy Arystotelesa: odkrycie stałych zależności praw przyrody, dążenie do stworzenia teorii
-każde ciało dąży do naturalnego miejsca we wszechświecie
Zasada celowości:
-każda przyczyna działa przez wyznaczony cel
-każda żywa rzecz ma określony cel, do którego dąży
Energia - płeć, forma, istotny składnik elementu, to działanie stanowi jego istotę
Materia - możność, potencjał, każdy byt dąży, by być złożeniem z materii i formy, dąży by osiągnąć pełnię
Potencja - proces stworzenia doszedł już do kresu
-stwarzanie każdego bytu to aktualizowanie się potencjalności
-w każdym bycie siła, która umożliwia ten proces
-czynniki metodologiczny i religijny
W Imperium Rzymskim:
-człowiekowi przysługuje osoba wolności
-człowiek jest osobą z prawa rzymskiego
-miały na to wpływ 3 czynniki:
Przyznano prawa i obowiązki człowiekowi
Stworzony na obraz i podobieństwo bóstw
Osoba to pojęcie filozoficzne (indywidualna substancja natury z rozumem)
-w chrześcijaństwie
To państwo ma służyć człowiekowi, a nie człowiek państwu
-metodologia ukształtowana pod wpływem filozofii Arystotelesa
-próba uchwycenia pozazmysłowych elementów, które współtworzyły byt
-dlaczego takie zjawisko zachodzi w taki sposób
-tworzenie świata to łączenie z innymi formami
-formułowanie wniosków, które zmieniały sposób myślenia o świece
-renesans odrzucił koncepcję Arystotelesa, powrót do postawy poszukującej przyczyn przebiegu świata
Średniowiecze
-epoka pobożności
-widzenie w kontekście wiary
-nie ma rozdziału przestrzeni świeckiej od duchowej
-cała rzeczywistość stworzona przez jednego Boga
-to Bóg podtrzymuje świat w jego istnieniu i może ingerować w bieg świata
-może działać w sposób nadzwyczajny - cud
-ingerowanie w przyrodę - to znak od Boga skierowany do ludzi
-wykracza to poza prawa przyrody
-odróżnienie praw natury od praw naukowych
-prawa przyrody: schematy, prawidłowości, sformułowania twierdzeń, dla Boga nie ma trudności w panowaniu nad czasem
Renesans
-społeczeństwo bardziej dynamiczne
-Kopernik
Bruno Paracelsus ze Szwajcarii
-właściwe nazwisko Theophrastus Bombastu
-leczył środkami chemicznymi
-uwzględnił dozowanie - czy działa jako trucizna czy jako lek
-magia i metody doświadczalne
-esencją wszystkich rzeczy jest Bóg
-każda rzecz a zasadę duchowa i szczególna formę rzeczy
-człowiek to mikrokosmos
-ciało człowieka składa się z 4 elementów
-działając na jedną rzecz możliwe zmiany w innych
Jordano Bremo
-zakon dominikański
-oskarżony o herezję
-potem życie tułacze
-oskarżono go o głoszenie dogmatów sprzecznych z nauka kościoła
-wyrzekał się błędnych nauk
-spalony żywcem
-główna teza jego filozofii: świat jest nieskończony
-nie ma środka świata
-świat jest jednorodny - materia ziemska nie różni się od materii niebiańskiej
-najmniejsza cząstka świata posiada duszę
Wiek XVII
-przyroda jako mechanizm
Bruno
-w przyrodzie panuje wolność
-wszystko, co żyje jest wolne
-nikt nie ma prawa narzucać ograniczeń materialnych, duchowych
Odrodzenie
-zachwyt pięknem świata
-harmonijność: cecha świata
-harmonijny, czyli doskonały, bo jest dziełem Boga
-świat jest wieczny
-świat jest jeden i jednorodny
Nowożytne przyrodoznastwo XVII wiek
-rozwój nauk przyrodniczych
-przyroda, jako mechanizm
-wtedy został zapoczątkowany dzisiejszy kształt
-przyroda, jako jeden, wielki organizm
-wielki zegar - działający zgodnie z własnymi prawami
-ludzie niedoskonali - ich twory niedoskonałe
-na wzór zegara pojmowano ciało zwierzęce i ludzkie
-język matematyki jest najdoskonalszy do tworzenia takiego opisu
-platoński świat idei jest doskonały
-opis matematyczny nie ma zastosowania do Ziemi, bo wszelkie formy nie są idealne
-Arystoteles odrzucony
Galileusz
-prawa spadania, skonstruował teleskop
-oskarżony o herezję
-wyrzekł się swoich poglądów
-uważał, że naukę trzeba opierać o doświadczenie
-rozumowanie ma przebiegać łącznie z doświadczeniem
-zjawiska powinno się poddawać analizie
-drogą syntezy zbudować modele zjawisk
-zadaniem nauki: zbadanie natury każdej substancji
Teoria fizyki zbudowana przez Newtona
-Kartezjusz starania o ścisła metodę naukową
-nauki nie dysponują dobrą metodą główne zadanie rozmyślań filozoficznych
-metoda zapewniająca nauce niezawodność, gdy wiedza będzie jasna i wyraźna
-tylko ciemne myśli są złożone i mogą podlegać błędom
-metoda analityczna - rozdzielenie na najprostsze składniki
-stworzył geometrię analityczną
-rzeczywistość dzieli się na: sferę Boga (byt duchowy) i sferę przyrody (byt materialny)
-uważał, że wszystko można poddawać w wątpliwość
-zmiany jakościowe, jako subiektywne reakcje naszych zmysłów
-życie, jako proce czysto mechaniczny
-zwierzęta traktował, jako maszyny, można wymienić części
-organizmy nie są ożywione siłami, ale właściwą siła ograniczone
-ciało dysponuje własną energią
-zwierzęta nie maja duszy, nie myślą, reagują na bodziec
-myślenie o przyrodzie zamknięte w myśleniu o materii
Postawa mechanistyczna - dominująca w fizyce, nauka o przyrodzie ożywionej nie uznaje istnienia jakościowej różnicy między materią żywą i martwą
Życie - suma cech poszczególnych elementów tworzących organizm
Modele cybernystyczne
-sprzężeń zwrotnych
-w XIX wieku krytykowana postawa mechanistyczna
-utworzono koncepcję witalistyczną - nie można życia ograniczać, redukować do sumy elementów odwołując się tylko do fizyki i chemii, istnieje pozaempiryczna siła, która jest pierwiastkiem życia
INDUKCJONIZM I HIPOTETYZM
-racjonalny krytycyzm: sprawdzalność trzeba doskonalić
-występują dwa przeciwstawne kierunki, które odmiennie interpretują wyniki, procedurę badawczą i metody:
Indukcjonizm (Weryfikacjonizm)
Hipotetyzm (falsyfikacjonizm)
Cykliczny charakter nauk przyrodniczych:
-metoda odnosząca się do faktów
-nauki muszą wychodzić od faktów i na faktach się kończyć
-formułowanie prognoz, konfrontujących z faktami
-fakt kończący jeden cykl zaczyna kolejny
INDUKCJONIZM
-podstawą metody dochodzenia do twierdzeń i ich sprawdzania jest metoda indukcyjna
-dominował on bardzo długo wśród metodologów i przyrodników
-wnioski indukcyjne są powszechnie stosowane w życiu codziennym
-spontanicznie uogólniamy spostrzeżenia
-mimo zawodności takich wniosków, stosujemy je bardzo często w nauce
-wykorzystywał tą metodę Isaac Newton
-indukcjonizm związany jest z empiryzmem (jedynym źródłem wiedzy o świecie jest doświadczenie)
-jeszcze w XIX wieku indukcjonizm panował niepodzielnie
-przełomem było wystąpienie Albarta Einsteina w latach 30, kiedy to powiedział, że nauka opiera się na stawianiu hipotez, sprawdzaniu ich doświadczalnie oraz porównaniu z faktami
-tak narodziła się metoda hipotetyczna
-I prawo Kepplera zostało stworzone na zasadzie indukcjonizmy
-indukcja polega na przechodzeniu od faktów znanych do nieznanych
-nie gwarantuje prawdziwości wniosków
-badacz zbiera fakty i uogólnia empirycznie
-reguła indukcjonizmu: obserwuj i uogólniaj wyniki obserwacji
-3 grupy czynności składają się na metodę indukcyjną:
Obserwacje - ustalenie faktów
Wyprowadzanie na podstawie obserwacji indukcyjnych uogólnień - ostrożnych hipotez
Sprawdzanie hipotez za pomocą empiryzmu
-tylko te twierdzenia mają charakter empiryczny, które zostały sprawdzone empirycznie. Tylko takie mogą należeć do nauk przyrodniczych
-formułowanie twierdzeń jak najmniej niemożliwych
-indukcjonizm cechuje dążność do uprowdopodobniania istniejących i nowo formułowanych teorii
Program indukcjonizmu w 4 hasłach:
-chcąc zbudować empiryczną teorię modelu rzeczywistości trzeba wykonać 4 kroki:
Obserwacja
Uogólnienie
Sprawdzenie uogólnień szukając faktów potwierdzających
Hipotezy wysoce prawdopodobne sprawdzające się w innych wypadkach
HIPOTETYZM
-program hipotetyzmu składa się z 2 części:
Krytycyzmy
Konstruktywność (programowość)
-krytycyzm: krytyka indukcjonizmu i metody indukcyjnej
-konstruktywizm: formułuje pozytywy programu twierdzenia naukowego
-hipotetyzm odrzuca koncepcję metody indukcyjnej
-ani poznanie pozanaukowe i naukowe nie polega na zbieraniu informacji niekierowanych żadną teorią
-kierowane to przez problemy, które musza być rozstrzygnięte
-obserwacje przednaukowe były rozwiązywane przez hipotezę mitologiczna
-musimy się nauczyć zadawać przyrodzie odpowiednie pytania
-nie możemy dokonać obserwacji, jeśli nie dokonamy selekcji, co chcemy obserwować
-hipoteza jest metodologicznie wcześniejsza od obserwacji eksperymentu
-weryfikacjonizm tworzy bardzo szkodliwy nurt, że się nie przyglądamy hipotezom już istniejącym
-należy uprawiać ciągłą krytykę hipotez, a nie dążyć do ich potwierdzania
-ta krytyka doprowadziła do sceptycznego nastawienia się na wszelkie metody weryfikacjonizmu
-hipotetyzm odrzuca wszystkie stwierdzenia, których się nie da potwierdzić empirycznie
-wszystkie zdania występujące w nauce są hipotetyczne i odwoływalne
-nie istnieją czyste doświadczenia ani neutralny teoretyczny język obserwacji
-zdanie obserwacyjne odrzucamy tylko na podstawie doświadczenia
-weryfikacjonizm i falsyfikacjonizm jako całkowite przeciwieństwa są komplementarne
Fizyka teoretyczna - posługuje się idealizacjami
Arystoteles doszedł za pomocą indukcji do tezy, ze jeśli na ciało działa siła i przestaje ono się toczyć to siła nie działa
Newton uważał, że podstawową metodą przyrodoznastwa jest indukcja, ale stosował drugą metodę.
RELACJE I ZWIĄZKI MIĘDZY NAUKĄ, A USTROJEM SPOŁECZNYM
-rozwój nauk wpływa na rozwój społeczeństwa
-metoda falsyfikacjonizmu przekłada się na funkcjonowanie społeczeństwa
Jest dominująca - odpowiada nauką bardziej teoretycznym
Dokonuje się droga stawiania hipotez i sprawdzaniu - dążeniu do ich sfalsyfikowania
Wszystkie zdania naukowe są czasowe do momentu aż pojawi się coś co je sfalsyfikuje
Karl Poper
-popierał falsyfikacjonizm
-uznali go przyrodnicy nie filozofowie
-zadawał pytanie : Czy możliwe jest stworzenie społeczeństwa idealnego?
-w 1960 odkrył tolerancję immunologiczną, dostał Nobla
Krytycyzm konieczny przy modyfikacji struktur społecznych, w nauce najpierw wysuwa się problem badawczy.
Hipotetyczne rozwiązanie
Poddanie krytyce
-każda teoria nauka powinna być podatna na falsyfikację
-im większy jest zbiór potencjalnych teorii obalających tym lepsza teoria
-każda teoria w pewnym momencie może okazać się podatna na obalenie
-Poper uważał, że krytycyzm powinien występować w systemach społecznych
-krytyka to konieczny warunek do istnienia otwartego społeczeństwa
-krytyka nie jest celem samym w sobie
Doskonałe społeczeństwo nie jest możliwe, bo:
Nawet najbardziej doskonali ludzie nie są doskonali
Ludzkiej egzystencji ciągle towarzyszy zjawisko wyboru. Krytycyzm to falsyfikator pewnych rozwiązań. Bez tego społeczeństwo to nie byliby ludzie, ale osy albo mrówki
Dwie osoby nie zgadzają się, bo różnią się ich opinie albo cele. Możliwe rozwiązania:
-możliwa argumentacja lub kompromis
-przemoc
Bycie racjonalistą - to człowiek usiłujący podjęcie decyzji uzależnić od kompromisu a nie siły, zastraszenia czy groźby
Propagandysta - przeciwieństwo racjonalisty
Utopia - nazwa pochodzi od książki Mora, opisywał fantastyczną wyspę o nazwie Utopia, panował tam idealny ustrój
Platon, jako pierwszy propagował wizję państwa idealnego
Komunizm - ostatni utopijny projekt
Utopizm - to skutek innego rodzaju racjonalizmy, tego który nie zajmuje się rozwojem wiedzy
Racjonalizm:
Właściwy to rozwój wierzy
Sposób myślenia, przyjęcie pewnego stylu działania
Określenie celów ostatecznych
-racjonalne działania nie mogą być określone
-utopia to teoria prowadząca do samounicestwienia, bo nie jest możliwe określenie celów w sposób naukowy
-konstrukcja schematu utopii poza sama nauką
Racjonalizm - krytyczne posługiwanie się rozumem
Racjonalista - śwaidomy tego jak mało wie
-rozum to ogniwo łączące wszystkich ludzi
-przyrodnik musi być racjonalistą
-większość ludzi nie jest zdolna do śledzenia ze zrozumieniem rozwoju nauk przyrodniczych
-prowadzi to do zamknięcia się przyrodników w kręgach danych dziedzin
Charles Pirsis - studiował chemię i fizykę, był naukowcem, prowadził badania z Rutherfordem, załamał się błędnymi wyliczeniami w doświadczeniu, porzucił naukę na rzecz pisania sztuk teatralnych.
Środowisko tworzą 2 kultury
Humaniści
Przyrodnicy (naukowcy z fizykami na czele)
-nie potrafią znaleźć wspólnego języka
-lekceważą się nawzajem
-w sferze moralności naukowej są najzdrowszym środowiskiem
-humanizm składania naukowca do postaw moralnych - rozróżnienie zła od dobra
Przyczyny wrogości tych dwóch środowisk:
Dynamiczny rozwój nauk przyrodniczych i matematycznych
Konserwatyzm elit społecznych - kształtujących humanistyczny model kształcenia
-genetyka nie posługuje się tak wyrafinowanym językiem jak matematyka, będzie lepiej zrozumiała dla intelektualistów
-humaniści nie staną się przyrodnikami, mogą uświadomić sobie wielkość i piękno pracy badawczej, to wszystko, w kontekście z prawdą, dobrem i pięknem
-zrozumienie tego problemu umożliwia pozbycie się kompleksu niższości
Wykład METODOLOGIA NAUK PRZYRODNICZYCH |
14 |