cwiczenie 1

dydaktyka ogólna, dydaktyka wychowania fizycznego, metodyka wych fiz- zakres pojęciowy i formalna strona przedmiotu w AWF we Wrocławiu

cw 2

podstawy dydaktyki wych fizycz. motoryka człowieka

cw 3

uczenie sie człowieka na poziomie poznawczym

cw 4

uczenie sie motoryczne

cw 5

uczenie sie i nauczanie. proces nauczania bezposredniego

cw 6

uczenie sie i nauczanie czynności standardowych

cw 7 to co wyżej tylko częśc II

cw 8

nauczanie jaki system komunikacji dydaktycznej

cw 9

nauczanie i uczenie sie problemowe

cw 10

nauczanie pojęc występujacych w dydaktyce wych fiz

cw 11

procesy wspomagajace uczenie sie i nauczanie: transfer i edulacja integracyjna

cw12

cechy indywid ucznia ułatwiające i utrudniające proces ucz sie i naucz

cw 13

nauczyciel wych fiz

To mam ale nie wiem do jakich tematów mam to dołaczyc

EDUKACJA INTEGRACYJNA

Pojęcie sytuacji trudnej w uczeniu się i nauczaniu

Schmidt teoria schematów

Komunikacja niewerbalna

4. UCZENIE SIĘ MOTORYCZNE:

- to zdobywanie, doskonalenie, utrwalanie określonych czynności ruchowych przez ich powtarzanie. Uczenie się motoryczne może być:

• zamierzone - które ma charakter uczenia się kierunkowego - czyli pod kierunkiem nauczyciela (nauczanie). Odgrywa dużą rolę w opanowaniu nowych ruchów w procesie wychowania i kształcenia fizycznego. Uczenie się ruchów w tej sytuacji to przepływ

informacji pomiędzy nauczycielem a uczącym się.
• niezamierzone - mimowolne, tzn. przez naśladownictwo lub na drodze prób i błędów.
Tutaj dużą rolę będzie miało wzorowanie się na zachowaniach ruchowych innych osób oraz rozbudzenie wyobraźni motorycznej i inicjatywa uczącego się do znalezienie całkowicie nowych i własnych rozwiązań.

UCZENIE SIĘ CZYNNOŚCI RUCHOWYCH:

- dotyczy zmian, które zachodzą w sferze motorycznej człowieka.

− im wyższy poziom i bardziej złożona czynność ruchowa, tym bardziej złożony jest proces jej uczenia się.

− uczenie się motoryczno sportowe może być rozpatrywane jako system wymiany informacji uczącego się ze środowiskiem społecznym i fizycznym, którego efektem są zmiany w zachowaniu się ruchowym ucznia.

SYSTEMATYKA ZACHOWAŃ RUCHOWYCH CZLOWIEKA /systematyka ruchów człowieka/:

− Zachowania ruchowe człowieka mogą być różne od bardzo prymitywnych do bardzo złożonych ruchów.

GILEWICZ ZYGMUNT (1880-1960)

→ pionier współczesnej teorii wychowania fizycznego

→ 1964r. „Teoria wychowania fizycznego”

→ lekarz, generał WP, teoretyk wychowania fizycznego, prof. AWF w Warszawie

Klasyfikacja ruchów wg. Gilewicza Z.:

1. RUCHY ELEMENTARNE /proste ruchy/:
− ruchy wykonywane w jednym stawie, często na zasadzie odruchów (uczenie się odruchów - takie uczenie się opisuje w swych pracach Pawłow),

− są to proste ruchy: zginanie, prostowanie, przywodzenie, odwodzenie, przodozgięcie i tyłozgięcie (uda, ramienia).

− z umiejętnością wykonywania tych ruchów przychodzimy na świat

− częściowo są rezultatem prostego uczenia się na zasadzie BODZIEC - REAKCJA (S-R).

• prostym ruchem jest kopnięcie - składa się z sekwencji prostowania nogi w kolanie, nawet wykonany szybko nie będzie ruchem skomplikowanym.

2. AKTY RUCHOWE /bardziej złożone ruchy/:

− jest to zbiór połączonych ruchów elementarnych

− człowiek uczy się aktów ruchowych :

• uczenie się typu S-R - na zasadzie bodziec reakcja

• wzmacnianie reakcji (bardziej skomplikowany proces)? Przykład z psem str. 15 „wybrane..”

− akty ruchowe:

• mogą coś wyrażać (np. akty ruchowe w tańcu)

• mogą być zbiorem prostych ruchów (bezsensowny gest np. zginać kończynę górna w stawie łokciowym wraz ze zginaniem i prostowaniem ręki)

• ruch bardziej skomplikowany to np. jeden cykl ruchu ramion podczas pływania kraulem - składa się z sekwencji : przywodzenie ramienia, zginanie dłoniowe ręki, zginanie w stawie łokciowym, prostowanie w stawie łokciowym, następnie odwodzenie w stawie ramiennym i zatrzymanie ruchu w momencie zanurzenia reki do wody.(akt ruchowy)

Ruchy elementarne i akty ruchowe - są ruchami mimowolnymi - związane są z naszą natura i biologiczną cechą naszej ruchliwości. Są to pojęcia związane przede wszystkim z podstawami biologicznymi ruchu.
Akty ruchowe od ruchów elementarnych różnią się ilościowo (są ilościowo bogatsze).

3. CZYNNOŚCI RUCHOWE:

− to zbór aktów ruchowych
(duża liczba aktów ruchowych i ruchów elementarnych, składających się na czynność lub mała liczba ruchów składających się na czynność, która wykonana jest w bardzo krótkim czasie)

− są to czynności ukierunkowane na realizację bardziej lub mniej skomplikowanego zadania

Np.

• złożona czynność ruchowa (ruch bardzo skomplikowany) to pływanie kraulem - wyróżnić tu można wiele następujących po sobie sekwencji ruchów, wykonywanych z różna prędkością (cała czynność, która złożona jest z wielu elementów może trwać podczas wolnego pływania więcej niż 2 sekundy; natomiast wykonanie salta z pełna śruba w czasie skoku z trampoliny do wody trwa bardzo krótko i tez zaliczymy je do złożonych czynności ruchowych.
(czynność ruchowa)

− czynności ruchowe od aktów ruchowych różnią się jakościowo

− nie są to już ruchy mimowolne

− świadczą o typowo ludzkich zachowaniach: CELOWYCH, ŚWIADOMYCH, UKIERUNKOWANYCH NA REALIZACJE ZADANIA

Czynnościom ruchowym zawsze towarzyszy chęć realizacji konkretnego zadania, czynność ta jest celowa i ma dla uczącego się określoną wartość i sens!

− charakteryzuje je to, że poprzedza je zastanowienie się nad CELEM i DROGĄ DO CELU (czynnością, która trzeba wykonać , aby osiągnąć założony cel)

− Czynnościami ruchowymi są:

• czynności sportowe - pojęcie używane w sporcie, czyli czynności niezbędne do uprawiania sportu. Są to, np. rzut oszczepem, pchnięcie kulą, kraul (czynność umożliwiająca szybkie pływanie)

• czynności ruchowe ukierunkowane na zabawę . Są to, np. tanie, gra w kręgle.

• czynności ruchowe ukierunkowane na zdrowie . Są to, np. jazda rekreacyjna na nartach.

Uczenie się złożonych czynności ruchowych:

W prostych sytuacjach, stabilnych i powtarzalnych „wystarczy zachowanie się <reaktywne> oparte na <śladach> doświadczeń dawniejszych.

W sytuacjach zmiennych i nowych konieczne jest zachowanie się <celowe>, kierowane wewnętrznymi reprezentacjami rzeczywistości, umysłowymi planami i programami (…) wzorcami tego, co jeszcze istnieje, co jest pożądane, możliwe i przewidywane”

(Tomaszewski 1984)

FENOMEN KULTUROWY CZYNNOŚCI SPORTOWYCH

− Czynności ruchowe związane są (gł. Sportowe) ze zjawiskiem kulturowym , bo są wynikiem doświadczeń oraz przemyśleń człowieka.

O czynnościach ruchowych mówi się tylko gdy wykonuje je czlowiek!

Zwierzęta - ruchy, poruszanie się

Np. kot wysoko skacze , ale nie skoczy flopem

Pies umie pływać, ale nie popłynie żabką, nawet żabka tego nie zrobi

O tym, że czynności ruchowe są związane ze zjawiskiem kulturowym człowieka mówi GRŐSSING (1993)

→ twierdzi, że czynności ruchowe człowieka, w tym czynności sportowe, są wyrazem określonej kultury, to przede wszystkim fenomen kulturowy , a nie biologiczny.

Czynności ruchowe to przejaw kulturowy, czyli świata sztucznego, który stworzył i tworzy sobie człowiek. Przejawia się w ruchach dowolnych oraz jest rezultatem decyzji człowieka, co jest zgodne z jego wolą.

Czynności ruchowe trzeba nauczać, tak samo jak zachowań celowych i świadomych. Celem ich jest realizacja zadania psychomotorycznego ( połączenie psychiki z motoryką człowieka w związku ze środowiskiem zewnętrznym).

Przekaz czynności, które są zdobyczą kultury, widać w działaniach społecznych i w kontaktach z innymi ludźmi - poprze nauczanie!.

Np. kultura europejska - rzut dyskiem; kultura dalekiego wschodu - sumo, kung-fu

Jest to rezultat dorobku kulturowego ludzi, i żadnej z tej czynności nie da się nauczyć bez pomocy innych, czyli m.in. nauczycieli.

Natomiast akty ruchowe czy ruchy elementarne w związku z tym, że związane są z nasza naturą i są biologiczną cecha naszej ruchliwości rozwijają jak i doskonalą się w warunkach naturalnych otoczenia - gdyż ruch to atrybut ożywionej materii. Uczymy się ich i doskonalimy w wyniku S-R (charakter naturalnego zachowania biologicznego).

UMIEJETNOŚĆ I NAWYK

Czynności ruchowe w miarę ich doskonalenia są wykonywane coraz umiejętniej - umiejętności, a w dalszym etapie doskonalenia się mogą przybrać charakter nawyku!

• UMIEJĘTNOŚĆ - to czynność wykonywana bardzo ekonomicznie i skutecznie, płynnie i harmonijnie, nie tylko dokładnie w przestrzeni, ale również we właściwym rytmie.

Są to czynności ruchowe - w miarę jak są doskonalone staja się umiejętnościami.

Np. nauczymy się pływać stylem klasycznym, ale jeszcze przez pewien czas będzie wykonywana niezbyt płynie i będzie pod stała kontrola naszej świadomości. Dopiero z czasem gdy nie będziemy musieli bardzo kontrolować swojego ruchu, dopiero możemy powiedzieć, że już naprawdę umiem pływać żabką.

• NAWYK - czynności wykonywane nawykowo, czyli czynności dobrze wyćwiczone (umiejętności), którym nie musimy poświęcaj szczególnej uwagi i wykonujemy daną czynność praktycznie automatycznie.

Np. Typowym zachowaniem się nawykowym jest CHÓD CZŁOWIEKA!

Chód w pierwszym roku życia to bardzo skomplikowana czynność, ale po wielu ćwiczeniach staje się umiejętnością , obecnie zachowaniem nawykowym - dzieje się to bez kontroli naszej świadomości.

TEORIE UCZENIA SIĘ MOTORYCZNEGO

• INFORMACJA ZWROTNA, TUT-ory, INTELIGENTNE SYSTEMY TUTORINGU

Informacja zwrotna:

W teorii uczenia się istnieje przekonanie, że postępy uczenia się motorycznego warunkowane są bieżącą i natychmiastowa informacją zwrotną o postępach tego procesu (KR) , czyli informacja o „sukcesie” lub błędzie.

Bieżąca rejestracja błędów czy tez sukcesów i świadomość tego przez uczącego się , daje szansę na szybkie opanowanie nowych czynności ruchowych, coraz bardziej skomplikowanych. Uczenie się w tej sytuacji będzie miało na celu stopniowe zmniejszanie liczby ruchów niewłaściwych.

Trenażery - TUT-ory:

W tym celu - rejestracji informacji o postępach uczenia się - zostały skonstruowane przyrządy do obiektywnej i niezwłocznej informacji o efektach uczenia się . Są to:

Tzw. Trenażery (rosyjska nazwa)

Tutor (nazwa polska) - daw. Nauczyciel prywatny, korepetytor (Encyklopedia Popularna PWN, Warszawa 1995)

TUT-ory (nazwa aktualne) to Techniczne Urządzenie Trenujące , są konstruowane przez biomechaników i zapewniają bieżącą korektę wykonywanej czynności

TEMAT 7

UCZENIE SIĘ A NAUCZANIE wzajemne zależności wg. Pearsona

UCZENIE SIĘ

• UCZENIE SIĘ - Jedno z podstawowych pojęć oznaczające proces zdobywania wiadomości, umiejętności i nawyków (sprawności), prowadzący do stałych zmian w zachowaniu uczącego się - ucznia.

• Uczenie można rozpatrywać jako:

- czynność (pojedynczą, krótkotrwałą), wtedy gdy chcemy sobie coś przyswoić
np. wiersz lub opanować umiejętność pływania.
Może być czynnością zamierzoną lub niezamierzoną

- proces (zbiór czynności podobnych i/lub równoległych, długotrwały), to układy czynności.

• Efekty uczenia się zależne są między innymi od pamięci, koncentracji uwagi, motywacji, zainteresowań, zdolności.

• Efektem uczenia się jest nabycie określonej wiedzy lub umiejętności.

NAUCZANIE

• Działalność nauczyciela, o charakterze planowej, celowej pracy, ukierunkowanej na wyposażenie uczniów w wiadomości, umiejętności i nawyki oraz rozwijanie ich uzdolnień.

• Nauczanie związane jest z uczeniem się, obydwa pojęcia tworzą wspólnie pojęcie kształcenia

UCZENIE SIĘ A NAUCZANIE - WZAJEMNE ZALEZNOŚCI WG. PEARSONA

• Pearson stwierdził, że:

„ uczenie się wiąże się z nauczaniem w ten sposób, iż zgodnie z każdym pojmowaniem nauczania jest traktowane jako usiłowanie wywołania uczenia się ”.

RELACJA LOGICZNA

• Wg. Pearsona uczeni się i nauczanie nie są powiązane logicznie, czyli nie ma logicznej relacji między nauczaniem a uczeniem się.

Relacja logiczna - to stosunek zachodzący między przedmiotami, pojęciami, wielkościami itp. Powinna być niezmienna.

• Pearson przez powiązanie logiczne rozumie - RELACJĘ WYNIKOWĄ

• RELACJA WYNIKANIA

- Bycie koniecznym

- Bycie wystarczającym

• Uczenie się i nauczanie nie tworzą relacji logicznej ponieważ:

- Nauczanie nie jest koniecznym, ani wystarczającym warunkiem uczenia się.

- Nauczanie nie jest warunkiem niezbędnym do uczenia się, gdyż uczenie się może odbywać się bez nauczania.

- Nauczanie nie jest wystarczającym warunkiem uczenia się, ponieważ nauczanie nie implikuje uczenia się, tzn. z nauczania nie wynika uczenie się.

- Nauczanie może mieć miejsce, a uczenie może wcale nie zachodzić.

• Pearson mówi też, o:

INTENCJI WYWOŁANIA UCZENIA SIĘ

O ile nauczanie nie zakłada uczenia się, to jednak zakłada intencję wywołania uczenia się.

SKUTECZNYM NAUCZANIU

Skuteczne nauczanie zakłada, że uczenie się ma miejsce, opisując uczenie się jako właściwy czy pożądany wynik nauczania.

W związku z tym, bierze pod uwagę istnienie logicznej relacji między:

SKUTECZNYM NAUCZANIEM a UCZENIEM SIĘ

ZALEŻNOŚĆ ONTOLOGICZNA

• Zależność ontologiczna to:

- Dane pojęcie jest zależne ontologicznie od drugiego pojęcia, jeśli to pierwsze jest bezsensowne pod nieobecność drugiego.

- Ontologiczna zależność nie jest niczym więcej, jak głoszeniem, że aby pojęcie A było sensowne musi istnieć inne pojęcie B.

• Związek między nauczaniem a uczeniem się wg. pojęcia ontologicznej zależności:

„ Jeśli nikt nigdy nie uczył się byłoby trudno wyobrazić sobie, że znamy pojęcie nauczania. Bo jeśli uczenie się po prostu nigdy nie nastąpiło, jakie znaczenie miałoby nauczanie?”

• Pearson zadaje wiele pytań, aby rozstrzygnąć pojęcie ontologicznej zależności między nauczaniem a uczeniem się:

- Czy jest tak, że pojęcie nauczania byłoby bezsensowne bez pojęcia uczenia się?

- Czy stwierdzenie, że istnieje pojęcie uczenia się, jest warunkiem niezbędnym do stwierdzenia, że pojecie nauczania jest sensowne?

- Czy z faktu, że pojęcie nauczania jest sensowne wynika, że istnieje pojęcie uczenia się?

TAK

- Elementem znaczenia słowa „nauczanie” jest intencja wywołania uczenia się, to sens pojęcia nauczania zakłada istnienie pojęcia uczenia się, ponieważ nie można życzyć sobie uczenia się, jeśli nie ma czegoś takiego jak uczenia się.

WYNIKA Z TEGO TYLKO JEDNO

Nauczanie zawiera intencje wywołania uczenia się.

W przypadku nauczania - pojęcie ontologicznej zależności - jest równoznaczne z relacją logiczną - że intencja wywołania uczenia się jest warunkiem koniecznym pojęcia nauczania.

RELACJA PRZYCZYNOWO -SKUTKOWO

Istnieje wiele relacji przyczynowo-skutkowych między innymi:

- przyczyny konieczne

- przyczyny wystarczające

- przyczyny konieczne i wystarczające

- kombinacje czynników przyczynowych

- przyczyny przeciwdziałające

• O przyczynie można powiedzieć wtedy, gdy przyczyna daje formułę i receptę, która zapewni pojawienie się efektu.

istnienie związku przyczynowego

=

konieczność pojawienia się efektu

• Pearson wyjaśniając to przyjmuje słabszy punkt widzenia, czyli:

„nauczanie może być czynnikiem wywołującym uczenie się”

Nauczanie jako częściowa przyczyna uczenia się.

• Pearson nie przedstawił dowodów, że:

„nauczanie jest czynnikiem sprawczym uczenia się”

Przypadki nauczania są w istocie przyczyną przypadków uczenia się

WARUNEK INUS

P- zdarzenie, zjawisko

ABC- zestaw zdarzeń bądź warunków
(warunki wystarczające)

Jeśli ABC to wystąpi P.

ABC = P

Jeżeli:

A ≠ P AB ≠ P

B ≠ P AC ≠ P

C ≠ P BC ≠ P

(np. p- śmierć, A- spożycie znacznej ilości arszeniku, B- brak przeciwtoksyn, C-brak tolerancji na arszeni

ABC są wystarczającym warunkiem do wystąpienia P, ale każde występujące ABC nie jest konieczne, gdyż P może wystąpić bez pojawienia się ABC.

Używając tej formuły, że

„po każdym ABC następuje P”,

możemy przedstawić relację między A a P mówiąc, że

A jest dla wystąpienia P „ niewystarczającą,ale nieredundantną częścią niekoniecznego, ale wystarczającego warunku.

A jest warunkiem inus tej sytuacji wystąpienia P.

TEMAT 6 UCZENIE SIĘ I NAUCZANIE CZYNNOŚCI STANDARDOWYCH

Definicje czynności

• Czynności elementarne jest to taka forma wykonania czynności, w której wykonywane ruchy są mało skomplikowane, okupione znacznym wysiłkiem.

• Czynności standardowe - to te powszechnie znane czynności, które pozwalają nam w „lepszy” sposób wykonać określone zadanie motoryczne np. pływanie kraulem. Jest to czynność ruchowa uznana jako najskuteczniejsza do osiągnięcia dobrego rezultatu w pływaniu. Czynności standardowe są przeważnie czynnościami złożonymi, przemyślanymi, opracowanymi w wyniku doświadczeń, a także poparte badaniami naukowymi i są powszechnie uznawane jako rozwiązania skomplikowanych zadań ruchowych.

• Czynności indywidualne - jest to forma wykonywania czynności, w której ogólne zarysy, scharakteryzowane na poziomie techniki standardowej, zostają dostosowane do wymiarów ciała i możliwości fizycznych uczącego się. Wykorzystuje się tutaj wszystkie potencjalne możliwości ucznia w celu uzyskania optymalnego rozwiązania zadania ruchowego.

• Czynności mistrzowskie - powstają w wyniku łamania istniejących standardów. Jest to poziom „twórczości ruchowej”, projektowania nowego sposobu rozwiązywania zadania ruchowego.

Nauczanie czynności standardowych a nauczanie bezpośrednie

• nauczanie bezpośrednie to nauczanie bezpośredniej realizacji celu;

• w nauczeniu bezpośrednim zachowanie uczącego się jest rodzajem odruchu, czyli prostą odpowiedzią na bodziec;

• nauczanie czynności standardowych to nauczanie drogi do celu - czynności, która pozwoli uczniowi na zrealizowanie celu;

• nauczanie czynności standardowych polega na wytworzeniu u ucznia wyobrażenia zadania, które ma za chwilę wykonać;

• nauczanie czynności standardowych to przede wszystkim proces doskonalenia wyobrażeń danej czynności.

• Nauczycielowi czynność standardowa powinna być dobrze znana.

Powinien potrafić ją zademonstrować, opisać słowami, a także dobrać do niej odpowiednie ćwiczenia.

Etapy procesu nauczania czynności standardowych

• I Antycypacji celu

• II Wstępnej orientacji

• III Umysłowego programowania

• IV Praktycznego działania

• V Kontroli i oceny wyników realizacji zadania

ETAP I: antycypacji celu

Zadaniem na tym etapie jest przede wszystkim określenie celu, czyli wybór nauczanej czynności ruchowej.   

Zadanie powinno przedstawiać wartość dla uczącego się i mieścić się w granicach jego możliwości. 

Uczeń realizuje zadania w określonej sytuacji (fizycznej, społecznej i osobistej).

Sytuacja staje się sytuacją zadaniową, jeśli uczeń stawia sobie określone zadania.

Zadania te podejmuje wraz z nauczycielem.

Uczeń podejmuje zadania chętniej gdy widzi w nich określone korzyści a także jeśli zawarte są w zakresie jego możliwości.

ETAP II: wstępnej orientacji

Czynniki sytuacyjne w znacznej mierze mogą mieć wpływ skuteczność uczenia się.

• Sytuacja fizyczna - to warunki w jakich następuje nauczanie

• Sytuacja społeczna - interakcje między nauczycielem, a uczniami i uczniów między sobą.

• Sytuacja osobista - każdy uczeń uczy się inaczej i dlatego znaczne międzyosobnicze zróżnicowanie procesu uczenia się bardzo utrudnia w większych grupach.

Etap III
Umysłowego programowania

• W procesie nauczania niezbędne są działania nauczycielskie służące powstawaniu wyobrażenia motorycznego lub dokładniej to określając powstaniu umysłowego programu czynności ruchowej.

• Wyobrażenie motoryczne (ruchowe) - to proces psychologiczny, łączący komponenty kinestetyczne z przestrzenno-czasową strukturą ruchu oraz wiedzą. To wewnętrzny obraz konkretnych ruchów poznawanych zmysłami, który łączy się z poznaniem umysłowym

„Nie można wykonać świadomie złożonego ruchu, jeśli się go sobie uprzednio nie wyobrazi.”

• Nauczanie czynności standardowych

W procesie nauczania niezbędne są zatem działania nauczycielskie służące powstawaniu wyobrażenia motorycznego lub dokładniej to określając - powstaniu u ucznia umysłowego programu czynności ruchowej.

Umysłowy program czynności ruchowej (wyobrażenie czynności ruchowej)
-informacja o strukturze ruchu
-jego dynamice
-zasadach działania

Najprostszą formą poznawania czynności jest:

• Instrukcja słowna- jest to algorytm postępowania.

• Instrukcja obrazowa- pokaz ma istotne znaczenie w tworzeniu wyobrażeń motorycznych, jest uzupełnieniem opisu słownego.

• Instrukcja czuciowa- wrażenia kinestetyczne stanowią uzupełnienie informacji słownej i obrazowej.

Tworzenie umysłowego programu czynności powinno przebiegać następująco:

• Zebranie wiadomości

• Ich zrozumienie

• Nabycie umiejętności, czyli przetworzenie umysłowego programu w praktyczną czynność

Funkcje wyobrażeń motorycznych:

• Funkcja programująca - to umysłowy obraz czynności ruchowej. Zostaje spełniona, gdy uczeń wyobraża sobie cel i sposób realizacji podjętego działania.

• Funkcja trenująca - oparta jest na mechanizmach ideomotorycznych i wegetatywnych.

• Funkcja regulująca - wyraża się w możliwościach kontroli i korekty w czasie wykonywania czynności ruchowych zarówno w praktyce jak i przez wyobrażenie sobie sposobu wykonania tej czynności. Funkcja ta powinna być wykorzystana w dowolnej samoregulacji: w nauczaniu ćwiczeń ruchowych, w trakcie taktycznego przygotowania oraz w trakcie przygotowania wolicjonalnego.

Rola działań praktycznych w tworzeniu wyobrażeń
czynności ruchowych

Etap 4 - praktycznego działania

Etap praktycznego działania to etap, w którym wyobrażenia motoryczne przekształcają się w czynności realne, rzeczywiste.

Potrzebny jest cały zbiór metod, które uświadamiają wyczucie ruchów i możliwości modyfikacji zachowań ruchowych w czasie nauczania:

• 1.Metoda kontrastów - ćwiczący stara się w początkowym etapie uczenia się wykonywać ruchy o minimalnej i maksymalnej amplitudzie

• 2.Metoda ograniczeń - polega na wyłączeniu niektórych analizatorów, tak aby bardziej koncentrować uwagę na innych

Metoda nauczania częściami ( analityczna)

Polega na dzieleniu złożonych i trudniejszych ćwiczeń na fragmenty, które po osobnym opanowaniu scala się w płynny ruch. Przy nauczaniu ta metodą należy zwrócić uwagę aby poszczególne sekwencje nie stały się całością samą dla siebie. Dlatego ćwiczone elementy stopniowo należy łączyć coraz dłuższe sekwencje.

Jak stwierdza Singer (1980), metoda nauczania częściami (analityczna) pozwala szybciej eliminować błędy, a metoda nauczania całości (syntetyczna) - szybciej osiągać cel.

Podczas nauczania częściami napotkamy jednak wiele trudności. Po pierw­sze, uczeń nie zna dokładnie celu ćwiczeń i niekiedy traktuje części czynności jako osobne sprawności.

Metoda nauczania całości syntetyczna

Metoda nauczania całości prowadzi do wykonania zadania na pierwszym etapie niekonomicznie z mniejszą skutecznością w przeciwieństwie do nauczania częściami.

Nauczanie przez eliminację błędów

Tomaszewski (1992) różnicę między wyobrażoną czynnością a czynnością wykonywaną praktycznie nazywa „błędem czynności". Możemy zatem na proces nauczania spojrzeć i z tej strony, tj. jako na proces minimalizacji błędów. Oznaczałoby to, że w procesie nauczania i uczenia się dostrzegamy popełniane przez ucznia błędy i w miarę upływu czasu staramy sieje pomniejszać lub całkiem eliminować

BŁĄD

• to różnica między wstępnym założeniem a realnym wynikiem.

• Błąd powstaje wówczas, kiedy w czynności praktycznej występuje ruch elementarny badż akt ruchowy, który nie istniał w (wyobrażeniu ruchowym).

Błąd czynności

To różnica między założonym umysłowym programem a postępowaniem praktycznym. Określany jest na ogół subiektywnie i przez nauczyciela i przez ucznia. Stąd możliwe są znaczne różnice między samą oceną ucznia a oceną nauczyciela.

Błąd wyniku

To różnica między realnym wynikiem a antycypowanym, założonym idealnym celem. Jest to końcowa ocena zabiegów dydaktycznych.

ODCHYLENIE (od techniki)

To takie zachowanie, w którym nie pojawia się żaden nowy element (błąd), ani też nie brakuje w algorytmie ruchów ani jednej sekwencji (niedostatek), lecz sama czynność jest znacznie spowolniona bądź przyspieszona, bądź też czynność ta wykonana jest bardzo obszernymi ruchami czy też ruchami o bardzo małej amplitudzie.

Etap V - Kontrola i ocena wyników realizacji zadania.

Jest to końcowa ocena zabiegów dydaktycznych. Im mniejsza w końcu jest różnica między osiągniętym wynikiem, a założonym celem tym skuteczniejszy był proces nauczania - uczenia się. Jeśli różnica jest zbyt wielka nauczamy i uczymy się nadal. Zatem różnica wyniku od celu może być kryterium skuteczności uczenia się i nauczania.

Ocena powinna spełniać co najmniej trzy kryteria: obiektywna , trafna , rzetelna

Cechy oceny :

• obiektywna

• zindywidualizowana

• racjonalna

• jawna

• konkretna

• opłacalna

• porównywalna

• selektywna

• możliwa do weryfikacji

Kryteria oceny :

• sprawność fizyczna

• umiejętności ruchowe

• stosunek i postawa do przedmiotu

• efektywność i zaangażowanie

• wiedza

Ćw. 1

Dydaktyka - to nauka i sztuka, teoria nauczania i uczenia się, podejmująca problemy związane z kształceniem się ludzi

Dydaktyka ogólna - proces kształcenia na znacznym poziomie uogólnienia, zajmujący się wszystkimi sferami kształcenia

Dydaktyka szczegółowa - proces związany z określonym zakresem kształcenia, np. języków obcych

Dydaktyka przedmiotowa - dotyczy konkretnego przedmiotu

Metodyka - dotyczy doboru metod i doboru treści nauczania, organizacji zajęć, kształcenia nauczycieli

Kształcenie - to całokształt takich poczynań, czynności, działań, procesów i metod oddziaływania na jednostki i grupy, by efektem było wykształcenie ogólne tych jednostek i grup, czyli zdobycie kwalifikacji i kompetencji ogólnych

Wykształcenie - opanowanie podstawowych wiadomości, umiejętności, nawyków, przyzwyczajeń, rozwój zdolności i uzdolnień ogólnych, dorobienie się własnych poglądów i przekonań, rozwoju wielostronnych zainteresowań, zamiłowań i upodobań, pasji i techniki całożyciowego samokształcenia, samowykonywania i samorealizacji w ramach edukacji permanentnej, czyli kształcenia ustawicznego

Sfery kształcenia - psychomotoryczna (ruchowa), poznawcza (umysłowa), emocjonalna (uczuciowa)

Motoryczność - całokształt przejawów, możliwości i potrzeb ruchowych człowieka

Zdolności motoryczne - charakteryzują złożony system uwarunkowań, tworzący zintegrowany zbiór elementów i stosunków pomiędzy nimi, wyznaczających możliwości działania ruchowego i decydujących o efektywności motorycznej - energetyczne (kondycyjne - wytrzymałość, siła, szybkość lokomocyjna), informacyjne (koordynacyjne - równowaga, rytmizacja, orientacja w przestrzeni, szybkość reakcji, różnicowanie napięć mm), hybrydowe (kompleksowe zwinność, gibkość)

Poziomy koordynacji:

1. zdolność do sterowania prostych czynności bez ograniczeń czasowych i bez zmieniających się warunków

2. zdolność do sterowania prostych czynności przy ograniczeniach czasowych, bez zmieniających się warunków

3. zdolność do sterowania złożonych czynności przy ograniczeniach czasowych i przy zmieniających się warunkach

Inteligencja ruchowa - duży zasób umiejętności ruchowych i zdolności wykorzystania go dla rozwiązywania zadań ruchowych (=koordynacja)

Uczenie się (koneksjonistyczne - behawioralne) - na podstawie związków między akcją (bodźcem) a reakcją i ich zapamiętywanie (powtarzanie wielokrotnie schematów); Indukcyjne - podanie rozwiązania i pokazanie zastosowań w praktyce

Nauczanie (koneksjonistyczne - behawioralne) - dobranie komend dla wytworzenia u ucznia odpowiedniej reakcji

Uczenie się (poznawcze) dostosowanie komendy do osoby z którą mówię - jakość komunikatu; Dedukcyjne - z fragmentów złożyć całość

Nauczanie - to zarówno czynność podejmowana przez nauczyciela, ale i proces, którego celem jest zmiana zachowania się ucznia w rezultacie współdziałania nauczyciela (to organizowanie procesu uczenia się innych ludzi)

Nauczanie bezpośrednie - to pomaganie uczniowi w uczeniu się instrumentalnym; nauczyciel prezentuje cel nauczania (motywacja) i organizuje miejsce ćwiczeń (rozpoznawanie bodźca i reakcji) oraz właściwy system wzmocnień

Zasady stosowania wzmocnień wg Galloway'a - kiedy, jak znaczna, jak często, w jakich warunkach

Systematyka ruchów wg Czabańskiego:

1. ruchy elementarne - w jednym stawie

2. akty ruchowe - zbiór połączonych ruchów elementarnych (np. przysiad)

3. czynności ruchowe - zbiór aktów ruchowych, ukierunkowanych na wcześniej ustalony cel

Uczenie się motoryczne wg Pölmann'a:

1. planowanie i programowanie

2. skuteczność uczenia się zależy od wyobrażenia motorycznego i antycypacji umysłowej praktycznego działa

3. jest etapowe od „przyswojenia” do „zróżnicowanego zastosowania”

Nauczanie - działalność nauczyciela, o charakterze planowej, celowej pracy, ukierunkowanej na wyposażenie uczniów w wiadomości, umiejętności i nawyki oraz rozwijanie ich uzdolnień. Nauczanie związane jest z uczeniem się, obydwa pojęcia tworzą wspólnie pojęcie kształcenia.

Uczenie się - jedno z podstawowych pojęć psychologii oznaczające proces zdobywania wiadomości, umiejętności i nawyków (sprawności), prowadzący do stałych zmian w zachowaniu uczącego się - ucznia

Okresy motorycznego dojrzewania:

Noworodek 0-3 - faza premotoryczna

Niemowlę 3-1 - faza protomotoryczna

Wiek małego dziecka 1-3 - początek okresu motorycznego właściwego

Wiek przedszkolny 3-7 - pierwsze apogeum motoryczności (złoty okres)

Wczesny wiek szkolny 7-10 - dojrzałość motoryczna - faza sprawnego uczenia się czynności ruchowych

Późny wiek szkolny - faza pubertlana 10-15 - przestrajanie sprawności fizycznej i ruchowej

Faza adolescencji 15-19 - stabilizacja i indywidualizacja motoryczności

Wiek człowieka dorosłego 20-60/70 - stopniowe zmniejszanie się motoryczności sprawności

Okres starzenia się - okres motorycznej inwolucji

Formy przebiegu komunikacji dydaktycznej:

Jednokierunkowa (monodyrekcyjna) - wykład

Dwukierunkowa (bidyrekcyjna) - stała zamiana ról nauczyciel-uczeń

Wielokierunkowa - dotyczy komunikacji z wieloma uczniami i pomiędzy nimi

Style komunikowania:

Instrumentalny - komunikaty są skoncentrowane na przedmiocie z obustronną wymianą argumentów (zadaniowy, problemowy)

Egocentryczny - koncentracja wokół nadawcy - narzucanie poglądów bez słuchania

Allocentryczny - nadawca łatwo poddaje się sugestiom odbiorcy, chętniej słucha niż mówi

Sytuacja trudna - taka w której osiągnięcie wyniku jest możliwe przy zmianie normalnej struktury czynności: przeciążenie, zagrożenie, deprywacja, utrudnienie, sytuacja konfliktowa

CZABAŃSKI:

Uwagi i wnioski praktyczne:

I. Współczesne poglądy na dydaktykę wf

• domeną dydaktyki wf jest intencjonalne, świadome doskonalenie sfery psychomotorycznej ludzi

• doskonaleniu psychomotorycznemu towarzyszy doskonalenie poznawcze i emocyjne, bowiem kształcenie zawsze obejmuje całego człowieka

• podstawę dociekań nad zmianami psychomotorycznego zachowania ludzi stanowią osiągnięcia zarówno nauk biologicznych, jak i humanistycznych

• sekwencja sensomotoryczna to najprostszy ruch ograniczony dwiema decyzjami (zginam do zakończę zginanie)

• w każdej złożonej czynności ruchowej można wyodrębnić pewne fragmenty bez których wykonanie zadania nie jest możliwe; od opanowania tych elementów czynności należy rozpoczynać ruch - zgodnie z teorią kinezjologii pedagogicznej - nauczanie czynności ruchowych

• postępy uczenia się nowej czynności ruchowej zależą w znacznej mierze od otrzymywania przez ucznia informacji zwrotnej o jego bieżących osiągnięciach

• Techniczne Urządzenie Trenujące - zapewniające stałą bieżącą kontrolę wykonania czynności ruchowej

• Pölmann podzielił proces uczenia się na: przyjmowanie informacji i jej integrację z info zawartą w pamięci, ocenę i wartość info, planowanie i programowanie czynności, etap wykonania czynności w praktyce aż do jego kontroli

• W teorii schematów Schmidta warto zwrócić uwagę na dwa schematy: uczenia się czynności bardzo szybkich i czynności na tyle powolnych, że można ich przebieg świadomie kontrolować

• Akomodacja - wg Piageta to asymilacja nowej informacji powodująca zmiany jakościowe struktury poznawczej

II. Możliwości doskonalenia motoryki człowieka

• Ruchliwość jest cechą, która najogólniej charakteryzuje motorykę człowieka; oceniana w skali 1-5

• Potencjał siły jest niezbędny do przemieszczania się człowieka i pokonywania wszelkich oporów;

• Zdolność wyzwalania siły w dłuższym czasie to wytrzymałość

• Koordynacja ruchów to przyporządkowanie ruchów określonemu celowi; poprawna koordynacja to uporządkowanie ruchów, które umożliwi wykonanie motorycznego zadania

• Podstawowe zdolności koordynacyjne - zdolność sterowania ruchami zgodnie z zamierzeniem, zdolność regulacji ruchów stosownie do zmieniającej się sytuacji, zdolność do uczenia się nowych - dotąd nieznanych czynności ruchowych

• Dojrzewanie motoryczne i motoryczne uczenie się mają istotny wpływ na doskonalenie motoryki człowieka

• Powtarzanie bez powtórek to metoda aktywnego utrwalania nauczanych czynności ruchowych

III. Zmiany psychomotorycznego zachowania w ontogenezie

• Uczenie się towarzyszy całemu życiu człowieka

• Proces motorycznego uczenia się ma charter fazowy z okresami większej bądź mniejszej aktywności

• Okres niemowlęcy - znaczny wpływ na aktywność ruchową dziecka ma aktywność ruchowa rodziców

• Wczesne dzieciństwo - ćwiczenia ruchowe - stymulujące rozwój psychiczny i motoryczny - stanowią istotny czynnik harmonijnego rozwoju dziecka

• Przedszkolny - powinien łączyć się z próbami nauczania czynności ruchowych; 5 rok życia to złoty wiek motoryczności

• Wczesny szkolny - doskonalenie motoryczności na obowiązkowych lekcjach, które ograniczają naturalną ruchliwość dziecka

• Późny szkolny - najlepszy okres psychomotorycznego kształcenia

• Faza pubertalna - przestrajanie sprawności ruchowej i fizycznej oraz istotne zmiany w proporcjach budowy ciała

• 12-14 - istotne zróżnicowanie płciowe (psychiczne, fizyczne, społeczne)

• Faza adolescencji - stabilizacja zdolności motorycznych i większa gotowość do podejmowania działań sportowych

• Wczesny okres dorosły - istotnie różnicują się możliwości motoryczne kobiet i mężczyzn (60-70%)

• Średni okres - stopniowe zmniejszanie możliwości motorycznych, a szczególnie uczenia się nowych czynności sportowych

• Późny wiek - należy pamiętać: że nie dlatego kończymy ze sportem bo się starzejemy, a starzejmy się bo kończymy z ćwiczeniami sportowymi

• Starzenie się - wyraźna inwolucja motoryczna, którą przez właściwie dobrane ćwiczenia można przesunąć w czasie

IV. Komunikacja dydaktyczna w procesie wychowania fizycznego

• W komunikacji istotna jest intencja nadawcy i jej interpretacja przez odbiorcę; zgodność interpretacji przez ucznia intencji wypowiedzi nauczyciela wskazuje na skuteczną komunikację dydaktyczną

• Systemy komunikacji obejmują werbalny, wizualny, dotykowy

• Asymetria komunikacji działa na niekorzyść ucznia

V. Nauczanie bezpośrednie

• Najprostszą formą uczenia się jest łączenie bodźca z reakcją - zachowania ruchowe

• Uczenie instrumentalne - to uczenie się przez łączenie bodźca z reakcją - uczenie się reakcji na bodziec

• Reakcje wzmacniane zostają wyuczone, reakcje nie wzmacniane ulegają wygaszeniu

• Karą może być brak nagrody

• Wzmocnienia są skuteczne, jeśli występują bezpośrednio po wykonaniu zadania i w sam raz

VI. Nauczanie czynności standardowych

• Czynności standardowe to gotowe odpowiedzi na sportowe zadania - jak pływać szybko - pływać kraulem

• Sportowe czynności standardowe to czynności przemyślane, opracowane - aktualnie uznane, optymalne rozwiązania zadań sportowych

• Nauczanie czynności standardowych rozpoczyna się od tworzenia wyobrażenia nauczanej czynności

• Pojęciem sytuacja określa się stale zmieniające się otoczenie

• Sytuacja zadaniowa - określone zadanie, najczęściej dotąd nieznanej czynności ruchowej

• Uczeń podejmuje zadanie kiedy ma motywację i aspiracje

• Etapy nauczania standardów - antycypacji celu, wstępnej orientacji, umysłowego programowania, konkretnej praktycznej realizacji czynności, kontroli wyników

• Nauczyciel powinien nie tylko rozpoznać sytuację ucznia z chwilą uczenia się, ale i odpowiednio dostosować własne postępowanie pedagogiczne

• Za pomocą słowa nauczyciel przekazuje info o tym, CO, JAK, DLACZEGO zrobić

• Nauczając nowych czynności powinno się nawiązywać do treści uczniowi już znanych; ułatwianie przyswajania- transfer pozytywny, utrudnianie przyswajania - transfer negatywny

• Metoda nauczania całości daje więcej szans zrozumienia całości zadania - szybsze osiągnięcie celu

• Metoda części pozwala poznać dokładniej elementy nauczanej czynności, lecz stwarza niebezpieczeństwo zagubienia ostatecznego celu - szybsza eliminacja błędów

• Błąd czynności to różnica między wyobrażoną czynnością a jej realizacją

• Błąd to ta sekwencja ruchów występująca w praktycznym działaniu, której w wyobrażeniu nie było

• Niedostatek to sekwencja ruchów, która nie pojawiła się w praktycznym działaniu, mimo że występowała w wyobrażeniu czynności

• Odchylenie to wykonanie czynności zgodnie z ich wzorcem, lecz z uwzględnieniem indywidualnych możliwości ucznia

• Metoda kontrastów pozwala uczniowi na wybór optymalnych zachowań, niezbędnych do sprawnej realizacji zadania

• Metoda ograniczeń to eliminowanie niektórych zmysłów, aby wyraźniej, przez inne zmysły uzupełnić wrażenia kinestetyczne

• Błąd wyniku to różnica między zamierzonym , wyobrażonym, ideowym celem a realnym praktyczny wynikiem uczenia się

VII. Uczenie się i nauczanie problemowe

• W problemowym nauczaniu czynności ruchowych zaangażowanie umysłu ucznia jest bardzo znaczne i przypomina zachowanie człowieka w innych sytuacjach problemowych

• W czasie nauczania problemowego uczeń powinien w miarę samodzielnie poszukiwać optymalnego rozwiązania stojącego przed nim zadania

• Rozwiązywanie zadań, stawianie sobie zadań, formułowanie problemu

• Nauczanie problemowe - to wspieranie poznawczego uczenia się, w czasie którego występuje wgląd w sytuację problemową i nauczanie prowadzące do rozwoju jednostki, czyli kształcenie

• W czasie nauczania problemowego uczniowie na przykładzie jednej czynności uczą się zasad i metod, które mogą wykorzystać ucząc się kolejnych czynności - transfer niespecyficzny

• Transfer - ułatwianie (pozytywny) lub utrudnianie (negatywny) czynności uczenia się przez uczenie się uprzednie

• Transfer specyficzny - przenoszenie się wprawy w przypadku zaistnienia wspólnych elementów w czynności nauczanej uprzednio i aktualnie

• Transfer niespecyficzny - dotyczy przenoszenia się wprawy dotyczącej ogólnych zasad postępowania czy też metod uczenia się

VIII. Kształcenie psychomotoryczne a sytuacje trudne

• Proces uczenia się stawia człowieka w sytuacji trudnej

• Przeciążenie - uczucie niemożności, nadmiaru; Zagrożenie - przeczucie utraty czegoś bardzo ważnego; Deprywacja - uczucie osamotnienia, niedostatku; Utrudnienie - dostrzeganie zmian w dotychczasowej sytuacji normalnej

• Zasada stopniowania trudności odnosi się do stopniowania trudności przedmiotu i emocji podmiotu uczącego się

• Lęk sytuacyjny ucznia - uczucie zagrożenia, które można zredukować przez celowe działania dydaktyczne, jak zabawa, motywowanie, określenie możliwości realizacji

• Nauczanie to także uświadamianie uczniowi jego potencjalnych sił i możliwości samodzielnego, skutecznego działania

IX. Funkcja dydaktyczna nauczyciela wf

• Ogólne cele edukacyjne dotyczą określonych uniwersalnych wartości, takich jak godność ludzka i człowieczeństwo rozumiane jako zbiór określonych postaw i przekonań

• Proces wychowania fizycznego to droga przemian od prymitywnego, biologicznego dojrzewania motorycznej natury człowieka do stawania się człowiekiem fizycznej, cielesnej, ruchowej kultury

• Celowe postępowanie nauczyciela powinno stanowić logiczną całość, tak aby każdy dzień szkolnego wychowania fizycznego przybliżał uczniów ku ideałom człowieczeństwa i godności ludzkiej

• Człowiek wykształcony to ten kto wiele wie i głęboko przeżywa, ale również aktualizuje wszystkie swoje możliwości somatyczne

• Cele operacyjne to bardzo szczegółowo formułowane zachowania, których oczekujemy w wyniku współpracy nauczyciela z uczniami w czasie jednostki lekcyjnej

• Być nauczycielem to znacznie więcej niż wykonywać zawód nauczycielski; nauczyciel to człowiek który pragnie pomagać innym ludziom; nie mogą oni mu być obojętni

• Nie można skutecznie przekonać uczniów do sięgania po określone cele, jeśli samemu nie jest się dla nich przykładem

• Szkolne wychowywanie jest nierozłączne z nauczaniem, jest wychowaniem przez nauczanie, a także wychowywaniem do uczenia się

• Sposób w jaki naucza się przedmiotu może być ważniejszy niż to czego się naucza

Temat: III dodatkowy: Metody i zasady nauczania czynności ruchowych

Zasady kształcenia

Zasady w pedagogice oznaczają zarówno normy postępowania uznane za właściwe w celu osiągnięcia złożonych celów pedagogicznego postępowania, jak też formułują podstawy, na których opierają się postępowania właściwe dla procesu wychowania lub nauczania.

Definicja zasad nuczania wg Cz. Kupsiewicza:

Są to formy postępowania dydaktycznego, których przestrzeganie pozwala nauczycielowi zaznajomić uczniów z podstawami usystematyzowanej wiedzy, rozwijać ich zainteresowania i zdolności poznawcze, wpajać im podstawy naukowego poglądu na świat oraz wdrażać do samokształcenia.

Układ zasad wg J. Półturzyckiego

1. Zasada poglądowości

2. Zasada przystępności kształcenia

3. Zasada systematyczności

4. Zasada świadomego i aktywnego uczestnictwa uczniów

5. Zasada kształtowania umiejętności uczenia się

6. Zasada uczenia teorii z praktyką

7. Zasada indywidualizacji i zespołowości

8. Zasada trwałości wiedzy

9. Zasada ustawiczności kształcenia

Zasada poglądowości

Zwana także zasadą bezpośredniości. Wskazuje na konieczność zdobywania wiedzy o rzeczywistości przez bezpośrednie poznawanie rzeczy zjawisk, wydarzeń i procesów lub przez zetknięcie z ich „zastępnikami”, czyli pomocami naukowymi, takimi jak: obrazy, modele, słowa, wykresy, tabele.

Zadaniem zasady jest wprowadzenie do świadomości odbiorców odpowiedniej znajomości faktów, umiejętności prawidłowego kształtowania pojęć, zrozumienia uogólnień i praw naukowych.

Funkcja zasady poglądowości polega na ułatwieniu zrozumienia i zapamiętania przekazywanych myśli, pojęć, praw - przez graficzne lub innego rodzaju symboliczne przedstawienie abstrakcji.

Przy nauczaniu działań posługujemy się poglądowością, zwłaszcza w formie pokazu odpowiednich czynności. Przez pokaz ułatwiamy zrozumienie istoty i sposobu wykonywania danych czynności

Zasada przystępności nauczania

Polega głównie na stopniowaniu trudności, wyraża konieczność dostosowania treści i metody nauczania do rozwoju i możliwości uczniów. Z zasady tej wynika, że w nauczaniu należy:

• przechodzić od tego, co jest bliższe, do tego, co dalsze,

• przechodzić od tego, co jest dla ucznia łatwiejsze, do tego co trudniejsze,

• przechodzić od tego, co jest uniom znane, do tego co nowe i nieznane,

• uwzględniać różnice w tempie pracy i stopniu zaawansowania w nauce poszczególnych uczniów.

W zasadzie tej należy uwzględnić właściwości psychorozwojowe człowieka. Dobieramy sposób ujęcia treści oraz metody nauczania do poziomu umysłowego uczestników zajęć, i ich dotychczasowego doświadczenia życiowego i możliwości opanowania przez nich przekazywanego materiału.

Zasada systematyczności

Powinna być stosowana zarówno przez ucznia w procesie uczenia się, jak i przez nauczyciela przy kierowaniu pracą uczniów. Uczeń powinien systematycznie przyswajać wiadomości i umiejętności oraz systematycznie je utrwalać. Nauczyciel natomiast powinien w swojej pracy dydaktycznej uwzględniać następujące reguły:

• ujmować materiał nauczania we właściwej kolejności,

• stale nawiązywać do materiału opanowanego,

• właściwy podział materiału nauczania na określone porcje,

• wiązać poszczególne porcje w całość,

• podkreślać sprawy i tematy główne, zasadnicze,

• dbać o systematyczne opanowanie wiedzy i zdobywanie umiejętności przez uczniów.

Zasada świadomego i aktywnego uczestnictwa

Polega na świadomym i aktywnym stosunku ucznia do celów uczenia się. Jest jedną z najważniejszych w postępowaniu dydaktycznym nauczyciela.

Z zasady świadomego i aktywnego udziału uczniów w procesie nauczania można wyprowadzić wiele szczegółowych reguł dydaktycznych:

• nauczyciel powinien starć się poznać indywidualne zainteresowania uczniów i rozwijać je,

• nauczyciel powinien stawiać uczniów w sytuacjach wymagających od nich dostrzegania i wyjaśniania niezgodności między obserwowanymi faktami a posiadaną wiedzą

• nauczyciel powinien stwarzać warunki sprzyjające wdrażaniu uczniów do zespołowych form pracy.

Zasada kształtowania umiejętności uczenia się

Jest to zasada ważna dla rozwijania umiejętności pracy umysłowej i przygotowywania do samokształcenia. Składa się na nią świadome i samodzielne planowanie i organizowanie pracy umysłowej oraz doskonalenie podstawowych metod nabywania informacji i rozwijania umiejętności, takich jak: obserwacja, korzystanie z komunikatów, wypowiedzi nauczyciela i współuczestników procesu oświatowego, korzystanie z podręcznika i innych materiałów dydaktycznych oraz środków kształcenia, nowoczesnych przekazów informacji słownej, obrazu i czynności lub ruchu na ekranie.

Zasada łączenia teorii z praktyką

Służy przygotowywaniu uczniów do racjonalnego posługiwania się wiedzą w rozmaitych sytuacjach praktycznych, do przekształcania otaczającej ich rzeczywistości. Wiedza oderwana od praktyki to często coś odległego, nierealnego, a więc i bezwartościowego, dlatego powiązanie teorii z praktyką wpływa dodatnie na wyniki nauczania.

Konieczne jest także wiązanie nauki z techniką, wyjaśnianie działania mechanizmów za pomocą teorii i praw naukowych. Prowadzi to do lepszego zrozumienia zjawisk technicznych i zwiększa możliwość posługiwania się urządzeniami technicznymi.

Zasada indywidualizacji i zespołowości

Kieruje uwagę na indywidualne możliwości kształcących się, a w związku z tym problem wymagań i ocen, podkreśla też znaczenie zespołowości w nauczaniu. W procesie dydaktycznym istnieją w śród uczniów grupy zespoły, które tworzą się samorzutnie i pozwalają na lepsze i sprawniejsze opanowanie treści programowych.

Zasada trwałości wiedzy

Oznacza konieczność takiego organizowania procesu dydaktycznego, aby uczniowie umieli go odtworzyć i posługiwać się rezultatami w praktycznych sytuacjach.

Z badań nad zapamiętywaniem wynika, że najlepiej są zapamiętywane te treści, które maja następujące cechy:

• prostą strukturę myśli, która ułatwia zrozumienie treści całego wykładu i sprzyjają lepszemu zapamiętaniu,

• przejrzystość wykładu również ułatwia zrozumienie i zapamiętywanie,

• lepszemu zapamiętywaniu służy odwołanie się do doświadczeń i praktycznej działalności słuchaczy,

• powracanie nauczyciela do głównych treści wykładu.

Zasada ustawiczności kształcenia

Mówi przede wszystkim o tym, że proces dydaktyczny nie jest indywidualny, a tworzy systematyczny i świadomie prawdziwy krąg działań poznawczych i wychowawczych w celu stałego rozwijania wiedzy i osobowości. Zgodnie z ta zasadą praca oświatowa powinna mieć charakter demokratyczny i być dostępna dla wszystkich z uwzględnieniem ich indywidualnych potrzeb, braków czy niedostatków.

TEMAT 13 Nauczyciel wychowania fizycznego

Cele edukacyjne a cele przedmiotowe (ogólne, pośrednie i edukacyjne)

CELE EDUKACYJNE

• Dotyczą określonych uniwersalnych wartości, takich, jak np. godność ludzka i człowieczeństwo rozumiane jako zbiór określonych postaw i przekonań.

• Dążymy do nich w ciągu całego naszego życia, którego częścią jest edukacja szkolna

• Maja charakter ponadczasowy i należą zarówno do:

• przeszłości ( z której są wprowadzane),

• teraźniejszości (której dotyczą)

• przyszłości (którą antycypują)

• Są długoterminowe

Realizacja ogólnych celów edukacyjnych następuje przez realizację wielu celów etapowych.

 

Takimi etapowymi celami są:

• cele poszczególnych lekcji lub cykli lekcyjnych,

• cele określane dla każdego roku szkolnego,

• cele przedmiotu (np. wychowanie fizycznego)

• czy też jeszcze ogólniej - cele szkoły (podstawowej, liceum czy szkoły wyższej)

 

CELE OGÓLNE WYCHOWANIA FIZYCZNEGO

 Celem naczelnym jest kształtowanie postaw wobec kultury fizycznej, przejawiające się przede wszystkim w dążeniu do utrzymywania przez całe życie wysokiej sprawności fizycznej i zdrowia

 

Cel ten bywa również nieco inaczej określany, formułowany jako:

• „troska o ciało”

• „wychowania do wartości ciała”

• „kultura ciała”

CELE OPERACYJNE

To bardzo szczegółowo formułowane zachowania, których oczekujemy w wyniku współpracy nauczyciela z uczniami w czasie jednostki lekcyjnej.

 

Cele operacyjne należy formułować:

• z punktu widzenia ucznia,

• odnosić do konkretnych zachowań,

• podając warunki ograniczające

• uwzględniając zarówno zachowania psychomotoryczne, jak i poznawcze, emocjonalne oraz społeczne.

 

W ten sposób jednoznaczne będą dla nauczyciela oraz uczniów cele i zadania lekcji, a uczniom stworzy się szansę współpracy z nauczycielem i oceniania (samooceny) wyników lekcji

Taksonomia celów kształcenia

Taksonomia to rodzaj klasyfikacji lub narzędzie pomocne w planowaniu i ujawnianiu związków pomiędzy przedmiotami i pojęciami.

Taksonomia celów kształcenia

• Jest to hierarchiczna ( uporządkowana według rosnącej wartości) klasyfikacja wybranej dziedziny celów kształcenia

• Uporządkowanie celów ułatwia budowanie zadań sprawdzających wyniki kształcenia, prowadzenie zajęc dydaktycznch

W taksonomi celów kształcenia wyróżnia się:

1. Sfera poznawcza

2. Sfera emocjonalna

3. Sfera psychomotoryczna

1. Strefa poznawcza

Strefa podzielona jest na 6 szczebli mówiących o typie procesu poznawczego

• Wiadomość

• Zrozumienie

• Zastosowanie

• Analiza - wyjaśnienie zjawisk lub wnioskowanie

• Synteza - przewidywanie

• Ocena

2. Strefa emocjonalna:

Wyróżnia się 5 kategorii, które określają stopień zaangażowania lub napięcia emocjonalnego wymaganego od ucznia

• Odbieranie bodźców - uczeń uczestniczy w czymś co zachodzi w jego otoczeniu

• Reagowanie - uczeń reaguje na bodziec

• Wartościowanie - uczeń przejawia zaangażowanie w jakieś zdarzenie

• Systematyzacja wartości

• Uwewnętrznianie systemu wartości

3. Strefa psychomotoryczna

Wyróżnia się 6 kategorii celów w dziedzinie psychomotorycznej, uszeregowanych od prostych odruchów do złożonych czynności

• Odruchy

• Ruchy podstawowe

• Zdolności percepcyjne

• Zdolności fizyczne

• Ruchy wyćwiczone

• Ruchowe środki wyrazu

Osobowość nauczyciela

• Być nauczycielem to znacznie więcej niż wykonywać zawód nauczycielski. Nauczyciel bowiem to człowiek, który pragnie pomagać innym ludziom. Nie mogą mu oni być obojętni.

 

• Za jedną z podstawowych cech osobowości nauczyciela uznajemy empatie, czyli zdolność i chęć wczuwania się w stany emocjonalne innego, np. uczącego się, człowieka.

Ważna cecha nauczyciela jest jego kontaktowość.

Może się ona jednak przejawiać w róży sposób, a być podobnie efektywna, np.:

• jednym z takich nauczycieli, którzy mają dobry kontakt z uczniem może być nauczyciel o szerokiej wiedzy

• nauczyciel, który wyjątkowo skutecznie naucza

• nauczyciel swoiste „guru”, który skupia wokół siebie młodzież dzięki swoistej charyzmie, pasji, zaangażowania

Inna osobowość, która również potrafi skupić wokół siebie uczniów, to nauczyciel, który:

• może nie jest wybitnym intelektualistą, ale o którym wiadomo, że potrafi nauczyć „wszystkiego wszystkich”.

• każda jego uwaga jest cenna.

• uczniowie wiedzą, że przy nim można się nauczyć wielu nowych, dotąd nie znanych czynności sportowych i to bardzo szybko.

Typy osobowości nauczyciela

 Scharakteryzowano pewne cechy nauczycielskie, zwracając uwagę na ich różnorodność, a zarazem podobną skuteczność dydaktyczną.

 

Wyróżniamy:

• typ „ogrodnika”

• typ „akuszera”

• typ „garncarza”

• typ „zaopatrzeniowca”

• „Ogrodnik” to taki nauczyciel, który pielęgnuje i troszczy się o dobre warunki, sprzyjające rozwojowi ucznia („roślinki”). W każdej chwili służy mu pomocą, pomaga przetrwać trudne chwile. Właściwie dobiera grunt i zaszczepia najlepsze, najszlachetniejsze gatunki.

 

• „Akuszer” to ten, kto wydobywa z ucznia wszystkie dobre, nieraz głęboko ukryte, cechy, próbuje skutecznie ujawniać i uświadamiać uczniowi jego potencjalne możliwości.

• „Garncarz” to taki nauczyciel, który formuje ucznia podobnie jak z nieforemnej bryły gliny lepi się i tworzy piękne garnki.

• Z niesprawnego ruchowo tworzy sprawnego

• Ospałego i gnuśnego potrafi ożywić i uaktywnić

 

• „Zaopatrzeniowiec”- nauczyciel, który stale proponuje uczniowi coś nowego. Prawie każda lekcja wnosi nowości o repertuaru ruchowego ucznia. Taki nauczyciel ma w swym nauczycielskim „magazynie” wiele ciekawych, nowych treści, w które „zaopatruje” ucznia.

Jeśli nawet w praktyce nie istnieją tak skrajnie charakteryzowane profile nauczycielskie to dobrze by było, aby każdy nauczyciel miał w sobie coś z „garncarza”, „akuszera”, „zaopatrzeniowca” czy „ogrodnika”.

Profesor Maria Grzegorzewska, wielki polski psycholog, wyróżniała dwa typy osobowości nauczycieli:

 

 

• nauczyciela „wyzwalającego”

 

• nauczyciela „hamującego”

• Nauczyciel „wyzwalający” oddziałuje przez sympatię i chęć pomocy uczniom życzliwość i pogodny klimat wzajemnych kontaktów

 

• Nauczyciel „hamujący” natomiast działa za pomocą rozkazu, przymusu, sankcji, wytwarzając dystans między nauczycielem a uczniem.

 

Oddziaływanie nauczyciela „hamującego tworzy w uczniach przekonanie, że wszystko czego chcieliby się uczyć, znajduje się poza szkołą, a uczenie się w szkole to tylko wypełnienie poleceń nauczyciela, zdobywanie wiadomości niepotrzebnych, nieprzydatnych i nieciekawych

 

Osobowość nauczyciela jest zapewne jednym z istotnych czynników sprzyjających realizacji celów kształcenia.

Efektywność nauczyciela

• „surowy, a jednoczeście uprzejmy”

• „zadzierający nosa, ale znający przedmiot…”

• „nieco zgryźliwy i nieco pechowy podstarzały nastolatek”

Gary Griffin

Efektywny nauczyciel to taki, który:

• Posiada zalety osobiste, dzięki którym kształtuje autentycznie ludzkie stosunki z uczniami, rodzicami, kolegami i formuluje demokratyczne ,sprawiedliwe społecznie stosunki w klasie.

• Ma pozytywne nastawienie do wiedzy; opanowane szeroko dziedziny: przedmiot nauczania,psychologie rozwoju człowieka i uczenia się, dydaktykę.

• Włada repertuarem zabiegów dydaktycznych pobudzających motywację uczniów, samodzielne uczenie się.

• Skuteczny nauczyciel wykazuje postawy i umiejetności niezbędne do rozwiązywania problemów. Zarządza umiejętnie swoją wiedzą.

Efektywne nauczanie:

O efektywności nauczyciela świadczą również jego kompetencje

1. Prakseologiczne

2. Komunikacyjne

3. Współdziałania

4. Kreatywne

5. Moralne

6. Informatyczne

Dydaktyczne i wychowawcze funkcje nauczycieli wychowania fizycznego

• Szkole wychowanie łączy się ściśle z nauczaniem. Jest wychowaniem przez nauczanie, a także wychowaniem do uczenia się

• Nauczyciel odgrywa decydującą rolę w procesie wychowania i nauczania w szkole, ponieważ jest organizatorem i kierownikiem tego procesu

• Nauczyciel w swoich działaniach dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych ma obowiązek kierowania się dobrem uczniów, troską o ich zdrowie, a także szanowania godności osobistej ucznia

Dydaktyczne i wychowawcze funkcje nauczycieli wychowania fizycznego

• W wychowaniu fizycznym wychowanie i kształcenie splecione są wyjątkowo silnie

• Wychowanie fizyczne to nie tylko formalny przedmiot nauczania, ale przede wszystkim obok wychowania intelektualnego, moralnego, dział wychowania człowieka

• Nauczyciel wychowania fizycznego ma kształtować osobowość młodego człowieka, pomagać uczniowi przełamywać własne słabości

• Uczy teoretycznie i praktycznie jak żyć zgodnie z normami higieny, jak dzielić czas między pracę i wypoczynek, jak kształtować ciało, doskonalić zdrowie, pielęgnować urodę

Style nauczyciela

• Metody formalne

Kładą nacisk na nauczany przedmiot, zadaniem nauczyciela jest wprowadzenie dzieci w aspekty przedmiotu, które są niezbędne

Wymagają dużej ilości czasu na działania nauczyciela i prace dzieci

• Metody nieformalne

Kładą nacisk na dzieci, zadaniem nauczyciela jest określenie ich potrzeb i udostępnienie im doświadczeń uczenia się

Umożliwiają inicjatywę dzieciom rozwiniecie kreatywności i odpowiedzialności

Nauczyciel formułuje:

• Cel lekcji

• Techniki nauczania

• Wykorzystuje metody nieformalne

Style nauczyciela Wg Flandersa

• Nauczyciel “niedyrektywny”

Akceptuje uczucia dzieci, wykorzystuje zachętę, nagradzanie i pomysły dzieci

• Nauczyciel “dyrektywny”

Ma tendencje do wykładania, dawania poleceń i krytykowania uczniów

Wiedza ogólna nauczyciela wychowania fizycznego a wiedza kierunkowa

• Nauczyciel aby pełnić swoje funkcje dydaktyczne oraz wychowawcze musi mieć gruntowe przygotowanie zarówno w zakresie wiedzy kierunkowej ale również wiedz ogólnej

• Nauczyciel wychowania fizycznego powinien być światłym, ogólnie wykształconym, pełnym inicjatyw człowiekiem czynu, znawcą, ekspertem w zakresie szeroko pojętej kultury fizycznej, kultury cielesnej

Wiedza ogólna nauczyciela wychowania fizycznego a wiedza kierunkowa

• Przygotowanie nauczyciela w-f w zakresie dyscyplin teoretycznych musi być na tyle wielostronne aby pozwoliło uświadomić i zrozumieć, a następnie podnosić w praktyce znaczenie i możliwości wychowania fizycznego w przygotowaniu młodzieży do uczestnictwa w kulturze fizycznej w życiu dorosłym, wykorzystać wpływ tej kultury na rozwój jednostkowy i społeczny, wplatając i wiążąc ją ze wszystkimi elementami życia społecznego i realizacją jego wielorakich funkcji

Wiedza o uczniu, przedmiocie nauczania i nauczaniu podstawą sprawnego działania nauczyciela

Wiedza o uczniu

Cele poznania uczniów:

1. Diagnoza zjawisk, które mogą budzić niepokój

2. Zdobycie informacji o warunkach, w których będzie się odbywało działanie wychowawcze

3. Sprawdzenie skutków własnych działań

4. Umożliwienie uczniom samopoznania

Sposoby poznawania uczniów:

• Obserwacja

• Proste ankiety

• Wywiad i rozmowy

• Socjometria

Wiedza o przedmiocie nauczania i o nauczaniu

• „Sposób w jaki się naucza danego przedmiotu może być ważniejsza od tego, czego się naucza” - Galloway

• Najważniejsze znaczenie dla nauczyciela ma wiedza jak nauczać

• Znajomość różnych form nauczania wpływa na efektywność nauczania

• Wiedza o przedmiocie jest niezbędna do nauczania danego przedmiotu

• W przypadku nauczyciela wychowania fizycznego wiedza o przedmiocie to nie tylko teoria, ale również osobiste, przemyślenia, doświadczenia sportowe

Motoryka człowieka

Motoryczność

„(…) to pojęcie obejmujące całokształt czynności ruchowych człowieka, inaczej sferę ruchowej aktywności, słowem to wszystko, co dotyczy poruszania się człowieka w przestrzeni na skutek zmian położenia całego ciała lub jego poszczególnych części względem siebie” (Demel - 1976)

Zdolności motoryczne

• kondycyjne (energetyczne)

• koordynacyjne (informacyjne)

• kompleksowe (hybrydowe)

• Zdolności kondycyjne (energetyczne)

• siła

• wytrzymałość

• szybkość

• Zdolności koordynacyjne

A):

• rytmizacja,

• równowaga,

• szybkość reakcji,

• orientacja w przestrzeni,

• różnicowanie napięć mięśniowych.

(Wg Hirtza)

B):

• zdolność uczenia się motorycznego,

• zdolność sterownia ruchami,

• zdolność przestawiania i dostosowania się do zmiennych warunków otoczenia.

(Wg Meinela i Schnabla )

C):

Zdolność uczenia się motorycznego to proces szybkiego, dokładnego i trwałego nabywania nowych czynności.

Zdolność sterownia ruchami to proces osiągnięcia celu jaki zamierzaliśmy zdobyć

D):

• Zdolność przestawiania i dostosowania się do zmiennych warunków otoczenia to relatywnie zgeneralizowane i utrwalone uwarunkowanie do:

- celowego programowania,

- korektury,

- przebudowy działania ruchowego do stale

zmieniających się warunków.

Poziomy koordynacji ruchowej

• 1 poziom

Zdolność do precyzyjnej regulacji ruchu, czyli do sterowania prostym czynnościami ruchowymi - wykonywanymi:

- bez ograniczenia czasowego,

- w standardowych warunkach,

- przy zapewnieniu dokładności

• 2 poziom

Zdolność do sterowania krótkotrwałymi i szybkimi czynnościami ruchowymi, wykonywanymi:

- w ograniczonym czasie,

- w standardowych warunkach.

• 3 poziom

Zdolność do adekwatnego dostosowania i przestawienia motorycznego, czyli do sterowania złożonymi czynnościami ruchowymi, wykonywanymi:

- przy ograniczenia czasowych,

- w zmiennych warunkach i sytuacjach.

Uczenie się człowieka w zależności od wieku

• Zdolność do szeroko rozumianego rozwoju jest fundamentalnym podobieństwem w uczeniu się dzieci, młodzieży i ludzi dorosłych.

• Sam rozwój jest determinowany przez różne czynniki w zależności od wieku uczących się.

• Rozwój dzieci i młodzieży przebiega w wyniku genetycznego rozwoju organizmu, nauki w szkole, wychowania w rodzinie oraz uwarunkowań najbliższego i dalszego otoczenia.

• Na rozwój człowieka dorosłego przede wszystkim mają wpływ jego indywidualne aspiracje oraz zmienne wymagania środowiska związane z pracą i rodziną. Uczenie się jest jednym z ważnych składników rozwoju dorosłych.

• Dorośli w przeciwieństwie do dzieci posiadają mądrość i kompetencje autokreacyjne. Obie te wartości pozytywnie wpływają na rozwój i proces uczenia się ludzi dorosłych.

• Kompetencja autokreacyjna to zdolność człowieka dorosłego do współtworzenia przez niego własnego życia i rozwoju oraz wspomaganie rozwoju innych ludzi.

• Mądrość to wysoka sprawność intelektualna, ale jednocześnie rodzaj wiedzy dotyczący natury człowieka i jego relacji z otoczeniem.

• Człowiek uczy się w ciągu całego swojego życia, wraz z wiekiem zmieniają się jego możliwości w tym zakresie.

• Podstawową trudnością w badaniach nad zmianami rozwojowymi jest znalezienie wskaźników nadających się do bezpośrednich porównań.

Wskaźniki zmian rozwojowych zachodzące w różnych przejawach rodzajach i efektach uczenia się.

• Warunkowanie

• Odraczanie reakcji

• Zakres pamięci bezpośredniej

• Szybkość uczenia się

• Trwałość przechowywania

• Przenoszenie się wprawy (transfer)

• Przekształcanie wcześniej wytworzonych skojarzeń i nawyków

• Osiągnięcia w działalności produkcyjnej

• Stosunek wzajemny uczenia się zamierzonego i niezamierzonego

• Stosowane strategie

Warunkowanie

• Warunkowanie stanowi najwcześniejsze przejawy uczenia się w rozwoju jednostki.

• Jako pierwszy warunkowy odruch autorzy opisują ruchy ssania występujące u dzieci
  2-tygodniowych ułożonych do karmienia.

• Jest to odruch na zespół bodźców kinestetycznych, mięśniowych i wzrokowych. Pojedynczo występujący jeden z bodźców nie jest wystarczający do wywołania reakcji.

• W najwcześniejszych okresach rozwoju jedyny możliwy sposób wytworzenia odruchów warunkowych polega na wielokrotnym łączeniu czynnika obojętnego z bodźcem bezwarunkowym i potrzeba wielu połączeń.

• U starszych dzieci i osób dorosłych odruch warunkowy wytwarza się często od razu.

• Narodnicka, że w takiej samej sytuacji eksperymentalnej odruch warunkowy wytwarza się z miejsca u

• 28% dzieci 5-6 letnich

• 40% dzieci 7-8 letnich

• 80% dzieci 11-12 letnich

• Jako pierwsze pojawiają się reakcje niesłowne na bodźce niesłowne, następnie reakcje niesłowne na bodźce słowne, jeszcze później reakcje słowne na bodźce niesłowne, jako ostatnie zaś reakcje słowne na słowa.

Odraczanie reakcji

• Reakcje odroczone pojawiają się znacznie później niż odruchy warunkowe. Są drugim chronologicznie przejawem uczenia się.

• Zachowania odruchowo - warunkowe oraz zachowania związane z odraczaniem reakcji opierają się na pamięci, która do okresu przedszkolnego włącznie ma charakter mimowolny i jest podstawą niezamierzonego i okolicznościowego uczenia się.

• Rozwój reakcji odroczonych polega na systematycznym wzroście

• Maksymalnego odroczenia

• Liczby przedmiotów możliwych do odnalezienia

• Najpierw położenie, następnie kształt, barwa i wielkość pojemnika

Zakres pamięci bezpośredniej

• Zakres pamięci bezpośredniej zmienia się z wiekiem:

• W wieku 2 lat wynosi 2 elementy

• W wieku 3 lat - 3 elementy

• W wieku 4 lat - 4 elementy

• W wieku 7 lat - 5 elementów

• W wieku 10 lat - 6 elementów

• W wieku 13-15 lat - 7 elementów

• Studenci zazwyczaj zapamiętują 8-9 elementów

• Zakres pamięci bezpośredniej wzrasta stopniowo wraz z wiekiem. Szczególnie intensywny jego wzrost następuje w wieku 11-12 lat co należy wiązać z rozwojem myślenia abstrakcyjnego.

• Podsumowując w pierwszych 20 latach życia następuje wzrost zakresu pamięci bezpośredniej, następnie zakres pamięci stabilizuje się na indywidualnie maksymalnym poziomie i przeważnie po 40-45 r.ż. następuje powolny spadek rezultatów.

Szybkość uczenia się

• Szybkość uczenia się niewątpliwie wzrasta w pierwszych 20 latach życia. Intensywność tego wzrostu, czas jego trwania oraz wiek życia na jaki przypadają maksymalne osiągnięcia wyrażające się w największej szybkości uczenia się zależą od rodzaju materiału będącego przedmiotem uczenia się.

• Mało jest badań dotyczących późniejszych lat życia. Niektóre z nich wskazują że po osiągnięciu poziomu stabilizacji około 20r.ż. następuje spadek szybkości uczenia się początkowo powolny później coraz szybszy.

• Szczególne obniżenie szybkości uczenia się w późniejszych latach życia obserwowano w czynnościach nowych.

• Niektóre wyniki badań wskazują natomiast że szybkość uczenia się niekiedy długo na wysokim poziomie.

Trwałość przechowania

• Wzrost trwałości przechowywania w początkowym okresie życia nie budzi wątpliwości. Zauważono np. że

• dziecko 1 roczne pamięta zazwyczaj przez kilka dni

• dziecko 2 letnie pamięta przez 2-3 tygodnie

• dziecko 3 letnie pamięta przez 2-3 miesiące

• dziecko 4-6 letnie pamięta przez cały rok

(Hurlock,Schwarz 1932) informacje te są jednak mało ścisłe i nie mają charakteru norm rozwojowych.

• Trudności metodologiczne w określeniu trwałości przechowywania wiążą się przede wszystkim z tym, że nie ma bezpośrednich wskaźników przechowywania. Nie wiadomo jak ustalić maksymalny okres jego trwania.

• Formułowane są przypuszczenia że trwałość przechowywania wzrasta u człowieka do wieku dwudziestu kilku lat.

Przenoszenie się wprawy

• Przeniesienie wprawy w procesie uczenia się z zadania poprzedniego na następne to transfer.

• Transfer pozytywny - przeniesienie wprawy z zadania, którego uczyliśmy się wcześniej na zadanie, którego uczymy się następnie.

• Transfer negatywny - przeniesienie wprawy z zadania, którego uczyliśmy się wcześniej utrudnia opanowanie nowego zadania.

• Transfer zerowy - brak zauważalnego oddziaływania między zadaniami opanowanymi i nowymi.

• Transfer specyficzny - oba rodzaje zadań są do siebie podobne

• Transfer niespecyficzny obserwowany jest w sytuacjach kiedy zadania bardzo się różnią

• Badania nad dziećmi wskazują na następujący z wiekiem wzrost przenoszenia się wprawy (zwiększenie zakresu transferu).

• To co dzieje się w późniejszych latach życia jest mniej jasne. Rezultaty badań nie są zbieżne co sugeruje że znaczenie mają dodatkowo inne czynniki.

• Możliwe że w późniejszych latach życia transfer zmniejsza się, a jego wielkość prawdopodobnie związana jest z intensywnością uczenia się.

Przekształcanie wcześniej wytworzonych skojarzeń i nawyków

• Przekształcanie wcześniej wytworzonych skojarzeń i nawyków bywa niełatwe i daje gorsze rezultaty, jeśli chodzi o nowo tworzone skojarzenia i nawyki, niż gdyby od razu uczyć się ich we właściwej formie.

• Przekształcenie tego co wcześniej przyswoiła sobie jednostka staje się z wekiem coraz trudniejsze (transfer negatywny).

Osiągnięcia w działalności produkcyjnej

• To na jakie lata przypadają szczytowe osiągnięcia w zakresie uczenia się, zależy głównie od rodzaju działalności.

• Osiąganie maksymalnych rezultatów w uczeniu się przypada na różne lata życia, zależnie od rodzaju uczenia się oraz obszaru w jakim uczenie się zachodzi (czego dotyczy). Ogólnie im czynności prostsze tym wcześniej człowiek osiąga w nich poziom maksymalny.

W przypadku działalności związanej ze sprawnością fizyczną maksymalne osiągnięcia uzyskiwane są stosunkowo wcześnie. W przypadku działalności związanej z posługiwaniem się względnie prostym narzędziem maksymalne osiągnięcia uzyskiwane są później. Najpóźniej maksymalne osiągnięcia uzyskiwane są w przypadku działalności związanych z obsługiwaniem skomplikowanych maszyn.

• Badacze Szewczuk (1959) i Wojciechowski (1966) zajmujący się oświatą dorosłych zwracają uwagę, że zaawansowany wiek nie stanowi wyraźnych ograniczeń w uczeniu się człowieka.

• Można przypuszczać, że postępujące wraz z wiekiem osłabienie pewnych zdolności odgrywających rolę w uczeniu się, jest nierzadko kompensowane silniejszą motywacją, wzmożonym wysiłkiem oraz doświadczeniem podmiotu.

Stosunek wzajemny uczenia się zamierzonego i niezamierzonego

• Wzajemny stosunek rezultatów uzyskanych w wyniku tych dwóch rodzajów uczenia się zmienia się wyraźnie w zależności od wieku człowieka.

• Początkowo występuje tylko uczenie się niezamierzone. Rezultaty uczenia się niezamierzonego stabilizują się stosunkowo szybko (już w młodszym wieku szkolnym)

• Uczenie się przybiera charakter zamierzony w wieku szkolnym ze względu na rozwój pamięci dowolnej, a jego rozwój trwa wiele lat.

Stosowane strategie

• Występują w uczeniu się zamierzonym i decydują o wyższości jego rezultatów.

• Tylko w bardzo wczesnych okresach rozwoju dzieci nie stosuje się żadnych strategii, ponieważ uczenie się ma charakter niezamierzony.

• Rodzaje strategii

• Strategia zapamiętywania (przyswajania)

• Strategia przypominania (wydobywania informacji z pamięci)

• Wraz z wiekiem wzrasta częstość stosowania strategii.

• Strategia stanowi główny czynnik rozwoju uczenia się i pamięci.

• Bardzo duże zróżnicowanie indywidualne obserwuje się w sposobie zdobywania wiedzy - strategiach uczenia się. Zależnie od cech osoby uczącej się, jej doświadczeń, przedmiotu uczenia się, celu kształcenia oraz ujawnianego typu pamięci, style poznawcze mogą okazać się lepsze lub gorsze.

• W przedziale wiekowym, który znamionuje wysoka wydolność, stwierdza się, że osoby młodsze wykazują przewagę w uczeniu się czynności, w których zasadniczą rolę odgrywa sprawność fizyczna i dokładność analizy czysto zmysłowej, oraz w sytuacjach w których nie można wykorzystać wcześniejszych doświadczeń, treści są nowe a uprzednio przyswojone metody okazują się nieużyteczne. Gdy pomocne są doświadczenia lepsze wyniki uzyskują ludzie starsi.

---