UCZENIE SIĘ MOTORYCZNE:
- to zdobywanie, doskonalenie, utrwalanie określonych czynności ruchowych przez ich powtarzanie. Uczenie się motoryczne może być:
• zamierzone - które ma charakter uczenia się kierunkowego - czyli pod kierunkiem nauczyciela (nauczanie). Odgrywa dużą rolę w opanowaniu nowych ruchów w procesie wychowania i kształcenia fizycznego. Uczenie się ruchów w tej sytuacji to przepływ
informacji pomiędzy nauczycielem a uczącym się.
• niezamierzone - mimowolne, tzn. przez naśladownictwo lub na drodze prób i błędów.
Tutaj dużą rolę będzie miało wzorowanie się na zachowaniach ruchowych innych osób oraz rozbudzenie wyobraźni motorycznej i inicjatywa uczącego się do znalezienie całkowicie nowych i własnych rozwiązań.
UCZENIE SIĘ CZYNNOŚCI RUCHOWYCH:
- dotyczy zmian, które zachodzą w sferze motorycznej człowieka.
− im wyższy poziom i bardziej złożona czynność ruchowa, tym bardziej złożony jest proces jej uczenia się.
− uczenie się motoryczno sportowe może być rozpatrywane jako system wymiany informacji uczącego się ze środowiskiem społecznym i fizycznym, którego efektem są zmiany w zachowaniu się ruchowym ucznia.
SYSTEMATYKA ZACHOWAŃ RUCHOWYCH CZLOWIEKA /systematyka ruchów człowieka/:
− Zachowania ruchowe człowieka mogą być różne od bardzo prymitywnych do bardzo złożonych ruchów.
GILEWICZ ZYGMUNT (1880-1960)
→ pionier współczesnej teorii wychowania fizycznego
→ 1964r. „Teoria wychowania fizycznego”
→ lekarz, generał WP, teoretyk wychowania fizycznego, prof. AWF w Warszawie
Klasyfikacja ruchów wg. Gilewicza Z.:
1. RUCHY ELEMENTARNE /proste ruchy/:
− ruchy wykonywane w jednym stawie, często na zasadzie odruchów (uczenie się odruchów - takie uczenie się opisuje w swych pracach Pawłow),
− są to proste ruchy: zginanie, prostowanie, przywodzenie, odwodzenie, przodozgięcie i tyłozgięcie (uda, ramienia).
− z umiejętnością wykonywania tych ruchów przychodzimy na świat
− częściowo są rezultatem prostego uczenia się na zasadzie BODZIEC - REAKCJA (S-R).
• prostym ruchem jest kopnięcie - składa się z sekwencji prostowania nogi w kolanie, nawet wykonany szybko nie będzie ruchem skomplikowanym.
2. AKTY RUCHOWE /bardziej złożone ruchy/:
− jest to zbiór połączonych ruchów elementarnych
− człowiek uczy się aktów ruchowych :
• uczenie się typu S-R - na zasadzie bodziec reakcja
• wzmacnianie reakcji (bardziej skomplikowany proces)? Przykład z psem str. 15 „wybrane..”
− akty ruchowe:
• mogą coś wyrażać (np. akty ruchowe w tańcu)
• mogą być zbiorem prostych ruchów (bezsensowny gest np. zginać kończynę górna w stawie łokciowym wraz ze zginaniem i prostowaniem ręki)
• ruch bardziej skomplikowany to np. jeden cykl ruchu ramion podczas pływania kraulem - składa się z sekwencji : przywodzenie ramienia, zginanie dłoniowe ręki, zginanie w stawie łokciowym, prostowanie w stawie łokciowym, następnie odwodzenie w stawie ramiennym i zatrzymanie ruchu w momencie zanurzenia reki do wody.(akt ruchowy)
Ruchy elementarne i akty ruchowe - są ruchami mimowolnymi - związane są z naszą natura i biologiczną cechą naszej ruchliwości. Są to pojęcia związane przede wszystkim z podstawami biologicznymi ruchu.
Akty ruchowe od ruchów elementarnych różnią się ilościowo (są ilościowo bogatsze).
3. CZYNNOŚCI RUCHOWE:
− to zbór aktów ruchowych
(duża liczba aktów ruchowych i ruchów elementarnych, składających się na czynność lub mała liczba ruchów składających się na czynność, która wykonana jest w bardzo krótkim czasie)
− są to czynności ukierunkowane na realizację bardziej lub mniej skomplikowanego zadania
Np.
• złożona czynność ruchowa (ruch bardzo skomplikowany) to pływanie kraulem - wyróżnić tu można wiele następujących po sobie sekwencji ruchów, wykonywanych z różna prędkością (cała czynność, która złożona jest z wielu elementów może trwać podczas wolnego pływania więcej niż 2 sekundy; natomiast wykonanie salta z pełna śruba w czasie skoku z trampoliny do wody trwa bardzo krótko i tez zaliczymy je do złożonych czynności ruchowych.
(czynność ruchowa)
− czynności ruchowe od aktów ruchowych różnią się jakościowo
− nie są to już ruchy mimowolne
− świadczą o typowo ludzkich zachowaniach: CELOWYCH, ŚWIADOMYCH, UKIERUNKOWANYCH NA REALIZACJE ZADANIA
Czynnościom ruchowym zawsze towarzyszy chęć realizacji konkretnego zadania, czynność ta jest celowa i ma dla uczącego się określoną wartość i sens!
− charakteryzuje je to, że poprzedza je zastanowienie się nad CELEM i DROGĄ DO CELU (czynnością, która trzeba wykonać , aby osiągnąć założony cel)
− Czynnościami ruchowymi są:
• czynności sportowe - pojęcie używane w sporcie, czyli czynności niezbędne do uprawiania sportu. Są to, np. rzut oszczepem, pchnięcie kulą, kraul (czynność umożliwiająca szybkie pływanie)
• czynności ruchowe ukierunkowane na zabawę . Są to, np. tanie, gra w kręgle.
• czynności ruchowe ukierunkowane na zdrowie . Są to, np. jazda rekreacyjna na nartach.
Uczenie się złożonych czynności ruchowych:
W prostych sytuacjach, stabilnych i powtarzalnych „wystarczy zachowanie się <reaktywne> oparte na <śladach> doświadczeń dawniejszych.
W sytuacjach zmiennych i nowych konieczne jest zachowanie się <celowe>, kierowane wewnętrznymi reprezentacjami rzeczywistości, umysłowymi planami i programami (…) wzorcami tego, co jeszcze istnieje, co jest pożądane, możliwe i przewidywane”
(Tomaszewski 1984)
FENOMEN KULTUROWY CZYNNOŚCI SPORTOWYCH
− Czynności ruchowe związane są (gł. Sportowe) ze zjawiskiem kulturowym , bo są wynikiem doświadczeń oraz przemyśleń człowieka.
O czynnościach ruchowych mówi się tylko gdy wykonuje je czlowiek!
Zwierzęta - ruchy, poruszanie się
Np. kot wysoko skacze , ale nie skoczy flopem
Pies umie pływać, ale nie popłynie żabką, nawet żabka tego nie zrobi
O tym, że czynności ruchowe są związane ze zjawiskiem kulturowym człowieka mówi GRŐSSING (1993)
→ twierdzi, że czynności ruchowe człowieka, w tym czynności sportowe, są wyrazem określonej kultury, to przede wszystkim fenomen kulturowy , a nie biologiczny.
Czynności ruchowe to przejaw kulturowy, czyli świata sztucznego, który stworzył i tworzy sobie człowiek. Przejawia się w ruchach dowolnych oraz jest rezultatem decyzji człowieka, co jest zgodne z jego wolą.
Czynności ruchowe trzeba nauczać, tak samo jak zachowań celowych i świadomych. Celem ich jest realizacja zadania psychomotorycznego ( połączenie psychiki z motoryką człowieka w związku ze środowiskiem zewnętrznym).
Przekaz czynności, które są zdobyczą kultury, widać w działaniach społecznych i w kontaktach z innymi ludźmi - poprze nauczanie!.
Np. kultura europejska - rzut dyskiem; kultura dalekiego wschodu - sumo, kung-fu
Jest to rezultat dorobku kulturowego ludzi, i żadnej z tej czynności nie da się nauczyć bez pomocy innych, czyli m.in. nauczycieli.
Natomiast akty ruchowe czy ruchy elementarne w związku z tym, że związane są z nasza naturą i są biologiczną cecha naszej ruchliwości rozwijają jak i doskonalą się w warunkach naturalnych otoczenia - gdyż ruch to atrybut ożywionej materii. Uczymy się ich i doskonalimy w wyniku S-R (charakter naturalnego zachowania biologicznego).
UMIEJETNOŚĆ I NAWYK
Czynności ruchowe w miarę ich doskonalenia są wykonywane coraz umiejętniej - umiejętności, a w dalszym etapie doskonalenia się mogą przybrać charakter nawyku!
• UMIEJĘTNOŚĆ - to czynność wykonywana bardzo ekonomicznie i skutecznie, płynnie i harmonijnie, nie tylko dokładnie w przestrzeni, ale również we właściwym rytmie.
Są to czynności ruchowe - w miarę jak są doskonalone staja się umiejętnościami.
Np. nauczymy się pływać stylem klasycznym, ale jeszcze przez pewien czas będzie wykonywana niezbyt płynie i będzie pod stała kontrola naszej świadomości. Dopiero z czasem gdy nie będziemy musieli bardzo kontrolować swojego ruchu, dopiero możemy powiedzieć, że już naprawdę umiem pływać żabką.
• NAWYK - czynności wykonywane nawykowo, czyli czynności dobrze wyćwiczone (umiejętności), którym nie musimy poświęcaj szczególnej uwagi i wykonujemy daną czynność praktycznie automatycznie.
Np. Typowym zachowaniem się nawykowym jest CHÓD CZŁOWIEKA!
Chód w pierwszym roku życia to bardzo skomplikowana czynność, ale po wielu ćwiczeniach staje się umiejętnością , obecnie zachowaniem nawykowym - dzieje się to bez kontroli naszej świadomości.
TEORIE UCZENIA SIĘ MOTORYCZNEGO
• INFORMACJA ZWROTNA, TUT-ory, INTELIGENTNE SYSTEMY TUTORINGU
Informacja zwrotna:
W teorii uczenia się istnieje przekonanie, że postępy uczenia się motorycznego warunkowane są bieżącą i natychmiastowa informacją zwrotną o postępach tego procesu (KR) , czyli informacja o „sukcesie” lub błędzie.
Bieżąca rejestracja błędów czy tez sukcesów i świadomość tego przez uczącego się , daje szansę na szybkie opanowanie nowych czynności ruchowych, coraz bardziej skomplikowanych. Uczenie się w tej sytuacji będzie miało na celu stopniowe zmniejszanie liczby ruchów niewłaściwych.
Trenażery - TUT-ory:
W tym celu - rejestracji informacji o postępach uczenia się - zostały skonstruowane przyrządy do obiektywnej i niezwłocznej informacji o efektach uczenia się . Są to:
Tzw. Trenażery (rosyjska nazwa)
Tutor (nazwa polska) - daw. Nauczyciel prywatny, korepetytor (Encyklopedia Popularna PWN, Warszawa 1995)
TUT-ory (nazwa aktualne) to Techniczne Urządzenie Trenujące , są konstruowane przez biomechaników i zapewniają bieżącą korektę wykonywanej czynności