Pierwsze ogrody XII w.p.n.e-ogrody w Egipcie i Asyrii:
1.ogród Edenu-raj ziemski (Mezopotamia-warzywne i sady)
2.wiszące ogrody (Babilon)
3.ogrody Egiptu-punkt centralny-woda (Nil)
4.ogrody królewskie (1300p.n.e.)-rajskie ogrody
5.Grecja-ogrody wewnętrzne typu „patio”
6.Rzym-parki cesarskie, ogrody prywatne i publiczne-układ tarasowy. Wprowadzono cięcie roślin, formowanie różnych figur(zwierzęta), czyli jest już formowanie drzew(najbardziej podatne to bukszpany)
7.ogrody bizantyjskie-Islamu—ogród Alkata/Kairu. Sa to ogrody bardzo bogate, to region światła, gdzie jest dużo barw(złoto),. Znany ogród Alkata niedaleko Kairu, charakteryzował się dużym przepychem. Baseny były wypełnione rtęcią, palmy o smukłych wysokich pniach były osadzone skórką wysadzone złotem(tam były przeprowadzone wężyki, z których tryskała woda)
8.ogrody Hiszpanii-ogrody dzielone typu”patio”. System „patio”-łączenie się ogrodów, są one mniejsze, zamknięte. Przechodząc z jednego do drugiego napotykano różne widoki.
9.ogrody Chin-elementy kompozycji: woda, skały, rośliny-symbolika
10.ogrody Japonii-minimalizacja założeń ogrodowych.
Ogrody Chińskie są większe od Japońskich, rośliny były czymś ulotnym, głównym akcentem była woda i kamień. Skała powinna być chropowata, dzika, surowa. Woda stanowiła element czystości, nie było widać jej początku i końca, ginęła gdzieś w roślinach. Wodospad męski-silnie spadający, znaczna kaskada. Wodospad żeński-delikatniejszy, cichszy. Śliwy tu były roślinami, które mówiły, że człowiek jest stary. Przedstawiały kolana i łokcie. Młode gałązki przedstawiały siłę człowieka w fazie młodości. Sosna-symbol stałości, dobry charakter. Wierzba-przedstawia piękno, grację. Bambus-stałą przyjaźń. Chryzantema-to roślina długiego życia. Piwonia jest kwiatem królewskim.
Ogrody Japońskie-tu mamy do czynienia z drzewkiem bonzai. Główny symbol to woda i skała, zaś roślina jest czymś ubocznym. Pływały w tych ogrodach ryby. Usytuowane te ogrody były w zależności od strony świata, od zamożności właściciela. Odgradzane były fosą, bądź żywopłotami. Inaczej wyglądały ogrody królewskie czy klasztorne zwane wirydażami-charakteryzował się surowością, miał pobudzić do myślenia o Bogu, wszechświecie, drogi przebiegały krzyżowo na danym terenie, wokół były króżganki. W centralnym punkcie była studnia z wodą bądź drzewo(dążenie do wieczności), czy też rzeźba osób świętych. Tereny te były zamknięte. Najczęściej w nich były wysadzone zioła.
11.Włochy(XV-XVIw)-wille na centralnej osi, strzyżone rośliny, kaskady, rzeźby. Tu były tereny z wąskimi drogami, różnego typu kaskady, rosły tu bukszpany i cyprysy. Inaczej wygląda ogród cesarski czy patrycjuszy. Ogrody te były ozdobne, z roślinami egzotycznymi. W Holandii ogród był podzielony kanałami, były żywopłoty z oknami. Tu przenikają kompozycje z roślin ciętych.
12.Francja XVIIw-plamy prostokątne, symetryczne z lustrami wody. Tu mamy ogrody z zachowaną symetrią, tu mamy partery. Ten teren jest uporządkowany, wszystko jest na swoim miejscu. Tu zaniechano cięć drzew w różne figury, stawiano tu posągi z kamienia, metalu.
13.Anglia XVI-XVIIw-parki o charakterze włosko-francuskim-parki krajobrazowe. To parki pejzażowe, znalazły największe uznanie. Miał wokół budynku założenia symetryczne, wychodziła oś główna, nawiązywała do krajobrazu. Przestrzeń była tu potrzebna, włączenia krajobrazu naturalistycznego.
POLSKIE OGRODY:
-ogrody późnego średniowiecza-przy dworach i pałacach, „ogrody miłości” jako miłosne ustronia i służące intymnym spotkaniom. Rozmaitość roślin.
-ogrody renesansu XVIw-zasady geometryczne, nieruchome punkty widokowe, najważniejszym elementem jest człowiek-wpływ ogrodów włoskich, antycznych(rzeźby, ogrody Medyceuszów-połączeniw z placówkami naukowymi i dydaktycznymi-zebrania odbywały się w ogrodzie-powiązania ogrodu z klasztorem i pałacem).
-ogrody barokoweXVIw-rzeźby o tematyce myśliwskiej i mitologicznej, zwierzęta z kamienia, wodotryski. Wnętrza ogrodu tworzą salony przypłacowe oddzielone ciętymi żywopłotami, gabinety. Przy zamku, przy osi głównej duże partery kwiatowe i fontanny. Ogrody klasycyzmu -obok ogrodów barokowych.
-ogrody krajobrazowe XVIIIw-układy form naturalnych (ukształtowanie terenu, pojedyncze lub grupy drzew, łąki, las, doliny). Założenia sentymentalne(nastrojowe), klasycystyczne (dominacja pałacu i krajobrazu-Łazienki Królewskie), romantyczne.
-ogrody rokoka XVII-XVIIIw-elementy regularności z domieszką romantycznych nieregularności
-ogrody romantyczne XIXw-dominuje romantyzm wyłoniony z typu ogrodów pejzażowych(Pułway, Antonin, Natolin i ogród Belwederski).
ROZBUDOWA I ZAŁOŻENIA WSI
Typy wsi:
-wieś okrągła lub okolnica
-owalnica, widlica, lub wielodrożnica(X-XIIw)
-łańcuchówka lub rzędówka(XIII-XIVw)
-szeregówki lub przysiółka(XV-XVIIIw)
-wsie samotnicze(XVIIIw)
-poniatówki (lata wojenne)
Typy miast:
-warowne-polityczno-militarne, np. Dęblin
-miejsca kultu, np. Częstochowa
-handlowe, np.Kalisz
-przemysłowe
-usługowe-miasteczka studenckie, sanatoria, ośrodki uzdrowiskowe, sypialnie dla większych aglomeracji.
Centrum miasta najczęściej stanowi rynek. Jest też strefa podmiejska, jak i system zieleni w mieście:
-pierścieniowy
-promienisty
-klinowo-pierścieniowy
-pasmowy
-planowo-rozproszony
KATEGORIE ZIELENI W MIEŚCIE
1.otwarte-dostępne
-parki spacerowo-wypoczynkowe
-zieleńce
-bulwary i promenady. Promenady to szerokie ulice z drzewami i trawnikami. Bulwary-podobne do promenad, ale jedną z granic jest woda a drugą ulica. Do nich stosujemy zieleń zieloną, wysoką, mającą stworzyć izolację np. pędy platanowców. Przy długich ulicach za skrzyżowaniem robimy zmianę zadrzewienia by uniknąć monotonii. Przy bulwarach oprócz drzew stosujemy krzewy, należy pamiętać by przy wodzie rosła tylko roślinność niska by nie zasłaniała wody.
-barki ludowe(kultury)-najczęściej umieszczane tam są muszle koncertowe.
2.specjalnego przeznaczenia
-pasy zieleni izolacyjnej-pochłaniają pyły, gazy, tłumią hałas. Najczęściej wytwarzane są na obszarach miast. Mają szerokość od 100-2000 metrów. Mają się składać z kilkunastu metrów drzew podsadzonych krzewami-najczęściej takich, które tworzą zwarty żywopłot do 1,2m. Odległość pomiędzy pasami powinna wynosić od 150-200m
-zieleń towarzysząca komunikacji-często o wąskich koronach powoli rozrastających się. Przyjmuje się, że można wysadzać drzewa przy chodnikach od 4-5m, gdy są tzw. Przyogródki-2,5-3m. Nie wsadzać drzew o silnym systemie korzeniowym, np. topole, które szybko rosną i łatwo niszczą nawierzchnię. Poza terenem miast można wysadzać drzewa o dużej koronie, szybko rosnących ale długoletnie żeby były twarde nie łamliwe. Drzewa nie powinny być ciągle te same, powinny być też tereny bez drzew by było widać ładne widoki. Powinny być też sadzone krzewy, które będą kutyną osłaniającą przed nawiewaniem śniegu. Przy szlakach komunikacji kolejowej powinny być wysadzone drzewa i krzewy, które lubią być cięte, np. świerk osłania frakcję przed nawiewaniem śniegu. Na stacjach kolejowych zieleń powinna być ozdobna. Należy również wyizolować frakcję od zabudowań mieszkalnych najlepiej drzewami wysokimi by wygłuszyć hałas. NA lotniskach pasy powinny być zwarte, gatunki muszą być o koronach wysokich i nie powinny być twarde i łamliwe. Dojazd powinien mieć charakter alei. Komunikacja wodna powinna mieć zieleń umacniająca skorupy, czy wykopy. Ma na celu również powodzią, dobre są do tego gatunki o systemie korzeniowym szeroko rozrastającym się.
-ogrody dydaktyczne-są to najczęściej tereny zamknięte, na których hoduje się rośliny i zwierzęta. Ma to służyć terenom wypoczynkowym i naukowym. Do ogrodów botanicznych musi być dobry dojazd bo są często na obszarach poza miastem. Na takim terenie musza się znaleźć punkty gastronomiczne, WC, drogi dla pieszych i drogi gospodarcze. Przy ogrodach zoologicznych podobnie. Obszar powinien wynosić 40-50ha. Jest tutaj potrzebna zieleń izolacyjna by odizolować zwierzęta, odgłosy, zapachy.
-pracownicze ogrody działkowe-można sobie pozwolić na zabudowę trwałą. Na ogrodach tymczasowych nie należy stosować zabudowy trwałej i drogich gat.roślin. Lokalizowane na obrzeżach miast z dobrym dojazdem i parkingiem.
-ogrody dziecięce
-cmentarze-nie powinno się wysadzać drzew o silnym systemie korzeniowym. Ważne są przejścia na cmentarzach i zieleń. Usytuowanie jest b.ważne, minimum 120 m od budynków mieszkalnych, gdy mamy pobierać wodę ze studni. Gdy mamy wodociągi 50m. Na terenie cmentarzy powinno się przeznaczać 30-60% pod zieleń. Kwatery powinny mieć 30x30m lub 40x40m i tam 100-160 miejsc pochówku. Wiele starych cmentarzy zostaje zlikwidowanych po 40 latach od ostatniego pochówku. Muszą być wysadzone gat.dobrze rosnące na terenach piaszczystych, by poziom wody był poniżej 6m.
-parki i ogrody zabytkowe-są to często pozostałości po starych parkach, borach, pałacach. Wszystkie renowacje mogą być wprowadzone tylko pod nadzorem konserwatora przyrody. Ta zieleń powinna mieć charakter spacerowo-wypoczynkowy, ale związane z okresem w jakim obiekt powstał.
3.towarzyszące o ograniczonym dostępie i niedostępne
-towarzyszące terenom przemysłowym-powinny być osłaniające, zasłaniające mające oddzielać poszczególne działy produkcji. Powinna być też część parkowa, gdzie można spędzać przerwę obiadową. Na takim terenie muszą być drogi towarowe, po których odbywa się transport, drogi utwardzone, proste, z tablicami informacyjnymi.
-towarzyszące terenom usług kulturalno-społecznych(administracja, szkoły, szpitale, sanatoria, obiekty sportowe)-budynki administracyjne powinny mieć charakter reprezentacyjny. Wokół szkół, akademików, domów dziecka. W zależności od wieku dzieci stosuje się różne. Nie powinna być trująca, kolczasta, ale odporna na złamania i zadeptanie. Powinna być odizolowana od reszty terenu. Zadrzewienia powinny dawać cień, tworzyć miejsca wypoczynku, zabawy. Na takich terenach powinny być zabudowania gospodarcze, np. śmietniki. Boiska powinny być od 10m od reszty terenu. Zieleń powinna mieć charakter leczniczy, najlepiej bakteriobójczy, np. sosny, bez czarny, lipa, jałowiec. Stadiony powinny mieć drogi dojazdowe i ewakuacyjne, parkingi, gastronomia-bez alkoholu. Zieleń nie może zasłaniać stadionu.
-towarzysząca terenom usług gospodarczych-zieleń ta powinna być maskująca i zasłaniać, np. gdy mamy odrapane mury-to roślinami zimo-zielonymi lub pnączami.
-towarzysząca zabudowie osiedlowej i induwidualnej-odpowiednia odległość roślin od budynków.
4.tereny gospodarki ogrodniczej, rolnej i leśnej
-gosp.ogrodnicze i szkółki komunalne
-gosp.produkcyjne-warzywnicze, sadownicze i kwiaciarskie
-rolniczo-hodowlane
-lasy produkcyjne
5.tereny wypoczynkowo-wycieczkowe i turystyczne
-bazy i ośrodki wypoczynkowe
-lasy komunalne
ZASADY PRAKTYCZNE
-nie sadzić w jednym szeregu różnych gatunków
-sadzić z przodu rośliny niższe, z tyłu wyższe
-nie dzielić płaszczyzny, np. drogą
-nie sadzić drzew wysokich po łuku wewnętrznym
-skrzyżowania obsadzać roślinami niskimi
-prowadzenie drogi ma mieć cel
-górę skarpy czy murku obsadzać roślinami wysokimi, a dół niskimi(wrażenie podniesienia terenu)
-rośliny o barwach ciepłych sadzić na pierwszym planie, a zimnych w oddali.
-obiekty architektoniczne wysokie obsadzać roślinami niskimi, a niskie wysokimi
CZYNNIKI KOMPOZYCJI:
-proporcja-podstawowy czynnik
-symetria
-rytm
-punkt
-dominanta
-koncentracja
ELEMENTY KOMPOZYCJI:
1.linia:
a)układy poziome
b)układy pionowe
c)układy pośrednie
2.płaszczyzna-woda powiększa dany obszar, również trawnik-nie powinno się go przecinać innymi liniami
3.bryła-może być stała lub zmieniająca się w zależności od okresu
4.światło i cień:
a)cień własny-wytworzony przez roślinę
b)cień rzucony-roślina rzuca cień
5.barwa:
a)zasadnicze
b)dopełniające
c)złożone
6.kontrast-zestawienie dwóch lub więcej elementów o cechach przeciwstawnych i przyczynia się on do uzyskania silnych efektów. Poprzez kontrast możemy obniżać lub podwyższać dany teren.
UTRUDNIENIA DLA PROJEKTANTÓW:
-utwardzenie powierzchni-wiąże się z ograniczeniem dopływu wilgoci do korzeni
-ograniczenia do sadzenia roślin
-w miastach jest podwyższona temp.
-podwyższona temp. powoduje brak wilgoci w powietrzu
-zanieczyszczenie atmosfery
-zasolenie podłoża
-zacienienie-uzależnione od sposobu zabudowy
-instalacje podziemne, fundamenty, pozostałości po budowach
-ograniczenia wynikające z konieczności zapewnienia bezpieczeństwa ruchu drogowego(dobierać należy rośliny rosnące nisko, bądź nisko przycinane aby dzięki temu nie zasłaniały widoczności)
ODLEGŁOŚCI ZACHOWANE NA TERENACH ZABUDOWANYCH:
-instalacja gazowa-min. 2-3m
-przewody ciepłownicze-2-3m
-rury kanalizacji i wodociągów-min.1m
-kable telefoniczne, energetyczne-2m
-linie napowietrzne-5m
-murki oporowe, ogrodzenia-1m
SPOSOBY ZAPEWNIENIA ESTETYCZNEGO WYGLĄDU:
-odpowiedni dobór gatunku
-staranne wykonanie założenia
-właściwe rozmieszczenie ciągów pieszych(drogi muszą być wytyczone, prowadzące do celu)
-barierki, płotki, rzędy ławek, tablice-ogranicza niszczenie
-systematyczna pielęgnacja, systematyczne nawożenie, obkopywanie
PRZY URZĄDZANIU TERENÓW ZIELENI ZALEŻNIE OD PROWADZONYCH ROBÓT MOŻE BYĆ SPORZĄDZONA DOKUMENTACJA:
a)zieleni-określa rozwiązania funkcjonalne i plastyczne(dobór roślin)
b)drogowa-określa przebieg dróg i zastosowanie nawierzchni:
-ukształtowania terenu-robót ziemnych
-małej architektury-szczegółowe projekty urządzeń, schody, murki, pergole, zbiorniczki
-inwentaryzacji terenu-dane stanu istniejącego obiektu
-inne, np. oświetlenie, sieci nawadniające
OPRACOWANIE DOKUMENTACJI ZACZYNA SIĘ OD PRAC WSTĘPNYCH:
-opracowanie planu sytuacyjnego
-prace pomiarowe
-inwentaryzacja roślin i budynków
-badania gleb i warunków wodnych-bardzo ważne z uwagi na dobór gatunków
-określenia obiektów uzbrojenia(kanalizacja, woda, elektryczność)-przy określaniu odległości
-określenie przeznaczenia i funkcji terenu
-zdjęcia fitocenotyczne roślin czy budynków
DOKUMENTACJA UPROSZCZONA RÓWNIEŻ SKAŁADA SIĘ Z:
-części graficznej-plan orjentacyjny z podaniem i rozmieszczeniem gatunków drzew i krzewów
-części opisanej-uzasadnienie rozwiązania projektowego pod kątem funkcjonalności
-wytyczne agrotechniczne dotyczące uprawy
-spis materiału roślinnego z podaniem nazwy i wyliczonymi ilościami
PROJEKT WSTĘPNY SKŁADA SIĘ Z:
a)graficznej:
-plan orientacyjny w skali 1:100
-plansza podstawowa na podkładzie geodezyjnym
-inwentaryzacja zieleni i budynków
-projekt ukształtowania terenów
b)opisowej:
-uzasadnienie kompozycji pod kątem plastycznym powiązań z otoczeniem
-zwięzły opis inwestycji
-program użytkowy
-etapowanie inwestycji
c)kosztorysowej-zestawienie kosztów.
Projekt wstępny jest projektem wyjściowym d projektu technicznego i musi być zatwierdzony.
PROJEKT TECHNICZNY -jest szczegółowym opracowaniem pod względem plastyczno-przestrzennym i składa się z części:
a)graficznej:
-plan orientacyjny 1:10000 lub 1:5000
-planszy podstawowej-z istniejącą zielenią, drogami, siecią uzbrojenia
-rysunkiem roboczym małej architektury i projektu dróg
b)opisowej:
-opis środowiska przyrodniczego, gleby, klimatu lokalnego
-szczegółowe omówienie urządzeń terenowych
-uzasadnienie doboru roślin i koncepcji pod kątem funkcjonalności
-wskazówki agrotechniczne, konserwacji
c)kosztorys szczegółowy. Dokładne wyliczenie kosztów(pozycje kosztorysowe, szczegółowe pozycje robót budowy i architektury, zakładania zieleni i roczna pielęgnacja-w jednym roku).
KWIETNIKI-PODZIAŁ:
-o układach regularnych symetrycznych
-o układach regularnych niesymetrycznych
-o układach nieregularnych
-kwietniki japońskie-cechuje regularność, ale rośliny tam wysadzone różnią się barwami
-kwietniki-wstęga-ułożone wstęgą
KWIETNIKI MOGĄ BYĆ:
-sezonowe-z roślin nie zimujących(wyjątek cebulowe)
-dywanowe-o bogatym rysunku(mogą być rośliny nie kwitnące)wymagają krotnej wymiany roślin
-trwałe-z bylin lub różanki
-pojemniki kwiatowe-najczęściej ustawione przy ulicach przed budynkami.
ROŚLINY ZRÓŻNICOWANE POD WZGLĘDEM LIŚCI, KWIATÓW-najwyższe rośliny nie mogą przekraczać szerokości rabaty(ładnie wygląda na tle roślin zimo-zielonych). Rośliny wyższe z tyłu, mniejsze z przodu. Mogą być kwietniki okrągłe, w kształcie rombu, elipsy. Nie powinno wysadzać się roślin blisko siebie, które mają tendencje darnienia. Bierzemy pod uwagę okres kwitnienia.. Inne rośliny w okresie wczesnowiosennym, inne w letnim, jeszcze inne w okresie jesiennym. Kwiaty, rośliny o barwach jasnych-sadzić na planie pierwszym, ciemniejsze na planie drugim:
-begonia-16-25sztukw zależności od gatunku
-Alternantera-70-90 sztuk na m2 roślina ceniona
-kanna-4-5 szt./m2
-turki-10-25 szt.
-lobelia-45-60szt.
-pelargonia-12szt.
ROŚLINY CEBULOWE: nie tolerują obornika (kompost tak). Roślin wysoko rosnące-odległość między nimi powinna wynosić tyle co ich wysokość. Rośliny nisko rosnące-zależy od gatunków. Rośliny płożące 15-25 cm w zależności od rośliny.
PIELĘGNACJA:
-należy usuwać przekwitnięte kwiatostany i suche liście
-podlewanie
-odchwaszczanie
-nawożenie-200 g nawozu wieloskładnikowego na 1 ar
-odpowiednie zabezpieczenie roślin przed mrozem
ROŚLINY JEDNOROCZNE:
-aksamitka rozpierzchła
-aksamitka wąskolistna
-aksamitka wzniesiona
-aster chiński
-begonia stale kwitnąca
-celozja srebrzysta
-cynia wąskolistna
-floks drammonda
-goździk chiński
-lwi pyszczek
-nagietek lekarski
-niecierpek waleriana
-petunia ogrodowa
-werbena ogrodowa
-wrotycz maruna
-złocień trójbarwny
-żeniszek meksykański
-szałwia szkarłatna
-lobelia przylądkowa
-lonas roczny
-szałwia błyszcząca
OGRODY:
-skalne-rodzaj rabat bylinowych, których elementem są murki oporowe, skarpy, stopnie, tarasy. Należy wysadzać rośliny przystosowane do warunków górskich.
-wodne-to zbiorniki wypełnione wodą, w których rosną rośliny wodne i bagienne
-wrzosowe-miejsce nasłonecznione o odpowiednio przygotowanym podłożu dla wrzosów i wrzośców
-wgłębniki-obniżona powierzchnia, np. trawnika otoczona murkiem oporowym lub skarpą
-monokulturowe-gł. rośliny trwałe
-na dachach-wymagają izolacji budynku i odpowiedniego przygotowania podłoża.
ŻYWOPŁOTY:
a)użytkowe:
-ochronne-pasy wiatrochronne 100-300cm
-obronne-150-300cm
-zbrojne
-barwne
-zimozielone
b)ozdobne:
-obwódkowe-do 30 cm, np. przy kwietnikach
-niskie-30-100cm, jako element dekoracyjny
-średnie-100-200cm, a nawet 300 cm, stanowią parawan-osłonę miejsc nieciekawych
-bardzo wysokie szpalery z ciętych drzew.
c)formowane
d)nieformowane
e)pospolite-z oligustu
f)niepospolite-dobierane z roślin, które wymagają szczególnej pielęgnacji, ale są drogie.
WARUNKI:
-rośliny powinny być odporne na przycinanie
-powinny dobrze rozgałęziać się
-nie powinny dawać podziemnych odrostów i rozłogów(lilak pospolity)
-nie powinny podlegać chorobą(zły jest głóg)
-nie powinny być sadzone rośliny wrażliwe na niskie temp.(berberys)
Żywopłoty można sadzić wiosną i jesienią, w pojemnikach przez cały rok. Przy wiosennych rośliny należy sadzić na wysokości 20cm zaraz po posadzeniu. Przy jesiennych rośliny przycinamy pojedynczo lub w dwóch rzędach w większych odległościach lub w piątkę. Sadzimy przy sznurze, wykopujemy od razu rowek, albo sadzimy pod łopatę, pierwsze kopanie wzdłuż linii, drugie proporcjonalne. Miejsca dosyć nasłonecznione, z dala od drzewa roboczego, pierwsze ciecie po posadzeniu, drugie cięcie regulujące w okresie letnim, przycinamy pędy silniej wyrastające, trzecie ciecie na wiosnę podnosimy żywopłot o 5cm, a latem obcinamy pędy silniej wyrastające. Podłoże w miarę żyzne, przepuszczalne, w przypadku roślin iglastych odczyn kwaśny.
DOBÓR ROŚLIN-mogą być projektowane jako solitery lub małe, luźne skupiny. Powinny być barwne z liści, kwiatów i owoców. Pnącza powinny tworzyć zielone ściany przy budynkach, czy płotach.
SCHODY: mogą być różne, ale muszą być wygodne. Najczęściej o wysokości pierwszego stopnia 10-15cm, szerokości 30-40cm. Mogą być wykonane z płyt betonowych, chodnikowych, z klinkieru, kamienia, podkładów kolejowych. Przy budowie schodów należy pamiętać o lekkim ich pochyleniu do przodu w celu umożliwienia spływu wody. Szerokość dla 1osoby-min. 70cm, dla 2 osób- min. w zieleni miejskiej 110-120-140cm, spadek pochlni(rampy)dla osób niepełnosprawnych-5-8%.
ELEMENTY SCHODÓW:
-podnóżek-30-40cm(związany z dł. stopy)
-przednóżek-10-15cm najczęściej 12cm
-spocznik-dł.(3 razy podnóżek)min. co 10schodów
-lico-bok schodów
Brzeg schodów można wykonać bardzo różnie, np. murkami oporowymi, rabatami. Schody drewniane muszą być koniecznie zaimpregnowane. Nie stosować schodów z wapienia(nie trwałe).
Tarasy widokowe-należy je budować w miejscach skąd rozciąga się interesujący widok. Wykonane z kamienia ozdobnego lub płyt. Między szczelinami wysadzać rośliny.
Bramka-powinna mieć wysokość ponad 2m, słupy podtrzymujące o przekroju 35x35cm lub budowane z cegły czy kamienia i belkę poprzeczną o wymiarach 10x8cm.
Trejaż-to szereg słupów między którymi może być drewniana krata, a u góry połączonych drewnianą belką.
Pergola-ażurowe zadaszenie wsparte na słupach lub oparte jednostronnie, np. o ścianę budynku, może być również zespół bramek tworzących korytarz.
Piaskownice, zjeżdżalnie, huśtawki-najlepiej jeżeli wykonane są z plastiku, powinny mieć odpływ dla wody. Piaskownice mogą być również wykonane z kamienia, ale wówczas powinny mieć miejsce do siedzenia z deski.
Tory saneczkowe-najbardziej bezpieczne o nachyleniu 10-15o, a największe nachylenie może być 20o. Szerokość torów winna wynosić 1,2-1,5m. Zbocza stoku muszą być obsadzone roślinnością bez kolcy i odporną na ewentualne złamania.
Ławki-mogą być stałe lub przenośne, z oparciem lub bez.
Kosze na śmieci-drewniane, plastikowe, metalowe.
Osłony śmietników-mogą być betonowe lub drewniane, obsadzone roślinami pnącymi.
Trzepaki-najczęściej wykonane z rur stalowych.
Cieki wodne-zbiorniki-należy pamiętać o odpowiednim zabezpieczaniu dna i umocowaniu brzegów. Wysadzać roślinność przybrzeżną, bagienną, płytkich wód i mogących rosnąć w wodach głębszych.
PODSTAWOWE ELEMENTY PRZY PROJEKTOWANU:
1.nawierzchnie dla terenów zielonych-przyjmuje się szerokość 0,75m na osobę oraz 2,5-3m na pojazd. Nawierzchnie mogą być:
a)asfaltowe-dla ruchu ciężkiego na podkładzie z tłuczonego kamienia. Wielkość spadku wynosić powinna 0,5-1%. Są najczęściej spotykane.
b)smołospoinowe-podobne do asfaltowych, ale ze smoły. Są one obecnie rzadko stosowane.
c)z trylinki-kostki sześciobocznej, gł. na placach, łatwa do założenia i zdjęcia.
d)stabilizowane cementem-na drogach o mniejszym obciążeniu, powinno być odpowiednie uziarnienie(żwir)
e)żwirowe-na podkładzie żwirowym tłuczonym-ruch pieszych
f)z płyt betonowych lub kamieni-na podsypce z pisaku podsiane trawą
g)kombinowane z płyt i kostki
h)glinowe-wzmacniane domieszką gliny(rzadko stosowane)
i)Terra Way-żwir z domieszką żywicy epoksydowej. Żywica powoduje sklejanie żwiru. Nawierzchnia dobrze odprowadza wodę. Chwasty przez nią nie przechodzą. Jest ona droga. Może mieć ona różne kolory.
2.warunki stawiane nawierzchniom:
-możliwość utrzymania jej w takim stanie by była dostępna przez cały rok
-musi być równo gładka, nie śliska i pozioma, duże spadki utrudniają poruszanie się.
-nie powinny pylić(drogi żwirowe)
-nie powinny ulegać zmywaniu przez wodę opadową
-nie powinny zagrażać zranieniom przy upadkach
-powinny być dekoracyjne, dobrane do otoczenia
3.podział dróg:
a)piesze-szerokość dla 1 osoby 70cm, dla 2 osób 1,20-1,40m.:
-naturalne z rodzimego gruntu
-twarde ulepszone
b)kołowe
c)pieszo jezdne
Spadki-wielkość spadku na drogach asfaltowych lub betonowych powinna wynosić 0,5-1%. Przy drogach z kostki czy kamienia spadek może wynosić 3-5%. Dla dróg kołowych do 8% podłużne, a na krótkich odcinkach 12%. Spadek dla ruchu pieszego do 20%. Dla garażu 15-20%, dla niepełnosprawnych 5-8%.
3.nawierzchnia:
-ceglana-jest stosowana na kortach tenisowych. Są to drogi bardzo modne. Ułożenie: gruz-7-10cm, żwir-5-8cm(razem ma się to mieścić w granicach 12-15cm), na koniec kostka ceglana.
-droga żwirowa-tłuczeń lub żwir, gryz 5cm, żwir drobny 2cm
-droga z kostki-podsypka z piasku, kostka kamienna
-z betonu bitumicznego-należy pamiętać o odpływie wody , powinny być studzienki; żwir 8cm, tłuczeń 10-15cm, beton 5cm.
-bentonat-zawiera pył wulkaniczny, który pęcznieje. Przez betonat nie przechodzą chwasty. Ostatnio jest stosowana do umacniania zbiorników wodnych.
4.parkingi-miejsca osłonięte od słońca. Wjazd pod kątem prostym. Najkorzystniejszy jest wjazd po skosie. Drzewa na parkingu nie powinny być z dużymi owocami, lub zjadane przez ptaki, drzewa zwieszające się lub kolczaste. Powinny mieć odpowiedniąwysokość.
-mogą być zagłębione, odsłonięte
-na samochód osobowy przyjmujemy dł. 4-5m, szerokość 2,5m
-na samochody ciężarowe wielkości są większe
-miejsca parkingowe powinny być ocienione, osłonięty od słońca.
5.murki oporowe-wysokość 80cm i wyższe, odchylenie 1/5 wysokości, większa statyczność. Grubość ok. 30-40cm. Najczęściej budowane z kamienia łamanego na zaprawie cementowo-piaskowej lub może być układany na sucho ze szczelinkami połączonymi ziemią.
6.murki:
-kwiatowe-niskie 15-30cm z kostki granitowej lub kamieni, które podkreślają zarys rabaty bylinowej.
-murowane-na głębokość 20-30cm, żwir, na to fundament betonowy oraz główny kamień podtrzymujący cały murek. Miedzy gruntem właściwym, a fundamentem jest warstwa drenująca ze żwiru, a pod nią jest sączek drenarski, który zbiera wodę i ją odprowadza.
-kamienny układany na sucho-kamienie układane są lekko pod ukosem
-z prefabrykatów betonowych-zalety: lekkie, łatwe do montażu i demontażu, jest szybka budowa bez zaprawy, łatwość kształtowania dowolnych form, łatwość dopasowana do terenu, tanie; wady: szybkie nagrzewanie się, a więc jest szybka utrata wody w okresie upałów.
Murki oporowe są stosowane przy umacnianiu skarp. Dajemy tu więcej miejsca na rośliny. Kamienie nie są regularnie układane. Można umacniać skarpy przy pomocy słomy.
Układanie kamieni na skarpę:
-zaczynać pracę od narożników
-największe kamienie w dolnej części murka
-kłaść kamienie na płasko(stykają się wówczas największą powierzchnią)
-wolne przestrzenie wypełniać ziemią(murki suche)lub zaporową (murki murowane) oraz małymi kamieniami
-nie układać kamieni o jednakowej barwie, kształcie i wielkości obok siebie
-układać kamienie z lekkim spadkiem w kierunku skarpy
-z dużych kamieni na szerokość murka budować co 2 lub 3 warstwę
-murek ze skarpą wiązać kamieniem wpuszczonym w głąb gruntu co 1-2m
-murki wyższe niż80cm lub gdy kamienie są zaokrąglone należy konstrukcję od strony skarpy wzmocnić zaprawą, aby nie była widoczna od lica murku.
I. CIĘCIE PRZYRODNICZE CZYLI PIELĘGNACYJNE:
1.cięcie formujące:
-utrzymane korony(nie dotyczy drzew o charakterystycznych formach)
-niedopuszczenie lub likwidację ostrych nasad gałęzi wyrastających z przewodnika(zapobiega to wyłamywaniom lub powstawaniu kieszeni między konarami)
-likwidację miejsc, z których wyrasta więcej niż jedna gałąź
-prawidłowy skręcania pędów i gałęzi(cięcia zawsze nad pączkeim skierowanym na zewnątrz korony)
2.cięcie prześwietlające(rozluźniające koronę):
-nie usuwać więcej niż 30%masy korony-optimum 15%
-cięcie starych gałęzi ograniczyć do minimum
3.cięcie sanitarne-usuwać tylko gałęzie martwe i chore
4.cięcie korygujące
5.cięcie odmładzające:
-usuwanie starych konarów, często chorych w celu pobudzenia rozwoju młodych gałęzi
-głównie przy krzewach(u forsycji usuwać pędu 5-6 letnie, a zostawiamy młode pędy; u lilaków można ciąć nawet pień główny-bardzo żywotny).
II. CIĘCIE NIEPRZYRODNICZE, CZYLI TECHNICZNE:
-zwiększenie dopływu światła do budynków
-zapobieganie niszczenia architektury przez drzewa
-likwidacji kolizji drzew z liniami napowietrznymi
-podcinanie koron drzew od dołu gł. przy ulicach.
Źle znoszą cięcia: wszystkie rośliny iglaste (oprócz cyprysików i żywotników), liliodendrn, magnolia, kasztan jadalny. Są takie, które wymagają odpowiedniego okresu cięcia, np. brzoza, grab.
Terminy cięć starych drzew ozdobnych-generalnie cały rok, ale niektóre z drzew mogą w sposób nietypowy reagować na cięcie oraz klimat Polski może mieć istotny wpływ na termin.
Drzewa w stanie bezlistnym:
a)argumenty przeciw:
-trudno w rozróżnieniu gałęzi żywych od martwych
-wykonanie zabiegów na drzewach martwych
b)argumenty za wykonaniem cięć:
-łatwo ocenić stan konstrukcji korony drzewa
-nie ma obaw zakłócenia lęgów ptactwa
-mniej problemów z uprzątaniem gałęzi(mniejsza masa, łatwość spalania)
Drzewa podczas niskich temp.:
a)argumenty przeciw:
-trudna praca ze względu na temp.
-trudność w stosowaniu preparatów do zabezpieczania ran (nie mogą zamarzać)
b)argumenty za:
-niekorzystne warunki dla rozwoju chorób-małe prawdopodobieństwo zakażenia ran
-łatwość dojazdu sprzętem
Drzewa podczas wiosennego ruszania soków:
a)argumenty przeciw:
-cięcia pobudzają do rozwoju silnych, nowych pędów
-szereg gatunków silnie wydziela soki (klony, wierzby, brzozy, graby, wiązy)
b)argumenty za:
-szybkie odnawianie się korony, lepsze zabliźnianie ran
-łatwość odróżnienia pędów i gałęzi żywych od martwych
Drzewa w stanie ulistnionym:
a)argumenty przeciw:
-sprzyjające warunki do rozwoju chorób-natychmiastowe zabezpieczanie ran
-zwrócenie uwagi na okres lęgowy ptactwa
-duża masa gałęzi do uprzątania
b)argumenty za:
-możliwość całkowitego oczyszczania z drzewa z suszu
-możliwość oceny kondycji drzewa
-możliwość stosowania preparatów zabezpieczających rany(Funaben, Santar)
-możliwość kontroli reakcji drzewa na powstałe rany(rozwój kalusa)
-przy cięciach technicznych-mniejsza ilość nowych pędów
Optymalnym okresem do wykonania cięć sanitarno-pielęgnacyjnych przy drzewach starszych jest okres wegetacji, czyli w chwili rozwoju liści do ich zrzucenia.
Leczenie i pielęgnowanie ubytków:
a)ubytki powierzchniowe:
-wygładzić ranę tak, by nie zatrzymywała się na niej woda
-nadać ranie kształt owalny lub formę łezki
-zabezpieczyć całą powierzchnię rany-zasmarować (cienką warstwą) Funabenem i impregnacja wewnętrzna imprexem W(nie stosować emulsji)
b)ubytki wgłębne:
-dziuple(kieszenie)-do wnętrza pnia i nie posiadają odpływu. Powstają na skutej odłamania gałęzi.
-ubytki kominowe-zajmują całe wnętrze pnia i nie posiadają odpływu. Powstają na skutek całego wyłamania wierzchołka lub uszkodzenia korzenia. Mogą być:
•kominowe otwarte-wylot od góry
•kominowe zamknięte-bez wylotu od góry
•kominowe przykorzeniowe- zamknięte od góry-rozkłada wnętrze pnia na skutek np. huby.
c)ubytki rynnowe-sięgają wnętrza pnia, ale w formie otwartej rynny, gł. drzewa o cienkiej korze. Powstają na skutek:
-przegrzania przez promienie słoneczne, tzw. zgorzel słoneczna
-zimowe nagrzanie, tzw. zgorzel mrozowa
d)czyszczenie ubytku:
-uformowanie i czyszczenie ścianek zewnętrznych
-założenie drenu do odprowadzania wody
-impregnacja ubytku-pędzlem lub specjalnym opryskiwaczem. Można dodać do impregnatu substancję smołopochodną- tkanka jest mniej podatna na zwilgocenie.
Błędy wykonywane podczas zabiegów pielęgnacyjnych:
-niewłaściwe oczyszczenie rany
-nadanie niewłaściwego kształtu ranie
-niewłaściwe usytuowanie wycinanych otworów
-niewłaściwa lokalizacja otworów odwadniających
-zła lokalizacja otworów wentylacyjnych nie zapewniająca odpowiedniej dobrej wentylacji w zamkniętej przestrzeni.
Prace pielęgnacjno-zabezpieczające przy korzeniach:
1.napowietrzenie przez:
a)jednorazowe wprowadzenie przez wstrzyknięcie powietrza(mniej kosztowny i pracochłonny)
b)ułożenie między korzeniami specjalnej instalacji(pracochłonny, ale zapewnia stały dopływ powietrza)
2.przygotowanie otoczenia drzewa
3.zabiegi sanitarno-zabezpieczające:
a)odsłonięcie korzeni nie dopuszczając do przesuszenia
b)cięcie sanitarne korzeni
c)przysypywanie korzeni ziemią bardziej urodzajną
4.zabezpieczanie drzewa w przypadku zmiany poziomu gruntu:
a)w wyniku podwyższenia poziomu: wyprofilowanie powierzchni, murek
b)w wyniku obniżenia poziomu-najlepiej wykonać murek oporowy pozostawiając średnicę bryły niemniejszą niż rzut korony
Rodzaje wzmocnień, zabezpieczeń przed pochylaniem i przewracaniem się:
a)podpory stalowe, np. typu A:
-wada: niewłaściwe podłączenie głowicy podpory z drzewem, w wyniku, którego dochodzi do uszkodzenia drzewa w miejscu odparcia; zbyt sztywne podparcie długiego konara później jego środka ciężkości, powodujące zbyt duże obciążenie.
b)podwieszanie-lina stalowa i słupy
c)odciągi zakotwiczone w innych drzewach
d)odciągi dwóch lin zakotwiczonych w ziemi
e)odciągi trzech lin zakotwiczonych w ziemi
f)odciąg zakotwiczony w konstrukcji budowlanej
Zabezpieczenia w czasie przesadzania lub prac budowlanych:
-listewki ułożone wokół pnia, dół podsypany, zdrutowane listwy
-specjalne rusztowania zabezpieczane folią, aby nie niszczyć koron.
Gatunki wrażliwe na przesadzanie:
-brzoza, buk, dąb, jesion, platan, magnolia, tulipanowiec, topola i wierzba
Gatunki łatwo znoszące przesadzenia:
-lipa, jarząby, jabłonie, kasztanowce, klony, świerki, żywotniki, cis, daglezja, jodła kalifornijska.
Przygotowanie podłoża:
-wykopanie dołu odpowiedniej wielkości
-dół zaprawiamy lepszą ziemią
-formujemy kopczyk i dopiero na nim wysadzamy drzewo
-później zakopujemy naturalną ziemią
-nie wolno wysadzać roślin głębiej , aniżeli rosły wcześniej, np. w szkółkach
-po wysadzeniu zrobić misę na około, aby łatwiej było podlewać roślinę
-w przypadku sadzenia jesiennego dobrze jest zrobić mały kopczyk przy pniu
Przesadzanie:
-odpowiednie przygotowanie bryły korzeniowej
-obkopujemy wokół pnia o średnicy korony i robimy miejsce, w którym przecinamy system korzeniowy
-rowek musi być szerokości ok. 20cm
-po stronie zewnętrznej-rowek wykładany jest folią
-wysypujemy dobrą, żyzną glebą(np. torf)
-po roku czasu, po stronie zewnętrznej obkopujemy na około, wykopujemy dół, odcinamy dolną część systemu korzeniowego
-takie rośliny w 100% się przyjmują
-promień powinien być równy obwodowi pnia na wysokości 30cm
-głębokość-1/3 średnicy obwodu
Przy przesadzaniu ważne jest:
-wiek drzewa
-gatunek
-żyzność i zasobność gleby w wodę
-pora roku
-przygotowanie drzewa do przesadzenia
-prawidłowy sposób przesadzenia(przesadzarką lub w koszach)
-właściwe podpory po przesadzeniu
-właściwa pielęgnacja-powierzchnia powinna być wysypana 4-5cm wyściółką korową, torfem lub igliwiem
Określenie potrzeb nawozowych:
-przez ocenę stanu drzewa, jeżeli zna się charakterystyczne objawy braku składników nawozowych
-przez laboratoryjne badanie składu gleby pod kątem jej zasobności w składniki nawozowe.
Miłorząb dwuklapowy- liść w kształcie wachlarza, jesienią przebarwiają się na cytrynowo-żółty. Kwiaty w formie kotki-męskie. Wymaga żyznych gleb o odpowiedniej wilgotności, znosi zanieczyszczenia powietrza. Dobrze znoszą cięcie. Bardzo wolno rośnie w pierwszym okresie.
Głowocis pestkowaty-długie igły, dobrze rośnie na terenach wilgotnych.
CISOWATE-bardzo dobrze znosi cięcie, ocienienie, mogą rosnąć w każdych warunkach.:
Cis pospolity-ciemnozielone zabarwienie igieł, ma bezżywiczne drewno, bardzo duża giętkość. Odmiany:
-Akspersa-krótkoigłowa, igły nie mają 1cm (ozdobna)
-Aurea-złocista, dorasta do 3m wysokości, o igłach złocisto-żółtych.
-Dowasteniana-ciemnozielone i zielono-żółte igły, zwieszające się pędy.
-Fastiwiata-variegata: igły z żółtymi paskami, rośnie piramidalnie; oferenderii-rośniebardzo wolno, stosowana na żywopłoty, mocno zagęszczona, zwarta.
Gatunki:
-cis japoński-dorasta do 20m wysokości, podobny do cisa pospolitego, igły ostro zakończone. Odmiany: Taxus media, Taxus media hicksii(okaz żeński owocujący), Taxus media hatfieldi(okaz męski)-charakteryzują się tym, że dobrze znoszą cięcie, okółkowo ułożone igły. Cis ma igły miękkie, Torreya-ostro zakończone, kłujące, większe nasiona w osnówce zielonej, może przemarzać.
JODŁA-rośnie na wilgotnych terenach i żyznej glebie.
-Avies concolor-długie igły srebrzysto-niebieskie do 3cm
-Avies violacea-niebiesko-błękitna barwa igieł, szyszki osadzone do góry, później opadają
-Avies koreana-rośnie wolno, rozmnażana z nasion, różna barwa igieł
-Avies siloerloke-skręcone igły, dwa woskowe paski u dołu.
-Avies procera-jodła olbrzymia, szyszki 30cm.
DAGLEZJA-drzewa zimozielone, duży wzrost. Młode mają gładką korę, przyjemny zapach. Szyszki nie rozpadają się po dojrzeniu, spośród zdrewniałych łusek wyrastają zadziorki-okrywają nasienie, igły miękkie.
ŚWIERKI-drzewa iglaste, zimozielone, igły twarde na końcach kłujące, nie gubią igieł na zimę, szyszki skierowane są w dół, szyszka świerka spada w całości zamknięta. Odmiany:
1.świerka pospolitego:
-Barryi-o szerokiej koronie (nawet 5m wysokości)
-Columnaris-pokrój stożkowy
-Pygmea-odmiana karłowata, rośnie bardzo wolno
-Nifidformis-tworzy raczej szeroką koronę, 20 lat ok. 1m, rośnie szybciej, mocno spłaszczona.
-Inversa-odmiana odwrócona, zwieszające się pędy, wymagane jest prowadzenie jej przy paliku, bo ma możliwości darnienia.
2.świerk biały-bardzo miękkie zielone igły(0,5-1 cm z drobnymi szyszkami), bardzo często atakowane przez pajęczaki, które wysysają sok z igieł:
-Picea glauka conica-forma stożka
-Laurin-stożkowaty pokrój, ale bardzo wąska
-Alberta globe-pokrój kulisty, rośnie bardzo wolno
-Blue wonder-węższy stożek od Conica, srebrzysto-niebieski
3.świerk kłujący-ostre, kłujące, srebrzysto-zielone igły:
-Glauka-niebiesko-zielone igły
-Glauka globosa-forma kulista
-Coster-niebieska
-Argentea-srebrzysta
-Białobok-młode przyrosty, kiedy igły nie są jeszcze twarde mają barwę złocisto-żółtą
4.świerk serbski-wyraźne srebrno-woskowe paski u spodu:
-Pendula-wąska korona, o minimalnym odchyleniu pędów na końcu
SOSNA-charakteryzuje się długimi igłami. Z jednej pochwy mogą wychodzić 2, 3 lub 5 igieł. Różny wzrost.
1.dwuigielne:
-Pinus sylvestris-sosna zwyczajna
-Pinus muga-kosodrzewina, odmiana: mops, wintergold-o złocistych igłach
-sosna czarna-bardzo duża odporność na zanieczyszczenia powietrza, bardzo wartościowa na terenach wydmowych. Przeciętnie wszystkie sosny zmieniają igły co 2 lata, a sosna czarna co 3 lata.
-Pinus banksiona-stosowana jako przedplon w szkółkach leśnych, bardzo gęsto ułożone szyszki na pędach
2.trzyigielne:
-Pinus Jeffreyi i Pinus Ponderosa-mają bardzo długie igły(nawet do 20-30 cm). Na pędach mają pędzelki, igły bardzo miękkie, zielonkawo lub niebieskawo zabarwione z białymi paskami.
-sosna: limba, himalajska, drobnokwiatowa, wejmutka-mają miękkie igły i czerwone kwiaty
-sosna oścista-twarde igły, na nich w niektórych miejscach mają drobne cętki. Pochodzi z Chin, Japonii. Rośnie słabo.
SOŚNICA japońska-dość długie igły(7-10cm), charakterystyczne pędzelki, igły spłaszczone, jasnozielone. Bardzo wolno rośnie, w pierwszym okresie do 10 lat ok. 1m wysokości.
CYPRYSOWATE:
-cyprysik-zimozielone szpilki u form młodocianych(dobrze znoszą cięcie), a łuskowate u dorosłych, jednopienne, męskie kotki czerwone lub żółtawe, żeńskie kuliste małe. Odmiany:
a)Hamaecypais notkatensis glauca-srebrno-niebiesko-zielona
-colummalis-wąska korona i delikatnie zwieszają się gałęzie.
-pendula-zwieszone pędy
-pstrolistna-białe przebarwienia na gałązkach
b)Hamaecyparis lousomiona-zwieszające wierzchołki, lubi ocienienie, wrażliwa na przemarzanie
-albumii-(niebieska)-niebiesko zielone igły, wolno rośnie
-lutea(żółta)
-miniana
-miniana glauka-80cm
-stewarti-złocisto żółte młode pędy, znosi cięcie
c)Hamaecyparis obtusa(japoński)-wachlarzykowato ułożone liście, pokrój krępy:
-nana
-nana graalis
-nana aurea
-nana pigema-zielono-brązowa