USTAWA z dnia 23 kwietnia 1964 r.KODEKS CYWILNY
KSIĘGA PIERWSZA
CZĘŚĆ OGÓLNA
Tytuł I. PRZEPISY WSTĘPNE
Art. 1. (1) Kodeks niniejszy reguluje stosunki cywilnoprawne między osobami fizycznymi i osobami prawnymi.
Komentarz do art. 1 kodeksu cywilnego (Dz.U.64.16.93), [w:] A. Kidyba (red.), K. Kopaczyńska-Pieczniak, E. Niezbecka, Z. Gawlik, A. Janiak, A. Jedliński, T. Sokołowski, Kodeks cywilny. Komentarz. Tom I. Część ogólna, LEX, 2009.
Stan prawny: 2009.01.01
1. Przepis art. 1 k.c. określa przedmiotowy i podmiotowy zakres regulacji kodeksu cywilnego. Podmiotem stosunków prawnych może być w myśl art. 1 k.c. osoba fizyczna (art. 8 k.c.), a także zorganizowana grupa podmiotów (organizacja, jednostka organizacyjna), czyli osoba prawna albo niepełna osoba prawna
Osobą fizyczną jest każdy człowiek, który od chwili urodzenia jest podmiotem praw i obowiązków, czyli ma zdolność prawną.
Osoba prawna, zorganizowana grupa podmiotów (organizacja, jednostka organizacyjna a także niepełna osoba prawna (podmiot ustawowy) może zostać utworzona przez osoby fizyczne lub osoby prawne
Inne kategorie osób prawnych są ustanawiane przez ustawy szczególne.
Do najważniejszych z nich należą;
Osobowość prawną uzyskuje się z chwilą wpisu do właściwego rejestru, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej.
Osobami prawnymi nie są m.in.:!!!!!!!!!!!!
wspólnota mieszkaniowa,
organy władzy państwowej z aparatami towarzyszącymi (z niektórymi wyjątkami, jak np. fundusze celowe, jednostki samorządu terytorialnego, instytucje kultury),
oddział osoby prawnej,jednak niektóre z powyższych podmiotów posiadają pewne cechy osoby prawnej (tzw. ułomną osobowość prawną).
3. Przedmiotem stosunków prawnych są w istocie tylko zachowania ludzkie, określone w treści norm prawa cywilnego.
Stosunek cywilnoprawny to relacja społeczna, z zasady dobrowolna, pomiędzy dwoma autonomicznymi, równorzędnymi podmiotami prawa cywilnego, uregulowana normami o cywilnoprawnym charakterze i przewidującymi, co do zasady, sankcję majątkową.
Stosunek cywilnoprawny uregulowany jest metodą cywilnoprawną, charakteryzującą się wolnością i autonomią równorzędnych podmiotów), sankcją majątkową i sądową drogą rozstrzygania sporów.
Treść stosunku cywilnoprawnego określa wzajemne zachowania jego stron, poprzez wskazanie praw i obowiązków majątkowych oraz niekiedy praw i obowiązków niemajątkowych, odnoszących się do dóbr osobistych.
Stosunki cywilnoprawne mogą mieć zatem charakter stosunków prawnych majątkowych lub niemajątkowych. Prawa i obowiązki stron oraz powstanie, zmiana
i ustanie stosunku cywilnoprawnego zależą od charakteru zdarzeń prawnych, a w szczególności od treści czynności prawnych oraz czynności faktycznych stron.
. OSOBY FIZYCZNE
Zdolność prawna i zdolność do czynności prawnych
Art. 8. § 1. (5) Każdy człowiek od chwili urodzenia ma zdolność prawną.
W chwili urodzenia osoba - istota ludzka posiada już atrybut człowieczeństwa, a po urodzeniu nabywa ponadto jako osoba fizyczna atrybut zdolności prawnej.
Zdolności prawna, to zdolności do bycia podmiotem praw i obowiązków cywilnoprawnych.
Zdolność prawna przysługuje osobie fizycznej od chwili urodzenia w pełnym zakresie. Nie ulega ona zmianie podczas całego życia tej osoby, trwając nieprzerwanie aż do śmierci do tego czasu trwają i podlegają ochronie wszystkie osobiste prawa jednostki, a przede wszystkim jej naturalne prawo do życia.
Art. 11. Pełną zdolność do czynności prawnych nabywa się z chwilą uzyskania pełnoletności.
Uzyskanie pełnoletności następuje w sposób określony w art. 10 k.c.( 18 lat lub małżeństwo) i powoduje uzyskanie przez osobę fizyczną pełnej zdolności do czynności prawnych, czyli wyznaczonej normami prawnymi kompetencji do dokonywania czynności konwencjonalnych, stanowiących czynności prawne i powodujących zmianę sytuacji prawnej tej osoby.
"zdolność do czynności prawnej osoby fizycznej to zdolność to możliwość nabywania praw i obowiązków przez samodzielne składanie oświadczeń woli" (E. Skowrońska-Bocian,)
Osoba fizyczna, która ma pełną zdolność do czynności prawnych, może dokonywać wszelkich czynności o charakterze cywilnoprawnym w granicach przysługującej jej zdolności prawnej zarówno we własnym imieniu, jak i na rzecz innej osoby (jako pełnomocnik lub przedstawiciel ustawowy).
Każda osoba fizyczna, która nie została ubezwłasnowolniona, zachowuje pełną zdolność do czynności prawnych aż do chwili śmierci. Zdolności tej nie pozbawia jej ani ułomność psychiczna, ani innego rodzaju zaburzenia czynności psychicznych w szczególności będące wynikiem procesów naturalnych (tzw. otępienie starcze).
Art. 12. Nie mają zdolności do czynności prawnych osoby, które nie ukończyły lat trzynastu, oraz osoby ubezwłasnowolnione całkowicie.
Brak zdolności do czynności prawnych osoby fizycznej powoduje brak zdolności procesowej i konieczność reprezentowania jej w postępowaniu przez przedstawiciela ustawowego (rodzica albo opiekuna).
Nie ma żadnej możliwości wcześniejszego uzyskania tej zdolności, nawet w odniesieniu do bardzo zdolnych lub nad wiek umysłowo rozwiniętych dzieci.
Brak zdolności do czynności prawnych powoduje nieważność czynności prawnych dokonanych przez takie osoby z zastrzeżeniem wyjątku wskazanego w art. 14 § 2 k.c. (Art. 14. § 1. Czynność prawna dokonana przez osobę, która nie ma zdolności do czynności prawnych, jest nieważna.
§ 2. Jednakże gdy osoba niezdolna do czynności prawnych zawarła umowę należącą do umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego, umowa taka staje się ważna z chwilą jej wykonania, chyba że pociąga za sobą rażące pokrzywdzenie osoby niezdolnej do czynności prawnych.)
Art. 15. Ograniczoną zdolność do czynności prawnych mają małoletni, którzy ukończyli lat trzynaście, oraz osoby ubezwłasnowolnione częściowo.
Ograniczona zdolność dotyczy trzech kategorii osób fizycznych:
1) osób, które ukończyły 13 lat, a nie osiągnęły jeszcze pełnoletności),
2) osób ubezwłasnowolnionych częściowo,
3) osób, co do których ustanowiono doradcę tymczasowego w postępowaniu o ich ubezwłasnowolnienie .
Sytuacja osoby o ograniczonej zdolności do czynności prawnych uregulowana jest w art. 17-22 k.c.: art. 17 k.c. dotyczy czynności zobowiązujących lub rozporządzających, art. 18 k.c. reguluje problematykę potwierdzenia umowy, art. 19 k.c. dotyczy czynności jednostronnych, art. 20 k.c. odnosi się do drobnych umów, art. 21 k.c. pozwala na rozporządzanie zarobkiem, a art. 22 k.c. dotyczy przedmiotów swobodnego użytku .
Art. 23. Dobra osobiste człowieka, jak w szczególności zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska, pozostają pod ochroną prawa cywilnego niezależnie od ochrony przewidzianej w innych przepisach.
Uznanie za zmarłego
Art. 29. § 1. Zaginiony może być uznany za zmarłego, jeżeli upłynęło lat dziesięć od końca roku kalendarzowego, w którym według istniejących wiadomości jeszcze żył; jednakże gdyby w chwili uznania za zmarłego zaginiony ukończył lat siedemdziesiąt, wystarcza upływ lat pięciu.
§ 2. Uznanie za zmarłego nie może nastąpić przed końcem roku kalendarzowego, w którym zaginiony ukończyłby lat dwadzieścia trzy.
W typowej sytuacji śmierć człowieka stwierdza lekarz, który po zbadaniu ciała wystawia kartę zgonu, stanowiącą z kolei podstawę do sporządzenia aktu zgonu i wpisania tej okoliczności do księgi stanu cywilnego W sytuacji zaginięcia człowieka, połączonej z brakiem znalezienia jego ciała, fakt śmierci nie może być stwierdzony w powyższy sposób. Ustalenie tej okoliczności wobec braku karty zgonu dokonane być może w postanowieniu o stwierdzeniu zgonu (jeżeli fakt śmierci nie budzi wątpliwości) albo w postanowieniu o uznaniu za zmarłego (jeżeli brak takiej pewności). Postanowienie sądu podlega rejestracji w urzędzie stanu cywilnego i jest podstawą sporządzenia aktu zgonu i dokonania stosownego wpisu w księdze stanu cywilnego z podaniem dokładnej daty i godziny śmierci zaginionego
DZIAŁ II. OSOBY PRAWNE
Art. 33. (9) Osobami prawnymi są Skarb Państwa i jednostki organizacyjne, którym przepisy szczególne przyznają osobowość prawną.
Art. 34. (11) Skarb Państwa jest w stosunkach cywilnoprawnych podmiotem praw i obowiązków, które dotyczą mienia państwowego nie należącego do innych państwowych osób prawnych.
Art. 38. Osoba prawna działa przez swoje organy w sposób przewidziany w ustawie i w opartym na niej statucie.
DZIAŁ III. (18) PRZEDSIĘBIORCY I ICH OZNACZENIA
Art. 431. Przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna, o której mowa w art. 331 § 1, prowadząca we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową.
Przed ustaleniem definicji przedsiębiorcy w art. 431 kodeks cywilny w opisowy sposób określał podmioty prowadzące działalność gospodarczą, używając w stosunku do nich sformułowań typu: osoba prowadząca na własny rachunek przedsiębiorstwo lub zakład (art. 435 k.c.), osoba dokonująca czynności w zakresie działalności przedsiębiorstwa (art. 583 k.c.), osoba dokonująca czynności w zakresie swego przedsiębiorstwa (art. 582, 758, 774, 794 k.c.), osoba utrzymująca zarobkowo hotel lub podobny zakład (art. 846 k.c.). Wyjątkowo w art. 853 k.c. użyto określenia "przedsiębiorca składowy"
. Pojęcie przedsiębiorcy jest odrębnie zdefiniowane także w prawie publicznym . Podstawowe znaczenie dla tego obszaru regulacji prawnej ma definicja zawarta w art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej, zgodnie z którą "przedsiębiorcą w rozumieniu ustawy jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną - wykonująca we własnym imieniu działalność gospodarczą". Z mocy art. 4 ust. 2 u.s.d.g. za przedsiębiorców uznaje się także wspólników spółki cywilnej w zakresie wykonywanej przez nich działalności gospodarczej. Jednocześnie w art. 2 u.s.d.g. wyjaśnia się znaczenie terminu "działalność gospodarcza" przyjmując, że jest nią "zarobkowa działalność wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż, a także działalność zawodowa, wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły". Ponadto w art. 3 u.s.d.g. stanowi się, że przepisów ustawy nie stosuje się do działalności wytwórczej w rolnictwie w zakresie upraw rolnych oraz chowu i hodowli zwierząt, ogrodnictwa, warzywnictwa, leśnictwa i rybactwa śródlądowego, a także wynajmowania przez rolników pokoi, sprzedaży posiłków domowych i świadczenia w gospodarstwach rolnych innych usług związanych z pobytem turystów.
Statusu przedsiębiorcy nie mają wspólnoty mieszkaniowe. !
Art. 432. § 1. Przedsiębiorca działa pod firmą.
§ 2. Firmę ujawnia się we właściwym rejestrze, chyba że przepisy odrębne stanowią inaczej.
Art. 433. § 1. Firma przedsiębiorcy powinna się odróżniać dostatecznie od firm innych przedsiębiorców prowadzących działalność na tym samym rynku.
§ 2. Firma nie może wprowadzać w błąd, w szczególności co do osoby przedsiębiorcy, przedmiotu działalności przedsiębiorcy, miejsca działalności, źródła zaopatrzenia.
Art. 434. Firmą osoby fizycznej jest jej imię i nazwisko. Nie wyklucza to włączenia do firmy pseudonimu lub określeń wskazujących na przedmiot działalności przedsiębiorcy, miejsce jej prowadzenia oraz innych określeń dowolnie obranych.
MIENIE
Art. 44. (19) Mieniem jest własność i inne prawa majątkowe.
Mienie jest pojęciem zbiorczym. Obejmuje "własność" i "inne prawa majątkowe". Gdy chodzi o własność, należy mieć na względzie przede wszystkim art. 140 k.c. Pojęcie własności odnosi się do wszystkich form własności, a więc własności publicznej (własność Skarbu Państwa i własność komunalna) i własności prywatnej (własność poszczególnych podmiotów prawnych i spółdzielni). Swoistą cechą mienia jest to, że odnosi się ono wyłącznie do aktywów. Mienie, podobnie jak własność, związane jest z określonym podmiotem stosunków cywilnoprawnych. Własność odnosi się do rzeczy ruchomych i nieruchomości gruntowych oraz budynkowych i lokalowych, jeżeli wynika to z przepisów szczególnych. Do kategorii mienia należy także corpus mechanicum utworu w rozumieniu prawa autorskiego. Przedmiotem praw majątkowych są zarówno dobra materialne (jak i przedmioty materialne niebędące rzeczami, np. wody, kopaliny.
Art. 45. Rzeczami w rozumieniu niniejszego kodeksu są tylko przedmioty materialne.
Ze swojej natury przedmiotem praw rzeczowych są rzeczy. Kodeks cywilny nie dokonuje klasyfikacji rodzajów rzeczy. Czyni się to w doktrynie i orzecznictwie przez zestawienie przepisów regulujących pozycję prawną lub obrót różnymi rzeczami. To pozwala wyodrębnić:
a) rzeczy znajdujące się w obrocie (res in commercio) i wyłączone z obrotu (res extra commercium ),
b) rzeczy podzielne i niepodzielne,
c) nieruchomości i rzeczy ruchome,
d) rzeczy oznaczone co do gatunku i co do tożsamości,
e) rzeczy istniejące i rzeczy przyszłe.
Art. 46. § 1. Nieruchomościami są części powierzchni ziemskiej stanowiące odrębny przedmiot własności (grunty), jak również budynki trwale z gruntem związane lub części takich budynków, jeżeli na mocy przepisów szczególnych stanowią odrębny od gruntu przedmiot własności.
§ 2. Prowadzenie ksiąg wieczystych regulują odrębne przepisy.
Przepis określa ogólnie, co może być nieruchomością jako rzeczą, a następnie wylicza rodzaje nieruchomości, stanowiąc tym samym wyczerpujące objaśnienie tego pojęcia. Chodzi zatem o:
a) grunty będące częściami powierzchni ziemskiej stanowiącymi odrębny przedmiot własności,
b) budynki trwale z gruntem związane (np. budynki postawione na gruncie państwowym lub gminnym oddanym w użytkowanie wieczyste, które postawione lub nabyte przez użytkownika wieczystego stają się jego własnością; art. 235),
c) części budynków, jeśli na mocy przepisów szczególnych stanowią odrębny od gruntu przedmiot własności (np. poszczególne lokale mieszkalne, wyodrębnione jako samodzielne nieruchomości).
Zagadnienie ksiąg wieczystych Od uznania gruntu za jedną lub więcej niż jedną nieruchomość zależy, czy wymagane będzie założenie jednej, czy też kilku ksiąg wieczystych.
Art. 551. (23) Przedsiębiorstwo jest zorganizowanym zespołem składników niematerialnych i materialnych przeznaczonym do prowadzenia działalności gospodarczej.
Obejmuje ono w szczególności:
1) oznaczenie indywidualizujące przedsiębiorstwo lub jego wyodrębnione części (nazwa przedsiębiorstwa);
2) własność nieruchomości lub ruchomości, w tym urządzeń, materiałów, towarów i wyrobów, oraz inne prawa rzeczowe do nieruchomości lub ruchomości;
3) prawa wynikające z umów najmu i dzierżawy nieruchomości lub ruchomości oraz prawa do korzystania z nieruchomości lub ruchomości wynikające z innych stosunków prawnych;
4) wierzytelności, prawa z papierów wartościowych i środki pieniężne;
5) koncesje, licencje i zezwolenia;
6) patenty i inne prawa własności przemysłowej;
7) majątkowe prawa autorskie i majątkowe prawa pokrewne;
8) tajemnice przedsiębiorstwa;
9) księgi i dokumenty związane z prowadzeniem działalności gospodarczej.
W języku prawniczym wyróżnia się na ogół trzy znaczenia pojęcia "przedsiębiorstwo": podmiotowe, funkcjonalne i przedmiotowe (A. Kidyba, Dyrektor jako organ przedsiębiorstwa państwowego,Warszawa 1993, s. 13 i n.; tenże, Prawo handlowe, Warszawa 2008, s. 31 i n., zwracając uwagę na nowe znaczenie pojęcia "przedsiębiorstwo" w znaczeniu przedmiotowym zastępujące znaczenie funkcjonalne; W.J. Katner (w:) System Prawa Prywatnego, t. 1, s. 1221 i n.). Istotą pierwszego jest wyodrębnienie pewnej masy majątkowej i powiązanie jej z określoną osobą prawną, która w obrocie występuje jako podmiot stosunków prawnych. W znaczeniu funkcjonalnym termin ten oznacza pewną określoną działalność gospodarczą, zarobkową, celową i o charakterze zawodowym. Natomiast w ujęciu przedmiotowym jest to kompleks majątkowy zdefiniowany w art. 551 k.c. W takim znaczeniu przedsiębiorstwo występuje jako przedmiot stosunku cywilnoprawnego.
Tytuł IV. CZYNNOŚCI PRAWNE
Art. 56. Czynność prawna wywołuje nie tylko skutki w niej wyrażone, lecz również te, które wynikają z ustawy, z zasad współżycia społecznego i z ustalonych zwyczajów.
Czynności prawne odgrywają podstawową rolę jako źródło stosunków cywilnoprawnych. Stanowią one instrument, za pomocą którego podmioty prawa cywilnego mogą kształtować te stosunki zgodnie z własną wolą. Wiąże się to z uznaniem przez porządek prawny autonomii woli podmiotów prawa cywilnego i pozostawieniem tym podmiotom możliwości regulowania stosunków cywilnoprawnych stosownie do ich woli, oczywiście w granicach dopuszczonych przez interes publiczny i reguły moralne. Pojęcie autonomii woli odnosi się do wszystkich czynności prawnych, a jej najważniejszym przejawem jest swoboda czynności prawnych.Niezbędnym elementem każdej czynności prawnej jest oświadczenie woli. Stanowi ono rdzeń czynności prawnej, będąc nie tylko jej czynnikiem sprawczym, ale także głównym źródłem określającym jej treść oraz skutki prawne. Czynność prawna może być kreowana w oparciu o jedno tylko lub większą liczbę oświadczeń woli. Dla dokonania jednostronnej czynności prawnej wystarczy jedno oświadczenie woli, ale w przypadku umów konieczne jest złożenie zgodnych oświadczeń woli przez wszystkie umawiające się strony. Z kolei do podjęcia uchwały na ogół potrzeba wyrażenia zgody (złożenia oświadczeń woli) przez odpowiednią większość podmiotów uprawnionych do dokonania takiej czynności prawnej.
Art. 58. § 1. Czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy.
§ 2. Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.
§ 3. Jeżeli nieważnością jest dotknięta tylko część czynności prawnej, czynność pozostaje w mocy co do pozostałych części, chyba że z okoliczności wynika, iż bez postanowień dotkniętych nieważnością czynność nie zostałaby dokonana.
Przepis określa sankcję dokonania czynności prawnej sprzecznej z ustawą lub zasadami współżycia społecznego. Jeśli przepis szczególny nie stanowi inaczej, sankcją tą jest nieważność czynności (jej części). Nieważność (bezwzględna) nie jest jedyną znaną kodeksowi sankcją wadliwości czynności prawnej.
Oprócz nieważności należy tu wymienić również:
1) wzruszalność (por. art. 84-88 k.c.),
2) bezskuteczność zawieszoną (por. art. 18 § 1, art. 103 § 1, art. 520 k.c.),
3) bezskuteczność względną
Art. 60. (27) Z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, wola osoby dokonującej czynności prawnej może być wyrażona przez każde zachowanie się tej osoby, które ujawnia jej wolę w sposób dostateczny, w tym również przez ujawnienie tej woli w postaci elektronicznej (oświadczenie woli).
Teorie oświadczenia woli : Artykuł 60 pozwala zdefiniować oświadczenie woli jako każde zachowanie podmiotu dokonującego czynności prawnej, które ujawnia jego wolę w sposób dostateczny. Należy zauważyć, że takie syntetyczne określenie jednego z centralnych pojęć nauki o czynnościach prawnych pozostawia wiele kwestii otwartych, przez co wymagają one bliższego rozważenia. uż na wstępie należy zaznaczyć, że - mówiąc o oświadczeniu woli - rozważamy kwestię możliwości wywoływania przez podmiot prawa cywilnego określonych skutków prawnych. Chodzi o zachowanie zmierzające do powstania, ustania bądź zmiany określonego stosunku prawnego. Stosunki prawne, jako odmiana stosunków społecznych, mogą występować tylko między różnymi podmiotami
Przesłanki decydujące o złożeniu oświadczenia woli Można przyjąć, że istnieją trzy konstytutywne przesłanki uznania danego zachowania za oświadczenie woli. Powinno ono być zrozumiałe, swobodne i złożone na serio
ZAWARCIE UMOWY
Art. 66. (30) § 1. Oświadczenie drugiej stronie woli zawarcia umowy stanowi ofertę, jeżeli określa istotne postanowienia tej umowy.
§ 2. Jeżeli oferent nie oznaczył w ofercie terminu, w ciągu którego oczekiwać będzie odpowiedzi, oferta złożona w obecności drugiej strony albo za pomocą środka bezpośredniego porozumiewania się na odległość przestaje wiązać, gdy nie zostanie przyjęta niezwłocznie; złożona w inny sposób przestaje wiązać z upływem czasu, w którym składający ofertę mógł w zwykłym toku czynności otrzymać odpowiedź wysłaną bez nieuzasadnionego opóźnienia.
Zawarcie umowy wymaga złożenia przez jej strony zgodnych oświadczeń woli. Skutek taki może zostać osiągnięty przy zastosowaniu różnych trybów. Ofertowy tryb charakteryzuje się tym, że na zawarcie umowy składają się wyraźnie wyodrębnione oświadczenia woli stron: stanowcza propozycja jednej ze stron zawarcia umowy, czyli oferta oraz akceptacja tej propozycji przez drugą stronę, czyli przyjęcie oferty. Strona składająca ofertę określana jest mianem oferenta, zaś strona będąca jej adresatem - to oblat. Ofertowy tryb zawarcia umowy może zostać zastosowany jako wyłączny, jedyny sposób doprowadzenia do złożenia zgodnych oświadczeń woli przez strony, ale również możliwe jest jego połączenie z trybem negocjacyjnym. W szczególności złożenie oferty i jej przyjęcie może zostać poprzedzone prowadzeniem negocjacji bądź też po złożeniu oferty, o ile druga strona jej nie przyjmie, strony mogą rozpocząć negocjacje. Ponadto ten tryb zawarcia umowy znajduje również odzwierciedlenie w konstrukcji kolejnych trybów, czyli aukcji i przetargu, w których w ramach procedury aukcyjnej bądź przetargowej składane są oferty, a do zawarcia umowy dochodzi wskutek przyjęcia jednej z nich.
Tryb ofertowy, podobnie jak negocjacje, zaliczyć można do zindywidualizowanych trybów zawarcia umowy, w których uczestniczą wyłącznie podmioty, w zasadzie stające się następnie stronami umowy. Odmienny charakter mają aukcja i przetarg, gdzie w procedurze prowadzącej do zawarcia umowy bierze udział wielu uczestników, spośród których dochodzi dopiero do wyłonienia podmiotu stającego się stroną umowy.
Jeżeli zgodnie z ustawą bądź na podstawie umowy stron, zawarcie umowy wymaga zachowania formy szczególnej pod rygorem nieważności, oferta powinna zostać złożona w takiej właśnie formie. Ponieważ zawarcie umowy wymaga złożenia zgodnych oświadczeń woli przez strony, przyjęciem oferty jest takie oświadczenie, które wyraża wolę całkowitej i bezwarunkowej akceptacji jej treści
Art. 68. Przyjęcie oferty dokonane z zastrzeżeniem zmiany lub uzupełnienia jej treści poczytuje się za nową ofertę.
Art. 701. (37) § 1. Umowa może być zawarta w drodze aukcji albo przetargu.
§ 2. W ogłoszeniu aukcji albo przetargu należy określić czas, miejsce, przedmiot oraz warunki aukcji albo przetargu albo wskazać sposób udostępnienia tych warunków.
§ 3. Ogłoszenie, a także warunki aukcji albo przetargu mogą być zmienione lub odwołane tylko wtedy, gdy zastrzeżono to w ich treści.
§ 4. Organizator od chwili udostępnienia warunków, a oferent od chwili złożenia oferty zgodnie z ogłoszeniem aukcji albo przetargu są obowiązani postępować zgodnie z postanowieniami ogłoszenia, a także warunków aukcji albo przetargu.
Art. 71. (42) Ogłoszenia, reklamy, cenniki i inne informacje, skierowane do ogółu lub do poszczególnych osób, poczytuje się w razie wątpliwości nie za ofertę, lecz za zaproszenie do zawarcia umowy.
Art. 72. (43) § 1. Jeżeli strony prowadzą negocjacje w celu zawarcia oznaczonej umowy, umowa zostaje zawarta, gdy strony dojdą do porozumienia co do wszystkich jej postanowień, które były przedmiotem negocjacji.
§ 2. Strona, która rozpoczęła lub prowadziła negocjacje z naruszeniem dobrych obyczajów, w szczególności bez zamiaru zawarcia umowy, jest obowiązana do naprawienia szkody, jaką druga strona poniosła przez to, że liczyła na zawarcie umowy.
FORMA CZYNNOŚCI PRAWNYCH
Art. 73. § 1. Jeżeli ustawa zastrzega dla czynności prawnej formę pisemną, czynność dokonana bez zachowania zastrzeżonej formy jest nieważna tylko wtedy, gdy ustawa przewiduje rygor nieważności.
§ 2. Jeżeli ustawa zastrzega dla czynności prawnej inną formę szczególną, czynność dokonana bez zachowania tej formy jest nieważna. Nie dotyczy to jednak wypadków, gdy zachowanie formy szczególnej jest zastrzeżone jedynie dla wywołania określonych skutków czynności prawnej.
Jeżeli przyjęcie oferty ma spowodować skutek w postaci zawarcia umowy, dla której dokonania wymagana jest forma szczególna, zarówno złożenie oferty, jak i jej przyjęcie powinny być dokonane w tej formie. Jeżeli złożono ofertę w formie "słabszej" niż wymagana do zawarcia umowy, np. ofertę sprzedaży nieruchomości złożono w formie pisemnej, w takiej też formie powinno nastąpić jej przyjęcie, jednakże skutkiem takiego porozumienia między stronami będzie zobowiązanie do zawarcia umowy sprzedaży nieruchomości w formie aktu notarialnego.
Dlatego też przepisy normujące formę czynności prawnych mają charakter regulacji wyjątkowych w stosunku do tej zasady i do całej zasady autonomii woli stron. Ratio legis takich regulacji stanowi potrzeba zapewnienia pewności i bezpieczeństwa obrotu przy takich czynnościach prawnych, które mają szczególnie doniosłe znaczenie w obrocie.
Forma ustna, która nie jest uregulowana w ustawie, a która jest najpowszechniejszą formą w obrocie cywilnym, formą z życia codziennego (najpowszechniejsza w obrocie umowa sprzedaży rzeczy ruchomych - jaką stanowią zwykłe zakupy - jest zawierana w formie ustnej). Umowy w formie ustnej są przy tym najczęściej zawierane w ten sposób, że strony nawet ustnie nie formułują całej treści oświadczeń woli, ale wyrażają ją per facta concludentia, czyli w sposób dorozumiany. Kolejną co do powszechności jest forma pisemna również niewymagająca udziału osób trzecich, a wyłącznie samych stron czynności prawnej. Następnie należy wyróżnić formę pisemną z podpisami notarialnie poświadczonymi i formę aktu notarialnego.
Kodeks cywilny posługuje się określeniami forma pisemna i inne formy szczególne. Wynika stąd, że ustawodawca w języku prawnym uznaje formę pisemną i formy od niej "surowsze" za formy szczególne, natomiast formę ustną za formę naturalną, zwyczajną. Natomiast w języku prawniczym z reguły mówi się o zwykłej formie pisemnej oraz o formach szczególnych, czyli od niej "surowszych".
Art. 74. (45) § 1. Zastrzeżenie formy pisemnej bez rygoru nieważności ma ten skutek, że w razie niezachowania zastrzeżonej formy nie jest w sporze dopuszczalny dowód ze świadków ani dowód z przesłuchania stron na fakt dokonania czynności. Przepisu tego nie stosuje się, gdy zachowanie formy pisemnej jest zastrzeżone jedynie dla wywołania określonych skutków czynności prawnej.
§ 2. Jednakże mimo niezachowania formy pisemnej przewidzianej dla celów dowodowych, dowód ze świadków lub dowód z przesłuchania stron jest dopuszczalny, jeżeli obie strony wyrażą na to zgodę, jeżeli żąda tego konsument w sporze z przedsiębiorcą albo jeżeli fakt dokonania czynności prawnej będzie uprawdopodobniony za pomocą pisma.
§ 3. Przepisów o formie pisemnej przewidzianej dla celów dowodowych nie stosuje się do czynności prawnych w stosunkach między przedsiębiorcami.
W praktyce obrotu najpoważniejsze znaczenie ma ostatnia z wymienionych w art. 74 § 2 okoliczności. Pismo uprawdopodobniające fakt dokonania czynności może mieć charakter urzędowy (np. potwierdzenie uiszczenia należności publicznoprawnej związanej z zawarciem umowy) lub prywatny (korespondencja między stronami). Jest to tzw. początek dowodu na piśmie. Okolicznością uprawdopodabniającą fakt dokonania czynności jest także faktura. Ten dokument księgowy "sam w sobie" nie stanowi umowy, gdyż nie zawiera oświadczeń woli, natomiast z jego treści wynikają elementy treści umowy
Art. 77. (48) § 1. Uzupełnienie lub zmiana umowy wymaga zachowania takiej formy, jaką ustawa lub strony przewidziały w celu jej zawarcia.
§ 2. Jeżeli umowa została zawarta w formie pisemnej, jej rozwiązanie za zgodą obu stron, jak również odstąpienie od niej albo jej wypowiedzenie powinno być stwierdzone pismem.
§ 3. Jeżeli umowa została zawarta w innej formie szczególnej, jej rozwiązanie za zgodą obu stron wymaga zachowania takiej formy, jaką ustawa lub strony przewidziały w celu jej zawarcia; natomiast odstąpienie od umowy albo jej wypowiedzenie powinno być stwierdzone pismem.
Art. 78. (50) § 1. Do zachowania pisemnej formy czynności prawnej wystarcza złożenie własnoręcznego podpisu na dokumencie obejmującym treść oświadczenia woli. Do zawarcia umowy wystarcza wymiana dokumentów obejmujących treść oświadczeń woli, z których każdy jest podpisany przez jedną ze stron, lub dokumentów, z których każdy obejmuje treść oświadczenia woli jednej ze stron i jest przez nią podpisany.
§ 2. (51) Oświadczenie woli złożone w postaci elektronicznej opatrzone bezpiecznym podpisem elektronicznym weryfikowanym przy pomocy ważnego kwalifikowanego certyfikatu jest równoważne z oświadczeniem woli złożonym w formie pisemnej.
W § 1 art. 78 ustanowiono przesłanki, których spełnienie jest niezbędne do zachowania zwykłej formy pisemnej. Sformułowanie przepisu wskazuje, że ustawodawca określa jedynie warunki minimalne, wystarczające do zachowania zwykłej formy pisemnej czynności prawnej. Warunki te są następujące:
1) utrwalenie treści oświadczenia woli w dokumencie sporządzonym w języku pisanym, oraz
2) opatrzenie dokumentu własnoręcznym podpisem przez osobę składającą oświadczenie.
W świetle powyższego, pojęcie "dokument" na gruncie kodeksu cywilnego można zdefiniować jako oznaczające szczególny przedmiot materialny, na którym utrwalono oświadczenie woli w postaci znaków graficznych, uporządkowanych zgodnie ze strukturą danego języka, i zawierającego podpis osoby, która złożyła to oświadczenie Wspomniane znaki graficzne mogą być umieszczone w zasadzie na dowolnym przedmiocie, na którym można umieścić te znaki w sposób trwały, jednak w praktyce obrotu zasadniczą rolę odgrywa papier .
Art. 79. (52) Osoba nie mogąca pisać, lecz mogąca czytać może złożyć oświadczenie woli w formie pisemnej bądź w ten sposób, że uczyni na dokumencie tuszowy odcisk palca, a obok tego odcisku inna osoba wypisze jej imię i nazwisko umieszczając swój podpis, bądź też w ten sposób, że zamiast składającego oświadczenie podpisze się inna osoba, a jej podpis będzie poświadczony przez notariusza lub wójta (burmistrza, prezydenta miasta), starostę lub marszałka województwa z zaznaczeniem, że został złożony na życzenie nie mogącego pisać, lecz mogącego czytać
Art. 81. § 1. Jeżeli ustawa uzależnia ważność albo określone skutki czynności prawnej od urzędowego poświadczenia daty, poświadczenie takie jest skuteczne także względem osób nie uczestniczących w dokonaniu tej czynności prawnej (data pewna).
§ 2. Czynność prawna ma datę pewną także w wypadkach następujących:
1) w razie stwierdzenia dokonania czynności w jakimkolwiek dokumencie urzędowym - od daty dokumentu urzędowego;
2) (54) w razie umieszczenia na obejmującym czynność dokumencie jakiejkolwiek wzmianki przez organ państwowy, organ jednostki samorządu terytorialnego albo przez notariusza - od daty wzmianki.
§ 3. W razie śmierci jednej z osób podpisanych na dokumencie datę złożenia przez tę osobę podpisu na dokumencie uważa się za pewną od daty śmierci tej osoby.
. Artykuł 81 przewiduje kwalifikowaną formę pisemną zwaną formą pisemną z urzędowym poświadczeniem daty (data pewna). Dochowanie tej formy czynności prawnej może być w ustawie zastrzeżone albo pod rygorem nieważności (ad solemnitatem), albo też dla wywołania szczególnych skutków prawnych (ad eventum). Według stanowiska zajmowanego we wcześniejszej literaturze oraz w orzecznictwie sądowym, zachowanie formy pisemnej z datą pewną pozwala na stwierdzenie, że dokument potwierdzający dokonanie czynności prawnej istniał w chwili poświadczenia daty, a zatem czynność prawna była w tej dacie z pewnością już dokonana Poświadczenie daty, zarówno urzędowe, o którym mowa w art. 81 § 1, jak też w inny sposób określony w art. 81 § 2 albo poprzez śmierć osoby podpisanej na dokumencie (art. 81 § 3), spełnia wymogi szczególnej formy pisemnej z datą pewną, od której zachowania zależy albo ważność czynności prawnej, albo też skutki prawne tej czynności Czynność prawna ma datę pewną od daty poświadczenia przez notariusza okazanego mu dokumentu albo też od daty dokumentu urzędowego, w razie stwierdzenia dokonania czynności w jakimkolwiek dokumencie urzędowym, albo od daty wzmianki, jeżeli została ona umieszczona przez organ państwowy, organ jednostki samorządu terytorialnego albo przez notariusza na obejmującym czynność dokumencie