Starzenie się - zmiany zachodzące w ludzkim organizmie. Choroby wieku podeszłego
Starzenie się to proces, który postępuje przez całe życie. Początkowo przyjmujemy go jednak z zadowoleniem, przybliża nas to bowiem to świata dorosłych. Gdy człowiek dochodzi do wieku średniego zaczyna być coraz bardziej niezadowolony z objawów starzenia się. Poprzez starzenie się zmniejsza się ludzka odporność na stres środowiskowy, osłabieniu ulegają także procesy naprawcze organizm€. W sposób naturalny zwiększa się liczba uszkodzeń wewnątrzkomórkowych. Proces starzenia się powoduje utratę homeostazy organizmu, co za tym idzie człowiek staje się bardziej podatny na choroby. Zmianie w funkcjonowaniu podlegają także wszystkie narządy człowieka. W procesie starzenia się obserwujemy:
Zmniejszenie masy kości oraz mięśni;
Pogorszenie wzroku i słuchu;
Spadek elastyczności skóry;
Dłuższy czas reakcji organizmu.
Procesem starzenia i wiedzą o starszych ludziach zajmuje się nauka zwana gerontologią. Termin ten pochodzi z języka greckiego od słowa geras - starszy oraz wyrazu logos - studiowanie czegoś. Nie należy pojęcia gerontologia mylić z geriatrią. Są to dziedziny spokrewnione, jednak geriatria zajmuje się zdrowiem starszych osób, oraz zapewnieniem im pomocy medycznej.
Warto jednak wziąć sobie do serca fakt, że o tym jak długo dany osobnik żyje decydują nie tylko czynniki biologiczne, ale również środowiskowe. Usunięcie niekorzystnych czynników środowiska może znacznie wydłużyć życie jednostki.
Nie uniknionym jest jednak, że człowiek pomimo bardzo sprzyjających warunków środowiskowych i biologicznych zawsze ulega procesom starzenia. Są to bowiem odwieczne prawa natury. Poniżej postaram się opisać zmiany zachodzące w ludzkim organizmie w wieku starczym oraz typowe dla ludzi w podeszłym wieku choroby.
Skóra
Najbardziej widoczną zmiana na ludzkiej skórze są zmarszczki, które zaczynają powstawać w wieku średnim. Na ich powstawanie wpływa ekspresja mimiczna, zanik podskórnej wyściółki tłuszczowej oraz zmniejszająca się elastyczność skóry. Za te procesy odpowiedzialne są głownie włókna kolagenowe, które z wiekiem stają się cieńszymi wiązkami.
U starszych osób mamy do czynienia z coraz wolniejszym zastępowaniu starszych komórek skóry przez nowe. Można podać tu ciekawostkę, że wśród kurzu znajdującego się w ludzkich mieszkaniach 75% z martwych komórek naskórka, a tracimy ich około 20 kg podczas życia. Proces wymiany złuszczonego naskórka staje się jednak w wieku starczym coraz wolniejszy. Ponadto ludzka skóra z wiekiem traci zdolność zatrzymywania płynów staje się słucha i mniej elastyczna.
Na skórze wraz z wiekiem pojawiają się punkty ciemniejszego pigmentu, a wszelkie rany goją się wolniej niż w ludzkiej młodości.
Włosy.
Przeciętnie człowiek posiada 7 milionów mieszków włosowych, z czego na głowie znajduje się ich jedynie około 120 tysięcy. W mieszkach włosowych znajdują się melanocyty, które to nadają ludzkim włosom kolor. Z upływem czasu melanocyty przestają działać i postępuje proces siwienia włosów i utraty ich blasku. Proces siwienia rozpoczyna się od skroni i stopniowo rozchodzi się na czubek głowy. "Młody" mieszek włosowy jest w stanie bardzo szybko uzupełnić włosami nowymi wypadające (około 100 na dobę). Z czasem jednak wydajność mieszków włosowych spada, włosy stają się więc cieńsze i słabsze. W wyniku procesu starzenia zarówno kobiety jak i mężczyźni zaczynają tracić włosy na nogach i rękach. Ponad to u mężczyzn i 80% kobiet obserwować można odsuwanie się linii włosów z czoła. U mężczyzn natomiast na brwiach, w uszach i nosie pojawiają się włosy bardziej szorstkie i dłuższe. W przypadku kobiet z wiekiem mogą pojawić się włosy na podbródku i nad górną wargą.
Kości.
Współpraca komórek kościożernych osteoklastów z komórkami wytwarzającymi nowy materiał kostny - osteoblastami wraz z wiekiem przechyla się na stronę osteoklastów. Ponadto w wieku starczym w kościach spada zawartość minerałów przede wszystkim wapnia. Szczególny problem mają tu kobiety, ich kości stają się o 8% lżejsze, podczas gdy u mężczyzn liczba ta wynosi 3%.. Poza tym u kobiet występuje także dwukrotnie wyższa demineralizacja kości. Po 80 roku życia natomiast kości stają się bardzo kruche i łatwo poddają się złamaniom.
Stawy.
Proces starzenia się stawów wpływa na coraz mniejszą sprawność fizyczną u starzejących się osób. W ścięgnach oraz więzadłach stopniowo ubywa kolagenu i elastyny, powstają twarde zwapnienia. Chrząstka stawowa natomiast staje się coraz cieńsza. Czasem możemy także zaobserwować zmniejszenie ilości mazi stawowej, co w efekcie prowadzi do zmniejszonej ruchliwości stawów i podatności na urazy.
Mózg.
Z czasem zmniejsza się wielkość % jak i ciężar mózgu (od 20 do 90 roku życia ciężar zmniejsza się od 5 - 10%). Zmiany w nim jednak zachodzące nie są jednolite.
Pień mózgu traci bardzo mało neuronów. W miejscu sinawym natomiast około 65 roku życia możemy zaobserwować zanik prawie połowy neuronów- przyczyna kłopotów ze snem. Gwałtownie spada również liczba komórek Purkinjego w móżdżku (około 60 roku życia- przyczyna upośledzenia funkcji motorycznych). Degeneracja hipokampu zaczyna się już około 30 roku życia, w wieku starczym dochodzi do 30% zmniejszenia liczby neuronów (kłopoty z przyswajaniem nowych informacji). Znacznej degeneracji ulega także kora mózgowa. Poszczególne jej partie - ruchowe, potyliczne, skroniowe, tracą około 30% liczby neuronów w porównaniu do kory mózgowej 20 latka. Porównywalnie w międzymózgowiu liczba komórek nie ulega znaczącej zmianie widać więc, że ludzki mózg starzeje się w nierównomierny sposób.
Warto jeszcze nadmienić, iż pomiędzy 20 a 70 rokiem życia przestrzeń między czaszką, a mózgiem niemal się podwaja. W tym okresie mamy do czynienia ze zmniejszeniem się przepływu krwi w mózgu, mamy też do czynienia ze spadkiem wchłaniania glukozy oraz tlenu.
Mięśnie.
Warto w tym miejscu zaznaczyć, iż w przypadku mięśni spadek masy i siły mięśni w dużej mierze zależy od człowieka i jego trybu życia. Zanik mięśni bowiem może być w większym stopniu przyczyną braku ich używaniu niż postępującej degradacji ze względu na wiek.
Oprócz siły mięśnie mogą tracić także na szybkości. Ma to związek z szybszym zanikaniem włókien szybko kurczliwych niż tych szybko kurczliwych. Można tu wymienić kilka przyczyn takiego zjawiska:
brak pobudzenia ze strony układu nerwowego;
słabe ukrwienie;
mniejsza wydajność mitochondriów.
Przestrzeń powstała na skutek zaniku włókien mięśniowych wypełnia się z czasem tkanką łączną, a później tłuszczową.
Płuca.
Wraz z postępującym procesem starzenia się zwiększa się pojemność powietrza zalegającego w płucach, co za tym idzie zmniejsza się zdolność oddychania i następuje mniejsze zaopatrzenie komórek w tlen. W wiekiem u człowieka obserwujemy obniżenie objętości, giętkości i elastyczności płuc. Jest to wynikiem zmian kolagenowych w tkance płuc. Ponadto z wiekiem dochodzi do osłabienia mięśni oddechowych, międzyżebrowych oraz przepony.
Układ krwionośny.
Serce w procesie starzenia z reguły utrzymuje swoją wielkość, jednak i ono poddaje się upływowi czasu. Traci swą elastyczność aorta. Serce musi intensywniej pracować w związku z twardnieniem i kurczeniem się tętnic. Problem występuje także z zastawkami, które mają za zadanie zapobiega cofaniu się krwi. Zaczynają one szwankować, czego wynikiem są pojawiające się żylaki. W związku z tym, iż praca serca jest tak utrudniana ludzkie tkanki dostają mniejsza ilość tlenu, są słabiej odżywione. Częstym zjawiskiem w podeszłym wieku staje się również nadciśnienie, które jest chorobą cywilizacyjną XXI wieku.
Układ pokarmowy i wydalniczy.
W wieku starczym obserwować można produkowanie mniejszej ilości soków trawiennych, śliny jak i osłabienie perystaltyki jelit. Często występujące obstrukcje u osób starszych są właśnie wynikiem zmian zachodzących w układzie pokarmowym.
W przypadku nerek zmniejsza się zarówno ich wymiar jak i wydajność. Krew w związku z tym gorzej jest oczyszczana ze szkodliwych substancji. Filtracja nerek u człowieka w wieku starczym spada o 50% procent w porównaniu z % poziomem filtracji u dwudziestolatka.
Układ rozrodczy.
Hormony płciowe pełnia olbrzymią role w życiu kobiety, oddziałują na wszystkie części jej ciała. W związku z ich spadkiem, zanikiem zachodzą zmiany nie tylko w narządach układu rozrodczego. Skóra kobiet staje się wówczas bardziej wiotka, piersi robią się obwisłe, natomiast w tali, ramionach i udach odkłada się tłuszcz. Zmiany w wydzielaniu hormonów u mężczyzn nie są tak dotkliwe dla ich układu rozrodczego. Bywa i tak, że w trzeciej dekadzie swego życia mężczyzna jest w stanie spłodzić dziecko.
W związku z postępującym starzeniem się społeczeństwa psychologia musiała stworzyć gałąź wiedzy zajmującą się problemami i rozwojem osób starszych. Ten dział psychologii zwany jest psychogeriatrią i zajmuje się badaniem zjawisk biologicznych i psychologicznych ludzi po 50 roku życia. Psychogeriatria musi się zmierzyć z takimi wyzwaniami jak zmiana procesów myślowych, intelektualnych u ludzi w podeszłym wieku. Musi także zgłębić problem zmniejszenia zdolności adaptacyjnych, interpersonalnych, pogłębiającej się często izolacji ludzi starszych. Ta gałąź wiedzy psychologicznej musi także stawić czoła licznym problemom psychicznym takim jak strata partnera życiowego, syndrom opuszczonego gniazda, lek przed przyszłością, przed śmiercią, zderzenie z niekorzystnym bilansem życia.
Psychologia zajmująca się człowiekiem w podeszłym wieku ma za zadanie:
zbadać stopień możliwości i wydajności osób w podeszłym wieku;
poszukać sposobów terapeutycznych na rozwiązanie licznych problemów wieku starczego;
kształtować odpowiednie, sprzyjające otoczenie.
Choroby wieku podeszłego.
Choroby wieku starczego są to schorzenia typowe i charakterystyczne dla ludzi w podeszłym wieku. Poniżej postaram się dokonać opisu niektórych z nich.
Nasza cywilizacja niewątpliwie ma wpływ na wiele chorób powstających u osób starszych. Niektóre schorzenia są warunkowane nie tyle procesami starzenia, co w znacznie większym stopniu stylem życia XX i XXI wieku. Postępująca globalizacja, a wraz z nią tempo i styl życia wpływają na większy stres, frustracje, ciągłą rywalizację, co powoduje problemy psychiczne i emocjonalne. Stres i szybkie, niezdrowe tempo życia wpływa także na choroby pokarmowe, układu krążenia, a także na układ hormonalny i funkcjonowanie wielu narządów wewnętrznych. Coraz częstsze zmniejszanie aktywności fizycznej u społeczeństwa wpływa niekorzystnie na układa nerwowy i autonomiczny człowieka. Może powodować także zanik mięśni, zrzeszotnienie kości, nadciśnienie, miażdżycę, otyłość i wiele innych. Wszystkie choroby powstałe na skutek niesprzyjających zmian cywilizacyjnych, a co za tym idzie odmiennym trybem życia człowieka można nazwać chorobami cywilizacyjnymi.
Miażdżyca.
Jedną z chorób, z którą spotykamy się nagminnie w XX i XXI wieku jest właśnie miażdżyca. W wyniku tego schorzenia, na skutek niedotlenienia serca i mózgu notuje się wiele zgonów. Częstą przyczyną miażdżycy jest postęp techniczny z jakim mamy współcześnie do czynienia. Przyczyna powstania tej choroby może być zbyt duża ilość spożywanego pokarmu wysokokalorycznego, otyłość. Zbyt częste konsumowanie tłuszczy zwierzęcych, cukrów, słodyczy, soli kuchenne. Najprościej mówiąc zła dieta może prowadzić do rozwinięcia się miażdżycy. Bardzo często do nieprawidłowego ożywiania dochodzą liczne stresy, pośpiech, nieregularny tryb życia, zbyt szybkie tempo pracy, przy małej aktywności fizycznej. Gdy do tych czynników dołączymy jeszcze nałóg palenia papierosów to ryzyko wystąpienia miażdżycy jest bardzo wysokie.
Miażdżyca może wystąpić praktycznie w każdym wieku, jednak najczęściej z tym schorzeniem mamy do czynienia u mężczyzn po 40 roku życia, natomiast u kobiet około 50 - 60 lat.
Miażdżyca polega na odkładaniu się w świetle tętnic złogów cholesterolu, wapnia. Zmniejszają one znacznie światło tętnic, a co za tym idzie utrudniają przepływ krwi. W zależności od rodzaju tętnic, w których zachodzą zmiany miażdżycowe wyróżnić możemy różne formy choroby. Miażdżyca jest bardzo niebezpieczną chorobą, może ona spowodować:
chorobę wieńcową (Schorzenie to zwane jest inaczej choroba niedokrwienna mięśnia sercowego. Powstaje na skutek zatorów powstałych w wyniku zwężenia się tętnic wieńcowych, mózgowych oraz aorty. Prowadzi do rozwoju choroby niedokrwiennej. Początkowo na te chorobę, która ma częste podłoże miażdżycowe zapada większość mężczyzn, jednak po 80 roku życia zarówno u mężczyzn jak i u kobiet występuje takie samo ryzyko jej rozwinięcia.);
zawał serca (Jest konsekwencją choroby niedokrwiennej serca. Inaczej tą chorobę nazywa się atakiem serca na skutek, którego dochodzi do obumarcia części tkanek sercowych, które nie były dostatecznie zaopatrywane w tlen. Gdy dochodzi do rozległego zawału mięśnia sercowego możemy mieć do czynienia ze śmiercią. U ludzi starszych zawał serca jest często powiązany z licznie występującymi innymi chorobami i wymaga dłuższej hospitalizacji, niż w przypadku ludzi młodszych. Ważne w zapobieganiu tego rodzaju schorzeniom jest, oprócz zdrowego trybu życia, kontrola ciśnienia tętniczego.);
udar mózgu (Inaczej zwane porażeniem mózgowym jest wynikiem przerwaniu przepływu krwi w tętnicach mózgowych. Udar mózgu może być również wynikiem pęknięcia tętnicy i wylewu krwi do mózgu. Porażenia powodują liczne konsekwencje, w zależności od tego, która półkula mózgowa została uszkodzona. Przykładowo, gdy doszło do uszkodzenia prawej półkuli mózgowej, upośledzone zostaje funkcjonowanie lewej części ciała ludzkiego. Skutkiem zaburzeń mogą być kłopoty w mówieniu, śpiączka lub zanik pamięci. Przy wystąpieniu znacznego wylewu chory umiera natychmiast lub po kilu dniach śpiączki. W przypadku mniejszego zakresu wylewu chory może przeżyć, często jednak jak wspomniałam powyżej dochodzi do porażenia jednej z połowy ciała (hemiplegia). W takich przypadkach u chorego możemy mieć do czynienia z utrata mowy - afazją lub mową niewyraźną, bełkoczącą. W zależności od tego jaki ośrodek mowy zostanie uszkodzony (Ośrodek Brocka lub Wernickiego) możemy mieć także do czynienia z afazją motoryczną (chory nie potrafi wyartykułować słowa, ale rozumie co się do niego mówi) lub sensoryczną ( chory może mówić, ale nie rozumie znaczenia słów));
choroby powstałe na skutek niedokrwienia narządów.
Miażdżyca może także dotknąć kończyn dolnych człowieka.
Rak.
Choć zachorować na raka może osoba w każdym wieku, to jednak wraz z wiekiem ryzyko pojawienia się tej choroby wzrasta. Więcej niż połowa śmierci z powodu raka to zgony osób po 65 roku życia. Ta zwiększona liczba zachorowań na raka w wieku starczym spowodowana jest osłabieniem systemu odpornościowego u ludzi w podeszłym wieku. Polska jest krajem o średniej zachorowalności na raka. Należy również zwrócić uwagę, iż struktura choroby jest inna zarówno u mężczyzn jak i u kobiet. Poza tym zależy to od czynników środowiskowych, kulturowych i demograficznych. Na tę chorobę w stadium późnej dorosłości znacznie częściej zapadają mężczyźni niż kobiety. Jednak w grupie kobiet zachorowalność po 65 roku życia wzrasta aż czterokrotnie, stąd powinniśmy wysnuć wnioski o potrzebie odpowiedniej pomocy medycznej i dostępności badań, które pozwolą na jak najszybsze wykrycie nowotworu. W przypadku bowiem tej choroby czas ma kolosalne znaczenie. Lekarze u kobiet powinni zwrócić uwagę na konieczność badania piersi, sutka oraz badanie per rectum. To ostatnie badanie winno być w celach profilaktycznych wykonywane także w przypadku mężczyzn, w celu oceny stanu gruczołu krokowego. U panów jest to niezmiernie ważne gdyż ryzyko zachorowania na raka prostaty rośnie po ukończeniu 60 roku życia. Niestety panowie nadal krepują się tych badań, co powinno być ganione przez informacje medyczną.
Choroby układu nerwowego w wieku podeszłym.
Wiek starczy podobnie jak wszystkie inne okresy w życiu osobniczym nie zawsze cechuje dobre przystosowanie. U ludzi w podeszłym wieku występują stresy i problemy nieco odmienne, ale mają one miejsce i wpływają niekorzystnie na psychikę jednostki. W takich sytuacjach możemy wyróżnić zaburzenia psychogenne lub czynnościowe. Są to zaburzenia w formie leków (fobie, ataki, paniki), zaburzenia nastroju oraz psychogenne.(hipochondria, konwersja). U starszych osób może mieć również miejsce poznawcze i behawioralne nieprzystosowanie wynikające z zaburzeń czynności mózgowych - tzw. zespół organiczny mózgu. Przykładem tej choroby są demencje (otępienie). Demencje częściej występują u kobiet niż u mężczyzn i związane są z utratą komórek mózgowych w korze mózgowej. Demencje mogą być odwracalne i nazywają się wtedy delirium oraz nieodwracalne obejmuje ona choroby Picka i Alzheimara.
Otępienie starcze (otępienie nienaczyniowe).
Następuje stopniowe osłabienie zdolności umysłowych oraz rozległy zanik komórek mózgu. Przebieg choroby jest cięższy w przypadku nagłych zmian oraz znacznych zmian strukturalnych. Duże znaczenie w procesie tej choroby ma rodzina dla chorego. Lepszy bowiem wpływ ma życzliwe i wyrozumiałe otoczenie niż ciągle wymagające i ganiące środowisko. Podstawowy mechanizm obronny, który włącza się w przypadku otępienia starczego jest zaprzeczenie. Osoba chora nie przyznaje się do własnej choroby, zaprzecza jej, nie dopuszcza do siebie świadomości o niej. Jednostka dotknięta tą chorobą wymyśla różne wytłumaczenia by tylko usprawiedliwić siebie i ukryć swą dolegliwość.
Otępienie miażdżycowe (wielozawałowe).
Objawami tego schorzenia są zaburzenia pamięci - amnezja niecałkowita, wybiórcza, a także stany pomroczne (mające miejsce szczególnie w nocy). W przypadku otępienia miażdżycowego możemy zaobserwować obniżenie krytycyzmu, egocentryzm, karykaturalne nasilenie się niektórych cech charakteru.
Otępienie przedstarcze.
Zaczyna się wcześnie, bo już około 50 roku życia. Choroba postępuje szybko, towarzyszą jej morfologiczne zmiany w mózgu, które jednak nie wykazują jasnego związku z sama chorobą. To tego rodzaju schorzeń można zaliczyć np. chorobę Alzheimara i Picka.
Choroba Alzheimara.
Choroba Alzheimara jest najpowszechniejszą formą demencji, zajmuje ona czwarte miejsce wśród chorób prowadzących do śmierci. Częstość występowania tej choroby dramatycznie rośnie wraz z wiekiem. Choroba zwykle trwa od 7 - 8 lat. Zaznacza się jednak, że różnie ona postępuje u każdej jednostki. U jednej osoby nie przebiega ona drastycznie, by u innej przebiegać w sposób bardzo gwałtowny. Bywa i tak, że jednostka żyje z tą choroba 20 lat. Początkowo objawami Alzheimara może być zwykłe zapominalstwo. Z czasem chorzy nie radzą sobie już w swych zawodach, w kontaktach społecznych, zapominają swe autobiograficzne fakty, co nie pozwala im być w pełni sobą. Może zdarzyć się, że przestają poznawać nawet najbliższą rodzinę. Wiele rzeczy zapominają powoduje to u nich zmieszanie i bezradność. W miarę postępowania choroby ulęgają demencji inne sfery funkcjonowania człowieka traci on także zdolności motoryczne. W końcowej fazie choroby dochodzi do całkowitej utraty zdolności myślenia. Opiekowanie się osoba chorą na Alzheimara jest rzeczą niezwykle trudną. Każda najmniejsza czynność w celu ulżenia choremu jest niezmiernie ważna. Do końca przyczyny powstawania tej choroby nie są jasne. Występuje jednak kilka hipotez na ten temat.
Pierwsza z nich upatruje czynnika w deficycie lub braku równowagi składników neurochemicznych, a szczególnie enzymu acetyltransferazy cholinowej. Jest ona niezbędna do syntezy acetylcholiny, która z kolei wpływa na procesy pamięci i uczenia się.
Kolejna hipoteza głosi, iż przyczyną Alzheimara może być nadmierne nagromadzenie toksyn w mózgu.
Następna koncepcja zwraca uwagę na fakt, iż mózg może tracić zdolności do syntezy białek.
Występuje tez skłonność do szukania źródeł choroby Alzheimara w nietypowej, unikalnej infekcji, która nie powoduje gorączki czy innych tego rodzaju objawów.
Ostatnią hipotezą mówiącą o przyczynach tej choroby, jest teoria przepływu krwi. Mówi ona, iż przyczyną choroby może być zmniejszenie przepływu krwi w mózgu, oraz zmniejszenie zasobu tlenu i glukozy we krwi.
Choroba Parkinsona.
Choroba Parkinsona występuje u około 1% ludzi po 60 roku życia. Przyczyną powstania tej choroby jest obumieranie barwnikowych komórek nerwowych znajdujących się w istocie czarnej, które to produkują hormon zwany dopaminą, który z kolei jest odpowiedzialny za koordynację aktywności ruchowej. Początek choroby Parkinosona jest bardzo trudny do zdiagnozowania, do objawów klinicznych dochodzi bowiem dopiero wtedy gdy 80% komórek produkujących dopaminę zginie. Pomimo nieuchwytnego, w pierwszej fazie, rozwoju jest to choroba postępująca i prowadzi do całkowitego uzależnienia jednostki od innych osób. Chore jednostki początkowo mogą zacząć uskarżać się na zauważalne spowolnienie ruchowe, pewnego rodzaju niezdarność. Stopniowo jednak dochodzi do tego, iż chory ma problemy ze wstaniem z łóżka, z krzesła czy utrzymaniem równowagi. Typowe objawy choroby Parkinsona to:
sztywność mięśniowa (Większe napięcie mięśniowe),
bradykinezja - spowolnienie ruchów,
drżenie spoczynkowe,
utrudnienia przy chęci wykonania jakichś ruchów dowolnych.
Oprócz tych typowych objawów choroby u niektórych jednostek można zaobserwować:
drżenie palców, kciuka tzw. "kręcenie pigułek";
trudności z chodzeniem, szuranie, małe kroczki, brak balansowania kończyn górnych;
mowa cicha niezrozumiała;
brak mimiki twarzy;
zaburzenia równowagi, a co za tym idzie liczne upadki.
Choroba Picka.
To schorzenie uznawane jest za rzadką formę demencji. Ma ona miejsce częściej u kobiet niż u mężczyzn w wieku między 50 a 60 rokiem życia. Osoby cierpiące na to schorzenie mają zaburzone funkcje fizyczny oraz intelektualne. Są często zdezorientowane, zaobserwować można także upośledzenie w zakresie wydawania sadów. Przyczyną tej choroby jest zanik zarówno substancji szarej jak i białej. Prognozy w przypadku tego schorzenia są niestety niepomyślne. Większość osób dotkniętych tą chorobą umiera w ciągu 5 lat od momentu pojawienia się choroby.
Schorzenia układu ruchu.
Osteoporoza.
Termin osteoporoza dosłownie oznacza dziura w kości (z języka greckiego osteos - kość, porus - dziura, ubytek). Schorzenie to nazywane jest także choroba kruchych kości lub wdowim garbem. Choroba ta polega na zmniejszeniu zawartości wapnia w tkance kostnej. Pojawia się gdy procesy tworzenia kości przegrywają z procesami niszczącymi. Osteoporoza może prowadzić do deformacji kości, kalectwa, zmniejszenia długości ciała. Powoduje, że kości stają się bardziej chropowate, kruche. Ryzyko złamania jest więc bardzo wysokie. U zdrowego człowieka do złamania kości dochodzi na skutek silniejszych urazów, natomiast w przypadku osób chorych złamanie kości może być spowodowane nawet spacerem czy krzywym postawieniem nogi. Jest to choroba, która w większości dotyka kobiety powyżej 60 roku życia. Ponadto kobiety szczupłe o drobnej budowie ciała są bardziej podatne na to schorzenie. Badania podają, iż w Polsce osteoprozę stwierdza się u co 3 kobiety po 60 roku życia, ogólnie choroba tą zagrożone jest 9 milionów osób, u których w ciągu roku spotyka około 14 tysięcy złamań. Trzeba w tym miejscu zaznaczyć, iż złamania mogą być często pierwszym objawem wystąpienia osteoporozy. Jest to pierwszy sygnał ostrzegawczy, który winien zmusić jednostki do głębszego przebadania swego organizmu. Brak jest jednoznacznych powodów, które przyczyniają się do powstania osteoporozy. Najczęstszą jednak przyczyną jest menopauza, a co za tym idzie zmniejszenie produkcji estrogenu, który oddziałuje na zawartość wapnia w kościach. Do przyczyn powstawania osteoporozy zaliczyć jednak możemy także brak aktywności fizycznej, zła dieta - pozbawiona odpowiedniej ilości wapnia i białka, zbyt małe wystawianie się na słońce, które pomaga organizmowi wytworzyć witaminę D, która z kolei ułatwia wchłanianie i wykorzystanie wapnia w organizmie. Ryzyko zapadnięcia na tą chorobę jest większe w przypadku kobiet, w których rodzinach występowała już ta choroba bądź u kobiet, którym wcześnie usunięto jajniki. Prawdopodobieństwo zachorowania na osteoporozę wzrasta także w przypadku występowanie u jednostki reumatoidalnego zapalenia stawów, alkoholizmu, problemów z tarczycą lub wątrobą.
Zapobieganie osteoporozie jest względnie proste, wystarczy głównie zadbać o prawidłową dietę bogata w wapń, witamin D. Prawidłowe odżywianie może znacznie zmniejszyć ryzyko pojawienia się tej choroby.
Choroba Pageta.
Jest to choroba występująca u obu płci, jednak 2 razy częściej zapadają na nią mężczyźni niż kobiety. Schorzenie to polega na nadmiernym i nieprawidłowym rozroście kości. W wyniku niedomagań układu autonomicznego dochodzi do nieprawidłowego unaczynienia kości, a co za tym idzie następuje większy przepływ krwi, resorbcja tkanki kostnej oraz zwiększony jej rozrost. Początkowo pacjent skarży się na bóle kostne, które nasilają się po wysiłku fizycznym lub nocą. Następnie zaobserwować można powiększenie obwodu głowy lub kończyny dolnej. Nieprawidłowy rozwój kości głównie występuje w przypadku kości piszczelowej, udowej, miednicy, czaszki i żuchwy, kręgów i żeber w przypadku kończyny górnej schorzenie występuje rzadziej nie dotyczy natomiast, palców rąk i stóp. Zmiany mogą zachodzić w obrębie 1 kości czy kręgu, mogą jednak tyczyć większej ilości kości.
Reuamtoidalne zapalenie stawów.
To choroba obejmująca całą tkankę łączną. W większości występuje u kobiet niż u mężczyzn. W najcięższej postaci schorzenie to powoduje zapalenie błon wyściełających i smarujących stawy. Objawami pierwszymi są często ból, zmęczenie, obrzęki, a także gorączka. W początkowym okresie choroba atakuje drobne stawy nadgarstkowe rąk i nóg. Rozwój choroby prowadzi do zniekształceń powstających w stawach rąk - przerostów, odgięcie palców w stronę łokciową. W przypadku drobnych stawów nóg możemy mieć do czynienia z podwichnięciami (tzw. palce młoteczkowate), halluksami (krzywe paluchy) i modzelami (zgrubienia naskórka).
Schorzenie to może także dotknąć stawów biodrowych.
Choroba zwyrodnieniowa stawów i kręgosłupa.
W przypadku tej choroby nie mamy do czynienia ze stanem zapalnym, powoduje ona zwyrodnienie chrząstki stawowej, spadek elastyczności, tworzeniem kości na powierzchniach stawowych, pojawieniem się torbieli podchrząstkowych. Zmiany histologiczne spowodowane tą chorobą życia pojawiają się w 3 dekadzie ludzkiej egzystencji, natomiast ze zmianami radiologicznymi mamy do czynienia około 50 lat. Na te chorobę częściej zapadają kobiety. Po 60 roku życia notowana jest ona u 15 % mężczyzn i 25% płci damskiej. Ryzyko wystąpienia choroby zwiększone jest wraz z wiekiem, a także w przypadku nierównego obciążenia stawów (np. płaskostopie.
Schorzenia oczu.
W systemie widzenia wraz z wiekiem następują zmiany. W wieku podeszłym możemy zanotować zmniejszenie się średnicy źrenicy, postępujące nieprawidłowości na powierzchni rogówki, zmniejszającą się zdolność akomodacyjną soczewek. Przy czynnościach codziennych starsi ludzie przeważnie potrzebują mocniejszego światła, przemęczenie oczu może powodować także, iż osoba potrzebuje więcej czasu na wykonanie danej czynności.
Poza naturalnymi zmianami jakie zachodzą w procesie widzenia, u ludzi starszych można się spotkać z chorobami oczu. Najczęściej występującymi są jaskra i zaćma.
Jaskra.
Choroba ta inaczej występuje pod nazwą katarakta. W schorzeniu tym na soczewkach pojawiają się nieprzezroczyste obszary, które stanowią przeszkodę dla światła przedostającego się do siatkówki oka. W tej sytuacji widzenie staje się niewyraźne.
Zaćma to choroba rozwijająca się stopniowo i raczej bezboleśnie, nie występują tu zaczerwienienia bądź łzawienia. Niektóre postacie zaćmy pozostają niewielkie i nie wpływają drastycznie na proces widzenia, są jednak gdy nieprzezroczysty obszar staje się gęściejszy i większy wówczas pojawiają się znaczne problemy z widzeniem. Pacjenci chorzy na zaćmę skarżą się często na to, iż razi ich jaskrawe światło. Jest ot wynik tego, iż zamglona soczewka bardziej rozprasza niż skupia światło. W miarę pogarszaniu się stanu zdrowia, soczewki stają się mlecznobiałe, tym samym powodując dalsze pogłębianie się choroby. Nie leczona zaćma może prowadzić nawet do ślepoty. Współcześnie jednak znane są już metody leczenia zaćmy. Można ją usuwać w drodze operacji chirurgicznej, dzięki której pacjent poprzez zastosowanie odpowiednich okularów lub soczewek odzyskuje widzenie.
Jaskra.
Jaskra inaczej jest nazywana glaukomą i polega na wysokim ciśnieniu w gałce ocznej. Ciśnienie to spowodowane jest przez wytworzoną ciecz wodnistą oka. Płyn krążący w przedniej komorze oka przeszkadza w normalnym procesie osuszania się oka, przez co dochodzi do podwyższonego ciśnienia. Jaskra często rozpoczyna się bez żadnych objawów. Pogorszenie wzroku jest stopniowe i bezbolesne. Jednak w przypadku jaskry mamy do czynienia z:
upośledzeniem widzenia bocznego;
niewyraźnym widzeniem;
trudności w przystosowaniu się do jasnego światła i ciemności;
bólem w oku lub dookoła oka;
efektem aureoli wokół widzianych obiektów.
Warto pamiętać, że tak jak w przypadku zaćmy, jaskra nie leczona prowadzi do ślepoty. Leczenie natomiast polega na podawaniu specjalnego płynu do oczu, który ma ułatwić odpływ płynu, lub poprzez stosowanie lekarstw doustnych, w celu zmniejszenia produkcji płynu w oku.
Choroby słuchu.
Zmiany w okresie starczym zachodzą także w obrębie zmysłu słuchu. Wszelkie różnice można zbadać badając ucho zewnętrzne, środkowe i wewnętrzne. U dużej ilości starszych osób mamy do czynienia ze zwiększonym wydzielaniem woskowiny w uszach, w wyniku jej nagromadzenia może dojść do blokowania zewnętrznego przewodu słuchowego. Dodatkowo w wieku podeszłym mamy do czynienia ze zwapnianiem się kostek w uchu środkowym, przez co stają się mniej elastyczne. W uchu wewnętrznym też zachodzą zmiany wraz z wiekiem. Może tu dochodzić do utraty giętkości i reaktywności błon ślimaka.
Badania wykazują, że upośledzenie słuchu u osób w wieku od 65 do 74 lat zdarza się z ilością 30%, natomiast w wieku 75 - 79 lat procent ten rośnie do około 50 procent. Najczęstszymi schorzeniami tyczącymi zmysłu słuchu są:
Starcze przytępienie słuchu. Jest najbardziej powszechną postacią upośledzenia słuchu u osób starszych. Powstają trudności w rozumieniu mowy na skutek zmian zachodzących w uchu środkowym. Często zdarza się nietolerowanie głośnych dźwięków. Zaburzenia zaznaczają się bardziej przy odbiorze dźwięków o wyższej częstotliwości i ma to miejsce częściej u mężczyzn niż u kobiet. Schorzenie to rzadko powoduje całkowitą głuchotę.
Głuchota przewodowa. Jej przyczyną jest blokada lub upośledzenie ucha środkowego lub zewnętrznego w takim stopniu, iż nie mogą przepływać fale dźwiękowe. Stan taki może być spowodowany przez nadmiar woskowiny lub płynu w uszach, za duży wzrost kości w uchu lub infekcja. W przypadku tego schorzenia głosy z zewnątrz stają się dla jednostki przytłumione, natomiast jej własne dźwięki słyszane są mocniej.
Głuchota czuciowa. Jest spowodowana uszkodzeniem ucha wewnętrznego nerwu słuchowego, który przekazuje informacje dźwiękowe do mózgu.
Bibliografia:
1. Turner Jeffrey S., Helms Donald B. "Rozwój człowieka", wyd. WSiP Warszawa, 1999r.