1. Znaczenie terminu hermeneutyka. (mitologiczny i Platoński)

Hermeneutyka dotyczy zabiegów interpretacyjnych. Nie można interpretować jak nie rozumiemy - interpretacja ścisła wiąże się ze zrozumieniem. Teoria i praktyka rozumienia i interpretowania tekstów, biblijnych lub innych. Hermeneutyka, której zadaniem jest (a) ustalanie pierwotnego znaczenia tekstu w powiązaniu z jego historycznymi uwarunkowaniami oraz (b) wyrażenie tego znaczenia współcześnie, uznaje, że tekst może zawierać i przekazywać znaczenie wychodzące poza wyraźne zamiary pierwotnego autora.

Platon - pierwszy użył nazwę hermeneutyka jako sztukę przekładu, jako zrozumienie przekładu bogów dla ludzi.

Hermeneutycy zajmują się techniką interpretacji

Hermenauci nawiązują do filozofii interpretacji

Specjaliści zajmujący się hermeneutyką korzystają nie tylko z dorobku takich nauk, jak: filologia, historia, krytyka literacka i socjologia, muszą także stosować refleksję filozoficzną nad losem człowieka i jego rolą w tworzeniu i odczytywaniu tekstów. Mimo istniejących różnic między indywidualnymi sposobami myślenia i kulturami wspólna nam wszystkim ludzka natura wypełnia tę lukę i pozwala nam zrozumieć i interpretować tekst.

Interpretować - doszukiwać się sensów.

Interpretacja adaptacyjna - pogląd filozoficzny interpretujący, adoptuje do własnych poglądów, wybiórcza. Przedmiot interpretowany dopasowany do rzeczywistości.

Interpretacja historyczna - odtwarza kontekst powstałych dziel, powtarza co autor miał na myśli. Uznawana dla nauk historycznych. Konieczność świadomości interpretacji. Interpretacja adekwatnościowa - wierna

Interpretacja konstruktywistyczna zamiast adekwatnościowej. Interpretacja adekwatnościowa zamiast konstruktywistycznej.

Interpretacja adekwatnościowa

- autonomiczność - tzn. niezdeterminowana tłem historycznym, kontekstem twórczym, wartościami światopoglądowymi, intencjami autorskimi - co autor miał na myśli?

- obiektywność - semantyczna niezależność od interpretacji, semantyczna stabilność- złożona jednoznaczność.

- jedność - wew. tożsamość i integralność

- inteligibilność (pomyślalność) - możliwość rozumiejącego życia, możliwość intersubiektywnego zakomunikowania

Przedmiot interpretacji posiada cechy:

- poprawność - (podlega wymogowi poprawności) postrzeganie metajęzykowych reguł metodyki czytania

- adekwatność - semantyczna odpowiedzialność, zgodność mowy i rzeczy

- totalność - koherencja, całościowość, spójność wew. i zupełność

Przedmiot interpretacji konstruktywistycznej, cechy:

- brak autonomii - intertekstualność interpretacji, tekst tylko w jakimś kontekście np. do innego tekstu, , podmiot interpretacji traktowany jako czytany z różnych punktów

- brak obiektywności - - brak obiektywności, pole metodologiczne w trakcie czytania , interpretacja tego przedmiotu powstaje w trakcie interpretacji

- pluralizm (polisemia) - Znaczeń jest wiele, konsekwencja intertekstualności, możliwość różnych czytań

- paradoksalność - ujęcie jakie chcemy, dopuszczalność jaka chcemy, wiele zaskakujących odczytań

Podlega wymogom

- efektywność zamiast poprawności

- nie podlega regułom metajęzykowym, nie jest adekwatna

- atotalna - niecałościowa - zdaje sprawę z faktu, jeśli jest spójna to nie pojmuje róznic.

Hermeneutyka to omijanie tych dwóch interpretacji. Interpretacja to poruszanie się pomiędzy.

2. Periodyzacja hermeneutyki (techniczna, filozoficzna i filozofia hermeneutyczna wraz z charakterystyką.)

1. - I okres - hermeneutyka techniczna -- od początku do Szlajermachera do XIXw.

Pierwotnie znaczeniowa - zbiór reguł interpretacyjnych tekstów sakralnych w Renesansie do tekstów świeckich stosowano te reguły. U Platona - hermeneutyka to sztuka interpretacji, wyjaśniania woli bogów. U Arystotelesa hermeneutyka to technika określająca sposób wiązania pojęć (ani logika, ani gramatyka) jest to logika gramatyczna. rozumienie i interpretacja są narzędziami pracy, historii filologii i biblijnej do XIX w. Hermeneutyka rozwija się wraz z rozwojem kościoła. Domena Ojców. Sztuka czytania pisma. Wzorowana na interpretacji Talmudu (Żydzi) Algazali - islamska interpretacja, jako wskazówki do czytania Koranu.

Przednowoczesny okres.

Techniczna Hermeneutyka średniowieczna do pism.

Zbiór norm i reguł - w pełni techniczne pojęcie - sztuka interpretacji. Triwium. Dwa etapy: gramatyka dialektyka, retoryka w ramach Hermeneutyki łącząca dialog i gramatykę. Rozumiana ma sposób Arystotelesowski: bud…………….. i rozum. Teorie interpretacyjne powstały jako kanon poczwórnego sensu. Wyróżniono 4 pozimy (wymiary) pisma:

1. Dosłowny, literalny.

2. Topologiczny - moralny.

3. Anagoniczny - dot. Zbawienia, eschatologiczna.

4. Alegoryczny.

W Renesansie rozwija się Alegoryczna. Apogeum: Luter - pismo św. Interpretuje się samo prze się „sui ipsius Interpress” podważa Ojców Kościoła (Ba…………….). postuluje zaangażowanie się czytelnika sens dosłowny. Podwaliny sytuacji hermeneutycznej - sytuacja, w jakiej interpretujemy, sytuacji komunikacyjnej. Właściwa i dobrze zinterpretowana. Wskazuje, że w interpretacji są emocjonalne i wolicjonalne aktywności duchowej. Logos + Ethos + Rozum. Egzegeza - wyjaśnienie pisma, dokładna sytuacja hermeneutyczna - dopuszcza inne okoliczności. Celem jest pozwolić się zmienić przez tekst, służy praktyce.

W nowożytności przed Oświeceniem dokonuje się:

1. Uniwersalizacja Hermeneutyki przedmiotu i zakresu. Umiejętność interpretacji to praktyka codzienna. Kanony - teoria, sztuka interpretowania. Interpretacja = Hermeneutyka, dyscyplina pomocnicza Teologii po Lutrze Hermeneutyka Prawnicza - tam wykorzystana. Później staje się metodą. Koniec XIX w. jako metodologia humanistyki Dilthey. XX w. ma charakter filozoficzny, staje się sztuką rozumienia doświadczenia Gadamer. Medium rozumienia ludzkiego doświadczenia. W nowożytności dokonuje się sekularyzacja.

2. Pojawia się interpretacja pisma i przyrody.

3. Autonomizacja - racjonalizacja miejsca boga zajmuje rozum.

4. Historyzacja - zwrócenie uwagi, że są osądzone w kontekście historycyzmu, tradycji. Luter: prazasada interpretacji tekstów, która stanie się metodą. „Wszelkie szczegóły należy rozumieć na podstawie kontekstu i jednolitego sensu …………………………….”

Uczy prawidłowej interpretacji trudnych tekstów oraz pozajęzykowych form symbolicznych czyli dostarcza wskazówek dot. Interpretacji i zrozumienia. „Teorie kunsztu” - hermeneutyka ………………….. i romantyczna (Schleiermacher).

2. - II okres - w XIX w. hermeneutyka filozoficzna -

Hermeneutyka filozoficzna - z regułowego do szczegółowego interpretowania. - metoda humanistyki, między tradycją a filozofią (Gadamer). Dilthey do Gadamera - rozważa ona rozumienie o interpretację oraz ich warunki ze względu na metodę humanistyki.

Cecha - brak wskazań interpretacji, dystansuje się od normatywnego wymiaru hiterpretacji.

Szkoły filozoficzne XVI w. sztuka krytyczna Ars Critica - pierwsze teorie Hermeneutyczne. „Clavis” Flacjusz - postulat: postępowanie metodyczne zgodne z regułami i pozwala osiągnąć zrozumienie.

Reguły:

1. Doświadczenie religijne.

Dostosować ma wykładni rozumienia pisma, nie da się zrozumieć pisma św. Bez doświadczenia.

2. Rozsądek.

Rozum, nie tylko emocje.

3. Techniczno-przyrodnicze.

Poszczególne miejsca należy interpretować. Na podstawie zrozumienia autora i kompozycji tekstu.

XVII w. Hermeneutyka to szuka interpretacji Ars interpretati. Spinoza: zastosowanie interpretacji pisma do interpretacji przyrody, natury zgodnie z przyrodniczym zastosowaniem do interpretacji natury. Postuluje by uwzględnić dane historyczne. Historyczne z humanistycznymi. Podważył zasadność. Na podstawie danych historycznych należą intencje odautorskie. Co jest niezrozumiałe należy zastosować metodę historyczną. Zrozumienie biblii zależy od tego czy odtworzyć to, co autor miała na myśli „Traktat …………….” - polityczny. Nie istotne czy intencje autora mogą być różne od naszych. Chce rozumieć sens tekstu a nie prawdę.

Kolejna zasada.

Warunek: zawieszenie naszych uprzedzeń - bezzałożoność.

XVIII w. Hermeneutyka naukowa - Hermeneutyka to filozofia. Ernesti, Wolff, Ast - przedstawiciele Hermeneutyki naukowej. Szkoła gramatyczno-historyczna. Zasadą główną jest niezbędność Hermeneutyki, bo zaniknięcie zdolności naturalnego rozumienia - doxy - opinii publicznej. Doxa nie jest w stanie zrozumieć świata.

Hermeneutyka Oświecenia.

Meier, Chladenius - myśl: pełne zrozumienie autora, nie jest tym samym, co pełne zrozumienie tekstu (znajomość filozofii jest pomocna w rozmówieniu dzieł) - nie.

- III okres - filozofia hermeneutyczna - świadomość interpretacyjna - wszystko jest interpretacją.

Heidegger, poststruktualności Derrika, Strauss, Caplito, Vattino, Bauman. Sama wprost zajmuje się interpretowaniem i rozumieniem.

3. hermeneutyka przed Schleiermacherem (i jego poprzednicy ( 5 punktów))

Różnice między hermeneutyką oświecenia a hermeneutyką bezpośrednich poprzedników Schleiermachera: Wolf, Ast, Chladenis:

a) różnica adekwatnego odniesienia:

zamiast wykładania „zaciemnionych” miejsc tekstu zadanie rozumienia autora. Oświecenie nie traktowało tekstów jako ekspresji autora lecz jako prezentację poglądów na ocenianą rzecz. Poprawne rozumienie pojawia się wtedy gdy interpretacja odwzorowuje pogląd autora na dany stan rzeczy. Ast stwierdza, że rozumiemy raczej ducha epoki który jest obecny w każdym autorze- biografia to podstawa.

b) różnica dystansu czasowego:

duch jest ahistoryczny a czas jest relatywny dlatego należy od niego abstrahować. Dystans czasowy między autorem a dziełem jest stały bo tylko teksty średniowieczne wymagają hermeneutyki.

c) różnica koła holizmu hermeneutycznego:

w oświeceniu kolo hermeneutyczne (rozumiem część przez całość i odwrotnie), koło hermeneutyczne było nieobecne w oświeceniu bo poznania całości jest już zawsze poznaniem części.

d) różnica metodologiczna:

oświecenie stosowało metody kumulujące poszczególne rozumienia ciemnych miejsc w tekście. Ast proponuje metodę genetyczną opartą o reguły. Geneza od punktu początkowego, który jest ideą całości i stopniowo rozwija się na poszczególne miejsca tekstu dzięki czemu staje się uchwytny stosunek autora do tekstu. Całość to kontekst wszystkich fragmentów, a cała geneza wraca do intencji autora i pozwala ująć ten stosunek jako medium do ustalenia stosunku autora do stanu ducha.

e) różnica pluralizmu:

zamiast nauki o wielości sensów w tekście Ast proponuje wielość interpretacji. Stąd 3 podstawowe interpretacje. Oświecenie: wielość sensów. Kanon pomocnego sensu.

Ast: koncepcja wielości wykładni (wielość odczytań) wprowadza pluralizm interpretacyjny. Ast wyróżnia trzy sposoby rozróżniania:

- historyczna (treść tekstu)

- gramatyczna (styl, forma językowa)

- duchowa (duch epoki i pisania)

4. socjologia rozumiejąca i jej hermeneutyczne założenia ( opisowo)

Epistemologia przekształca się w hermeneutykę socjologiczną, socjologii zgody powszechnej a rozumienie pojmuje zaangażowanie społeczne. Zrozumieć to co jest już społecznie zrozumiane. Jednak nie tworzy ontologii bytu społecznego, działa w oparciu o strukturę systemu społecznego w której dokonuje się negocjacja sensu i ewentualny konsensus.

Socjologia rozumiejąca = socjologia Hermeneutyczna pochodzi od Webera. Część socjologii wiedzy składa się z:

- intracjonizmu symbolicznego

- socjologizm fenomenologiczny

- etnometodologii

- z logiki Lebensweltu (Husserl, Dilthey)

Socjologia rozumiejąca czerpie z socjologii nauki, która wyróżniła poziomy, na których rozważa się społeczne determinanty poznania naukowego.

Poziomy interpretacji ze względu na różne czynniki:

1. Ogólnospołeczny, bada się egzystencjalne warunki.

2. Świa……………. Kulturowy - bada się nauki pośród innych świadomości społecznej.

3. Grupowy …………. Się przynależności badania do określonych grup kultury społecznej.

4. Instrumentalny bada się formy i organizacje środowiska naukowego.

1. Socjologia wiedzy miała wersje Hermeneutyczną.

1. Stanowisko szkoły Durkheima, którą rozwijali Masse, Levi-Brunlle i częściowo Levistrauss jest to szkła zdominowana przez strukturę Hermeneutyczną.

2. Szkoła fenomenologiczna Husserla - przez Schellera zdominowana socjologia fenomenologiczna Lockeman, Schutz, Berger.

3. Interakcjonizm symboliczny Mead, Blumen, Goffman.

4. Projekt Karla Mannheima (marksizm, fenomenologizm Kanta) socjologia wiedzy geneza logiki.

5. Projekt Znamieckiego - czynnik humanistyczny

- kładzie nacisk na klasową genezę nauki i funkcję typów wiedzy

- podkreśla współzależność form …………… społecznych

- dynamicznie ujmuje między …………….. praktyką

- kładzie nacisk na badania historyczno-empiryczne

- uznanie nieuchronności wartościowania w naukach społecznych, co nie podważa obiektywności i pozwala rozumieć obiektywność- jako intersubiektywna.

Aktualne pytania socjologii rozumiejącej:

1. Sposób społeczny uwarunkowania różnych typów wiedzy oraz ich różne funkcje społeczne.

2. Interesy pilnuje spór o wartość w nauce.

3. Rozważa stosunek nauki do myślenia potocznego, wskazuje na związek między prawdą naukową a społecznym uwarunkowaniem poznania.

4. Z braku metod empirycznych wywołuje brak jednoznacznych sformułować teoretycznych.

5. hermeneutyka i retoryka cechy wspólne ( opisowo)

Klasyczny system retoryki w zastosowaniu do jej irracjonalnego źródła (życia), gwarantować ma skuteczność hermeneutyki rozumianej jako nauka o metodzie humanistyki. Klasyczny wzorzec wymiarów aktywności (rodzaje retoryki), oraz samej aktywności (funkcje retoryki), ludzkiej zabezpiecza procedurę wykładni interpretacyjnej czyli rozumienia utrwalonych ekspresji przeżyć (dzieła sztuki) przed popadnięciem w irracjonalizm charakteryzujący jej źródło.

Hermeneutyka i retoryka.

Model perswazji intencjonalnej

Model perswazji tekstualnej.

Przenikanie się z Hermeneutyce technicznej. Obopólna zależność.

Retoryka - wyrażenie myśli - klasyczny model (upadek)

Hermeneutyka - rozumienie myśli - klasyczny model (upadek)

Współcześnie mówią o autonomii Retoryki i Hermeneutyki. Vatimo (wł. Słaby byt) - przedmiot interpretacji tworzy się w trakcie interpretacji, Hermeneutyka jest nowym elementem wspólnotowym.

6. modele perswazji (tekstualna i intencjonalna)

Model Perswazji Intencjonalnej - ostatnia teoria retoryczna, która realizuje głównie zadania Retoryki klasycznej (ograniczoność, staranność, funkcjonalność. Praktyka retoryczna MPI przypomina klasyczną. Jest instrumentalna. Służy przyszłym celom. Tu można odnaleźć element Hermeneutyki czyli agitacji. Kontektrualizacja.

Dochodzi do przekładu trzech elementów perswazji klasycznej: człowiek, czas, dzieło. MPI przekłada je na nośniki interpretacji tzn.: autora, daty, wytwór. Kontekstualizacja w MPI obejmuje dwa poziomy: temporalny - tu, teraz, potem o poziomu wyobraźni figuratywnej, schematy współautora znaczenia. Tzn. że retor - orator oraz mówca a z drugiej strony autor - intencja i dzieło są zawsze figuratywnie połączeni w kontekście, który oddziałuje na odbiorcę.

Kontekst jest jednością trzech czyli Hermeneutyczna sytuacja. Kontekst jest okazjonalny i podporządkowany danej sytuacji- partykularny, wytworzono celowo, instrumentalnie.

Poziom temporalny prowadzi do zmysłu kontekstu oznacza zdolność poznawczą, co oznacza, że kontekst zawiera się w samym celu zmysłu kontekstu, bez niego (zrozumienie, odbiorcy interpretacji) perswazja byłaby niemożliwa. Zmysł kontekstu lepszy im wyobraźnia lepiej dostosowuje się do …………………. Perswazja jest możliwa, gdy odbiorca wnika w dzieło, co oznacza, ze odbiorca musi uzgodnić swoje koncepcje z koncepcjami autora (Szlajermacher). MPI dopuszcza silny element Hermeneutyki w postaci interpretatora (zmysł kontekstu) ale to interpretacja przeprowadzana w ramach kontekstu, podporządkowana celom złożonym. Przykład silnie instrumentalnej Hermeneutyki retorycznej. Na poziomie tekstu, który zawsze jest wpleciony w kontekst. Struktura prefiguratywna jest ograniczenie niejednoznaczna. MPT - zmysł kontekstu to metafora intertekstualna, jakichkolwiek kontekst przyjmiemy i tak, jak on jest zawarty w tekście np. inwencja zestawienie modemu MPT z tradycją. Inwencja przekształca się w proces społeczny, gdzie słowa autora zawsze rozumiane jest ………………………

Inwencja to wytworzenie tekstu, niezgoda z regułami, jako ………….. twórczych tradycji, dyskursywne zarządzanie różnymi tradycjami. Dopuszcza swobodną twórczość. Element Modelu Interpretacyjnego jest wyraźny. Mamy do czynienia z podwójną interpretacją. Inwencja czerpie z tego co mi zinterpretowano.

Interpretacja interpretacji.

Interpretacja tekstualna dociera do intertekstów = to zawarte w tekście interpretacje tekstów. Zadaniem jest zrozumienia sposobu funkcjonowania różnych produkcji per formatywnych a od rekonstrukcji tych sposobów zależy od interpretowanej treści.

Podsumowanie:

MPI zakłada chęć interpretacji zinstrumentalizowaną to retoryczna MPT zakłada inwencję jako ……………………… interpretacja tradycji retorycznej. MPT stwarza, że Retoryka jest uniwersalną Hermeneutyką. Retoryczność uchodzi za praktykę krytyki a przedmiot krytyki może dotyczyć nauki w ogóle.

Socjologia rozumiejąca = socjologia Hermeneutyczna pochodzi od Webera. Część socjologii wiedzy składa się z:

- intracjonizmu symbolicznego

- socjologizm fenomenologiczny

- etnometodologii

- z logiki Lebensweltu (Husserl, Dilthey)

7. Hermeneutyka tekstu ( opisowo)

P. Ricoeur - pomost pomiędzy hermeneutyką filozoficzną a filozofią hermeneutyczną, za sprawą koncepcji tekstu.

Dialog jako żywa rozmowa. Tekst należy przywrócić rozmowie (Gadamer).

Tekst staje się przedmiotem namysłu, uznany za ostateczne przeznaczenie dyskursu jakim jest projektowanie świata (Heidegger). Ricoeur wpisuje tekst w kontekst Heideggera hermeneutyki gdzie jest przejście od rozumienia otoczenia do rozumu świata (Wett) - znaczenia. Pismo rozszerza horyzont egzystencji bo uniezależnia się od autora oraz od odbiorcy, a także przekracza ograniczenia. Tekst u Ricoeura nie jest zubożoną postacią mowy, co podważa relacje między językiem a światem. Semantyczna autonomia tekstu, która uniezależnia go od intencji odautorskich, powoduje, że świat teksu… Tekst jest mechanizmem o którego działanie nie pytać a wyjaśniać. Wyjaśnianie służy obiektywizacji tekstu. Obejmuje wszystkie jego poziomy. Zdaniem Ricoeura rozumienie wpadło na kolejne psychologizmy. Dlatego rozumieniu i ekspresji u Diltheya przeciwstawia dialektykę wyjaśnień i rozumienia, która jest procesem przebiegającym od wstępnego ………… sensu filozoficznego jako całości do pojmowania wspartego na wyjaśnianiu. Sens tekstu jest odniesieniem do świata możliwego poprzez nieostensyconą referencję tekstu. Rozumieć tekst to podążać za jego ruchem od sensu pierwotnego do referencji. Dialektyka rozumienia i wyjaśniania jest dialektyką wydarzenia (ereignis) się w sytuacji hermeneutycznej i jej znaczenia. Przestrzeń różnicy między zdarzeniami a znaczeniami to miejsce gry, ale nie pytań i odpowiedzi jak chciał Gadamer tylko wzajemnych odniesień, znaczonego i znaczącego (sensu i referencji), oraz dystansu i przyswojenia.

Przeżycie Gadamer wyprowadza z estetyki - podkreśla podmiotowość. Nie ma czystego podmiotu (Szlajermacher) osadzony jest w jakiejś wiedzy. Postulat interpretacyjny zaważył na jego karierze). Wdawał się w różne polemiki, szczególnie z Ricourem i Derridą, który uważał, że język to system różnic a nie tożsamości. Struktura badania nad plemionami, nad ich językami. Zachwycony poglądami Levistraussa - struktura języka, logos poprzedza tekst. Destrukcja prymatu. Wg Gadamera to mowa poprzedza język. Relacja między mowa a pismem. Tekstualność to substytut języka w radykalnej wersji paradygmatu lingwistycznego.

Nowy model: model perswazji tekstowej przeciwko staremu perswazji intencjonalnej. Gadamer nie zgadza się z Derridą. Niezdolność interpretowania tekstów sztuki. Hermeneutyka filozoficzna nie jest w stanie zinterpretować tekstów - czyli dzieło pozbawione autora. Aby zrozumieć tekst trzeba go przywrócić do sytuacji dialogicznej - wdać się w rozmowę z tekstem. Trudno zadać pytanie obrazowi, by ten mógł odpowiedzieć- sztuka abstrakcyjna. Musi być dialog - system pytań i odpowiedzi. Hermeneutyka filozoficzna pozostaje w internacjonalności - modelu perswazji intencjonalnej. Nie potrafi interpretować tekstów.

Pisanie = interpretacja z dzieła w tekst

Czytanie = interpretacja z dzieła w tekst

Levistrauss - strukturalistycznie bada antropologię.

Derrida - 7 tez tekstualnych Rolanda. Tekstualne pojęcie interpretacji przenosi punkt zainteresowań na tekst z dialogu).

1. Tekst nie może być traktowany jak określony przedmiot, dzieło jest konkretne i zajmuje określone miejsce, jest polem metodologicznym, które istnieje jako dyskurs a nie podmiot i może być aktywnością.

2. Aktywność tekstu jest niepowstrzymana - ciągła. Czytanie jest ciągłe, przekracza reguły racjonalności. Wykracza poza doxę. Jest dyskursem pisanym a nie mówionym. Jest paradoksalny, pokazuje za każdym razem coś innego.

3. Tekst do znaku. Syntaktycznie bez określeń przedmiotowych pole metodologiczne wymusza czytający. Tekst to logika gry skojarzeń, aktywności. Tekst jest strukturą mającą swoją teksturę pozbawioną centrum i ograniczeń. Nie ma ograniczeń. Jest otwartym polem.

4. Jest wieloraki, dlatego że pozwala osiągnąć wiele sensów, wynika z jego tekstury tekstu. Tekst jest tkaniną, która tworzy czytający teksturę tekstu to sieć pajęcza. Autor zginął w sieci, jedynie czytelnik tworzy intertekst.

5. W tekście dokonuje się odwrócenia nie jest odtworzeniem stanu rzeczy, ale zapisem dzieła. Dzieło pozwala czytać życie jak tekst.

6. Dzieło jest przedmiotem konsumpcji. Tekst znosi dystans między pisaniem a czytaniem w każdym akcie interpretacji. Z tekstem można grać w jakąś grę lub grać, jak na instrumencie.

7. Tekst jest przyjemnością konsumpcji tzn. przyjemność nie wynika z opisu zdarzeń życia autora tylko z tekstu. Jest przestrzenia społeczną, która pozostaje w stanie nienaruszalnym. Wew. a nie na zew. trzeba szukać znaczenia sensu.

Tekst.

- otwarty system znaków dopuszczający wiele znaczeń

- sieć wzajemnie krzyżujących się odniesień, dlatego oferuje wielość odczytań

- plurytyfikacyjny atopizm, tekst jest nieuchwytny a stanowi synonim aktywności, łańcuch znaczących możliwych powiązań, których nie można zerwać.

8. definicje:

- koło hermeneutyczne (koło filologiczne)

- figura opisująca hermeneutyczny sposób rozumienia i interpretacji tekstu. Zgodnie z tą figurą nie można zrozumieć całości bez zrozumienia szczegółu, a szczegół nie może być zrozumiany bez odwołania się do całości. Tak więc skuteczna interpretacja polega na ruchu kolistym - od całości do szczegółu i od szczegółu do całości. W takim rozumieniu figurę koła wprowadził do hermeneutyki Friedrich Schleiermacher.

Inaczej rozumie koło hermeneutyczne Martin Heidegger - według niego figura ta oznacza, że zanim interpretator podejmie się interpretacji tekstu posiada już jakieś wyobrażenie o nim, wynikające z jego wyobrażenia o świecie. Nie można rozpocząć procesu interpretacji od zera, nie da się rozumieć bez wcześniejszego rozumienia. Interpretacja jest więc procesem kolistym, ponieważ nie rozpoczyna się od punktu startowego, ale jest uwikłana we wcześniejsze doświadczenia i procesy interpretacyjne interpretatora.

Koło hermeneutyczne to: Rozumienie, przeżycie, ekspresja.

Przeżycie (teraz) - ekspresja (nie teraz/potem) - rozumienie (wtedy).

- opis mentalny i fizykalny

Szlajermacher -Problem opisu mentalnego. Opis fizykalny - stan rzeczywisty. Opis mentalny - stosunek podmiotu do stanu rzeczy. Postawa propozycjonalna. Własny stosunek do stanu rzeczy. Intencjonalność - interpretacja. Przekład opisu mentalnego na fizykalny. Odbiera podmiotowi absolutności. Zmienność sensów. Czy można dokonać takiego przekładu. Dotyczy statusu interpretacji wiedzy.

- postawa propozycjonalna

postawa propozycjonalna - ang. propositional attitude - ma dwa

znaczenia: szersze i węŜsze. W szerszym to: „stan umysłowy podlegający

semantycznej interpretacji lub inaczej stan intencjonalny”7; w znaczeniu węŜszym

moŜe być definiowany jako „nastawienie sądzeniowe, dla podkreślenia, Ŝe obiektem

stanu umysłowego jest sąd logiczny”.)

- interpretacja psychologiczna ( Schleiermacher))

Psychologiczno - techniczna - mowa odnosi się do postawy przedmiotu a nie do rzeczy o której mowa. Jest ona wyrazem indywidualnego myślenia i rozumienia. Trzeba „zrównać” się z autorem. Przez rekonstrukcję utworu interpretacja obejmuje to czego nie zrozumiał autor lepiej niż on sam zrozumiał.

Dwie metody interpretacji:

++Dywinacyjna - wczucie się w indywidualność autora.

Uniwersalizacja. Podstawą nie jest identyczna struktura różnych miejsc tekstu, tekst rozumiany jako znak (Meier), jest sam akt rozumienia. Hermeneutyka jest teorią sztuki rozumienia. Stanowi warunek wszelkiego rozumienia. Nie odnosi się tylko do tekstów ontycznych (Ast) obcojęzycznych (Wolff). Hermeneutyka odnosi się do wszelkich tekstów - w tym mówionych (rozmowa, poezja). Hermeneutyka miejsca przeciwstawia się Hermeneutyce rozumienia „Rozumiem wszystko, do momentu aż natrafię na sprzeczność Lu nonsens” - oświecenie. Szlajermacher: „Niczego nie rozumiem, niczego nie pojmuję, jak koniecznie i czego nie mogę skonstruować. A to co mogę konstruować to idealna ……………. Słowa. Przedmiot nie da się uzgodnić tzn. że tego przedmiotu nie rozumiemy.

++Psychologiczna - poznawcza.

Interpretację odczytuje się z pozycji ogólnej do autora, jako części interpretacji ze względu na przyjmowany punkt widzenia. Metod ahistoryczna. Wkład Szlajermachera w rozwój Hermeneutyki.

Teksty to manifestacja życia człowieka. Życie - biografia staje się zasadą Hermeneutyki, która redukuje proces rozumienia (pojęcie niezdefiniowane). „Radzę koniecznie wprawić się w interpretację znaczących rozmów”. „Ponieważ bezpośrednia obecność mówiącego. Żywy wyraz, który manifestuje zaangażowanie się w rozmowę całą swoją duchową istotę, sposób w jaki rozwija się. To myśli z całego jego życia to wszystko o wiele bardziej pociąga niż samotne rozpatrywanie jakiegoś wyizolowanego tekstu”. Należy jednostronnie d……….. krąg myśli rozumieć jako manifestujący się moment życia. Jako czym po…………….. - wyjaśnienia. I to właśnie strona w myśl autora była najczęściej zaniedbywana. Największy wkład - psychologiczny zakłada możliwość przeniesienia się w pozycje autora. Wewnętrzny pra…………..

- bycie w świecie

Egzystując Dasein zakreśla niejako horyzont na którym może pojawić się byt. Ściślej mówiąc, egzystując Dasein sprawia, że byt uobecnia się. W każdym momencie Dasein "odnajduje się" już wobec bytu czyli upraszczając jest-już-w-świecie. Wynika z tego, że Dasein i byt wewnątrz światowy (czyli po prostu rzeczywistość, która go otacza) nie są od siebie niezależne - są jedynie dwoma elementami struktury określanej przez Heideggera jako Bycie-w-świecie. Nie ma żadnego "obiektywnego" świata istniejącego bez Dasein i nie ma Dasein jako czystej formy bycia bez świata.

Podstawową cechą człowieka jest to, że jest tu i teraz - w czasie i przestrzeni.

Bycie w świecie - podstawa.

Momenty struktury:

1. Bycie-w.

Otwartość pokrywająca się z Troską (intencjonalność) - hermeneutyka.

2. W-Świecie.

Zamieszkiwanie, troskamy się o to, w czym jesteśmy.

3. Świat.

Ma świadomość - to znaczenie reakcja między wrzuceniem a projekcją.

- dekonstrukcja

Odnosi się do wielości możliwych interpretacji i odczytań tekstu i języka, w kontekście tego, co sam tekst i język podkreśla jako istotne, ale także tego, co pomija.

Derrida:

Idea dekonstrukcji 1966 USA Grupa krytyków z Yale próbowała zastosować dekonstrukcję, z której uczynili sens filozoficzny. W gramatologii jest zarys idei dekonstrukcji. Nazwa dekonstrukcja pochodzi z architektury, jest to odbudowanie z tego samego materiału, nie dodając nowego. Poststrukturalistyczna. Analiza struktury tekstu, pokazanie splotów znaczących aktywność. Dekonstrukcja jest nieograniczona, tekst okazuje się nieskończonym puzzlem. Aktywność dekonstrukcji polega na czytaniu , nie zakłada dialogu z tekstem. Przejście od przedmiotu do metody czytania. U podstaw leży martwy autor - miejsce autora zajmuje czytelnik. Potrzeba nie teorii znaków czyli potrzeba gramatologii. Znak nie jest pojęciem metodologiczny mnie uprzedmiatawia. Nie teoria znaków nie uprzedmiatawia czegokolwiek, znosi dualizm znaczącego i znaczonego. Nie mówi nic o znaczeniu. Celem Derridy jest zachowanie przyjęte od Heideggera. Dekonstrukcja metafizyki obecności = dekonstrukcja znaków.

- tekst (Barthes)

Bazuje na podstawowych pojęciach teoretycznych:

1. praktyki znaczące rozumiane jako:

- system oznaczający i zróżnicowany zgodnie z zasadą głoszące, że znaczenie formułuje się nie tylko w zależności od materii ale też od mnogości jaką wypowiada się przedmiot.

- praktyka - wedle zasady głoszącej, że znaczenie tworzy się w abstrakcji lecz w miarę przebiegu operacji do której przenika kontekst społeczny czyli intertekst i spór z innymi.

2. produktywność - nie tyle, że tekst jest wytworem ile, że dokonuje się pracę nad językiem. Autor produkuje gry słów a czytelnik nowe sceny zabawne, w rzeczywistości tylko tekst pracuje, nie konsument czy artysta.

3. sensoproduktywność - przeciwstawia znaczenia, w jej trakcie podmiot dezintegruje się wkraczając w obszar tekstu.

4. fenotekstu - werbalne zjawisko w formie wypowiedzi i badanie przez semiologię.

Genotekstu - odnosi się do sensu produktywności i dekonstrukcji podmiotu, oznacza wykroczenie poza znak ku logice poza.

5. intertekstualność - każdy tekst jest intertekstem bo występują w nim inne teksty. Tekst staje się polem redukcji języka, która polega na dekonstrukcji - rekonstrukcji przeplatających się tekstów.

Intertekstualność - co nadaje teorii tekstu wymiar społeczny.

1. . Tekst to gra różnic. To doprowadza do definicji tekstu. Obowiązują następujące pojęcia.

Praktyki znaczeniowe:

1. System oznaczający i rozróżniający zgodnie z zasadą, ze znaczenie tworzy się nie tylko w należności od materii, ale od mnogości jakim jest wypowiadający się podmiot, który wypowiada się zawsze pod okiem kogoś innego czym nie jest obiektywna.

2. Praktyki znane jako suma praktyk. Nie abstrakcji tworzy się znaczenie (Dessosire) lecz w trakcie czytania. Tekst jest polem metodologicznym - metody czytania tworzy sam podmiot. Interpretacja nie jest subiektywna produktywności. Tekst jest wytworem, ale też okazuje się w nim praca nad językiem. Autor produkuje gry słów, a czytelnik bawi się na nowe sposoby tymi grami, znaczenie należy do wszystkich, nie do autora. Tekst pracuje nieskończenie.

3. Sens produktywności - przeciwieństwo znaczenie - radykalne wytworzenie podmiot dezintegruje się i wkracza w świat tekstu - jest elementem aktywności tekstu.

4. Fenotekst - zjawisko werbalne w postaci wypowiedzi, które badanie jest przez semiologię. Genotekst - w nim dokonuje się dekonstrukcja podmiotu. Oznacza wykroczenie poza znak ku logice rozumienia.

5. Intertekstualność. Każdy tekst jest intertekstem, w każdym znajdują się inne teksty (aluzje, cytaty). Dekonstrukcja i konstrukcja na nowo - pole dekonstrukcji języka. Intertekstualność jest tym, co nadaje teorii tekstu wymiar społeczny.

9. Myśliciele:

- Luter ( prazasada interpretacji, jego wkład)

Reformacja - wystąpienie Lutra dało impuls do rozwoju technicznego hermeneutyki starożytnej. Powód dla którego Lutra wyklęto: Hermeneutyczna wojna z interpretacji Pisma Św..

Luter postuluje zaangażowanie czytelnika w sens dosłowny Pisma św., zaangażowanie zamiast wyjaśniania.

Cel - pozwolić zmieniać się przez tekst, rozumienie - żyć zgodnie z pismem.

Luter i jego następcy formułują:

- wszelkie szczegóły należy rozumieć na podstawie kontekstu i jednolitego sensu będącego celem całości.

SCOPUS - system, złożyć system wiedzy, dostosować mowę do odbiorcy, synonim tego co naukowe system-nauka.

W nowożytności wyznaczonej przez reformację dokonuje się:

1.uniwersalizacji hermeneutycznej dotyczącej przedmiotu i zakresu interpretacji tzn. dotyczącej następujących zabiegów

a) praktyczna umiejętność interpretacji

b) kanony, sztuka, teoria

c) uniwers h. - poboczna kompetencja powiększa zakres.

d) uniwers dokonuje się wtedy - ogólna teoria hermeneutyczna

e) teoria interpretacji doświadczeń

2. sekularyzacja - hermeneutyka odnosi się do księgi natury zamiast księgi św.

4. autonomizacja - racjonalizacja, autorytet rozumu zamiast Boga

5. uhistorycznienie - rozumna interpretacja, osądzone są zawsze w tradycji, która wyznacza ich reguły, otwiera na modyfikację, nie ma jednej hermeneutyki ponadczasowej.

- Chladenius (hermeneutyka filozoficzna chyba filologiczna?) Flacjus

Flacjus - stworzył sztukę krytyki, pierwsza teoria hermeneutyki, którą rozwijają Scopius, Clericus, Valesius. Flacius - postulat hermeneutyczny.

Dzięki metodycznemu postępowaniu według reguł osiągnąć można rozumienie powszechnie ważne. tj. obiektywne.

Reguły o których mowa obejmują:

- Uwzględnienie doświadczeń religijnego - kościół dostarczający wykładni Pisma na podstawie jego ustalonego już sensu.

- wymóg kompetencji gramatycznych - element rozumny.

- reguła autorska Flacjusa - wymóg kompozycji techniczno - psychiczny które umożliwiają interpretację poszczególnych miejsc tekstu na podstawie zamierzenia i kompozycji dzieła.

Meier, Chladenius - myśl: „pełne zrozumienie autora, nie jest tym samym, co pełne zrozumienie tekstu (znajomość filozofii jest pomocna w rozmówieniu dzieł) - nie”.

- Schleiermacher ( dwie interpretacje)

1. Uniwersalizacja - podstawa hermeneutyki nie jest już identyczna struktura różnych miejsc tekstu ani tekst ujęty jako znak odszyfrowywania. Hermeneutyka to teoria sztuki rozumienia, która warunkuje możliwość wszelkiego rozumienia. Hermeneutyka nie odnosi się jedynie do antyku (Ast), ani do tekstów obcojęzycznych (Wolf), lecz do wszelakich tekstów w tych mówionych.

2. Psychologizacja - teksty są manifestacją życia człowieka, życie to indywidualny los - biografia, stanowi ono zasadę hermeneutyczną, która reguluje proces rozumienia i interpretacji. Ujmuje wewnętrzny proces powstawania dzieła, moment syntezy tego co teoretyczne i praktyczne, której poszukiwania w estetyce geniuszu wyrosłej po krytyce władzy sądzenia Kautch.

Hermeneutyka Schleiermachera obejmuje logos ale też patos.

Dialektyka dwie części:

- transcedentalna - metafizyka, warunki możliwości wiedzy czyli warunki zgodności między myśleniem a bytem.

- formalno - techniczna - logika, analiza wiedzy w dynamicznym procesie jej powstawania. Jest dialektyką.

Dialog.

a) Podmiot

- Wypadkowa funkcji

* Organiczna - dominuje w percepcji - człony skrajne, pomieszane

* intelektualna - w czystym myśleniu (logiczna) - człony skrajne, pomieszane

b) Przedmiot

c) Podmiot

Wiedza pomiędzy funkcjami, nie ma czystego podmiotu, podmiot to też postrzeganie. Pomiędzy nimi język. Poznanie rodzi się w języku. Mowa to jedność pojęcia i obrazu. Język unifikuje filozofię, interpretację i empiryzm. Każdy wyraz językowy jest wyrazem myśli. Język, mowa to przedmiot hermeneutyki. Ten konkretny podmiot jest reprezentowany przez język i mowę. Podmiot jest zawsze przedmiotem dla innego przedmiotu. Spór dotyczy jak rozumiemy przedmiotu (seus). Przedmiotem sporu jest znaczenie, poznanie (dialektyka), dokonuje się pomiędzy biegunami.

Hermeneutyka Schleiermachera obejmuje nie tylko logos ale także patos.

Dwa typy interpretacji:

- gramatyczna - poszukuje istotnej jedności słowa lub „ogólnej sfery znaczenia” - ducha epoki. Ale jedność ta pojmowana jest jako idealna nieskończoność którą zaprezentować może nieskończona suma jego modyfikacji. Jej zadaniem odwzorowanie i rekonstrukcja … jedności znaczeniowej słowa.

- Psychologiczno - techniczna - mowa odnosi się do postawy przedmiotu a nie do rzeczy o której mowa. Jest ona wyrazem indywidualnego myślenia i rozumienia. Trzeba „zrównać” się z autorem. Przez rekonstrukcję utworu interpretacja obejmuje to czego nie zrozumiał autor lepiej niż on sam zrozumiał.

- Diltheya ( metodologiczny charakter hermeneutyki, hermeneutyka a metodologia)

Chce sformułować logikę o duchu. Empiryzm genetyczny - sensualizm. Empiryzm metodologiczny - empiria jest narzędziem weryfikacji twierdzeń. Indukcjonizm - od szczegółów do ogółu.

Dilthey przeciwstawia się indukcji. Zajmuje się postawą propozycjonalną. Rozumienie jest niezależne od opisu fizykalnego.

Ditltheyowi w rozwiązaniu problemu pomogła retoryka.

Humanistyka dotyczy tego co historycznie zmienne. Rozumienie nigdy nie jest takie samo.

- historyczna zmienność

- kontekst - sens uzasadnienia i odkrycia, trzeba go uwzględnić

- wyrażalność

- językowość - sensy humanistyczne mają charakter językowy.

Dilthey zastosował starożytny system hermeneutyki.

a) życie

- LOGOS, postawa utożsamiana z intelektem, emocje, wola

- PATOS - emocje, wymiar estetyczny, emocje oceniające intelekt.

- ETOS - filozofia, zniewalająca postawa wolicjonalna, chęć poznawania.

b) czas

- ekstazy czasu, przeszłość, poznać można to co minione, sens ma tyko historia.

- teraźniejszość - doznanie - źródło wartości.

- przyszłość - zrób to, projekcja możliwości.

c) obiektywizacja

- eksterioryzacja ducha (uzewnętrznienie), ma charakter intersubiektywny, rozumienie - obiekt sensu, eksterior ducha to obiektywizacja.

- przeżycie - hermeneutyczna wersja empiryzmu, przeżycie - refleksja nad doświadczeniem.

- ekspresja - artykulacja, antycypacja sensu.

- Heidegger ( ontohermeneutyka, na poziomie ontologicznym, rozumienie, wykładnia, wypowiedź - 3 funkcje)

zadania hermeneutyki
1) interpretowaniem - tj. metodologiczny sens fenomenologicznej deskrypcji (opisu). Heidegger odrzuca możliwość JA transcendentalnego - nie ma czystej świadomości , zatem nie może być też opisu przepływu czystej świadomości. Opisowi przeciwstawia zatem interpretację jako narzędzie. Opis nie ma się wspierać na żadnych założeniach - Heidegger mówi, że to niemożliwe. Husserl - jego teoria jest bez założeniowa. Heidegger mówi ze muszą być jakieś założenia.
2) Ontohermeneutyką - hermeneutyka ontologiczna - hermeneutyka faktyczności; podaje warunki możliwości badania ontologii nad bytem odmiennym od Dasein . Ontohermeneutyka podaje warunki możliwości opisu fizykalnego w tym sensie dotyczy struktur egzystencjalnych - opis mentalny warunkujący fizykalny.
3) Analityką egzystencjalną - analiza egzystencji, sposobu bycia Dasein; te sposoby mają warunkować opis fizykalny.

- Gadamer ( fuzja horyzontów, język, logika pytań i odpowiedzi)

Rozumienie - modyfikacja wiedzy cnoty moralnej która jest dana przez to, że w rozumieniu nie idzie o mnie samego tylko o innego. Rozumienie jest odmianą sądu moralnego. Rozumieć jakieś pytania to stosować je, a rozumieć jakieś poglądy to rozumieć go jako odpowiedź na pewne pytania. Jeśli więc popularyzacja osiągnięć służyć ma ich aprobacie przez opinię publiczną to nauka musi wystawić się na ocenę moralną własnych motywów i na pytania. Bez tej oceny nauka traci jakikolwiek sens.

Również humanistyka podlega tym samym kryteriom co przyrodoznawstwo. Celem humanistyki jest kształcenie, polega ono na nadawaniu postaci kształtu to co rozwija się naturalnie, na kształtowaniu stadnej i gadatliwej natury człowieka. Kształcenie jest prawdziwie humanistyczne, kiedy wyrasta z tego co wspólnotowe, czyli z rozmowy i rozumienia. A wszystko co ze wspólnej natury nie wynika, nie zasługuje na uwagę. Bo jeśli o czymś nie można rozmawiać albo zrozumieć, to staje się zrozumiałe, że nie ma o czym mówić. A to jest wersja, że nie ma bytu tam gdzie załamuje się słowo.

Hermeneutyka podlega ocenie, opinii publicznej z tą różnicą, że sama tę opinię kształtuje. Podlega więc ocenie wedle kryterium, które sama wyprowadza z opinii publicznej.

Kryterium tym jest rozumiejąca rozmowa, która należy do ludzkiej natury i podpada pod rozsądek (rozumność praktyczną).

Dosłownie cnota roztropnego namysłu, która stoi w parze z rozumieniem - pojętność.

Rozumienie wiąże się z oceną tego co wspólne czyli z etosem (etyką), która przenika wszystkie przedmioty rozsądku tj. jednostkę, rodzinę, państwo.

Rozumienie jest kryterium sensowności mowy. Mowa nie jest sensowna gdy wola mówcy nie spotka się z wolą odbiorcy.

Rozumienie to jedność nadawcy i odbiorcy, która gwarantuje respektowanie wspólnych wartości. Stanowi istotę doświadczenia, hermeneutycznego, które w sytuacji komunikacyjnej wyklucza techniki manipulacyjne, które przeczą woli porozumienia i jako nieetyczne tracą sens.

Sytuacja komunikacyjna i wspierająca ją sytuacja hermeneutyczna, przywołują kategorię sumienia, która uniemożliwia manipulację i nadaje jasność wypowiedzi.

Sumienie wiąże się z dyscypliną nazwaną sumiennością, która zastępuje metodę.

- Ricoeura ( wyjaśnianie a rozumienie , tekst - hermeneutyka tekstualna)

Tekst u Ricoeura nie jest zubożoną postacią mowy, co podważa relacje między językiem a światem. Semantyczna autonomia tekstu, która uniezależnia go od intencji odautorskich, powoduje, że świat teksu… Tekst jest mechanizmem o którego działanie nie pytać a wyjaśniać. Wyjaśnianie służy obiektywizacji tekstu. Obejmuje wszystkie jego poziomy. Zdaniem Ricoeura rozumienie wpadło na kolejne psychologizmy. Dlatego rozumieniu i ekspresji u Diltheya przeciwstawia dialektykę wyjaśnień i rozumienia, która jest procesem przebiegającym od wstępnego ………… sensu filozoficznego jako całości do pojmowania wspartego na wyjaśnianiu. Sens tekstu jest odniesieniem do świata możliwego poprzez nieostensyconą referencję tekstu. Rozumieć tekst to podążać za jego ruchem od sensu pierwotnego do referencji. Dialektyka rozumienia i wyjaśniania jest dialektyką wydarzenia (ereignis) się w sytuacji hermeneutycznej i jej znaczenia. Przestrzeń różnicy między zdarzeniami a znaczeniami to miejsce gry, ale nie pytań i odpowiedzi jak chciał Gadamer tylko wzajemnych odniesień, znaczonego i znaczącego (sensu i referencji), oraz dystansu i przyswojenia.

---