IDEAŁ I CELE WYCHOWANIA => teologia pedagogiczna
1. Świadomość celu działania - Możemy określić - środki, metody, motywacje + PLAN - przemyślane działanie - a) Pozwala planować, b) Racjonalna organizacja działań, c) Jest warunkiem koordynacji zadań i środków objętych działaniem d) Pozwala na bieżąco, e) dokonywać odpowiednich korekt, f) Umożliwia racjonalną kontrolę i ocenę 2. Cele wychowania: a) Definicja => stan rzeczy który chcemy osiągnąć przez zabiegi wychowawcze; jest postulowana zmiana: zachowań + struktury społecznej (MUSZYŃSKI - pożądane wyniki wychowania), b) Nie tylko zmiany osobowości ale również pewne stosunki wychowawcze zmiany struktury społecznej; również atmosfery (funkcjo-nowania) w instytucji wychowawczej 3. Skąd biorą się cele wychowania: a) Ustrój polityczny państwa, b) Sytuacja ekonomiczna i gospodarcza, c) Religia, d) Kultura + tradycja + obyczaje, e) Czynniki perspektywiczne, f) Ideologie, g) System wartości dominujących w danym społeczeństwie. POLAK => pracowitość na minus; narzekający; pesymista; brak kultury picia. 4. Ideał wychowania - konstrukcja teoretyczna: a) Pewna wizja, b) Drogowskaz, c) Sposób zapisania celów wychowania, d) IDEAŁ WYCHOWANIA = CELE WYCHOWANIA. 5. Wzór osobowy: A Realny, konkretny przykład ideału wychowania np.: Roland Zawisza Czarny, B Opis sporządzony za pomocą dowolnych środków wyrazu jak np.: opowiadanie, biografia, film, dotyczący konkretnego człowieka jego osobowości oraz postępowania i dokonań: a) Nie musi być pełny opis, b) Nie koniecznie akceptowany, c) Osoba autentyczna lub nie (żyjąca lub nie), d) Ideał za pomocą różnych wzorów, e) Stanowi środek wychowawczy. CELE WYCHOWANIA - obejmują najrozmaitsze dyspozycje i cechy osobowościowe jakie pragniemy przyswoić wychowankowi lub pewien zestaw harmonijnie zintegrowanych ze sobą takich celów dający w sumie opis dojrzałej osobowości człowieka nazywa-my: IDEAŁEM WYCHOWANIA. 6.Zestawienie: IDEAŁ => Ideał służy do tego aby wyprowadzać z niego na drodze myślowej konkretne cele i zadania wychowania, jest przeznaczony dla wychowawcy, Ideał przemawia do intelektu wychowawcy i informuje go o tym jakie dyspozycje powinien rozwijać w wychowanku, Ideał tylko jeden w danym systemie, Ideał istnieje mimo aprobaty lub dezaprobaty ze strony społeczeństwa. WZÓR: Wzór dostarcza nam konkretnego materiału do naśladowania, Wzór jest tym czym dysponuje wychowawca podsuwając go do naśladowania wychowankowi, Przemawia do wyobraźni wychowanka i mobilizuje go do działania, W toku realizacji ideału można znaleźć liczne wzory, Wzory osobowe funkcjonują w oparciu o społeczna aprobatę. 7. Ideał Wychowania :Procedura sprowadzenia celów naczelnych do szczegółowych: Ideał wychowania => /analiza merytoryczna/ => Naczelne cele wychowania => /analiza przez zastosowanie kryterium psycholo-gicznego/ =>Cele kierunkowe (rodzaj dyspozycji osobowościowych)=> /analiza przez zastosowanie kryterium rozwo-jowego / =>Cele etapowe (standardy rozwojowe) =>/ analiza przez zastosowanie kryterium praktyczno - wychowawczego / => Cele operacyjne / przekładanie na konkretne operacje, zadania i działania .(rodzaje aktywności które dadzą osiągnięcie celu etapowego). MORALNOŚĆ =>Ważna motywacja z psychologii, ponieważ oddziałuje cały czas, pobudza do działania i zmierzania do celu 1. Motyw - ogólnie: a) Ukierun-kowują aktywność człowieka do osiągnięcia celu a celowość wiąże się z motywem, b) Może być wynikiem własnych zainteresowań lub być wynikiem działania zewnętrznego, c) Ważne są elementy uczuciowe i intelektualne, d) SOŚNICKI - rozdział III Motywy (pobudza org.do działania w celu zaspokojenia potrzeb) 2. Motyw - z punktu widzenia pedagogiki: a) Ważne to co możemy zmienić, b) Ważna jest wiedza o uczuciach, wartościach, motywacjach c) Może być uświadomiony lub nieuświadomiony (np.: działanie pod przymusem). Teorie powstania moty-wacji - 3 koncepcje starożytne. Teoria Intelektualistyczna: a) Sięga Sokratesa b) Motyw naszego działania jest nasza wiedzą o celach i rezultatach działania. Teoria Hedonistyczna: a)Pochodna Sokratesa, b) Mądrość daje człowiekowi szczęście, gdyż wiedza nadaje właściwy kierunek postępowaniu człowieka i czyni go radosnym i szczęśliwym, c) Aristoppos - uznał przyjemność za najwyższe i jedyne dobro stąd dążenie do przyjemności określa się terminem „HEDONIZM” za właściwy motyw postępowania uważa się przyjemność. Teoria Instynktu i Popędu: a) Instynkt określa tendencje do działania, które jest reakcją organizmu na pewien bodziec. Reakcje te są mechaniczne i wrodzone oraz stanowią podstawę różnych uczuć, b) Szukano więc podstawowych instynktów, z których mogłoby się rozwijać nasze życie psychologiczne oraz źródła motywacji. Freud - instynkt płciowy, Adrer - instynkt zaznaczenia się, Boret - instynkt walki, McDugall - 12 instynktów podstawowych: -ucieczki, -odrazy -ciekawości -walki, -samoponiżania -samoobrony -rodzicielski -rozmnażania -głodu -posiadania -twórczy -stadny. 4. Uczucie wyższe i niższe: NIŻSZE - wrażenia zmysłowe wzrokowe, słuchowe, dotykowe, bólu ), WYŻSZE - opierają się na wyobra-żeniach, pojęciach, sądach; zależnie od ich podstawy a) u. osobiste - przedstawienia i sądy odnoszone do osoby doznającego, b) u. społeczne - jednostki do innych ludzi, zbiorowości, c) u. moralne - jednostki do innych jednostek, d) u. estetyczne - sądy i przedstawienia obejmujące wielorakość elementów i pozytywne odczucie piękna, e) u. intelektualne - mające za podstawę możność lub niemożność wydawania sądu. UCZUCIA :
a) osobisty stosunek do sytuacji lub osoby (osobisty lub emocjonalny), b) pozytywne lub negatywne, c) nastroje - unikać, d) afekty - krótkotrwałe ale unikać, e) wzruszenia - kultywować i wywoływać. 5. Wartość - centralne pojęcia motywacji => WARTOŚĆ - Przedmiot aspiracji tj. przedmiot dążenia. 3 Teorie powstawania wartości: Obiektywistyczna: a) Wchodzi w skład przedmiotu, b) Jest obiektywną cechą przedmiotu, c) Podlega nasze niezależnej ocenie (cecha aksjologiczna), d) Poznajemy przez intuicje (niezależne cechy przedmiotu), e) Ma charakter niezależny od naszych poglądów. Subiektywistyczna =>Pewna wartość którą my nadajemy przedmiotowi w zależności od potrzeb, woli, uczuć. Socjologiczna: a) Próba pełnienia powyższych wartości (szuka cech wspólnych), b) Jest wynikiem życia społecznego (to co się wytwarza między ludzmi - elementy które łączą jednostki w całość społeczną), c) Wspólne wartości dla całej społeczności: -tolerancja -miłość -życzliwość -honor - poszanowanie - bliźniego -dobroć -wolność -równość -braterstwo. 6. Norma - definicja (wg. Suchodolskiego): a) Ustalona, ogólnie przyjęta zasada, reguła, przepis, wzór, b) W etyce zasada postępowania, dyrektywa wyznaczająca obowiązek określonego zachowania się w danej sytuacji przez odwołanie się do ocen i wartości moralnych. Moralność - wg. Słownika Języka Polskiego: a) Zespół dominujących w danej epoce historycznej i środowisku (społeczeństwie, klasie, grupie społecznej) ocen norm i zasad określających zakres poglądów i zachowań uważanych w tej grupie za właściwe. b) Postępowanie według tych norm. Moralność - wg. Muszyńskiego: a) Ogół powszechnie obowiązujących w społe-czeństwie norm i wzorów zachowania, b) W odniesieniu do czynów, które mogą być rozpatrywane jako ZŁE lub DOBRE. Moralność - wg. Suchodolskiego: a) Cechy osobowości, które tworzą jednostkę zdolna do harmonijnego współżycia z innymi ludźmi, do postępowania mającego na względzie dobro innych oraz ogólny pożytek b) Aktywne doskonalenie stosunków współżycia w społeczeństwie w obrębie osobowości człowieka. MORALNOŚĆ - jedna z form świadomości społecznej obejmująca: a) Ogół uznawanych w danej epoce historycznej w danym społeczeństwie zachowań, b) Normy określające ludzkie powinności, c) Wzory i ideały regulujące postępowanie jednostek i grup społe-cznych względem siebie, d) Całokształt wyobrażeń i przekonań dotyczących tego co dobre i złe oraz poglądów uzasadniających te przekonania i opartych na nich postaw e) Nie skodyfikowana ale jej elementy sa skodyfikowane np.: Dekalog (prawidła) ale to nie moralność lecz „KODEKS”. 1. Analiza aspektów (nurtów) moralności - wg. M.Ossowskiej => nurty moralności z czasów filozofii greckiej - epikureizm czyli szczęście = brak cierpienia, uniezależnienie się od wpływów zew. nurt felicytologiczny - uniezależnienie się od wpływów zew. uwolnienie się od cierpienia, niezależność od świata materialnego, nic nie okazujemy i nic nie żądamy - jak osiągnąć własne szczęście nurt perfekcjonistyczny - dążenie do doskonałości, im bliżej wzorca, tym jest to bardziej moralne, akceptowane nurt posłuszeństwa - posłuszeństwo wobec autorytetów, podporządkowanie, zacho-wanie jest bardziej moralne, gdy się bardziej podporządkujemy. nurt społeczny - określa bezkolizyjne, higieniczne warunki życia w społe-czeństwie, uwzględniający dobro drugiego człowieka, wszystko dla społeczeństwa. 2. Artykuł Tatarkiewicza - dwa rodzaje szczęścia: a) Obiektywne - np.: wygrać na uczelni, b) Subiektywne - np.: stan radości czy upojenia 3.Cechy charakterystyczne rozwoju moralnego =>Pojęcia rozwoju moralnego - jest stopniowym wzrasta-niem w społeczeństwie, funkcjonujący system wartości, system ten składa się z norm i wzorców postępowania. Rozwój moralny obejmuje - sferę uczuć i moty-wacji, w mniejszym stopniu wiedzę i umiejętności, zahamowanie i zakłócenia są trudne do obserwacji - brak możliwości reakcji. Poszczególne fazy rozwoju nie muszą następować po sobie, najważniejszą prawidłowością rozwoju jest - „ od heteronomii do autonomii”, - czyli stopniowe uwewnętrznienie - interiory-zacja norm moralnych. Anomia moralna - amoralizm dziecięcy. Heteronomia moralna - bezkrytyczne podporząd-kowanie się normom, wartościom a) Egocentryzm - unikanie kary, osobiste korzyści, b) Konformizm - bezkrytyczne podporządkowanie się normom, wartością. Socjonomia moralna - a) Moralność partykularystyczna - grupa ma zawsze racje, b) Konwencjonalizm moralny - ocena w grupie. Autonomia moralna: a) Pryncypializm - jakaś wartość przewo-dząca. b) Racjonalizm - ocena rozumowa. Idealizm moralny. wg.PIAGET'a Anomia moralna - do 2 r.z.(nie wie co jest dobre a co złe) a) stadium egocentryzmu - postępowanie tak aby zadowolić rodziców i zdobyć korzyść (dobre to co dla niego jest dobre); Heteronomia moralna - normy narzucone z zew. i przestrzeganie ich ze względu na nagrodę i karę . realizm moralny - dziecko uważa ze bardziej naganne moralnie jest takie zachowanie które powoduje większa szkodę materialna, nawet jeśli u podstaw leża dobre intencje. konwencjonalizm moralny - postępo-wanie moralne uznawane przez grupę rówieśniczą, dzieci musza być pod nadzorem rodziców, nie tolerują odmienności, inności internalizacja norm - (Socjonomia moralna) - normy zaczynają być traktowane jako własne, dziecko uniezależnienie się od kar i nagród pryncypializm moralny - wiąże się z rygoryzmem, dzieci żywią przekonanie że normy musza być zawsze i wszędzie przestrzegane ale na zasadzie “ja nie ale oni tak” dzieci nie wybaczają w tym okresie; autonomia moralna - uwewnętrznienie norm i wartości, własny system wartości konformizm moralny. Mechanizmy socjalizacyjne => prawidłowości naturalne, które wykorzys-tywane są do planowania procesów wychowania: 1. Mechanizm kontroli społecznej =>środowisko reaguje w jakiś sposób na nasze zachowanie, te zacho-wania są identyczne (spontaniczne), dowiadujemy się w jaki sposób środowisko odbiera nasze zachowanie. W środowisku występują pewne wzorce zachowania.2. Rodzaje sytuacji specyficznych: mała i duża grupa: a) w małej grupie - mechanizm kontroli działa sprawnej, pełna identyfikacja, obecność bliskiej osoby wystarczy by dziecko się lepiej zachowywało. b) w tłumie - te same osoby zachowują się inaczej, nie ma identyfikacji, jest anonimowość, panuje bezkarność, kontrolą społeczną zajmuje się opina publiczna. 3. Mechanizm wpływu osób znaczących czyli pod jakimś względem osoba ta stanowi wzór osobowy, jest atrakcyjna, szanujemy ją (kolega, nauczyciel), wtedy zachowujemy się zgodnie z jej oczekiwaniami. Modelowanie (wzorowanie) - przejmowanie poglądów, gestów, stylu ubierania się itp. 4. Mechanizm wzmacniania zewnętrznego => przyswajane normy, wzory, każda następna norma, będzie współdziałać z posiadanymi już normami bez sprzecz-ności. Normy przyswajane muszą pozostawać w zgodności. Normy moralne wg. Marii Osowskiej: a) Normy moralne w obronie naszego biologicznego istnienia ( nie zabijaj, aborcja, eutanazja, wojna, wyrok śmierci. b) Normy moralne w obronie niezależności, c) Normy moralne służące potrzebie zaufania, d) Normy moralne wobec konfliktów społecznych, d) Normy moralne strzegące sprawiedliwości. Tolerancja - akceptacja innych poglądów, zachowań, nie prześladowanie innych za opinię. WYCHOWANIE ESTETYCZNE => Związane z aktywnością emocjonalną, która dominuje + wpływ aktywności intelektualnej. 1.Dlaczego szukamy kontaktu ze sztuka => wiele powodów: a) Potrzeba wewnętrzna, b) Moda, nuda, relaks => ROZRYWKA, c) Zaintereso-wania (hobby), d) Chęć sprawdzenia siebie - sami tworzymy sztukę, e) Wrażenia - emocje (silne), f) Wyzwanie (trudności) - własny rozwój, g) Katotropizm - estetyczna potrzeba odczuwania piękna.2. Stuka => Wartości estetyczne, intelektualne, moralne, Związana z pięknem, Nie zawsze piękna, Subiekt-tywna, Obecnie szokuje, Kontakt masowy i powszechny, Coraz więcej dziedzin, XIX w. Dynamiczny rozwój muzeów, bibliotek, Coraz bardziej skomplikowane role: religijne, patriotyczne, ideologie. Piękno: Stanowi inspiracje, Pojęcie szersze, Pewien kanon, Postrzegana naszymi zmysłami, Odczuwane indywidualnie, Związane z wartościami intelektualnymi, Wyzwala pozytywne zachowanie, emocje, Piękne zachowanie - wartości moralne. 3. Społeczne funkcje sztuki (wg.Ireny Wojnar pod. redakcja Suchodolskiego) a) Uwznioślenie życia - podniesienie rangi ja w stosunku do sztuki b) Udział w tworzeniu sztuki, środowiska (material-nego) c)Sztuka jako namiastka życia. 4. Dziedziny wychowania: a) Intelektualne (umysłowe), b) Estetyczne, c) Fizyczne, d) Moralne. 5) Sztuka a Moralność: a) Sztuka wzbogaca wnętrze człowieka co ma wpływ na społeczeństwo, b) „Sztuka łagodzi obyczaje” - niesie przesłania moralne, 6. Sztuka tworzy materialne środowisko: a) Architektura - pomniki (spełniają pewna rolę), b) Sztuka użytkowa - kulinarna, sprzęt użytkowy, c) Sztuka Kochania. 7. Namiastka sztuki: a) Uzupełnieniem życia jest sztuka, b) norma ucieczki od rzeczywistości, c) Fikcja staje się dla nas rzeczywistością. 8.Funkcje społeczne sztuki wg. GOŁASZEW-SKIEJ: Komunikatywna - artysta przekazuje różne treści, Poznawcza - dostarcza wiedzy o rzeczywistości, Wychowawcza - element emocjonalny, przez pobudzenie wyobraźni, oraz zaangażowanie uczuciowe, Integracyjna - wspólne dobro ludzkości, Ideologiczna - przekazuje określone postawy i ideologie, Adaptacyjna - rozszerza doświadczenia, ułatwia rozumienie tendencji społecznych, Terapeutyczna - w medycynie jako terapia, wzbudzenie zainteresowań estetycznych, wpływa na system nerwowy, Przełamywanie stereotypów - ukazuje, iż rzeczywistości kryje w sobie możliwości. 9. Formy sztuki: Obiekty, Pisemna forma, Muzea, Biblioteki, Teatr, Kino, Wystawy, itp.10. Wychowanie estetyczne =>proces formowania estetyki kulturalnej człowieka, wyrabianie jego wrażliwości na wartości sztuki, kształtowanie umiejętności oceniania i rozumienia zjawisk estetycz-nych, a także proces kształtujący osobowość człowieka w zakresie moralnym i intelektualnym. 11. Wychowanie estetyczne realizowane jest na: Historii - analiza historii uczy treści tworzących kulturę / patriotyzm, Muzyka, plastyka - uwrażliwienie na piękno, sztukę, Organizowanie wycieczek - muzeum, itp., Wychowawca klasy realizuje je przez wychowanie klasy, J.polski - literatura, poezja, wiersze, umiejętność sprawnego mówienia, teatrzyki, scenki, występy teatralne, Biologia - np. higiena własnego ciała i życia, uwrażliwienie na piękno przyrody, Geografia - wiedza o atrakcyjnych miejscach, uwrażliwienie na piękno przyrody.12. Cele wychowania moral-nego - my jesteśmy odpowiedzialni za wychowanie, nie tylko za sprawność czy sport, ale za treści danego przedmiotu. 1. Metoda wychowania: a) świadomy i konsekwentnie stosowany układ czynności i środków sprawczych w osiąganiu celów wychowawczych. b) Droga postępowania, świadomego w celu osiągnięcia zmian w osobowości wychowanka. c) Systema-tycznie stosowana w długim okresie czasu, przemyślana (wnioski) c) przypadkowa sytuacja nie jest metodą ale należy ją dobrze wykorzystać. 2. Wg KONA-RZEWSKIEGO - to sposób kontakto-wania się: a) metoda oddziaływania indywidualnego, b) metoda oddziaływań grupowych. 3. Wg MUSZYŃSKIEGO: a) każdy wyodrębniony sposób postępowania wychowawcy, b) wywie-raniu określonego wpływu na aktywność wychowanka, c) dokonywanie zmian w obrębie układu kar i nagród w danej sytuacji wychowawczej. d) metody wpływu osobistego i społecznego, e) meto-dy organizacji środowiska. Karanie - wzmacnianie negatywne ( -), Nagradzanie - wzmacnianie pozytywne (+) a) w praktyce powinniśmy stosować więcej kar niż nagród. b) im więcej nagród, tym mniej kar c) nie powinniśmy się bać nagradzać, bądźmy ostrożni w karaniu. d) siła kary / nagrody - zależy do autorytetu, atmosfery e) kary mogą być: fizyczne, cielesne, naturalne. 4. Trzy poziomy wychowania: Poziom heteronomiczny - wychowawca wykonuje sam wszelkich modyfikacji sytuacjach wychowawczych, bez świado-mego udziału wychowanków. Wprowadza różnego rodzaju zadania i utrudnienia, które wychowanek odbiera jako pochodzące z zewnątrz., Poziom partnerski - polega na współpracy i porozumiewaniu między wychowawcą, a wychowankiem w zakresie wprowa-dzonych do sytuacji utrudnień oraz stosowanych wymagań. Poziom autonomiczny - wychowanek nie tylko akceptuje cele wychowania, ale chce i umie sam wprowadzać do własnych sytuacji życiowych takie utrudnienia i wymagania, przez które cele te może sam osiągnąć. 5. Zastosowanie metody wychowawczej: Zmiana aktywności wychowanka!, *Aktywność - stan napięcia emocjonalnego: a) Jest nastawiona na osiąganie nagród / unikanie kar, b) Dąży do max nagród / min kar c) Tendencje do powtarzania zachowań, które kiedyś były nagradzane i odwrotnie ( karane), unikanie pewnych działań, zachowań. d) Pod wpływem działania systemu kar i nagród jednostka powtarza tylko pewne zachowania. e) Nie ma możliwości modyfikacji zachowania człowieka bez przeszkód, zaspokajającego swoje potrzeby i motywy.ZACHĘTY - aprobata, pochwała, nagroda, KARA - naturalna, sugestie, ograniczenie uprawnień wychowanka. Metody wychowania: 1. wpływu osobistego (autorytet, prestiż wychowawcy): - sugestia - danie pomysłu, - perwersja - odwodzenie od zachowania, - działania przykładem własnym, - wyrażanie aprobaty / dezaprobaty/. 2. wpływu sytuacyjnego ( władza wychowawcy ): - nagradzanie i karanie wychowanków, - instruowanie - przekazywanie informacji, wiedzy o danym zachowaniu, - organizowanie doświadczeń wychowawcy, - antycypacja następnych zachowań, - przydzielanie funkcji i ról- ćwiczenia. 3. wpływu społecznego: - modyfikacja celów zespołu, - kształtowanie norm postępo-wania w zespole - negocjacje, ustalenia, - partnerskie przekształcenie struktury wewnętrznej zespołu, - nadanie właś-ciwego kierunku działania kontroli społecznej 4. metody kierowania samowychowaniem wychowanka. 7.Procedura stosowania każdej metody wychowania: a) Wychowanek zaspokaja własne motywy - wykładnia nagród i kar odpowiada wychowankowi b) Podmiot zakłóca ten układ, wywołuje w wychowanku stan napięcia - zmniejszenie nagrody / wprowadza więcej kar c) Pod-miot przedstawia wychowankowi określone wymagania - warunkują przywrócenie sytuacji odpowiadającej wychowankowi, d) Podmiot manipuluje różnymi elementami sytuacji - aby wychowanek podjął pożądaną wycho-wawczo aktywność. 8.Okoliczności stosowania metody, mogą prowadzić do nie skuteczności => metoda się nie sprawdziła: a) Złe rozpoznanie potrzeb wychowanka, b) Zle dobrana metoda, c) Wychowanek jest nieaktywny, nie zainteresowany (brak współpracy), d) Przesada - przewaga nagród nad karami, e) Brak odczytu, co jest dla wychowanka nagrodą, a co karą f ) Wychowawca nie dysponuje realnymi możliwościami przekształcenia sytuacji wychowanka. g) Reakcje emocjonalne - mogą zmienić dobre intencje / nagradzanie przed klasą/, wyzywanie od kujonów, podlizuchów itp. Operując nagrodą lub karą wychowawca może wyzwolić w wychowanku dodatnie motywacje lub reakcje emocjonalne, które zmieniają w niepożądanym kierunku cały działający w danej sytuacji układ nagród i kar. Wychowawca w skutek mylnego rozeznania w możliwościach lub pragnie-niach ucznia może reagować na podejmo-wane przez tego ostatniego próby konstruktywnej aktywności tak, że wywoła osłabienie tendencji do powracania do nich w przyszłości 8. Sytuacja Wychowawcza, Podmiot (nauczyciel) Wychowanek (uczeń), różnorodne relacje. WYCHOWANIE SEKSUALNE =>Dziedzina szczegółowa wychowania moralnego, Pierwsze skojarzenie - fizyczne (dlatego zle odbierane), EROTYZM - akcent uczuciowy i emocjonalny (np.: kamasutra), SEX - aspekt fizyczny (fizjologia i biologia). Jeśli dziecko odbiera dobre wychowanie moralne to nie potrzebuje wychowania seksualnego (z reguły); bo dziecko zna i wie jak pełnić rolę chłopca, dziewczynki, mężczyzny, kobiety, męża, żony, ojca, matki. 1. Erotyzm: a) Na podłożu seksualnym - dotyczy jednak sfery psychicznych przeżyć człowieka b) Wszystko co dotyczy ludzkich przeżyć i zachowań związanych z płcią a nie odnosi się bezpośrednio do czynności czysto fizycznych/fizjologicznych c) Więzi uczuciowe + fascynacja płcią partnera + osobiste przeżywanie szczęścia. 2. Seksualizm=> Pojęcie wąskie - ogranicza się do zjawisk fizjologicznych. 3. Wychowanie seksualne: a) To normy etyczne + kształtowanie postaw + uczenie umiejętności wartościowania postaw i zachowań etycznych dotyczących seksualizmu człowieka, b) Ogół oddziaływań i wpływów zmierzających do ukształtowania u dzieci i młodzieży postawy: szacunku i zrozumienia wobec przedstawicieli płci odmiennej, uczuć wzajemnych jako warunku wytwarzania się prawidłowych relacji miedzy partnerami (dziewczyna - chłopak), *RODZINA - główna instytucja wychowania seksualnego. 4.Uświadomienie seksualne: a) Dostar-czenie pewnego zasobu wiedzy, która jest niezbędna do prawidłowego zachowania seksualnego, b) Wiedza ta dotyczy: Biologii człowieka, Psychologii, Pewnych elementów medycyny (ginekologia, psychiatria, seksuologia), Socjologii, Prawa. 5. Proces identyfikowania się z własną płcią: Różnice w czasie rozwoju: A Najpierw ciekawość (naturalność - u źródeł), B Później popęd płciowy (hormony) a) Rodzina => Rola dziecka (chłopca - dziewczynki) b) Społeczeństwo rozwój seksualny: Środowisko rówieśnicze, Szkoła + koledzy, koleżanki, Pierwsza miłość, Zabawa w doktora i pacjenta lub dom, Poszukiwanie wiedzy (podręcznik/autorytet), Zauważenie włas-nego rozwoju fizycznego, „wytwory artystyczne” - malunki + wierszyki, większe zainteresowanie, ekshibicjonizm dziecięcy (nie jest groźny ale jeśli przenosi się na wiek młodzieńczy to już jest niepokojące - szukać przyczyn). W młodszym wieku miłość nie musi być kierowana na płeć przeciwną (nie jest to patologia): kult bohatera - chłopcy, kult bohaterki - dziewczęta 6. Norma seksualna - Stanowi to co obok szczęścia osobistego jest także dobrem dla drugiego człowieka i społeczeństwa. 7. Podział odchyleń seksualnych A)Dewiacje (warianty): a) Zachowanie seksualne społecznie nieszkodliwe, b) niewielkie odchylenie o charakterze „dziwactw” (osobliwości + odmian indywidualnych), c) dotyczą sposobu zaspakajania popędu oraz jego kierunku B) Perwersje (zboczenia) => Zachowania seksualne, których realizacja jest społecznie szkodliwa (bezpośrednia/pośrednia). 8. Mechanizm zachowań nieprawidło-wych: Odruchowo - warunkowych (poprzez warunkowanie klasyczne) - Pawłow - perfum kojarzy się z przyjemnością. Odruchowo - warunk-owych (poprzez warunkowanie instrumentalne) - Chłopak na koncercie skakał na kobiety - przyjemność dla niego. Uczenia się naśladowczego - Powielamy zachowania rodziców. Uczenia się przez modelowanie -Porównywanie rówieś-ników wybór, decydowanie. Uczenia się pojęciowego. 9. Powinności nauczyciela - co uwzględnić: a) Wytworzenie wiedzy - odpowiedniej do poziomu ucznia, b) Powinności - normy postępowania (uznane + postawy + styl życia), c) Unikanie głoszenia swoich poglądów - „nie jak ja postępuje” tylko „jak być powinno”. 10. Model szkolnej edukacji seksualnej. A ) informacyjno - biologiczny: a) Opiera się na przekonaniu że dostarczenie odpowiedniej i rzetelnych informacji wystarczy aby młodzi ludzie chcieli i umieli podejmować właściwe decyzje b) Informacje dotyczą głównie: - Budowy narządów płciowych, - Dojrzewania , - Fizjologii popędu, Metody zapładniania, higieny B) Model zdrowotno - medyczny: a) Akcentuje patologię niż normę - ludzie chorzy korzystają z usług służby zdrowia, b) Słaba profilaktyka - brak promocji zdrowego stylu życia, c) Ukierunkowanie na komplikacje i współżycie seksualne. C) Model społeczno - psychologiczny: a) Ukierunkowany na rozwijanie uniwer-salnych umiejętności psychologicznych, pomocnych w praktykowaniu dojrzałego i odpowiedzialnego seksu + pełnienia ról partnerskich, b) Dostarcza informacji na temat rozwoju psychoseksualnego człowieka, c) Ćwiczenie umiejętności psychologicznych sprzyjających badaniu satysfakcji związków partnerskich (komunikacja + rozwiązywanie proble-mów) D) Model religijno - moralny (instytucja kościoła): a) Opiera się na naukach katolickich, Małżeństwo - powołanie, Rodzicielstwo - obowiązek b) Określa płciowość kobiety i mężczyzny w płaszczyźnie fizycznej + psychicznej oraz duchowej (dopełnianie się płci c) Życie płciowe - prywatną sprawą człowieka, d) Płodność powołanie. Celem takiego wychowania seksualnego jest wiec głównie kształtowanie takich przekonań moralno - religijnych: a) rodzinna jako wyraz duchowej integracji z Bogiem, b) Szacunek do macierzyństwa, c) Znaczenie - woli, uczuć, emocji w dojrzałym życiu płciowym. ZASADY PROCESU WYCHOWANIA- ogólne normy dla procesu wychowania, reguła, obowiązek, norma prawna, charakteryzująca się regularnością, powtarzalnością. Różnica między normą moralną, a prawem ( narzucone ): a) prawo jest zapisane, a norma nie, b) norma i prawo określa pewne prawidłowości przyczynowo - skutkowe, c) prawo to konieczność, a norma to powinność ( jest indywidualna ) - różnica tkwi w konsekwencjach.1. Zasady wychowania :I grupa zasad wstępnych dla decyzji: Zasada poznawania przez wychowanka sytuacji => Nie jest to wiedza czysto naukowa, przedstawienie sobie norm działania. To wychowanek musi dowiedzieć się sam jak postępować w danej sytuacji. My dostarczamy tylko podpowiedzi, (dlaczego, powiedz, sprawdź itp ) Nie omawiamy tego, co się stało, lecz to co się może zdarzyć, co powinno się robić w określonej sytuacji, mówimy o konsekwencjach działania. Zasada dostosowania treści tej sytuacji do indywidualnych możliwości wycho-wanka - zasada indywidualizacji => Każde dziecko, ma już jakieś nabyte wcześniej wzory, normy postępowania, żeby proces wychowania był skuteczny powinniśmy od tego miejsca zacząć. Zasada pobudzenia aktywności wycho-wanka dla zaangażowania całej jego psychiki (zwłaszcza przeżyć emocjonalnych) - działanie kompleksowe: wola + uczucia. II grupa zasad ( psychologiczna) pobudzająca sferę emocjonalno - wolicystyczną: Zasada współczucia z istotami zaangażowanymi w sytuacji i jej rozwiązanie =>Jeżeli ktoś przeżywa określoną sytuację, to należy w tym uczestniczyć, starać się pomóc wyjść z tej sytuacji, zrozumieć, przeżyć razem z tą osobą. Zasada kojarzenia uczuć : przenoszenie uczuć z sytuacji na osobę lub odwrotnie => Jeżeli osoba A lubi jazz, a nie lubi osoby B, osoba B lubi jazz, to z muzyki uczucie sympatii może przejść na osoby nielubiące się. Zasada poczucia wzrostu własnej siły psychicznej => ISTOTA MOTYWOWANIA - zauwa-żenie, że ktoś się stara, niekoniecznie przez słowo, wystarczy gest, nawet w sposób aktorski. III grupa zasad wychowania dla decyzji i jej wykonania: zasada autorytetu wartości - powinności, odpowiedzialności, obowiązek. Dlaczego podejmujemy jakąś decyzje? a dlatego, że autorytet tkwi w wartości lub w człowieku. Zasada jednolitości treści norm i ich wartości. Zasada konsekwencji postępowania zgodnie z decyzją. ZASADY wg SUCHODOLSKIEGO: a) zasada instancji obiektywnych, b) zasada aktywności wychowanka, c) zasada indywidualizacji, d) zasada organizacji zespołu i środowiska wychowawczego, e) zasada postawy wychowawczej. ZASADY WYCHOWANIA wg SZEWCZUKA: a) zasada motywacji, b) zasada aktywności, c) zasada bezpośredniości, d) zasada systematyczności, e) zasada trwałości, f) zasada zespołowości i indywidualizacji. Etapy wychowania: a) wiek dziecięcego pokoju ( od urodzenia do 3 r.ż.) - dziecko na ręku - macierzyński gest opieki i uczucia, b) wiek koziołka (od 3 do 7 r.ż.) - wychowawca trzyma w swej dłoni rączkę dziecka, c) wiek szkolny ( od 6 do 13 r.ż.) - wychowawca kieruje ręką ucznia, d) wiek niepokoju dojrzewania ( od 12 do 16 r.ż.) - wychowawca ściska dłoń w trudnych chwilach jak przyjaciel e) wiek młodzieńczego entuzjazmu od 16 do 20 r.ż.) - wychowawca otwiera dłoń w geście pożegnania. Wychowanie genetyczne - ( rozwojowe), / wg. DEBESSE/, przystosowane jest do procesu dorastania, tzn. wychowanie postępujące, dynamiczne i prospektywne na każdym etapie wychowania zwrócenia ku przyszłości.
2