KINEZYTERAPIA W NIEKTÓRYCH WADACH WRODZONYCH
ZWICHNIĘCIE STAWU BIODROWEGO
jedna z najczęstszych wad wrodzonych
dysplazja biodra
wrodzona anomalia w budowie stawu biodrowego, która może prowadzić do wysunięcia się głowy z panewki
zwichnięcie biodra
wysunięcie się głowy kości udowej z panewki
podział zwichnięć:
wrodzone zwichnięcie przedporodowe - atypowe - występuje rzadko i raczej w zespole innych wad wrodzonych
okołoporodowe lub poporodowe zwichnięcie stawu - typowe
kliniczne objawy zwichnięcia stawu biodrowego
uwypuklenie okolicy krętarza większego (pomiar obwodowy pośladkowy po stronie chorej ma większą wartość)
różnica długości względnej (przy jednostronnym zwichnięciu stawu biodrowego długość względna ma większą wartość)
asymetria fałdów udowych, pośladkowych oraz warg sromowych (u dziewczynek)
ograniczenie odwiedzenia (w niektórych przypadkach przy obustronnym zwichnięciu stawów biodrowych matka ma trudność w założeniu pieluchy)
objaw przeskakiwania, który zanika w miarę wysuwania się głowy z panewki
badanie:
kończyna badana ustawiona w zgięciu w stawie biodrowym i kolanowym ok. 90°
w czasie ruchu odwiedzenia i następnie przywiedzenia słychać trzaski i wyczuwa się wyraźne przeskakiwanie
dzieje się tak na skutek wysuwania się główki poza tylny brzeg panewki w czasie przywiedzenia, natomiast w czasie odwiedzenia główka wraca do panewki
objaw pompowania - wyraźny ruch kończyny wzdłuż jej osi długiej względem nieruchomej miednicy (oznacz to że głowa kości udowej jest poza miednicą)
objaw Trendelemburga
objaw Duchenne'a
nadmierna lordoza w odcinku lędźwiowym (hiperlordoza) - powstaje na skutek przodopochylenia miednicy
boczne skrzywienie kręgosłupa - w przypadku jednostronnego nieleczonego zwichnięcia stawu biodrowego
leczenie:
leczenie zachowawcze
należy rozpocząć jak najwcześniej poprzez
stosowanie podwójnej ilości pieluch
ustawiając nogi w max. odwiedzeniu, zgięciu i rotacji wewnętrznej
zaopatrzenie ortopedyczne stosowane w leczeniu zwichnięcia stawu biodrowego
opiera się na ustawieniu kończyn dolnych w odwiedzeniu, zgięciu i rotacji wewnętrznej
ortezy te stosujemy od pierwszych dni po urodzeniu
poduszka Frejki
pajacyk Grucy
rozwórka Koszli
przy niekorzystnych wynikach leczenia za pomocą aparatów stosowano ręczną repozycję w znieczuleniu ogólnym a następnie zakładano opatrunek gipsowy - obecnie nie stosowane - duży procent powikłań
kinezyterapia
podczas stosowania aparatów:
cel:
oddziaływanie na ogólną motorykę dziecka, bez wprowadzenia kinezyterapii miejscowej
u dzieci powyżej 1 roku życia u których leczenie aparatami nie przyniosło efektu:
cel:
stopniowe nastawienie zwichniętej głowy kości udowej
metodyka:
stosuje się wyciągi stałe pośrednie
zakładane są one zawsze na dwie kończyny dolne bez względu na to czy luksacja jest jedno czy obustronna
czas trwania wyciągów - od 3 do 6 tygodni - zależy od:
rodzaju wyciągu
wieku dziecka
wysokości zwichnięcia
w okresie unieruchomienia dziecka na wyciągu stosujemy następujące ćwiczenia:
ćwiczenia czynne z oporem kończyn górnych oraz obręczy kończyn górnych
ćwiczenia oddechowe
ćwiczenia działające miejscowo na unieruchomione wyciągiem kończyny dolne (oporowe zginaczy i prostowników w stawach skokowych górnych)
napięcia izometryczne mięśni brzucha
efekt wyciągu utrwala się za pomocą opatrunku gipsowego biodrowego z rozpórką - 8 tygodni
w okresie tym nie pionizujemy pacjenta
ćwiczenia izometryczne mięśni brzucha i grzbietu sterowane górą
po 2 miesiącach - gips czynnościowy - ma za zadanie utrzymać kończyny dolne w odwiedzeniu i rotacji wewnętrznej
gips ten obejmuje kończyny dolne bez stawów biodrowych
jego zmiana następuje dwa lub trzy razy , średnio co 2 miesiące
w okresie tym stosujemy:
ćwiczenia czynne z oporem mm. kkg, tułowia oraz pasa biodrowego
zachęcamy pacjenta do siadania
pionizacja - około 2 godzin dziennie
w ostatnim etapie leczenia - szyna Denis-Browne'a
orteze tę zakładamy po zdjęciu drugiego lub tzreciego opatrunku gipsowego
chroni ona staw biodrowy przed nagłym przywiedzeniem
zdejmowana jest ona do ćwiczeń i nauki chodu
stosowane są:
ćwiczenia czynne i czynne z oporem mięśni pośladkowych
ćwiczenia czynno-bierne stawów biodrowych
pionizacja i nauka chodu (terapeuta nie powinien zmuszać dziecka do samodzielnego chodzenia)
leczenie operacyjne
w sytuacji gdy leczenie zachowawcze nie przyniosło spodziewanego efektu
zabiegi operacyjne wykonuje się w celu poprawy stosunków anatomicznych chorego stawu biodrowego lub usunięcia przeszkód mechanicznych
zabiegi operacyjne w obrębie stawu biodrowego:
pozastawowe
osteotomie (przecięcie kości) korekcyjne górnej nasady kości udowej
osteotomia miednicy sposobem Degi, Saltera, Pembertona, Chiariego
śródstawowe
otwarta zwykła repozycja (nastawienie)
otwarta repozycja wg. Collony i Zahradnicka
kinezyterapia po zabiegu operacyjnym pozastawowym:
po zabiegu operacyjnym stosuje się unieruchomienie w opatrunku gipsowym na okres 6 tygodni
I tydzień
ćwiczenia oddechowe
ćwiczenia czynne wolne kończyn górnych (kkg)
II do VI tydzień
ćwiczenia czynne z oporem kkg
ćwiczenia czynne z oporem obręczy kkg
ćwiczenia czynne z oporem kd nie objętej unieruchomieniem
napięcia izometryczne mięśni tułowia sterowane górą
po upływie 6 tygodni zdejmuje się opatrunek gipsowy a na kkd zakłada się zmodyfikowany wyciąg kamaszkowy z niewielkim obciążeniem (około 1kg) w celu ograniczenia spontanicznej aktywności ruchowej dziecka
VII tydzień
ćwiczenia czynne z oporem kkg
ćwiczenia czynne z oporem tułowia
ćwiczenia czynne z oporem kd której stawy nie zostały objęte opatrunkiem gipsowym
ćwiczenia czynno-bierne stawów które były unieruchomione
po 2-3 dniach stopę i kolano unieruchomionej kończyny można ćwiczyć oporowo
operowany staw biodrowy ćwiczymy we wszystkich płaszczyznach - czynno-biernie (pierwsze 10 dni po zdjęciu opatrunku gipsowego)
VIII tydzień
ćwiczenia czynne w odciążeniu - dla stwu biodrowego operowanego
nauka chodu w wodzie
X tydzień
ćwiczenia czynne z oporem operowanego stawu biodrowego, ze szczególnym uwzględnieniem mięśnia pośladkowego wielkiego i średniego
nauka chodu (decyzja zależy od oceny radiologicznej operowanego stawu)
kinezyterapia po zabiegu operacyjnym śródstawowym:
okres unieruchomienia w opatrunku gipsowym - 8 tygodni
IX tydzień
ćwiczenia czynno-bierne operowanego stawu z wyłączeniem ruchu przywiedzenia i rotacji zewnętrznej
3 miesiąc
pełne obciążenie operowanego stawu
5-6 miesiąc
pełne obciążenie operowanego stawu po plastyce wg Collony
KRĘCZ SZYI
Definicja:
przymusowe ustawienie głowy w pochyleniu do boku z jednoczesnym skręceniem jej w stronę przeciwną pochyleniu
Etiologia:
nieznana
nieprawidłowe ułożenie płodu w macicy, uraz porodowy, nieprawidłowość w mięśniu
Podział w zależności od przyczyny:
kręcz szyi wrodzony pochodzenia mięśniowego
spowodowany zmianami w mięśniu mostkowo-sutkowo-obojczykowym
kręcz szyi wrodzony pochodzenia kostnego
przyczyna są strukturalne zmiany kostne w kręgach szyjnych lub obręczy barkowej
kręcz szyi nabyty
stwierdzany po przebytych urazach, chorobach infekcyjnych, przy współistnieniu wad słuchu czy wzroku
kręcz szyi nawykowy
polegający na tendencyjnym ustawianiu głowy w pochyleniu, mimo braku zmian kostnych i mięśniowych
ustawienie głowy jak w kręczu
w przypadkach istniejących zaburzeń w ośrodkowym układzie nerwowym u małych dzieci, związane z nieprawidłowymi reakcjami odruchowymi najwcześniejszego okresu życia
Objawy:
niezdolność do odwrócenia głowy w stronę przeciwną poza linię środkową ciała
obrzmiały (2-3 tydzień po urodzeniu), twardy brzusiec mięśnia mostkowo-sutkowo-obojczykowego
w miarę wzrostu dziecka zauważalne zniekształcenia czaszki i asymetria twarzy
w przypadkach zaniedbania: twarz po stronie zniekształcenia jest mniejsza, bark unosi się, może powstać boczne skrzywienie kręgosłupa
LECZENIE ZACHOWAWCZE
Cel:
doprowadzenie do wydłużenia przykurczonego mięśnia
stworzenie warunków do prawidłowego ustawienia głowy i szyi
poprawa siły innych mięśni, współdziałających w symetrycznych ruchach
Rehabilitacja:
wczesna, systematyczna, ciągła
w przypadku wrodzonego kręczu szyi pochodzenia mięśniowego możliwe całkowite wyleczenie
zabiegi usprawniające powinny być przeprowadzone kilkakrotnie w ciągu dnia (2-3 razy dziennie przez około 10-15 minut
rodzice powinni być nauczeni w jaki sposób ćwiczyć z dzieckiem w domu
Postępowanie:
zapewnienie prawidłowego ułożenia głowy za pomocą woreczków z piaskiem lub wałków
leżenie tyłem:
po jednym wałeczku z każdej strony głowy (od barków)
utrzymują symetryczne ustawienie głowy
leżenie przodem:
dziecko układa się tak by główka zwrócona była w stronę przeciwną do istniejącego przykurczu (dziecko patrzy przez chore ramie)
ćwiczenia poprzedza się masażem w celu rozluźnienia nadmiernie napiętych struktur mięśniowych
ruchy bierne
delikatnie, śledząc reakcję dziecka
stopniowo zwiększając zakres ruchów (głowa poza krawędzią stołu)
redresje
m. mostkowo-sutkowo-obojczykowy
leżenie tyłem wzdłuż krawędzi stołu przy którym siedzi fizjoterapeuta
strona przykurczona bardziej oddalona od krawędzi
jedna ręka terapeuty przytrzymuje bark po stronie przykurczu
druga trzyma głowę dziecka odciągając ją lekko od ustabilizowanego barku
następuje ruch odciągania głowy a następnie skręcania jej w stronę przykurczonego mięśnia
ruchy te można łączyć lub wykonywać oddzielnie (łagodniejsza opcja)
po drugiej stronie stołu może znajdować się matka - pomaga nawiązać kontakt z dzieckiem
m. czworoboczny grzbietu
leżenie na boku strony przeciwnej przykurczonemu mięśniu
jedna ręką przytrzymujemy bark po stronie chorego mięśnia
drugą oddalamy głowę dziecka, aż do zetknięcia jaj z podłożem i utrzymujemy ją w tej pozycji przez około 10s
następnie wykonujemy ruch obniżania trzymanego barku (zwiększamy rozciągnięcie mięśnia):
Metodyka:
bark utrzymywany pewnie ale delikatnie
nie wykonujemy ćwiczeń gdy dziecko płacze lub sinieje
ruchy skrętu głowy należy wprowadzać stopniowo i powoli
początkowo wyciąganie mięśni wykonywać należy krótko i wydłużać aż do 5 minut
można rozciągać m. mostkowo-sutkowo-obojczykowy z wykorzystaniem ruchów tułowia, lub z obecnym w pierwszych miesiącach życia odruchem szukania (zwracanie głowy w kierunku drażnionego policzka)
u dzieci między 4-9 miesiącem życia, które pewnie utrzymują głowę włączamy ćwiczenia w pozycji siedzącej
w pozycji siedzącej zabiegi jest dobrze wykonywać przed lustrem , aby móc kontrolować nie tylko ułożenie dziecka, ale również jego reakcje
u dzieci które samodzielnie siedzą ale nadal mają tendencje do nieprawidłowego ustawienia głowy stosowane są kołnierze ortopedyczne
kołnierze powinny być zakładane na dzień i na noc a zdejmowane do mycia i ćwiczeń
w przypadku braku poprawy po leczeniu zachowawczym stosujemy leczenie operacyjne
LECZENIE OPERACYJNE
Cel:
wydłużenie przykurczonego mięśnia
Metodyka:
polega na odpowiednim przecięciu włókien przykurczonego mięśnia
zaopatrzenie po zabiegu operacyjnym:
kołnierz gipsowy - 8 tygodni
kołnierz z waty
zabiegowi temu poddawane są najczęściej dzieci pod koniec 1 r.ż.
Rehabilitacja po zabiegu operacyjnym:
Cel:
utrzymanie uzyskanej korekcji ustawienie głowy przez wzmacnianie strony przeciwnej do operowanej
zwiększenie zakresów ruchu szyjnego odcinka kręgosłupa (zgięcie boczne i skręt)
utrzymanie prawidłowej postawy
Metodyka:
rozpoczęcie ćwiczeń - po upływie 36 godzin od operacji
bezpośrednio po operacji dziecko leży bez poduszki
woreczki z piaskiem zapobiegają asymetrycznemu ustawieniu głowy
stosuje się również kołnierze
wczesne usprawnianie rozpoczyna się u dziecka które potrafi współpracować z instruktorem (skłony boczne, ruchy skrętne - w zakresie jaki jest możliwy do wykonania bez dolegliwości bólowych)
łóżeczko powinno być tak ustawione by dziecko zwracało głowę czynnie w kierunku operowanego mięśnia
w 4 tygodniu po zabiegu operacyjnym rozpoczyna się ćwiczenia w pozycji siedzącej
WADY STÓP
funkcje stopy:
podparcie
amortyzacja
lokomocja
budowa stopy:
tyłostopie (kość skokowa, piętowa, sześcienna, trzy kości klinowe)
śródstopie (pięć kości śródstopia)
przodostopie (kości palców)
stawy stopy:
staw skokowo-goleniowy
staw skokowo-piętowy
staw skokowo-piętowo-łódkowy
staw piętowo-sześcienny
staw klinowo-łódkowy
staw stępowo-śródstopny (Lisfranka)
najczęstsze zniekształcenia stóp:
stopa końska
stopa względem podudzia ustawiona jest w zgięciu podeszwowym
nie można jej doprowadzić do pozycji pośredniej
stopa szpotawa
brzeg zewnętrzny stopy jest znacznie opuszczony
stopa w odwróceniu
stopa płasko-koślawa
brzeg zewnętrzny jest uniesiony
stopa jest w nawróceniu
stopa piętowa
stopa ustawiona w wyproście
doprowadzenie do pozycji pośredniej jest niemożliwe
podział wad stóp:
wrodzone
współistniejące (porażenne)
nabyte (statyczne)
wrodzone wady stóp
STOPA KOŃSKO-SZPOTAWA
najczęściej występująca wada wrodzona stóp
etiologia:
nieznana
przyczyną mogą być:
pierwotne zmiany w układzie nerwowo-mięśniowym
uwarunkowania genetyczne
nieprawidłowe ułożenie stopy płodu w łonie matki
patogeneza:
USTAWIENIE SZPOTAWE ⇒ kość piętowa, łódkowata i sześcienna okręcają się wokół kości skokowej i ustawiają w odwróceniu (staw skokowo-piętowy, skokowo-łódkowym, piętowo sześciennym)
USTAWIENIE KOŃSKIE ⇒ przemieszczenie wyrostka przedniego kości piętowej pod głowę kości skokowej - co uniemożliwia obniżenie guza kości piętowej
PRZYWIEDZENIE STOPY⇒ przesunięcie kości łódkowatej na przyśrodkową powierzchnię głowy kości skokowej i sześciennej przyśrodkowo względem przedniego wyrostka kości piętowej
w/w zmianom może towarzyszyć odchylenie kości śródstopia względem stępu w stawie Lisfranka
obraz kliniczny:
może występować jedno- lub obustronnie
ustawienie stopy w zgięciu podeszwowym (ustawienie końskie)
odwrócenie stopy
przywiedzenie stopy w stosunku do podudzia
przywiedzenie śródstopia w stosunku do stępu
wydrążenie łuków podłużnych stopy
skręcenie do wewnątrz dalszego odcinka podudzia
zaniki mięśniowe
podział:
POSTAĆ HABITUALNA
- normalna wielkość stopy
- smukły kształt
- wszystkie elementy kośćca i mięśni normalnie rozwinięte
- stopa łatwo poddaje się korekcji
- rozwija się normalnie
POSTAĆ IDIOPATYCZNA
- stopa nieco mniejsza
- nie poddaje się pełnej korekcji
- 50% szans na wyleczenie metodą zachowawczą
POSTAĆ SZTYWNA - TWARDA
- stopa krótka, szeroka, sztywna o zatartych obrysach
- tylko leczenie operacyjne
objawy:
zaburzenia chodu
chód na zewnętrznych krawędziach stóp, przenosząc jedną stopę nad drugą
w najbardziej obciążonych miejscach skóra zgrubiała, powstają modzele oraz tworzą się nieprawidłowe torebki maziowe
pięta pozostaje mała, nie rozwija się, pokrywająca ja skóra jest cienka (brak obciążania
bóle stóp, niewydolność chodu (na skutek nasilających się zmian zniekształcających
MIĘŚNIE PRZYKURCZONE
- trójgłowy łydki
- piszczelowy tylny
- zginacz palców
- zginacz podeszwowy
- przywodziciel palucha
MIĘŚNIE ROZCIĄGNIĘTE
- grupa strzałkowa
- grupa prostowników
leczenie zachowawcze:
cel:
ostrożne i stopniowe rozciągnięcie przykurczonych tkanek miękkich
zapewnienie utrzymania uzyskanej korekcji stóp (zaopatrzenie ortopedyczne)
metodyka:
zasada wczesności i systematyczności
ćwiczenia wykonywane kilka razy dziennie
zasada postępowania trzystopniowego:
Iº - likwidacja przywiedzenia stopy
IIº - korekcja nieprawidłowego ustawienia pięty (szpotawość)
IIIº - korekcja nadmiernego zgięcia stopy ku dołowi (ustawienie końskie)
ćwiczenia poprzedzone są masażem ręcznym (rozluźnienie przykurczonych mięśni i więzadeł)
po każdorazowym wykonaniu masażu i ćwiczeń należy zapewnić odpowiednie utrzymanie pozycji stopy przez:
bandażowanie
zakładanie przylepca
zakładanie specjalnych szyn
zakładanie łuseczek gipsowych lub plastikowych
zakładanie opatrunków gipsowych - nie stosowane - powikłania
wybrany rodzaj zaopatrzenia stopy powinien być utrzymywany ciągle, a zdejmowany tylko na czas ćwiczeń i kąpieli aż do czasu uzyskania normalnego wyglądu stopy
po uzyskaniu poprawy (kilka miesięcy) zaopatrzenie ortopedyczne stosuje się tylko na noc w celu zabezpieczenia przed nawrotem, aż do czasu pełnej poprawy i osiągnięcia właściwego kierunku wzrostu stopy (12-18 miesiąc życia)
przedwczesne przerwanie usprawniania zawsze prowadzi do nawrotu zniekształcenia
technika zakładania przylepca wg. Flippa i Showa
metoda leczenia polegająca na etapowym przylepcowaniu korekcyjnym
wykorzystuje się opaski z przylepca
odpowiednio złożone mogą zastępować redresje
mają również funkcję utrwalającą, stabilizującą, korekcyjną
metoda ta zakłada iż w ciągu kilku tygodni dojdzie do pełnej korekcji stopy
METODYKA:
pierwsza opaska
obejmuje przodostopie z ujęciem podstawy palców
zakładamy ją od strony bocznej przez grzbiet na stronę podeszwową przodostopia
dalej na boczną powierzchnię goleni ponad zgiętym kolanem na przyśrodkową powierzchnię goleni
zadanie - utrzymanie stopy w zgięciu grzbietowym i nawróceniu
podczas zakładania przylepca utrzymujemy stopę w osiągalnej korekcji
druga opaska
obejmuje stęp
biegnie od przyśrodkowej powierzchni piety i ponad nią na boczną powierzchnię goleni i udo
zadanie - utrzymanie i nawracanie oraz zginanie grzbietowe stopy
trzecia opaska
założona ponad poprzednimi w ½ goleni
zadanie - zapobieganie rozluźnieniu dwóch pierwszych opasek
UWAGI:
sprawdzamy prawidłowość ukrwienia palców
po 24 lub 48 godzinach wzmacniamy pierwotne opaski zwykłym przylepcem
opaski zmieniamy co tydzień a po uzyskaniu korekcji co 2 tygodnie
całe leczenie trwa około 5 miesięcy
po rozpoczęciu chodzenia zaprzestajemy opaskowania zalecając obuwie ortopedyczne
leczenie korekcyjne w narkozie:
korekcja stopy w narkozie a nastepnie unieruchomienie w opatrunku gipsowym lub w szynie w skorygowanej pozycji
po okresie unieruchomienia leczenie usprawniające
leczenie operacyjne:
w 3-5 miesiącu życia
nie zawsze zakończone sukcesem
po leczeniu operacyjnym - leczenie usprawniajace
współistniejące wady stóp :
STOPA SUSZKOWATA
rzadko występuje jako wada pierwotnie wrodzona
spotkać ją można jako wadę towarzyszącą
nieprawidłowo prowadzone ćwiczenia mogą prowadzić do powstania tego typu zniekształcenia
obraz kliniczny
zniesienie lub odwrócenie łuków podłużnych stopy
stęp ustawiony w zgięciu podeszwowym, przodostopie uniesione ku górze
wiotkie rozcięgno stopy
leczenie
bierna korekcja wady za pomocą:
obuwia ortopedycznego
wkładek
łusek
w przypadku zmian pochodzenia porażennego stopa jest elastyczna i daje się stosunkowo łatwo korygować
redresje:
leczenie należy rozpocząć bardzo wcześnie
po redresji stosujemy opatrunek gipsowy
leczenie operacyjne:
postępowanie usprawniające po zabiegu operacyjnym zależy od rodzaju zabiegu operacyjnego
nabyte wady stóp
STOPA PŁASKO-KOŚLAWA
rzadko występuje jako wada wrodzona
prawidłowa budowa i rozwój stopy
u wszystkich małych dzieci stopa jest płaska
pomiędzy 3 a 5 rokiem życia zaczyna kształtować się układ łuków stopy
ŁUK PODŁUŻNY PRZYŚRODKOWY
dynamiczny
guz piętowy kości piętowej, kość łódkowata, kości klinowe, głowa I kości śródstopia
ŁUK PODŁUŻNY BOCZNY
guza piętowy kości piętowej, kość sześcienna, V kość śródstopia
ŁUK POPRZECZNY PRZEDNI
od I do V głowy kości śródstopia
ŁUK POPRZECZNY TYLNY
od kości sześciennej do trzeciej kości klinowej
etiologia:
zniekształcenie to może powstać w wyniku:
mozaikowego porażenia mięśni np.: w przepuklinie oponowo-rdzeniowej
z powodu przeciążenia (stopa płasko-koślawa statyczna)
koślawość stopy pojawia się na skutek niedomogi mięśnia piszczelowego tylnego lub strzałkowego długiego
obraz kliniczny
łuki podłużne stopy są spłaszczone
przodostopie ustawione jest w nawróceniu i odwiedzeniu
stopa jest szeroka, najszersza w miejscu, w którym powinien znajdować się szczyt łuku podłużnego przyśrodkowego
przodostopie również szerokie - skutek płaskostopia poprzecznego
kość piętowa ustawiona koślawo u dziecka między 3 a 5 rokiem życia przekraczająca 5° świadczy o patologii
stopnie deformacji stopy płaskiej:
I° - stojąc na jednej nodze, badany może czynnie skorygować deformację
II° - w pozycji obciążenia stopy badany nie może czynnie skorygować deformacji
w warunkach odciążenia możliwa jest korekcja czynna lub bierna (supinacja stopy i zgięcie pierwszej kości śródstopia)
III° - w pozycji odciążenia nie jest możliwa korekcja bierna (stopa płaska usztywniona)
leczenie
DEFORMACJA I° i II°
odpowiednie obuwie lub wkładka supinująca
ćwiczenia czynne mięśni odpowiedzialnych za prawidłowy układ stopy
w II° ćwiczenia czynne poprzedzone musza być ćwiczeniami biernymi - cel -0 przywrócenie pełnej swobody ruchów w stawach stopy
ćwiczeniem końcowym jest docisk główki kości śródstopia do podłoża z równoczesna niewielką supinacją stopy w pełnym obciążeniu
DEFORMACJA III°
buty ortopedyczne z wydłużona i mocna cholewka z wkładką filcową miękką dostosowana do deformacji stopy
wkładki sztywne - NIE - bolesne wykręcenie stopy - zły efekt
ćwiczenia czynne i bierne nie są wskazane
KOLANA KOŚLAWE I SZPOTAWE
wady kolan nie są wadami wrodzonymi
pojawiają się dopiero po pewnym czasie po rozpoczęciu chodzenia
etiologia:
przeciążenia szybko rosnących kości
słaby układ mięśniowo-więzadłowy
definicje:
ustawienie kończyn wyznacza kąt zawarty pomiędzy osią uda i podudzia
KOŚLAWOŚĆ KOLAN
występuje gdy przy złączonych i wyprostowanych kolanach między stopami tworzy się odstęp
SZPOTAWOŚĆ KOLAN
występuje gdy przy wyprostowanych kończynach dolnych i złączonych stopach między kolanami tworzy się odstęp
prawidłowy rozwój osi kolan:
NOWORODEK - łukowato wygięte - szpotawe
WIEK PRZEDSZKOLNY - kolana koślawe (do około 6 roku życia)
WIEK SZKOLNY MŁODSZY - oś charakterystyczna dla osobnika dorosłego
OKRES DOJRZEWANIA - niewielkie zmiany po których ustawienie kolan ma już postać trwałą
WIEK STARCZY - szpotawość kończyn
koslawość kolan:
większa u kobiet niż u mężczyzn (ponieważ miednica u kobiet jest znacznie szersza)
koślawość kolan do 10° (odległość między kostakami przy wyprostowanych kkd i złączonych kolanach nie przekracza 4-5 cm) - uznawana jest za prawidłową
większa skłonność do koślawości dzieci szczupłe
koślawość kolan powoduje tendencje do stawania w rozkroku
powoduje to zwiększone obciążenie wewnętrznego brzegu stopy (utrudnione kształtowanie się prawidłowych sklepień)
leczenie:
ograniczenie chodzenia na długich dystansach oraz stania w rozkroku
zakaz przebywania w czasie zabawy w siadzie klęcznym z podudziami i stopami skierowanymi na zewnątrz
noszenie prawidłowego obuwia z obcasami wydłużonymi od strony wewnętrznej, lub nieco ściętymi od strony zewnętrznej
siedzenie w pozycji korekcyjnej:
siad skrzyżny (turecki),
inny rodzaj siadu z kolanami rozstawionymi i stopami ustawionymi blisko siebie
siedzenie z woreczkiem między kolanami, kostki związane bandażem elastycznym (10-15 minut)
opanowanie prawidłowego stania i chodzenia
praca kończyn dolnych w warunkach odciążenia (odciążenia osiowego)
masaż
ćwiczenia
szpotawość kolan:
jest to zniekształcenie całej kończyny
obraz kliniczny:
kończyny dolne skręcone do wewnątrz
przeprost w stawach kolanowych
mięśnie wewnętrznej strony kończyn dolnych ulegają skróceniu
mięśnie zewnętrznej strony kończyn dolnych ulegają nadmiernemu rozciągnięciu
etiologia:
krzywica
otyłość + zbyt wcześnie rozpoczęte chodzenie (za duży, w stosunku do wytrzymałości układu kostnego, ciężar ciała)
zbyt częste i długie przebywanie w siadzie skrzyżnym
leczenie:
utrzymanie odpowiednich pozycji ciała
leczenie przyczyn schorzenia (jeżeli są znane)
masaż (kkd, pośladki - szczególnie strona wewnętrzna)
ćwiczenia - wzmacniające mm. pośladkowe, oraz rotatory zewnętrzne stawu biodrowego
ćwiczenia wykonywane bez obciążenia stóp
ułożenie korekcyjne - stopy rozstawione, kolana złączone (woreczek między stopy, kolana ściśnięte bandażem elastycznym)
odpowiednie obuwie korekcyjne - lekarz
JAŁOWE MARTWICE KOŚCI
etiologia:
nieznana
cechy charakterystyczne:
obumieranie tkanki kostnej i chrzęstnej bez udziału drobnoustrojów chorobotwórczych
dochodzi do przerwania lub upośledzenia ukrwienia pewnego obszaru tkaniki kostnej
tkanka ta:
ulega martwicy
staje się mało odporna na działanie czynników mechanicznych
rozpada się
ponownie się odbudowuje
kości na ogół ulegają jednak zniekształceniu
występowanie:
dzieci i młodzież
nasady rosnących kości
przebieg kliniczny:
bóle
ograniczenie ruchomości
zniekształcenia kości
umiejscowienie:
trzony kręgów - choroba Scheuermanna
głowa kości udowej - choroba Perthesa
guzowatość kości piszczelowej - choroba Osgood-Schlattera
guz piętowy - choroba Haglunda
CHOROBA SCHEUERMANA (jałowa martwica kręgosłupa, kifoza młodzieńcza)
zaliczana do tzw. jałowych martwic kości
występowanie:
młodzież w wieku 12-17 lat
przeważnie dolny odcinek piersiowy i górny lędźwiowy
często pojawia się rodzinnie
może współistnieć z bocznymi skrzywieniami kręgosłupa
patogeneza:
dochodzi do zaburzeń w kostnieniu nasad trzonów kręgowych
występuje dysproporcja między wytrzymałością tkanki kostnej a jej obciążeniem
dochodzi do wciskania się zawartości krążków międzykręgowych do gąbczastej tkanki kostnej trzonów - tworzą się guzki Schmorla
opóźnia się wzrost kręgosłupa - z powodu zwiększenia się krzywizn
obraz kliniczny:
zaburzenie wzrostu przedniej części trzonów kręgowych
zapadanie się przednich części trzonów kręgowych pod wpływem obciążania i nierównowagi dynamicznej mięśni
powoduje to klinowate zniekształcenie trzonów kręgów w odcinku najbardziej obciążonym
pewne grupy mięśni ulegają rozciągnięciu i osłabieniu
inne ulegają przykurczeniu
objawy:
ból w okolicy kręgosłupa:
tępy
rozlany
zwiększa się po wysiłku
ustępuje po odpoczynku w odpowiedniej pozycji leżącej lub siedzącej
uczucie zmęczenia
stopniowe pogarszanie się postawy
pochylanie do przodu i tworzenie się pleców okrągłych
zmniejszenie ruchomości kręgosłupa
powstają przykurcze zgięciowe w stawach biodrowych
przebieg choroby:
pierwszym sygnałem jest pogorszenie postawy
choroba trwa 2-3 lat, czasami dłużej
w tym czasie dochodzi do przebudowy nasad trzonów kręgów i ich klinowatych zniekształceń
wyzdrowienie polega na zwapnieniu uszkodzeń
powstałe deformacje i zniszczone struktury kręgów nigdy nie zostają w całości odtworzone
leczenie:
wczesne rozpoznanie pozwala rozpocząć leczenie które zapobiega rozwinięciu się zniekształceń
leczenie polega na niedopuszczeniu do zniekształceń przez:
odciążanie kręgosłupa we wszystkich okresach choroby w czasie pracy i wypoczynku
stosowanie ćwiczeń wzmacniających mięśnie (indywidualne zalecenia)
ćwiczenia oddechowe, rozluźniające, masaż
leczenie ogólnie wzmacniające, dietetyczne i klimatyczne
okresowe badania lekarskie do zakończenia wzrostu
najważniejsze jest utrzymywanie kręgosłupa w pozycjach zapewniających podparcie w miejscach najbardziej narażonych na deformacje
w bardziej zaawansowanych zmianach - gorsety ortopedyczne
rokowania:
wyniki leczenia zależą od wczesnego rozpoznania i odpowiedniego postępowania usprawniającego
utrwalenie się zmian chorobowych w kręgosłupie, poza znaczną deformacją postawy, może mieć wpływ na inne części układu kostnego (miednica, stawy biodrowe), co zmniejsza ogólną wydolność i sprawność organizmu
tryb życia dzieci z choroba Scheuermanna
stałe dbanie o utrzymanie prawidłowej postawy
spanie na równym, odpowiednim materacu z małą poduszką pod głową, sięgającą tylko do barków
przed wstaniem z łóżka kilka ćwiczeń rozciągających
co najmniej pół godziny dziennie w pozycji leżenia tyłem, kkd ugięte, barki dociśnięte do podłoża
odpowiednia pozycja przy odrabianiu lekcji (podparcie i odciążenie okolicy lędźwiowej, stopy oparte o podłoże)
wykonywanie ruchów wyciągających w pozycji siedzącej
pełna korekcja postawy w pozycji stojącej
książki i inne przedmioty szkolne należy nosić na plecach w plecaku
masaż pleców rano, przed ćwiczeniami i przed snem
ćwiczenia rozluźniające i w wodzie - jak najczęściej
ograniczenie lub wyłączenie wysiłków fizycznych - decyduje lekarz
CHOROBA PERTHESA
CHOROBA OSGOOD-SCHLATTERA
BOCZNE SKRZYWIENIA KRĘGOSŁUPA
WADY KLATKI PIERSIOWEJ
MÓZGOWE PORAŻENIE DZIECIĘCE
ROZSZCZEP KRĘGOSŁUPA
SCHORZENIA PRZEBIEGAJĄCE Z POSTEPUJĄCYM ZANIKIEM MIĘŚNI
ARTROGRYPOZA
OSTEEOPOROZA MŁODZIEŃCZA
ZAOPATRZENIE ORTOPEDYCZNE STOSOWANE W PEDIATRII