Jolanta Druzd Ligia Socha Karolina Surmacka Dorota Tomczewska Pedagogika Grupa z232

Pedagogika Celestyna Freineta

Życie Celestyna Freineta

Celestyn Freinet urodził się 15 października 1896 roku we francuskiej wiosce Gars, w ubogiej rodzinie chłopskiej. Początkowo pobierał naukę w szkole wiejskiej w rodzinnej miejscowości, zaś później w Grasse. W 1913 r. podjął studia w Nicei w Ecole Normale, przygotowujące do zawodu nauczyciela w szkole podstawowej. W wieku 18 lat został powołany na front I Wojny Światowej, ale w wyniku ciężkiej rany płuca, odniesionej podczas potyczki pod Verdun, uzyskawszy status inwalidy wojennego, został zwolniony ze służby wojskowej. Powróciwszy do zdrowia, zatrudnił się na etacie nauczyciela niewykwalifikowanego w dwuklasowej eksperymentalnej wiejskiej szkole w Bar-sur-Loup niedaleko Cannes, gdzie pozostał do 1928r. Jako niedoświadczony nauczyciel, skupił się na obserwacjach zachowań uczniów, zgłębianiu ich zainteresowań, i szybko zauważył, że tradycyjna metodyka „tłumi i ogranicza potrzeby komunikowania się z innymi, wyrażania siebie, ujawniania własnych zainteresowań i poglądów narzucając uczniom treści i formy niezgodne z ich życiem, zainteresowaniami, z ich pragnieniem dokonywania samodzielnych poszukiwań i samodzielnego działania”. Przy wsparciu żony- Elizy- autorki „Historii Spółdzielni Nauczania Świeckiego”, rozpoczął dogłębne studia psychologiczne dzieł Williama Jamesa i Wilhelma Wundta, ewolucjonizmu Herberta Spencera i pedagogiczne, zapoznając się z literaturą fachową, zgłębiając tajniki pedagogiki Marii Montessori, współpracując z Henrim Barbussem - redaktorem czasopisma "Clarté", oraz korespondując ze znanymi pedagogami. W 1923r. zapoznał się ze szkołami alternatywnymi Hermanna Lietza w Altonie, oraz innymi placówkami nauczania początkowego w Niemczech. W rok później wziął udział w Międzynarodowym Kongresie Ligi Nowego Wychowania w Montreux, wysłuchując wykładów przedstawicieli nurtu pedagogiki naturalistycznej: Eduarda Claparede'a, Pierre'a Bovet'a oraz Adolpha Ferriere'a, z którym to wspólne było pragnienie komplementarności edukacji i cywilizacji, i potrzeba wyrobienia w młodych umysłach elementarnych wartości, jakimi miały być krytycyzm, inicjatywa społeczna i solidarność, oparta na koegzystencji i współdziałaniu. Najbliższe mu stały się poglądy pedagogiczne Johanna Heinricha Pestalozzi'ego, zainteresowanie najniższymi warstwami społecznymi, dziećmi z ubogich rodzin, które w szczególny sposób miały utrudniony, lub wręcz niemożliwy dostęp do edukacji. Owe podejście wywodziło się bezpośrednio z własnych doświadczeń związanych z takim właśnie pochodzeniem społecznym. Opisywała jego poglądy największa propagatorka jego teorii na temat wychowania i tłumaczka dzieł, Polka dr Halina Semenowicz, z którą nawiązał kontakt na początku lat dwudziestych podczas przygotowywania się do egzaminów na inspektora szkół podstawowych.

Mniej więcej w połowie lat dwudziestych, czyli w okresie szczytowego rozwoju Nowego Wychowania, wykrystalizowała się u Freineta metoda dydaktyczna, zgodna z owym nurtem, która to umieściła go w panteonie największych pedagogów. Zyskał dzięki niej uznanie, podziw i wielu naśladowców, również i we współczesnych nam czasach.

Jako aktywny działacz Komunistycznej Partii Francuskiej, zafascynowany, jak i wielu innych europejskich i amerykańskich pedagogów ideałami sowieckiego socjalizmu, wziął udział w 1925r. w pierwszej delegacji Zachodu do Związku Radzieckiego, gdzie spotkał się z żoną Lenina - Nadieżdą Krupską - współtwórczynią systemu oświatowego w porewolucyjnej Rosji.

Pierwszą nowością, którą wprowadził w szkole było założenie w 1926 roku szkolnej drukarni i wydanie broszury, poświęconej jednej z jego technik, pt.: „Drukarnia w szkole”, co dało początek tworzeniu przez niego ruchu pedagogicznego Nowoczesnej Szkoły Francuskiej, czego efektem było już w rok później utworzenie centrum wydawniczego i związku nauczycielskiego w jednym, pod nazwą Spółdzielni Nauczania Świeckiego, w skład której wchodziły: Instytut Wydawniczy oraz Wytwórnia Nowoczesnych Pomocy Naukowych. Również w 1927 roku Freinet zorganizował w Tours I Kongres Nowoczesnej Szkoły Francuskiej.

Ponieważ jego działalność pedagogiczna pochłonęła sporą część funduszy w dwa lata później zmuszony był przeprowadzić się wraz z małżonką do Vence. Niestety, jego teorie i świeckie podejście do nauczania, nie zyskały tam popularności i pośród niechętnych spojrzeń miejscowych władz administracyjnych i kleru został przeniesiony na przymusową emeryturę. Wtedy też rozpoczął współpracę z noblistą Romanem Rollandem i wraz z nim w 1935 roku utworzył Front Obrony Praw Dziecka. Już rok wcześniej wybudował i otworzył w Vence wraz żoną eksperymentalną szkołę, która stała się wkrótce dynamicznie rozwijającym się centrum ruchu Nowoczesnej Szkoły Francuskiej, wraz z utworzonymi w przeciągu dwóch kolejnych lat delegaturami propagującymi jego teorię w każdym z departamentów kraju. Ekspansję przerwało dramatyczne wydarzenie, jakim był wybuch II wojny światowej i osadzenie Fraineta w okresie od marca 1940 roku do października 1941 w obozie koncentracyjnym, gdzie napisał dwa dzieła pt: „Nowoczesna Szkoła Francuska” i „Rady dla Rodziców”. Jego szkoła została wtedy zamknięta przez kolaborujący z faszystowskimi Niemcami Rząd Vichy, zaś Freinet po opuszczeniu obozu w 1941 roku aktywnie włączył się w działania ruchu oporu. Po zakończeniu wojny powrócił do przerwanej działalności pedagogicznej i zainicjował utworzenie Międzynarodowej Federacji Ruchu Szkoły Nowoczesnej w 1957 roku. Swoje teorie pedagogiczne rozwijał i propagował, aż do śmierci w 1966 roku przeżywszy 70 lat.

Poglądy pedagogiczne Celestyna Freineta

Pedagogika Freineta charakteryzowała się podejściem zdroworozsądkowym, wychodziła od tego, co zmysłowo i empirycznie zostało dane, konkretna, oscylująca wokół koncepcji naturalizmu i Nowego wychowania, przy odrzuceniu skrajnego biologizmu. Nie godził się na zastaną szkołę pełną przymusu i przemocy, przestarzałych teorii, wymarłych prawd; uważał, że metodyka, którą się w szkole stosuje, "tłumi i ogranicza potrzeby komunikowania się z innymi, wyrażania siebie, ujawniania własnych zainteresowań i poglądów narzucając uczniom treści i formy niezgodne z ich życiem, zainteresowaniami, z ich pragnieniem dokonywania samodzielnych poszukiwań i samodzielnego działania". Jego zdaniem pedagogika nie jest czymś stałym, niezmiennym lecz jej celem powinno być tworzenie warunków dla rozwoju dziecka.

Podstawą koncepcji Freineta jest ekspresja, czyli poznawanie wszystkiego, co ucznia otacza za pomocą doświadczania i bezpośredniego wyrażania siebie. Myślą przewodnią można, więc uznać stwierdzenie: "Pozwól dziecku się wypowiedzieć - pozwól mu się wyrazić".

Istnieje kilka rodzajów ekspresji:

-ekspresja słowna - wyrażanie siebie za pomocą słów zarówno w formie mówionej, jak i pisanej, uważana jest za najlepiej sprawdzający się sposób na naukę i wzbogacanie języka uczniów, jak i wspomagający w kontaktowaniu się z innymi ludźmi, dzięki niej człowiek odczuwa potrzebę poznania i nauki zarówno czytania, jak i pisania

-ekspresja plastyczna - za pomocą sztuki, plastyki, malarstwa, rysunku

-ekspresja muzyczna - za pomocą twórczości muzycznej

-ekspresja techniczna - za pomocą techniki, majsterkowania, konstruowania, czyli ekspresja manualna

Według Freineta nie ma klasyfikacji, która określałaby, jaka ekspresja jest najlepsza, gdyż wszystko zależy od indywidualnych predyspozycji dziecka .

To właśnie dzięki niej wychowanek może swobodnie rozwijać się pod względem psychicznym i społecznym przebywając w dostosowanym do swoich potrzeb środowisku. Obserwacja zachowań dziecka powinna odbywać się w jego normalnej, codziennej egzystencji. "Wyjęcie" wychowanka z pierwotnej sytuacji życiowej, ograbia go z naturalności, przez co badania mogą odzwierciedlać błędne zachowania. Swobodna ekspresja pozwala nauczycielowi lepiej poznać ucznia, zrozumieć go i pomóc mu , gdy zachodzi taka potrzeba. Dzięki swobodnej ekspresji przestaje istnieć rozdźwięk między tym, co dziecko chce wyrazić, a tym, co wyraża pod presją.

Podstawą istnienia teorii Freineta jest więc umożliwienie nieograniczonego rozwoju wychowanka. Pedagog postępując według zasad freinetowskiej koncepcji powinien dołożyć wszelkich starań by udostępnić dziecku wszystko, czego dziecko potrzebuje, z sobą włącznie. Podopieczny powinien czuć nieograniczoność we wszystkich rekwizytach, które pozwalają mu na samodzielną ekspresję własnego wnętrza. Dzięki zabawie dziecko potrafi pokazać, jakie jest i rozwinąć swoje zainteresowania, i właśnie w takim rozwoju powinien pomagać mu wychowawca. Freinet uważał, że metodyka, którą się w szkole stosuje, "tłumi i ogranicza potrzeby komunikowania się z innymi, wyrażania siebie, ujawniania własnych zainteresowań i poglądów narzucając uczniom treści i formy niezgodne z ich życiem, zainteresowaniami, z ich pragnieniem dokonywania samodzielnych poszukiwań i samodzielnego działania".

Opracował więc własną metodę nauczania początkowego, eliminującą podręczniki szkolne i tradycyjne sposoby prowadzenia zajęć lekcyjnych, wprowadzającą dynamikę zmian w salach lekcyjnych przystosowując je na kształt warsztatów do potrzeb aktualnie opracowywanej tematyki i opartą na różnorodnych technikach, min: swobodny tekst, szkolna drukarnia, gazetka szkolna, korespondencja międzyszkolna, fiszki samokontrole, czy doświadczenia poszukujące. Cechowało go przekonanie o konieczności organizowania dzieciom szerokich kontaktów ze środowiskiem przyrodniczym, społecznym i kulturalnym, w celu rozwinięcia zainteresowań i umożliwienia wychowankom swobodnej twórczości również i literackiej, co znalazło zastosowanie w technice swobodnego tekstu, gazetce i korespondencji prowadzonej między poszczególnymi szkołami przez uczniów. Swobodne teksty pisane były indywidualnie na temat zadany przez nauczyciela, następnie wspólnie omawiane na forum klasy i najciekawszy z nich, wyłoniony drogą głosowania i argumentacji, przepisany na tablicy, stawał się tematem dalszych zajęć obejmujących edukację językową, plastyczną czy muzyczną. W tej technice występowały wszystkie rodzaje ćwiczeń: w mówieniu, pisaniu, pisaniu z pamięci, czytaniu głośnym i cichym ze zrozumieniem, słownikowe, gramatyczne, ortograficzne, nauki o języku, wiedzy o literaturze. W drukarni teksty, rysunki i całe gazetki powielane były przez dzieci, po czym wymieniane z innymi szkołami i archiwizowane w książce życia, pełniącej rolę kroniki szkolnej. Działania te miały na celu zbudowanie między uczniami solidaryzmu społecznego, współpracę, jednocześnie ucząc tolerancji, otwartości, ciekawości świata, poszanowania praw i odmiennych poglądów w duchu równości i miłości bliźniego. Wymiana ta stopniowo rozciągała się poza granice kraju i wychodząc poza obręb czysto literacki niejednokrotnie prowadziła do wzajemnych odwiedzin, co w krótkim czasie dało początek działalności Komisji Wymiany Międzyszkolnej i Komisji Korespondencji Dźwiękowej.

Ekspresja słowa znalazła się również w prowadzonej przez dzieci gazetce szkolnej, zawierającej trzy najważniejsze elementy: krytykujemy, winszujemy, życzymy sobie, która spełniała funkcje nie tylko literackie, ale i była forum wolnej krytyki, wypowiedzi, podsumowania, na kształt korczakowskiego plebiscytu życzliwości i niechęci. Istotną rolę odgrywała tu spółdzielnia szkolna, rozwijająca samorządność i odpowiedzialność za grupę, świadomość i konieczność pokojowej koegzystencji z innymi uczniami, niosąca przesłanie współpracy i wzajemnego wsparcia i pomocy. Według Freineta bliższa naturze dziecka jest praca indywidualna, ale czyniona na rzecz wspólnoty.

Doświadczenia poszukujące stosowane było przez Freineta głównie w środowisku społeczno - przyrodniczym; stanowiło drogę do samodzielnego zgłębiania matematyki, przyrody, historii czy geografii, poprzez samodzielny dobór lektur, przeprowadzanie terenowych wywiadów, odbyte wycieczki, czy referaty na aktualnie omawiany temat. Podstawę stanowiła biblioteka pracy, czyli broszury o charakterze encyklopedycznym przeznaczone dla uczniów. Nauka miała charakter wielokrotnych prób uwieńczonych sukcesem, które to doświadczenia pozostawiają w świadomości dziecka doznane wrażenia zmysłowe i drogę posługiwania się nimi w sposób celowy i zamierzony. Było to wychodzenie poza dostarczane informacje, działanie niekonwencjonalne i niestandardowe, rozwijające, twórcze i nowatorskie, a jednocześnie uporządkowane, dzięki wzorowanemu na planie daltońskim tygodniowemu planowi działania i grafikowi wykonania, który uczeń ustala wspólnie z nauczycielem przy uwzględnieniu indywidualnego rozwój każdego dziecka, opartego na własnych możliwościach i predyspozycjach. Samokontrola, charakterystyczna dla teorii Freineta, uwalniała dzieci od strachu przed krytyczną i niesprawiedliwą oceną, bazując na atmosferze wzajemnego szacunku i współpracy. Nieodzownym elementem tej techniki były fiszki samokontrolne, czyli kartoniki z zadaniami dla uczniów, z prawidłowymi odpowiedziami oraz testami. Zadania mogły dotyczyć wiadomości gramatycznych lub tematyki lekcji. Każdy uczeń pracował samodzielnie, biorąc jedno zadanie i wykonując je w specjalnym zeszycie. Po wykonaniu zadania uczeń odnosił zadanie i sam sprawdzał poprawność wykonania, ewentualnie poprawiał błędy, sprawdzał pozyskaną wiedzę. Nauczyciel nie oceniał i nie kontrolował podopiecznych, dzięki czemu dzieci miały świadomość, że uczą się jedynie dla siebie. Fiszki można było wielokrotnie wykorzystywać, wzbogacać, zmieniać przykłady. Kolejnym przykładem techniki freinetowskiej było zdobywanie przez dzieci sprawności, związanych z ich zainteresowaniami, i wklejanie ich do karnetu.

System pracy według założeń Freineta umożliwia indywidualny rozwój każdego dziecka z osobna, opartego na własnych możliwościach i predyspozycjach. Dowiadujemy się, iż każdy uczeń jest inny, a pedagogika pojmowana w ten sposób pozwala na swobodny rozwój młodego organizmu. Nie ma w niej piętna pośpiechu i natłoku materiału. To właśnie uczniowie sami stwarzają regulamin postępowania (pod czujnym okiem nauczyciela-wychowawcy), a każda ich opinia jest poważnie traktowana. Dzięki takiemu postępowaniu, nikt nie czuje się jak przedmiot, ale wie, że w każdym momencie może liczyć na pomoc. Ponadto pedagogika Freineta staje się bliska przez wyraźne podobieństwo z poglądami Janusza Korczaka, poprzez okazywanie dzieciom głębokiego szacunku i zrozumienia wobec ich potrzeb, dążeń i zainteresowań oraz dostosowywanie zajęć do życia dziecka. Celestyn Freinet pozostawił po sobie liczący się w dziejach wychowania i myśli pedagogicznej ważny i niekwestionowany dorobek.

Recepcja i krytyka stanowiska Freineta

Do upowszechnienia pedagogiki Freineta w Polsce najbardziej przyczyniła się Halina

Semenowicz . Ta propagatorka koncepcji tego pedagoga uważa, ze jego twórczość charakteryzuję się wielka dynamiką. Dla nauczycieli praktyków inspirującym elementem może być przekonanie Freineta o możliwości zbudowania skutecznej pedagogiki na postawie doświadczenia. Natomiast dla pedagogów poszukujących czegoś więcej niż tylko techniki, choćby najbardziej skutecznej - szczególnie pobudzający jest fakt otwartości na dynamikę cywilizacji. Dla Freineta bardzo ważne były bezpośrednie doświadczenia i ich wymiar osobowościowy. Człowiek ten miał charyzmatyczną osobowość - koncepcje jego żyły wśród propagatorów i kontynuatorów jego myśli pedagogicznej. Dzielił on większość idei z wybitnymi pedagogami okresu międzywojennego, jednak to on odnalazł nowa formę ich wprowadzenia w życie. Urzeczywistnienie otwartej koncepcji polegało na swobodnym tekście, drukarni, korespondencji międzyszkolnej i dźwiękowej oraz ruchu spółdzielczym. Freinet uważał, iż hasła Nowego Wychowania nie mogą narodzić się z teorii nawet najdoskonalszej. Podkreślał, że nowa pedagogika musi być uzasadniona teoretycznie. Krytykowano Freineta za odrzucenie koncepcji dedukcyjnych, przesadną wiarę w możliwości dziecka, nadmierna koncentrację na płynnych

jeszcze zainteresowaniach, zbytnie zaufanie do jego spontaniczności i autonomii.

Przyjęcie innych założeń pedagogicznych innego układu pracy, tworzenie nowego środowiska wychowawczego wymagającego znacznie bardziej twórczego wysiłku. Zwracał na to uwagę R. Ueberfchlag jeden z najwybitniejszych działaczy ruchu freinetowskiego analizując przyczyny hamujący rozwój tego ruchu:

1. Swobodna ekspresja i wszelkie związane z nią czynności zależą od tego czy uda się wytworzyć wśród uczniów klimat spontaniczności. Cel ten trudno jest osiągnąć w klasie liczącej więcej niż 20 dzieci.

2. Nauczyciele muszą nabywać materiały pomocnicze przeważnie na własny koszt, gdyż praca dzieci w systemie freineta wymaga dysponowania takimi pomocami.

3. Prowadzenie korespondencji międzyszkolnej, indywidualne podejście do ucznia oraz inne metody dydaktyczno-wychowawcze zajmują nauczycielowi więcej czasu aniżeli zajęcia organizowane w sposób tradycyjny.

4. Niektórym nauczycielom sprawia kłopot bogactwo artystycznej ekspresji uczniów, gdyż nie są przygotowani do pracy innymi metodami aniżeli te, jakimi ich uczono samych.

Formy instytucjonalne ruchu Nowoczesnej Szkoły Francuskiej

Dynamiczny rozwój Ruchu Nowoczesnej Szkoły Francuskiej zawdzięcza wydawnictwom takim jak: ,,Educateur”, ,,La Gerbe”, ,,Art. Enfantin'', ,,Technique de Vie”, które drukowały teksty z gazetek szkolnych nadsyłanych do Freineta. Od 1927 roku wychodził miesięcznik ,,Drukarnia w szkole''. Pedagogika znalazła szybko zwolenników nie tylko we Francji. Zainspirowany przez Freineta ruch Nowoczesnej metody skupił nauczycieli z przeszło 40 krajów. W Polsce twórcą ruchu freinetowskiego jest już wspominana dr Halina Semenowicz tłumaczka jego dzieł, niestrudzona propagatorka idei i technik tego myśliciela.

Freinet zmarł w 1966 roku przeżywszy lat 70 zostawił po sobie liczący się w dziejach wychowania i myśli pedagogicznej ważny i niekwestionowany dorobek. Dziś, jeszcze bardziej niż kiedykolwiek potrzebne jest wychowanie prospołeczne, umiejętność dostosowania się do nowych warunków i wymagań, samodzielność i powiązanie własnych działań z pracą dla innych. Pedagogika Celestyna Freineta jest dzisiaj odkrywana na nowo jako przyjazna dla uczniów we współczesnej szkole. Założenia pedagogiki Freineta można wykorzystać również z powodzeniem w pracy z zuchami. Myślę, że z tego źródła korzystają liczni kuchmistrzowie i wychowawcy dzieci. Szczególnie dostosowanie metody Freineta do zadań rewindykacyjnych daje daleko idące możliwości indywidualizowania potrzeb i możliwości dzieci. Ponadto pedagogika Freineta staje się bliska przez wyraźne podobieństwo z poglądami Janusza Korczaka i Aleksandra Kamińskiego. Okazywanie dzieciom głębokiego szacunku i zrozumienia wobec ich potrzeb, dążeń i zainteresowań, dostosowanie zajęć do życia dziecka cechowało ww. przyjaciół dzieci. Pedagogika Celestyna Freineta może być nie tylko alternatywą, co uzupełnieniem metody zuchowej, inspiracją drużynową do twórczych rozwiązań wielu problemów wychowawczych. Wykorzystanie zdolności talentu zuchów wymaga jednak indywidualizacji pracy gromady. Stwarzanie sposobności do swobodnego wypowiadania swoich przeżyć przez malarstwo, wreszcie inspirowania ekspresji dziecka tak, aby służyła ona rozwojowi emocjonalnemu, poznawczemu - to najważniejsze postulaty Freineta. To niemal gotowy program indywidualnych sprawności i gwiazdek zuchowych. Warto, aby drużynowy był uczniem Freineta. Freinet nazywany był pedagogiem zdrowego rozsądku , rozbudował arsenał dydaktyczny różnorodnych środków, dzięki którym szkoła może stać się instytucją zapewniającą tylko rozwój intelektualny, ale i rozwój całej osobowości.

Ruch freinetowski nieustannie rozwija się i przyciąga coraz szersze rzesze nauczycieli. Źródłem żywotności tkwi w samej koncepcji pedagogicznej Freineta, w jej przydatności życiowej, w daleko idącej zbieżności jego poglądów i propozycji z najbardziej aktualnymi poglądami i propozycjami dziedzinie odnowy wychowania, a także potrzebami nauczycieli, którzy dotkliwie odczuwają wszelkie niedomagania tradycyjnej szkoły.

Potwierdzenie tej zbieżności znajdujemy w znanym raporcie UNESCO na temat oświaty i najnowszych tendencji innowacyjnych w tej dziedzinie. Wybitni specjaliści z różnych krajów dochodzą do wniosku, że ,, kształcenia nie można już obecnie określać jako przyswajania pewnych treści wiedzy. Trzeba je pojmować, zgodnie z jego istotą, jako proces istnienia człowieka, który poprzez różnorodność swych doświadczeń uczy wyrażać samego siebie, porozumiewać się, stawiać światu pytania i ustawicznie realizować samego siebie `'

W twórczości Freineta można dostrzec wyraźną tendencję do całościowego, integralnego, w dużej mierze uniwersalistycznego ujęcia zasadniczych problemów jakie dotąd jeszcze zaprzątają uwagę czołowych pedagogów na świecie.

Należy jeszcze zwrócić uwagę na rzecz zgoła osobliwą, a mianowicie, że ruch freinetowski nie tylko nieustannie się rozwija i precyzuje swoja koncepcję, swoje poglądy w podstawowych kwestiach dydaktyczno-wychowawczych, ale również produkuje we własnym zakresie - i to z dużym rozmachem- wszelkiego rodzaju niezbędne narzędzia oraz pomoce naukowe. Tym właśnie zajmuje się Spółdzielnia Nauczania Świeckiego w Cannes. Asortyment produkcyjny tej spółdzielni jest wręcz imponujący: drukarnie szkolne różnej wielkości na użytek dzieci, wszelkiego rodzaju materiały pomocnicze do pracy z drukarnią, pomoce naukowe w postaci przeźroczy, krotko metrażowych filmów, płyt z nagraniami piosenek i tekstów literackich, zeszyty autokreatywne, ksiażki , broszury, pedagogiczne, gazetki szkolne, formularze indywidualnych planów pracy, encyklopedyczne wydawnictwa dla dzieci i najbardziej może interesujące, stale ukazujące się wydawnictwo Bibliotheque de travail , obejmujące setki monograficznych opracowań z dziedziny wszystkich przedmiotów szkolnych. Każdy tomik formatu zeszytowego/ opracowany jest przez jakąś grupę freinetowców, znawców danego zagadnienia. W pracach przygotowawczych uczestniczą również uczniowie.

Nasuwają się tu dwie uwagi ogólniejszej natury.

Po pierwsze - ruch freinetowski jest w znacznej mierze samowystarczalny, począwszy od koncepcji pedagogicznej, a kończąc na niezbędnych pomocach naukowych do pracy szkolnej. Jest to sui Genesis resort oświatowy, doskonale zorganizowany (na zasadach samorządowych, a nie formalnych). Ma on nie tylko własne koncepcje, ale i własne formy doskonalenia pedagogicznego, własne wydawnictwa, swoich autorów, swój aktyw pedagogiczny w całym kraju. Po drugie - odrzucając tradycyjne programy szkolne, podręczniki, sztywne plany nauczania, ruch freinetowski wypełnia lukę, wprowadzając na ich miejsce materiały znacznie bogatsze, uwzględniające problemy współczesnego życia i aktualny stan wiedzy.

Od 1927 roku niemal corocznie odbywają się ogólnokrajowe spotkania i kongresy. Każdy kongres Nowoczesnej Szkoły stanowi kolejny etap w rozbudowie i precyzowaniu pedagogiki Freineta Dla przykładu: na kongresie w Pau w 1968 roku przedmiotem rozwiązań był przede wszystkim problem oceny uczniów w systemie freinetowskim. Kongres w Nicei (1971) odbywał się pod hasłem ouvertures - jak najszersze ,,otwieranie się” pedagogiki freinetowskiej na to wszystko, co istotne w życiu. Wchodziły w grę elementy nauki, kultury, ekonomiki, działalności społecznej. W Aix-en-provence (1973) zastanawiano się nad tym, jak zapobiegać niepowodzeniom dziecka i co należy uczynić, by zapewnić mu powodzenie i sukcesy w pracy. Kongres w Montpellier w (1974) zajął się głównie problemem oddziaływania środowisk różnego typu na rozwój i samopoczucie dziecka. Kongres w Paris-Nanterre (1983) rozpatrywał zagadnienia praw dzieci i młodzieży w ówczesnym świecie. W obradach kongresowych brało udział ok. 2000 osób. Były to imprezy na dużą skalę, spotkali się tam ludzie sobie bliscy, przyjaciele, entuzjaści, zapaleńcy, ludzie o coś walczący.

Ten właśnie duch nieustannej twórczej dyskusji panował w czasie posiedzeń plenarnych, w obradach poszczególnych komisji - oficjalnie powołanych i żywiołowo tworzących się w każdym kąciku. Oparciem dla tych niekończących się dyskusji są doraźnie organizowane wystawy tematyczne, ukazujące graficznie i plastycznie dorobek ruchu freinetowskiego w różnych dziedzinach pracy szkolnej. Nagromadzenie nieprzebranej ilości materiałów dziecięcych, barwnych, ilustrujących twórczość uczniowską, sprawia, że kongresy nabierają radosnego charakteru festynu ludowego. Szczególnie znamienny wydaje się fakt, że znaczna część uczestników stanowią ludzie młodzi, bardzo młodzi, szukający nowych dróg w wychowaniu.

Polska należy do krajów, które utrzymują żywe kontakty z ruchem freinetowskim. Początek tych kontaktów przypada na połowę lat pięćdziesiątych XX wieku, Halina Semenowicz odegrała pionierską role w rozbudzaniu zainteresowań pedagogiką freinetowską. Jako kierowniczka szkoły sanatoryjnej w Otwocku dla dzieci przewlekle chorych na gruźlicę płuc pierwsza dostrzegła walory kształcące terapeutycznych metod freinetowskich, które stosowała w ciągu wieloletniej praktyki. Doświadczenia szkoły w Otwocku oraz źródłowe informacje o pedagogice Freineta stanowiły treść jej książki pt. Nowoczesna Szkoła Francuska Technik Freineta (Warszawa1966) .

Eksperyment w szkole otwockiej rozpoczął się od nawiązania korespondencji ze szkołami francuskimi, wymiany listów zbiorowych, wzbogacanymi fotografiami, małymi upominkami i rysunkami. Następnie wykonano kilka albumów tematycznych, do których uczniowie mieli zebrać i samodzielnie opracować informacje i obserwacje, które mogłyby zainteresować rówieśników. Wprowadzono swobodny tekst na lekcjach języka polskiego. Przełomowym momentem stały się pierwsze numery gazetki szkolnej ,,Syrenka''. Zrodziły one wśród uczniów naturalną motywację wytężonej pracy w zakresie języka polskiego.

Metody pracy szkoły sanatoryjnej w Otwocku, a zwłaszcza osiągane wyniki nauczania budziły coraz większe zainteresowanie. Ludzi, którzy mieli okazję poznać doświadczenia szkoły otwockiej, uderzała atmosfera przyjaznej, życzliwej, twórczej współpracy miedzy nauczycielami a uczniami. Pod wpływem doświadczeń szkoły w Otwocku zaczęto wprowadzać elementy pedagogiki freinetowskiej do innych szkół, pracujących w różnych środowiskach. Od początku animatorem tych prób była dr Halina Semenowicz pomagała nie tylko radą, ale i opracowaniami rozwijającymi i systematyzującymi narastające doświadczenia typu freinetowskiego w Polsce. Mam na myśli przede wszystkim jej książki ,,Poetycka twórczość dziecka”(1979) i ,, Freinet w Polsce”(1980).

W Polsce pod koniec XX wieku odbywały się konferencje naukowe na temat twórczości Freineta i były traktowane jako ważny element odnowy szkoły polskiej. W 1976 roku ukazał się tom pism wybranych Freineta pod tytułem ,,O szkołę ludową”. Ukazanie się pism zbiegło się z Międzynarodowym Spotkaniem Wychowawców Freinetowców (RIDEF), w którym uczestniczyło ok. 200 osób z 14 krajów. W około 400 szkołach stosuje się techniki freinetowskie. Największa liczba przypada na regiony: poznański, wrocławski, wałbrzyski warszawski. Najczęściej stosowane techniki to: swobodny tekst, gazetka szkolna, korespondencja międzyszkolna oraz swobodna twórczość plastyczna. Należy wspomnieć o kolejnej działaczce freinetowskiej - Ewie Morus, która kierowała szkołą w Umiastowie niedaleko Warszawy, szkołą podstawową w Łomży. Jej szkoła nie dawała uczniom wszystkiego w gotowej postaci. Uczniowie musieli do wszystkiego dochodzić własnym wysiłkiem. Sami dokonywali wyboru zagadnień, nad którymi mięli pracować. Kształtowaniu wspólnoty miała służyć spółdzielnia uczniowska. Zajmowała się ona gospodarowaniem (uprawa własnego ogrodu, pszczelarstwo, gromadzenie środków na śniadania dla dzieci, finanse szkolne). Był to szeroko zakrojony program działania, sprzyjający poznawaniu i rozwijaniu przez dzieci własnych możliwości. Kolejną propagatorką myśli pedagogicznej Freineta była Zofia Napiórkowska - kierowniczka szkoły podstawowej w Łomży.

Współcześnie w naszym kraju działa Polskie Stowarzyszenie Animatorów Pedagogiki Celestyna Freineta w Otwocku ( od 1992 r. 26 grup regionalnych) - obecnie w Internecie. Stowarzyszenia znajdują się w miastach wojewódzkich. Jednym z prężnie działających grup jest grupa białostocka działająca przy Zespole Szkół Integracyjnych nr 1.

Organizacja ta przyjmuje, że szkoła jest:

1. miejscem rzeczywistego respektowania praw dziecka i zasad demokracji,

2. opiera proces nauczania na dialogu, w którym głosy nauczycieli i uczniów są jednakowo ważne,

3. umożliwia każdemu dziecku swobodne wypowiadanie się w różnych formach ekspresji.

Formami pracy Grupy Regionalnej jest:

1. systematyczne organizowanie freinetowskich warsztatów szkoleniowych i zajęć otwartych dla nauczycieli,

2. organizowanie i prowadzenie różnorodnych form doskonalenia nauczycieli województwa podlaskiego,

3. aktywny udział animatorów zespołu w krajowych i międzynarodowych spotkaniach i konferencjach nauczycieli,

4. prowadzenie działalności wydawniczej - opracowywanie biuletynów, skryptów, zbiorów scenariuszy zajęć.

W 2002 roku odbyło się międzynarodowe spotkanie freinetowców w Warnie, gdzie dyskutowano na temat: „Pedagogika Freinetowska pomostem do większości praw obywatelskich”. W 2004 roku podobne spotkanie odbyło się w Niemczech.

V Ogólnopolska Konferencja Freinetowska odbyła się w dniach 12-14.września 2008 roku na temat ,,Dziecko i natura w pedagogice Celestyna Freineta". W konferencji wzięło 140 osób, które pracowały w grupach. Natomiast w tym roku spotkanie zwolenników opisywanej teorii ma odbyć się w Ostrołęce - tytuł ,,Ponadczasowość Pedagogiki Celestyna Freineta”. W 2010 roku planowana jest konferencja w Warszawie - wypadnie ona w 100 rocznicę urodzin Haliny Semenowicz - twórczyni ruchu freinetowskiego. Organizacją konferencji zajmować się będzie Warszawska grupa regionalna.

Pedagogika Celestyna Freineta ma charakter uniwersalny.

Myśli pedagogiczne Celestyna Freineta

• ,,Zaufajcie dzieciom, bo one są twórcami przyszłości”

• ,,Postawiłem swój kamień sygnałowy. Wiem, że pokaże on drogę tym, którzy przyjdą po mnie.”

• ,,Zejdź z katedry!”

• „Zawińcie rękawy i stańcie do wspólnej roboty z uczniami. Zejdźcie na poziom dzieci, aby razem z nimi patrzeć na świat w zasięgu ich wzroku, reagować zgodnie z ich rytmem. W tym nowym układzie stosunków odczujecie radość powodzenia''

Bibliografia:

A. Lewin, Tryptyk pedagogiczny: Korczak, Makarenko, Freinet., Nasza Księgarnia 1986

Z. Kwieciński i B. Śliwerski, Pedagogika tom I, PWN 2003

---